[zaloguj się]
[pdf]

MIAN (157) part praet pass impf

mian (89), miany (65), mian a. miany (3).

W formach niezłożonych sg m i n oraz pl subst -å- (57), -a- (2), -ą- (1); -å- : -a- Mącz (17 : 2); -å- : -ą- KromRozm III (1 : 1). ◊ W formie niezłożonej sg f -a- (10), -å- (6); -a- OpecŻyw, SkarJedn; -å- KromRozm I (3), ModrzBaz; -a- : -å- Mącz (1 : 1), SarnStat (7 : 1). ◊ W formach złożonych -a- (22), -å- (5); -å- RejAp, RejPosWiecz3, ReszPrz; -a- : -å- (4 : 1), ModrzBaz (1 : 1). ◊ W N pl m pers -å- (19), -a- (9); -å- KromRozm I (2), GroicPorz (2), BibRadz, Mącz (3), BiałKat (3), RejPosWstaw, BudNT, ModrzBaz, Oczko, SkarŻyw, Phil (2); -a- WujNT (2); -å- : -a- SarnStat (1 : 7); e jasne.

Fleksja
sg
mNmiån, miany fNmiana, mianå, mi(a)n(a) nNmiåno, miané
G Gmianéj G
pl
N m pers miåni, miåny, mieni
m an miåni
I f mianémi
L mianych
inne formy
pl N subst m - miané, miåny; pl N subst f - miané, miåny; pl N subst n - miané

sg m N miån (59), miany (9); ~ (attrib) miany (2); ~ (praed) miån (59), miany (3); miany ReszPrz; miån : miany Mącz (14 : 1), WujNT (1 : 1). ◊ f N miana (17), mianå (3), mi(a)n(a) (4); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -a (17), -å (1); -a : -å Mącz (2 : 1). ◊ G mianéj (1). ◊ n N miåno (7), miané (4); -é (1), -(e) (3); ~ (attrib) -é (1); ~ (praed) -o (7) ConPiotr, KwiatKsiąż, Mącz (4), SarnStat, -é (3) RejAp, RejPosWiecz3, BiałKat. ◊ pl N m pers (praed) miåni (32), miåny (1), mieni (1); miåni : mieni SarnStat (8 : 1); miåni : miåny KwiatKsiąż (4 : 1). m an [cum sb: konie] (praed) miåni (1). subst m (praed) miané (1) SarnStat, miåny (1) KromRozm II. f (praed) miané (4) Mącz, ModrzBaz (2), SarnStat, miåny (4) ForCnR, PatKaz II, KromRozm III, KwiatKsiąż; -é (1), -(e) (3). n miané (4); -é (3), -(e) (1). ◊ I f mianémi (3). ◊ L mianych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: miany od kogo (8), miedzy kim (pl) (4), u kogo (3), przez kogo (1), komu (1); od kogo KromRozm II, BiałKat, WujJud, ModrzBaz, Phil, SkorWinsz; u kogo GroicPorz, BielKron; od kogo: miedzy kim : u kogo : przez kogo : komu KwiatKsiąż (– : 1 : – : – : 1), Mącz (1 : 1 : 1), SarnStat (1 : 2 : – : 1).

Sł stp s.v. mieć, Cn brak, Linde bez cytatu oraz XVII – XVIII w. s.v. mieć.

1. Posiadany; habitus JanStat (4):

miany u kogo (2): A ieſliby ſie też przygodźiło: żeby w Mieśćiéch álbo w Miáſteczkách/ v którychkolwiek oſób tákowa Sól byłá ználeźioná álbo mianá/ [...] tedy Ráyce rzeczonych Miaſt tákowąż winą [...] niech będą káráni. SarnStat 385 [idem] 926.

W połączeniu szeregowym (1): zeznał: iż dobrá ſwé dźiedźiczné [...] ſzláchetnému D. y iego właſnym potomkom dał/ [...] áby przez przerzeczonégo D. y iego potomki iáko prawdźiwé y ſłuſzné potomki przerzeczoné dobrá były trzymáné/ miáné/ y wiecznie dźierżáné SarnStat 1253.

a. Zabrany, wzięty [od kogo] (1): O Dzieśięćinách przez Szláchtę zoránych, árendowánych, álbo od kmieći miánych [tj. należnych z pól zabranych kmieciom]. SarnStat 189.
2. Uważany, traktowany, uchodzący, pojmowany; habitus PolAnt, Modrz; creditus, dictus, existimatus Mącz; być mian: haberi Mącz, Vulg, JanStat, JanPrzyw; iudicari Mącz, Modrz; censeri Modrz, JanStat; dici, existimari, iudicari, numerari, videri Mącz; reputari JanStat; ma być mian: putandus est Mącz; habendus a. iudicandus est JanStat (109):

miany kto, jaki (N duplex) (8): OpecŻyw 3v; yako konie lepſzy ku ſtoczeniu bitwy bywayą miani/ ktorzy ſię łatwie wodzami dadzą rządzić KwiatKsiąż Bv; A przeto dziwna to rzecż bywa miana/ yeſli że kto w wielmożnym ſtanie/ á w wielkim ſcżeśćiu nąrodzony/ bywa dobrym albo mądrym KwiatKsiąż D4v, A2v, B2; Hymeneus Deus nuptiarum creditus est, Bóg małżeńskiego złączenia był mian. Mącz 160c; Phil N4; SarnStat 941.

miany miasto czego, miasto jakiego (2): Ty tedy [tj. księgi] [...] miáſto wtorey pamięćy iżeby były miany y dobrze zachowany każdemu rádzę. KwiatKsiąż Hv; Pro supervacaneo et inutili haberi, Myáſto zbytnego y nyepożytecznego być myan. Mącz 434c.

miany jako co (1): Dialectica quasi contracta et astricta eloquentia putanda est, Dialektiká ma być mianá yákoſz to ścisła á vkrócona wymowność. Mącz 421c.

miany za kogo, za co, za jakiego (88): MetrKor 40/821; BielŻyw 6; Czyſćyec ze wſſyſtką ſpráwą ſwą/ Bożą ſlużbą y kupyectwem zá naśmyewiſko czártowſkye ma być myan. KromRozm I I4v, G3v, Kv, O2, P[2]; KromRozm II t2; KromRozm III F4, K7; GroicPorz C2v, g4, y2, z4, kk3; miedzy poſpolſtwem ktorzi choć okrom nauki á rozumu mogą wiele mowić/ ći bywáią zá wielkie ludzie miáni. KwiatKsiąż I2, A2, K; Soror dicta est, Byłá miáná za rodzoną moyę ſioſtrę. Mącz 86c, 247b, 253c [2 r.], 302a, 341a, 363c (11); RejAp 194v; GórnDworz I3; RejPosWiecz3 98v; WujJud 140; á przetoż ſłuſznie zá ſkaźce poſpolitey oycżyzny miani być máią/ ći ktorzy tu powinnośći ſwey nie doſyć cżynią. RejPosWstaw 42; BudNT Act 5/41; ModrzBaz 21, 42, 84, 97v, 120v, 122, 139v; SkarJedn 249; Oczko 19; SkarŻyw 80; ReszPrz 105; Y ten rácżey zá ſzalonego bywa od ludzi mian/ kthory więcey niż potrzebá zwykł mowić Phil G2, B2, F3, L; LatHar 131; WujNT 536, 792; tákowy Dekret Sędźiégo ma bydź mian zá ſkończoné odſądzenié onéy rzeczy [sententiam iudicis transire in rem iudicatam JanStat 562]. SarnStat 594; Synowie Szlácheccy póki oycowie zywą, właſnéy pieczęći niech nie máią áni noſzą: ábowiém zá iednégo bywáią mieni. SarnStat 596, 15, 156, 176, 218, 408 (19); Ták ná potomne cżáſy Iábłoń záchowána/ Cżęſto od Ogrodniká zá niepłodną miána. Przez wiele ſię lat y źim na owoc zánośi SkorWinsz A3. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; Wyrażenia.

miany jakim (5): tak był nadewſyſtki złym/ [...] iako Titus nachwalebnieyſzym między wſzyſtkim tym narodem był mian KwiatKsiąż G2, E2v; Symulat [...]/ który ſie vmie łaśić á wydáwáć zá tego yákimby rad był mian Mącz 161a, 159a; WujNT 1.Tim 5/17.

cum av (1): thám ſye náuczyſz [...] iákiéy doſtoynośći ſą ći: którzy tym ſzáfuią: iáko máią być rozumieni y miani od wſzyſtkich ludźi. BiałKat 288v.

cum inf (2): którzy trzykroć w Reieſtrzéch złoczyńców ſą ználeźieni/ áby byli miáni bydź przezeczći SarnStat 704 [idem] 943.

Z wyrażeniem przyimkowym w funkcji przymiotnika (1): dla tego nie ma bydź mian przezeczći SarnStat 702.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: za to (2); iżby (2), iż (1)] (3): ktorzy zá to chcą być myani/ iżeby yáką nową śwyátłoſć śwyátu zyáwili KromRozm I E2v, G2v; KwiatKsiąż B2v.

Wyrażenia: »za boga mian(y)« [szyk 3 : 2] (5): BielKron 138v; Saturnus, [...] V pogánow zá Bogá miany Mącz 369c, 83d; StryjKron 140; WujNT Act 28 arg.

»za nic (a. nizacz) mian(y)« (4): Gdzie więc ieſliby dłużey żywi byli ni zacz nie będą miani [in nihilum computabuntur] BibRadz Sap 3/17; potrzebá ſię thego obawiáć/ [...] áby wielkiey Boginiey Dyany kośćioł nie był nizacż mian [in nihilum reputari] BibRadz Act 19/27; Nihili fieri, Zá nic nie być myan Mącz 128b; Niemoże to być/ áby on ſprawcá/ [...] niemiał tego chćieć/ áby tá iego ſpráwá byłá wielce ważoná/ á wſzytkie inſze rzecży/ áby zá nic były miáne [pro nihilo duci] ModrzBaz 136v.

»za podejźrzany mian(y)« [szyk 3 : 1] (4): Mącz 256b; iż w tákowym przypadku liſt/ który zá podeyźrzány ieſt mian [literas de falso suspectas JanStat 509]/ będźie dowiedźión y oczyśćión wedle zwyczáiu ſtárégo SarnStat 328 [idem 767], 328, 767.

Szeregi: »rozumiany i miany« (1): BiałKat 288v cf cum av.

»mian i trzyman« (1): yżeby potym był mian y trziman zá vcżonego KwiatKsiąż K.

»mian, ważon« (1): Prope alter Timarchides numerabitur, Málem zá drugiego Timárchuſá będzie mian/ ważón. Mącz 253c.

»nie tylko widziany, ale też miany« (1): (ponieważ mądrymi nietylko widziani ale też chczemy być miany) KwiatKsiąż E2v.

»nie mian ani zwan« (1): ktorakolwiek nácya po wſzytkim świećie od niego ſię w hárdośći ſwey dzieli/ á znim niezgadza: nie ma być zá kościoł miáná áni zwáná/ ále zá zborzyſzcże Heretyckie SkarJedn 249.

3. Odpowiednik bierny użyć z „mieć” w znaczeniu ‘być’ bez związku z określonym podmiotem (cf MIEĆ); istniejący; stosowany, przedstawiony (5): A ten ninieyſzy Dekret w przerzeczonych rzeczach vczyniony/ miány/ y zámkniony [factum habitum et conclusum JanStat 193]/ [...] trzyman y záchowan bydź ma. SarnStat 171; áby iedná monétá we wſzyſtkim Króleſtwie náſzym byłá miáná [debeat haberi JanStat 371] SarnStat 405; którégo dowód dla dawnośći vczynku nie może bydź mian [haberi non potest JanStat 607]. SarnStat 611, 515, 653.
4. Odpowiednik bierny użyć z „mieć” tworzących z rzeczownikiem całość znaczeniową o znaczeniu czasownikowym (33):
a. Będący przedmiotem czyjegoś odnoszenia się (17):
Frazy: »w nienawiści mian« = nienawidzony (1): Osurus, To co bywa w nienawiśćy miano Mącz 259d.

»ma być na pieczy mian« = należy się starać (2): ConPiotr 32; to ma być nad inſze rzecży nąm náwielkiey pieczy miano/ yżebyſmy ſię [...] pocżątkow nauk od wybornych á doświatcżonych naucżycięlow [!] vczyli KwiatKsiąż K3.

»w powadze mian(y)« = szanowany [szyk 2 : 1] (3): Esse in aliquo numero, atque honore, Być w nieyákiey powadze mian. Mącz 428d, 122c, 496c.

»w uczciwości (a. poczciwości, a. czci) mian(y)« = szanowany, czczony; honore afficiendus Modrz [szyk 10 : 1] (11): NApiſano thámże o Duchownych iáko ſye máią záchowáć/ chcąli być miani v ludźi w powinowátey vtćiwoſći GroicPorz h2; Biegłość w práwiech [...] w wielkiey czći wſzędzie bywa miana KwiatKsiąż I4v; Mącz 485a; BiałKat 141, 148v, 153v, 206; WujJud 61; powiedáiąc to być rzecż niesłuſzną/ áby kmieć miał ták być od Páná w vcżćiwośći mian [honoraretur] ModrzBaz 47v, 39; SarnStat 601.

b. Który się odbył, odbywa (7):
Frazy: »kazanie miane« (1): KAZANIE NA POGRZEBIE [...] Iego X. Mczi Páná Páná Ianá Symeoná Olelkowicżá [...]. Miáne. WysKaz kt.

»koncylijum jest miano« (1): Nicea, Główne miáſto w Bitiniey w którym sławne ono Concilium było miano Mącz 246c.

»msza bywa miana« (1): Wyęcey mſſa pomaga/ gdy przez kápłaná yednemu bywa przywłaſſczoná/ niżli kyedy bez przywłaſſczánya zá wſſyſtki wobyec bywa myaná. KromRozm I I2.

»namowa miana« (3): My tedy z Rádámi náſzémi [...] zá ſpólną rádą y namowámi przez niektóry czás miánémi/ [...] poſtánawiamy [abyśmy księstwo zatorskie i oświęcimskie do Korony przyłączyli] SarnStat 1211, 1146, 1155.

»zgoda miana« (1): A gdyż połowicá Cłá wodnégo v Toruniá [...] zá mocą piérwéy miánéy y teraz vczynionéy zgody [vigore prius habitae concordiae JanStat 852]/ nam ieſt powinna SarnStat 1075.

c. W połączeniu: ma być (a. niech będzie) mian = należy (zrobić to, co jest wyrażone rzeczownikiem) (8):
Frazy: »ma być nadzieja miana« (1): Ani też mnieyſza ku wſzelkiey dobroći o tych ma być nadzieya miana/ ktorzi ſą s przyrodzenia łagodni KwiatKsiąż B2v.

»pamięć nie ma być miana« (2): áni o nich [sporach] ná potym żadna zmiánká y pámięć [...] przed którémikolwiek oſobámi niema bydź miáná [mentio aut memoria ... habeatur et fiat JanStat 844] SarnStat 1068 [idem] 1087.

»ma być piecza miana« = należy się starać, troszczyć (2): Ma być tedy niemála piecza mianá/ iżebi młodźieńćiczi [lege: młodzieńcy ci] iáko nadłużey [...] w czyſtośći záchowiwáni byli. KwiatKsiąż C4v, E3v.

»ma być pilność miana« = należy się troszczyć (1): Habenda est ratio rei familiaris, Ma być wzgląd/ álbo pilność miána/ ná goſpodárſtwo. Mącz 347a.

»ma być wzgląd mian« = należy zwracać uwagę, troszczyć się (3): Ma tęż być niemały ná to wzgląd mian/ aby ſię młodzieniáżkowie plugawym/ á niepoććiwym mowąm nieprzyzwycżayáli. KwiatKsiąż C3, I; Mącz 347a.

»nie ma być miana zmianka« = nie należy wspominać, wymieniać (2): SarnStat 1068, 1087. Cf »pamięć nie ma być miana«.

d. Skłaniany, zmuszany (1):
Wyrażenie: »ku mierności mian« (1): Astringi ad temperantiam, Ku miernośći być mian y wiedzión. Mącz 421b.
5. Powinien [cum inf; zawsze: N pl miany] (3): niegodno ieſt aby takowe waſze pźby [!] miány byćz przeſłyſzány ForCnR B4v; czo yeſt ſkazano [lege: skażono] potrzebuye naprauycz y poſzwyączycz gdzye by boſkye rzeczy myany bycz ſprauyany PatKaz II 78v; Yeſli myany być dźyerżany od krzeſciyánow z pogáńſtwá náwroconych obrzędy zakonu ſtárego KromRozm II g2.
6. Wykładnik bierności w tłumaczeniu łacińskiego part pass, nie posiadającego w języku polskim odpowiednika imiesłowowego (tu: *tryumfowany) (1): Triumphatus – Triumph zwiczieſtwa, miani. Calep [1089]a.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Habitus, Miány. Mącz 151b; Calep 469a.

Synonimy: 2. dzierżan, kładzion, mnieman, rozumian, trzyman.

KW (HG)