Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MĘŻCZYZŃSKI

Następne hasło: MĘŻEĆ »

MĘŻCZYŹNI (8) ai

-z- (5), -ź- (2), -ż- (1).

Fleksja

sg
m	N	mężczyźni	f	N	mężczyźniå	n	N
	G	mężczyźni(e)go		G			G
	L			L			L	mężczyźnim

pl
A	subst	mężczyźni(e)
L		mężczyźnich

sg m N mężczyźni (2) [w tym: BielKron 4 może N pl od mężczyzna]. ◊ G mężczyźni(e)go (1). ◊ f N mężczyźniå (1). ◊ n L mężczyźnim (1). ◊ pl A subst mężczyźni(e) (2). ◊ L mężczyźnich (1).

Sł stp: mężczyznny, mężczyzny, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. mężczyński.

Znaczenia

Przymiotnik od „mężczyzna”; też o zwierzętach: samczy (8)
- a. Będący mężczyzną (4)
- b. Typowy dla wyglądu zewnętrznego mężczyzny (1)
- c. Przeznaczony, zastrzeżony dla mężczyzny (3)

Przymiotnik od „mężczyzna”; też o zwierzętach: samczy (8):

a. Będący mężczyzną (4):

W przeciwstawieniu: »żeński ... mężczyźni« (1): Abowiem ná ten cżás potomkowie Kaimowi ták żeńſki narod iáko męſzcżyźni byli dworni BielKron 4.

Wyrażenia: »mężczyźni rodzaj« = płeć męska (1): Poświęć mi wſzelkie pirworodſtwo/ ták z ludzi iáko z dobytká/ ábowiem moiá ieſt wſzelka pirworodność męſzcżyzniego rodzáiu ktory żywot otwarza BielKron 30v.

»narod, osoba, rodzaj mężczyźni(-a)« = mężczyzna, mężczyźni (1 : 1 : 1): Był też ten obycżay/ iż też káżda oſoba męſzcżyznia byłá popiſana w kſięgi krolewſkie BielKron 9v, 4, 39.

b. Typowy dla wyglądu zewnętrznego mężczyzny (1):

W przeciwstawieniu: »mężczyźni ... żeński« (1): Androgine [...] máią práwe pierśi męſzcżyznie á lewe żeńſkie/ Hermofrodite. BielKron 8.

c. Przeznaczony, zastrzeżony dla mężczyzny (3): Tá byłá z Angliey z iednym vcżonym doktorem wyſzłá [...] w ſzáciech męſzcżyżnich BielKron 171v, 312.

W przeciwstawieniu: »mężczyżni ... niewieści« (1): Niewiáſtá áby ſie nie vbieráłá w męſzcżyznie ſzáty/ á mąż w niewieſcie. BielKron 36v.

Cf MĘSKI, MĘŻCZYŃSKI, MĘŻNY, MĘŻOW