[zaloguj się]
[pdf]

MIŁOWAN (31) part praet pass impf

miłowan (24), miłowany (7).

o jasne; w formach niezłożonych a pochylone, w formach złożonych a jasne.

Fleksja
sg
mNmiłowån, miłowany fNmiłowana, miłowanå, miłowan(a) nNmiłowåno
pl
N m pers miłowani
subst miłowan(e)

sg m N (praed) miłowån (21), miłowany (2); miłowån ListRzeź, March1, OpecŻyw, BielŻyw, March3, HistAl (2), Diar, BielKron (2), Mącz, RejZwierc, BielSpr,BiałKaz, KochCn, WujNT (4); miłowany SzarzRyt; miłowån : miłowany SkarŻyw (1 : 1). ◊ f N (praed) miłowana (2), miłowanå (1), miłowan(a) (1); -a March1, March3; -å ModrzBaz. ◊ n N miłowåno (1). ◊ pl N m pers (praed) miłowani (2). subst (praed) miłowan(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: miłowan(y) od kogo (13), od czego (1).

Sł stp s.v. miłować, Cn brak, Linde XVII w.

1. Otoczony miłością, przychylnością, kochany (17): Niewiáſtá ſromieźliwa ma być miłowanå. March1 A3 [idem March3 Vv]; kto mnie miłuie/ będzie milowán od oyttza mego [Qui autem diligit me diligetur a Patre meo Vulg Ioann 4/21; A kto mnie miłuie/ będźie go też miłował Oćiec moy WujNT] OpecŻyw 96v; BielŻyw 82; March3 Vv; Niektore kſiążę Rycerſtwá [...] kthory bárzo zayrzał temu lekárzowi/ przeto iż od Alexandra niewymownie był miłowan HistAl E2v; BielKron 170v, 254v; Nimie amari, Názbyt być miłowan. Mącz 247c; SkarŻyw 234; KochCn B4v; WujNT 299.

miłowan dla kogo [= ze względu na kogo] (2): Káżdy człowiek ma być miłowan dla bogá. March1 A4v [idem] March3 V5.

W przeciwstawieniu: »karan ... miłowan« (2): ListRzeź w. 49; gdyż ná tym gniazdzie iuż káżdy wyſtępek vſtawáć muśi/ á káżda cnothá zdobić ſie muśi/ gdzie zły będzie karan á dobrj miłowan. RejZwierc 55.

W charakterystycznych połączeniach: miłowan barziej, nazbyt (2), niewymownie; miłowan od matki, ojca, pana, rodzicow, wszystkich (krześcijan) (2).

Wyrażenie: »miłowan miłością« (1): Radby ſię ſtowárzyſzył z oną [męża i żony] ſpołecżnoſcią/ Aby też był miłowan [drugi] tákowąż miłoſcią. RejWiz 43.
Szereg: »miłowan i chowan« (1): niektorzy powiádáią że od Mátki Krolowey Bony/ był [Zygmunt August] miłowan názbyt/ y roſkoſznie chowan. BiałKaz 13.
2. Czczony, ceniony, wielbiony (10): niektory cżłowiek ſtáry/ ktoremu imię było Duricius [..,] ktory był od Perſow bárzo miłowan [qui plurimum a Persis amabatur]/ ten ná prozbę wſzytkiego ludu od Alexandra Kſiążęciem w Perſidiey ieſt vſtáwion. HistAl G5; wiedząc to, że osoba k(rolewska) jako Pan, ktory od wszyćkich swych poddanych miłowan być chce, łacno się miłościwej łaski swej [...] uprosić dać raczy Diar 74; BielKron 166v; bo był [św. Antoni] od nich wielce miłowány/ iſz wnim wyſokie cnoty doſkonáłośći widzieli. SkarŻyw 543; KołakCath A4; WujNT 2.Cot 12/15.

W połączeniu szeregowym (1): ktory [cesarski majestat] według Bogá y ludźi ma być vważon/ miłowan/ wychwálan od Narodu ludzkiego BielSpr 11v.

W charakterystycznych połączeniach: miłowan barzo, wielce; miłowan od narodu, poddanych, wszystkich.

a. O Bogu (3): Bog ma być miłowan náde wſzytko. WujNT 256 marg.

W przytoczeniu przykazania bożego (1): Dobrześ Náuczyćielu powiedźiał/ iż ieden ieſt Bog [...] á iżby był miłowan [ut diligatur] ze wſzytkiego ſercá/ y ze wſzytkiego zmyſłu/ y ze wſzytkiey duſze/ y ze wſzytkiey śiły: k temu miłowáć bliźniego iáko ſámego śiebie WujNT Mar 12/33.

Szereg: »miłowany i chwalony« (1): Y od tákiego [człowieka] (Boże nieſkończony/ W ſobie chwalebnie/ y w ſobie ſzczęśliwie Sam przez ſie żyiąc) żądaſz iákmiarz chćiwie Być miłowány/ y chceſz być chwalony. SzarzRyt Av.
3. Pożądany zmysłowo (1): Si perinde amentur mulieres diu ac lavant, By ták długo były miłowáne yáko ſie długo chędożą Mącz 291d.
4. Chętnie widziany, pożądany (3): w ktorych obycżáiach [książąt i ich dziatek] y wewſzyſtkim żywoćie/ łatwość á ſkłonność bywa miłowana/ á powagá chwalona. KwiatKsiąż D4; A przetoż tey wády [pochlebstwa] trzebá śię pilnie ſtrzec: prawdá á roſtropność ma być miłowána [veritas et prudentia amanda] ModrzBaz 17v; Day im miły Pánie to vmieć co potrzebá: to miłowáć/ co ma być miłowano: to chwalić/ co ſię tobie nawięcey podoba LatHar 594.

Synonimy: 1. chowan, kochany; 2. cenion, czczon, wielbiony; a. chwalon, czczon, wielbiony; 4. pożądany.

Cf MIŁOWAĆ

TZ