[zaloguj się]
[pdf]

MIERZIEĆ (94) vb impf

Wymowa: mier-zieć.

mie- (22), mié- (3); mie- Mącz (20), KochFr (2), KochFrag; mie- MurzOrt, KochPs (2);

drugie e z tekstow nie oznaczających é.

Fleksja
inf mierzieć
indicativus
praes
sg pl
1 mierżę
3 mierzi mierżą, mierzią
praet
sg pl
1 m -m mierziåł m pers
3 m mierziåł m pers
f mierziała m an
n mierziało subst mierziały
conditionalis
sg
3 f by mierziała
n by mierziało
con praet
sg
3 f by była mierziała
n by było mierziało

inf mierzieć (4). ◊ praes 1 sg mierżę (1). ◊ 3 sg mierzi (56). ◊ 3 pl mierżą (14), [mierzią.] ◊ praet 1 sg m -m mierziåł (1). ◊ 3 sg m mierziåł (4). f mierziała (2). n mierziało (4). ◊ 3 pl subst mierziały (3). ◊ con 3 sg f by mierziała (2). n by mierziało (1). ◊ con praet 3 sg f by była mierziała (1). n by było mierziało (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI–XVII w.

Wzbudzać niechęć, wstręt, odrazę, obrzydzenie; taedet Mącz, Calep; dolet, displicet Mącz (lat. tylko impers) [w tym: kogo (90)] (94): MurzOrt B2v; Abominor, Przikrość mam. Brzidzę ſie. Odrzekam ſie. Mierźi mie. Mącz 1c; Nunquid hic vides quod tibi doleat, Izali tu nie widźiſz co by cie nie mierziáło. Mącz 254d; Odi significat odio habeo et habui, Mam w nienawiśćy/ álbom miał/ Mierźy mię. Male odit, O bárzo go mierźy. Odit ex animo, Mierźy go yáko co złego. Mącz 259d, 158c, 263b, 302b [3 r.], 344b, 438c (15); Calep 804b, 1044b.

W przeciwstawieniach: »mierzieć ... być miło, podobać się« (2): gdy co iedny mierźi podoba ſie drugim RejWiz 1v; cżęſtokroć to bywa/ iż czo iednemu ieſt bárzo miło/ to drugiego bárzo mierźi. GórnDworz C4.

a. Dokuczać fizycznie (2): Ale gdy obaczyſz iż iuż wnątrzé zdrowé/ tylko ćie ná wierzchu świérb mierźi: weźmiſz ſmalcu [...] tymże námázuy SienLek 134.
α. Mdlić, powodować nudności (1): Dawno mie [serop ] wżiwoczie mierział A niewiem abych y [= go] zdjrzał Bo mi ſyę czknie barzo brzitko A przidzie mi zrzudzicż wſſytko RejKup q7.
b. Wzbudzać irytację, gniew, oburzenie, nienawiść; być nielubianym (69): BielŻyw 163; záwżdy mię mierziáły nieſluſſne ſpráwy ludzkie. RejPs 22, 147; RejRozpr D3; A gdy z cżaſem vſtaną iego młode zbytki Wſtyd więcz gdy ie wſpomina a mierzą go wſzytki RejJóz E4; RejKup p5v, q4v, t4v, dd3; KromRozm III A5v, A6; BielKom E7; RejZwierz 114v, 116, 118; Okázáć chćiał [Jezus] iáko go mierżą ci wſzyſcy kthorzy ſię zwierzchowną okażáłoſćią odymáią BibRadz II 27b marg; OrzRozm B2 [2 r.] O4v; Taedet eum vitae, Mierźi go ſwiát/ ſtesknił ſie nád żywotem/ Przikro mu że żywie. Mącz 438c, 291d, 438c; Ale przeto was mierźi że w nim gębá płocha/ Ktemu krzywo pátrzyćie ná káżdego Włochá. Prot C2; RejAp D8v; GórnDworz K6, K6v, P4v, R3; RejPos 318v, 322v; Bo tám wſzyſcy dworzánie tych ſie ſtroiow dzierżą/ Ty ſwieckie obercuchy bárzo ie tám mierżą. RejZwierc [207], 143v; WujJud 143, 242; BudBib 1.Reg 8/6, Ion 4/1, Esth 14/5; WierKróc B; KochPs 168; Ludouicus Bauarus zacny Ceſarz/ ktorego mierźiáłá Papieſka pychá y wynioſłość/ ſtarał ſię oto iákoby ich był/ vſkromić mogł. NiemObr 64; KochSz O3v; WisznTr 18; CzahTr C3; [Węgrzy wkowali się w mur i w nim siedzą, a Moskwę już nie wiem jako ich tam mierzią. PiotrDzien 338.]

mierzieć do kogo [= ktoś wzbudza gniew] (1): boc ich mierzialo do niego to czo ſzkodliwego oitziznie batzeli PaprUp F4v.

mierzieć komu (1): Złym prawdá mierźi. RejAp BB6v marg.

Bezpodmiotowo (2): BudBib 2.Esdr 13/8; Słuchayże pieśni niż zegar vderzy/ Choć ćię iuż mierźi. KlonFlis H3v.

W przeciwstawieniu: »mierzieć ... ulubić« (1): Fáłſz mię miérźi/ twé vſtáwy vlubiłem ſobie KochPs 186.

W porównaniu (1): Tákżem ia wiele ſczęśćiu przewiniłá? Ze temu gwóli bydź niebogá muſzę/ Który iáko grzéch mierźi moię duſzę. KochFrag 24.

W charakterystycznych połączeniach: mierzieć z przyrodzenia (2); mierzi (mierżą) [kogo] błogosławieństwo, dobry byt, człowiek złościwy (zebranie (zbor) ludzi złościwych) (4), fałsz (2), mniszy, narod pochlebny, nauka, świeckie obercuchy, obyczaje, pochlebstwo, powtarzanie częste jednej rzeczy, pożytki, przekwintowanie, niesłuszne sprawy, świat, wyniosłość, zbytekt zmyślanie, znak pychy (pycha) (2), zwada, źli.

Przysłowie: A kogo mierźi v kogo páździorko w oku/ tućby iuż potrzebá w ſobie trzaſki álbo niepotrzebnego kłoſu iákiego pilno vpátrowáć. RejZwierc 267.
α. Z przeczeniem: lubić, nie mieć nic przeciw czemuś (19): RejJóz P8v; RejKup Lv; pewnie i samych by to było brać od krolow polskich nie mierziało, jako i dziś wiele ich nie mierzi DiarDop 113; RejWiz 77 [3 r.]; Widzę że ćie Aryſtoteles nie mierźi/ bo on to in lib. II Ethicorum wywodźi OrzRozm O, B2; Prot D2v; Owa co ieſt ludzi ná ſwiecie/ tedy żadnego dobra myſl nie mierźi GórnDworz O2, Cv, O4v, R, Ee6; Owa iáko Prorok powiáda wſzyſczychmy zgrzeſzyli/ wſzyſczychmy ſie vnieſli/ wſzythkich nie mierżą dáry. RejZwierc 191v; KochFr 100 [2 r.]; WisznTr 11.

W charakterystycznych połączeniach: nie mierżą (mierzi)biesiady, dary, gra, kufel, dobra myśl, nauka, pompy, prośba, spanie, trank (trunek) (2), tytuły, długie włosy, stare zabawy, żarty; nie mierzi brać (2); nie mierzi nic.

c. Sprawiać przykrość, wzbudzać żal (3): Ulcus tangere, Ruſzić kogo w ſádno/ to yeſt/ tráfić mu tę rzecz która go mierźi á w niey winien yeſt. Mącz 501b; Mierźi mię iżem niegdy Bogá rozgniewał HistRzym 99; tey ſą właſnie cnoty/ Ze ich też bárzo mierżą ſwey bráciey kłopoty. PaprPan F.

Synonimy: brzydzić się, »brzydzić sobie«, hydzić się.

Formacje współrdzenne cf MIERZIĆ.

AŻ