[zaloguj się]
[pdf]

MDLIĆ (48) vb impf

mdlić (45), mglić (3) GlabGad.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 mdlę
3 mdli mdlą
praet
sg pl
3 f mdliła m an
n subst mdliły
imperativus
sg
2 mdli

praes 1 sg mdlę (1). ◊ 3 sg mdli (34). ◊ 3 pl mdlą (8). ◊ praet 3 sg f mdliła (2). ◊ 3 pl subst mdliły (1). ◊ imp 2 sg mdli (1). ◊ part praes act mdląc (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Powodować słabnięcie, utratę sił [w tym: kogo, co (46)] (48):
a. Ze względu na zdrowie i siły fizyczne; debilitare Mącz, Modrz, Cn; enervare, frangere Modrz, Cn; afficere Mącz; debilem a. infirmum facere, infirmare, infringere, ad languorem dare Cn (37): ForCnR D2v; A zbytnie ciepło mdlącz matkę y płod w żywocie lenieie. FalZioł V 18a, V 61v, 64, 69v, 83; Mącz 78d, 114c; Ale wżdy częſciey prácowáć: ábowiemći gnuſność ćiáło mdli SienLek 10; Abowiem mocne á Zamorſkie lekárſtwá/ człowieká bárzo mdlą/ á żołądek obrażáią. SienLek 37, 14, 97v, 139; Co cżęſtokroć widamy w ludźioch od ſzcżęśćia wynieśionych: miedzy ktoremi iedny możność ták ſpráwuie/ iż ſobą niewładną/ drugie gniew mdli ModrzBaz 67, 45; Oczko 27v.

mdlić czym (1): Młode á buyne ćiáłá/ cżęſtym y powtorzonym poſtem mdliłá. SkarŻyw 142.

W charakterystycznych połączeniach: mdlić ciało (3), człowieka (7), matkę, moc, płod, przyrodzenie, siły (2); mdlić postem.

W przen (1): Swiadomia [= sumienia] ſwego niemdli. BielŻyw 37.
α. Powodować złe funkcjonowanie, niewydolność (o organach i zmysłach) (18): Kamień [...] żołądek mdli y wraczanie przywodzi FalZioł II 11b; Takieſz [bańki] naprzeciw oſzaleniu, ſą doſwiadcżone/ iedno telko pamięć mdlą. FalZioł V 60v; pokarm zły á bezmiernie pożywany [...] nie telko złą krew mnoży/ ale żywot kazi y cżłonki mdli. FalZioł V 63v, ‡3d, I 5d, 7d, 8c, 27d (15).

W przeciwstawieniach: »mdleć ... naprawiać, posilać« (2) : Bowiem zielona farba [...] ſrzednie wzrok poruſza, przeto go nie mgli ale naprawia. GlabGad B7; ći/ ktorzi ſię rozmáitemi pokármy y napoymi obćiążáią/ więcey mdlą niżli pośiláią moc żołądkowę ModrzBaz 45.

W charakterystycznych połączeniach: bańki mdlą(-i) (2), czosnek, kamień, ocet, pokarm, ziele (pożywanie ziela) (2); mdlić członek (członki) (2), głowę, moc żołądkowę, pamięć, wzrok (8), żołądek (2), żyły (3).

Szereg: »mdlić a psować« (1): Maſthyka ma być kniey [scamonei] przyſadzona dla iadu iey/ abowiem żołądek y żyły mdli á pſuie. FalZioł III 5b.
β. Powodować utratę przytomności, stan podobny do śmierci (1): [Ze spisu rzeczy:] Riby w ſtawie mdli, Liſt. 146. [Cf I 146c: ryba która onego zakuſi liſcia albo naſienia/ każda zemdlawſzi na wierzch wody wypłynie/ vciekhać niebędzie mogła.] FalZioł *5a.
b. Ze względu na stan psychiczny: powodować silne wzruszenie (1): A vrodá iey/ wielce ſerce iego mdliłá / iſz nic ſrogo do niey przemowić długo nie mógł. SkarŻyw 151.
c. Ze względu na intensywność (10):
α. O zjawiskach fizycznych (2): gdy tam [w uściech] czo ciepłego wnidzie mało cżuie gdyż ſamo ieſt ciepleyſze, y owſzem mgli ciepło rzecżi przyiętey. GlabGad G5v.
Szereg: »mglić i zatłumiać« (1): iż ciepło przyrodzone z wnątrza wychodząc gdy tak vſta będą zatworzone, tedy gorączoſć oney karmiey mgli y zatłumia GlabGad G5v.
β. O chorobach: łagodzić, powodować wyleczenie (7): Gdy korzeń w winie będzie vwarzony/ á to wino pithe/ boleſć wąthrobną/ y vkąſzenie wężowe mdli á prawie trawi. FalZioł I 68d, I 82a, II 10c, V 27, 83v.

W charakterystycznych połączeniach: mdlić boleść wątrobną, gorączkę, jad (2), kolikę, ukąszenie wężowe, zimnice, żołtą niemoe.

Szeregi: »ucinać i mdlić« (1): Też miętka kamienna z winem pita iad vcina y mdli FalZioł I 24b.

»uśmierzać i mdlić« (1): Też ſok ſam teg° ziela iad niedzwiadkow vſmierza y mdli. FalZioł I 145b.

γ. O uczuciach (1): Tua profectio spem meam debilitat, Twoye odyechánie moyę nádzieyę mdli/ umnieyſza y niſzczy. Mącz 407c.

Synonimy: osłabiać, wętlić.

Formacje współrdzenne cf MDLEĆ.

Cf MDLONY

AŻ.