[zaloguj się]
[pdf]

MNOSTWO (303) sb n

-s- (301), -sz- (2); -sz- MurzHist; -s- : -sz- CzahTr (1:1).

Oba o jasne.

Fleksja
sg
N mnostwo
G mnostwa
D mnostwu
A mnostwo
I mnostw(e)m
L mnostwie

sg N mnostwo (111). ◊ G mnostwa (48). ◊ D mnostwu (10). ◊ A mnostwo (71). ◊ I mnostw(e)m (39). ◊ L mnostwie (24).

Składnia orzeczenia typu: mnostwo kogo, czego jest, było (75), mnostwo kogo byli (5); jest : byli MiechGlab (6:1), Leop (9:1), LatHar (1:1), WujNT (6:2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI–XVIII w.

1. Wielość, duża ilość; duży zbiór; multitudo, turba Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; frequentia Vulg, Modrz, Cn; congregatio PolAnt; amplitudo, pluralitas Modrz; copia maior a. non exigua, vis magna a. maxima Cn (269): Rodziſz liſy trzy álbo dwá/ Iać iednego ále wżdy Lwá. Bo cżeść z mnoſtwá nie pochodzi/ Práwać ſámá cnotá rodzi BierEz K4v, Sv; y położę naſienie twoie iáko piaſek morſki/ ktorego nie lza zliczyć prze mnoſtwo. BudBib Gen 32/12; áby ſię zbieráiąc zebrał do ćiebie wſzytek Izráel [...] iáko piaſek/ ktory nád morzem w mnoſtwie BudBib 2.Reg 17/11, 1.Reg 13/5.

mnostwo kogo, czego (205): BierEz B4v, P2; ForCnR A2v, B, Bv, C4v, E2v; Cżemu nie zdrowo ieſt wiele karmi pożiwanie. (–) Bowiem miedzi mnoſtwem pokarmow muſi też być roznoſć ich natury GlabGad G4v, F6; Zaginęło w tey bitwie mnoſtwo ſlachthy polſkiey MiechGlab 13, *2v, *4v, 4, 7, 15 (10); BierRozm 10; naſzy podgorzanie [...] widzieli po leſiech mnoſtwo żagwie na drzewie pałaiącey LudWieś B; Waznieyſſe wam ynſſe ſprawy Byli/ niżli moye Boſtwo Czo ych v was było mnoſtwo RejKup ee4, dd2; KromRozm II 1v; KromRozm III G5, L7; Diar 24; LubPs O, V5, Yv marg; nábráli bydłá mnoſtwo beż licżby [moc niezliczoną WujBib]/ y WielbłądowLeop 2.Par 14/15; Y każę vſtáć mnoſtwu pioſnek twoich Leop Ez 26/13, Gen 36/7, Num 1/53, Deut 17/16, 3.Esdr 9/40, 4.Esdr 7/69 (23); ábowiem im licżby niemaſz/ bo ich mnoſtwo więcżſze niż ſzárańcżey BibRadz Ier 46/23, Gen 36/7, Ps 67/31, I 366a marg, 3.Esdr 9/11; GrzegRóżn A2v, B3v, B4v, M3; SienLek 21v; GórnDworz L13; RejPos 79; Obżárſtwo opilſtwo y wſzytko łotroſtwo/ To iuż v ſwowolnych wſzędy tego mnoſtwo. RejZwierc 220v; miedzi lepak y żelázu wagi niemáſz/ bo (tego) ieſt mnoſtwo. BudBib 1.Par 22/14; Cżęſto cżłowiek wysławia dobrodzieiá ſwego (marg) wł: mnoſtwo cżłowieká wołá mężá miłoſierdzia ſwego. rć. (–) BudBib Prov 20/6, Lev 25/16, 4.Reg 12/10, 1.Par 22/3 [2 r.], 4, 5 (19); Lecż dwánáśćie/ przyzwawſzy mnoſtwo vcżniow [multitudinem discipulorum; gromádę vczniow WujNT] rzekli. BudNT Act 6/2, przedm b, Luc 2/13, Act 4/32, 17/4, Iac 5/20 (7); CzechRozm 254v; Z tądże ono mnoſtwo/ wielmożnośći [illa turba magnificentiarum]/ iáſnośći/ miłośćiwánia/ y inſzych tym podobnych. ModrzBaz 59v; Lecż ia com piſał/ pokazałem mnoſtwem dowodow ModrzBaz 142v, 2v, 12, 13v, 19, 26 (42); KochDryas [A3]; ptáſtwá/ źwiérzu rozmáitégo/ (co ſye go z bliſkich gór nábieży) máiąc mnoſtwo Oczko 9v; W polách ſtad mnoſtwo: zbożem obfituią Niſkie doliny KochPs 93, 35, 166; KlonŻal B, B4v; GostGosp 110; LatHar 201, 578, 722; KołakSzczęśl Bv, C3; WujNT Mar 3/8 [2 r.] Luc 5/6, s. 211 [2 r.], Luc 23/1, s. 392 (11); CzahTr D4v, Lv; KlonFlis B4v; SzarzRyt A3. Cf »mnostwo ludzi«.

mnostwo z kogo (1): opowieday ludowi áby nie rozwálili (kreſu) do Iehowy vyrzeć go/ y pádłoby znich mnoſtwo [ex eis multus (marg) multi (–)] BudBib Ex 19/21.

W przeciwstawieniach: »mnostwo ... jeden (4), mało, małość, trocha« (7): Czo ſie richley ſtrawi ieſtli mnoſtwo pokarmow cżyli ieden. GlabGad F6; á mnoſtwo błądzących vſtąpi troſze wiernych. GrzegRóżn A2v, M3; Wedle mnoſtwá lat przymnożyſz ceny iego/ á wedle máłośći lat vmnieyſzyſz ceny iego BudBib Lev 25/16; ModrzBaz 29v, 30, 138.

W porównaniu (2): Ktory głos iák wod mnoſtwá y gromow ſtráſzliwych KołakSzczęśl Bv; potomſtwo iego Pan Bog rozmnozył iako gwiazd mnoſtwo. KołakSzczęśl C3.

Przysłowia: Wſzelkie mnoſtwo iáko dawno mowią cżyni zámieſzánie. ModrzBaz 90, 92.

Panow mnoſtwo/ cżyni vboſtwo. BierEz P2.

Wyrażenia: »mnostwo ludzi, ludu« = multitudo Vulg, PolAnt, Modrz; frequentia a. multitudo populi, turba Vulg; frequentia a. multitudo hominum, plures Modrz [szyk 41:1] (36:6): MiechGlab 34; KromRozm I L2; w Pádwi mieśćie zacną nauką/ i mnoſztwem ludzi vczonych po świećie sławnem MurzHist B3; KromRozm II b, q3v, ſ2v; Kámieńmigo vkámienuie wſſyſtko mnoſthwo ludzi [omnis multitudo; wſzyſtek lud WujBib] Leop Lev 24/16; wſkok przypádli do Ieruzálem z ſwemi iezdnemi/ z mnoſtwem ludzi/ y z woyſkiem Leop 3.Esdr 2/30, Num 16/9, Iudic 9/36, 2.Mach 12/13; BibRadz 2.Mach 4/39; GórnDworz H7v; BudBib Zach 2/4; ModrzBaz 3v, 15v, 22v [3 r.], 28, 29v (18); SkarŻyw 30; StryjKron 170; LatHar 680, 686; A gdy ſię ſtał ten głos/ zbieżáło: ſię mnoſtwo ludzi, y ſtrwożyło ſię WujNT Act 2/6, s. 211, Luc 6/17, Act 21/36; PowodPr 71. Cf »mnostwo mnogich ludzi«.

»mnostwo mnogich ludzi« (1): Biedá mnoſtwu mnogich ludzi [Vae multitudini populorum multorum; Biádá zgrái narodów mnogich WujBib] Leop Is 17/12.

»niemałe mnostwo« (1): innych wszytkich potrzeb zaniechawszy, gdyż się ich tak nie małe mnostwo od wielu lat zatrzymało. Diar 24.

»nieskończone mnostwo« (1): ktorzi ták wielką władzą máią [...] á w nieſkońcżonem mnoſtwie ſpraw [in negotiorum infinitate]/ wſzytkich ſpraw rządzeniu doſyć vcżynić niemogą. ModrzBaz 138.

»niewymowne mnostwo« (1): y niewymownem mnoſtwem ſtrzał [quasi infinitis sagittis], ktore nieinacy iedno iako grad ſzumiączi puſzcżali Węgry przeſtraſzyli. MiechGlab 15.

»niezliczone mnostwo« = infinita multitudo, infiniti Modrz (4): Temi niemocámi niezlicżone mnoſtwo ludźi [infiniti] choruie/ ták niſkiego ſtanu/ iáko śrzedniego/ y naywyżſzego ModrzBaz 67, 76, 90v; LatHar 680.

»mnostwo srogie« (1): Ale ieſli ćię rácżey myſliwa myſl wiedzie [...] Wſzyſtkiego tu/ Krolu moy/ naydzieſz mnoſtwo ſrogie. KochDryas [A3].

»(barzo) wielkie mnostwo« = multitudo copiosa a. grandis a. magna Vulg; magna vis ModrzBaz [szyk 30:7] (37): BierEz B4v; MiechGlab 4; Ale odpowiedzieli Ieremiaſſowi wſſyſcy mężowie [...] y wſſyſtkie niewiáſty ktorych ſthało mnoſtwo wielkie Leop ler 44/15; BibRadz I 366a marg, 3.Esdr 9/11; BudBib Ier 40/12; BudNT Act 17/4; CzechRozm 254v; y wymyśla rozmáite śiatki ná łowienie pieniędzy: z ktorych bárzo wielkie złośći mnoſtwo [magnum scelerum agmen] rośćie ModrzBaz 56, 26, 28, 29v, 30, 33v (15); KochPs 166; SkarŻyw 30; StryjKron 170; GostGosp 110; Niektorzy [...] przyłączyli ſię do Páwłá y Syle: ktemu wielkie mnoſtwo nabożnych Pogánow/ y niewiaſt przednieyſzych niemáło. WujNT Act 17/4, Mar 3/8, s. 134 marg, Luc 5/6, s. 211 [2 r.], Luc 6/17 (9); CZáſu iednego wilkow wielkie mnoſztwo było/ Ktorych ſię bárzo wiele beło namnożyło. CzahTr D4v.

»wszy(s)tko mnostwo« = omnis multitudo Vulg (8): wſzytko ono mnoſtwo poimanych [captivorum multitudo] rozbiegło ſie y pouciekało do laſſow MiechGlab 7; Leop Lev 24/16, Num 1/53, 3.Esdr 9/40, Luc 23/1; LatHar 686, 722; WujNT Luc 23/1.

Szeregi: »mnostwo albo gęstość« (1): nie z mnoſtwá álbo z gęſtośći złych známion mamy wſzytkiego ſędźić SienLek 21v.

»liczba abo mnostwo« (1): á przy wotowániu: więcey będźie pátrzał ważnośći wotowánia niżli licżby ábo mnoſtwá [plus pondere quam numero sententias examinaverit] ModrzBaz 30v.

»mnostwo a rozliczność« (1): zaſię mnoſtwo á rozlicżnoſć [wilgości] pochodzi z ſtrony materiey GlabGad H6v.

»mnostwo i wielkość« [szyk 1:1] (2): SkarJedn 54; nákoniec Duchá ſwego świętego/ nie tylko ná ſto y dwádzieśćiá perſon/ y osob/ iáko ná pocżątku/ ále y ná niezlicżone mnoſtwo y wielkość ludzi/ inſzych cżáſow hoynie wylewáiąc. LatHar 680.

a. Bardzo dużo ludzi; tłum, rzesza, zgromadzenie; ludność; multitudo Vulg, PolAnt, Modrz; exercitus Vulg, Cn; coetus, turba PolAnt (54): OpecŻyw 175v; To ieſt ſtudnia ktorą wykopáli kxiążętá/y wypráwiłi [!] ią wodze mnoſtwá [duces multitudinis; Hetmánowie ludu WujBib] Leop Num 21/18; Przywiodą ná ćię mnoſtwo [multitudinem; gmin WujBib]/ y vkámionuią ćie kámieńmi Leop Ez 16/40, 2.Reg 15/23, 2.Par 14/11, 3.Esdr 9/49, 50, Sap 18/20 (10); Y Wyſzli wſzytcy ſynowie Izráelowi/ y zgromádziło ſię mnoſtwo iáko mąż ieden BudBib Iudic 20/1; gdy ſię iuſz lud wrywał we drzwi/ wbiegſzy śmiele ná mur/ mężnie z gory ſkocżył miedzy ono mnoſtwo. BudBib 2.Mach 14/43, 2.Mach 14/41; ktoż ieſt ktoby głupiego mnoſtwá [stultae multitudinis] przećiwne mnimánia więcey ważył? ModrzBaz 62v, 30 [3 r.]; Turba, wolałem przełożyć po ſtáropolſku Rzeſza/ á niżeli tluſzczá/ ábo tłum/ ábo lud. Bo inſze ieſt λαὸς populus, lud: inſza πλη̃θος multitudo, mnoſtwo/ á inſza ᾽όχλος, turba, rzeſza. WujNT przedm 22; á zebrawſzy mnoſtwo (marg) wſzytek lud. (‒)/ oddáli liſt. WujNT Act 15/30, Act 5/16.

mnostwo czyje [w tym: G sb i pron (8), pron poss (5), ai poss (2)] (15): tamże Woiewoda z ſwoimi iako w male bedączi zwyciężon od mnoſtwa Tatarſkiego MiechGlab 7; y iáchał ze wſſem mnoſtwem [cum universa multitudine; ze wſzytkim zgromádzeniem WujBib] Iſráelſkim/ ná wyſokość Gábaon Leop 2.Par 1/3; Gárdzi mnoſtwem miaſt [multitudinem civitatis; zgráią mieyſką WujBib] Leop Iob 39/7, Ez 32/22, 23, 24, 26, 31 (9); BudBib Ex 12/6, 1.Reg 2/33, 38/6 [7]; I prośiło go wſzytko mnoſtwo okolice Gádáryńſkiey/ (żeby) odſzedł od nich BudNT Luc 8/37; ModrzBaz 112v.

W przeciwstawieniu: »mnostwo ... jeden« (1): Xántus więc Ezopá pytał/ Ieſli mnoſtwo w łáźni widział: On rzekł/ niemáſzći żadnego/ Oprocż cżłowieká iednego. BierEz D3v.

W porównaniu (1): y głos mow iego iáko głos mnoſtwá. Leop Dan 10/6.

Wyrażenia: »silne mnostwo« = multitudo nimia Vugl [szyk 1:1] (2): y rozmnożyli ſie w krotkim cżaſie, tak barzo iż theż tich cżaſow powſtała z nich wielika y ſiłnego mnoſthwa horda MiechGlab 75; Leop Dan 11/11.

»(barzo) wielkie mnostwo« = multitudo magna Vulg, PolAnt; exercitus magnus valde Vulg [szyk 3:2] (5): Skąd mam thego mięſá wźiąć/ abych mogł dáć ták wielkiemu mnoſtwu? Leop Num 11/13, 2.Par 32/4, Bar 2/29, 1.Mach 5/45; BudBib Ez 38/3.

»wszy(s)tko, wsze, wsztornkie mnostwo« = omnis multitudo Vulg, PolAnt; universa multitudo Vulg; omnis coetus a. congregatio PolAnt; multitudo Modrz (14:4:1): I przecżeś włożył ná mię brzemię wſſyſtkiego ludu twego? A zalim ia pocżął y porodził tho wſſyſtko mnoſtwo Leop Num 11/12; áni ſie lękayćie Krolá Aſsyriyſkiego/ y wſſego mnoſthwá kthore ſnim ieſth Leop 2.Par 32/7; Vyrzał ie Ffarao/ y pocieſſył ſie ze wſſtornkiego mnoſtwá ſwego/ ktore pobite ieſt miecżem/ Ffáráo y wſſyſtko woyſko iego Leop Ez 32/31, Num 16/4, 2.Par 31/18, 3.Esdr 9/38, 45, Ez 32/22 (12); ieſli tego nie vcżynię wſzemu mnoſtwu złemu temu BudBib Num 14/35; A (wſzákże nie káżdego) mężá wykorzenię tobie [...] lecż wſzytko mnoſtwo domu twego w śrzednich lećiech męſkich vmieráć będzie. BudBib 1.Reg 2/33, Ex 12/6, Ez 38/6 [7]; BudNT Luc 8/37, Act 6/5; ModrzBaz 129v.

2. Wielkość, ogrom, obfitość; multitudo Vulg, PolAnt [czego] (34): BierRaj 17v, 23; grzymania thego mieſiącza/ wiathry wielkie tego roku á mnoſthwo męki á walki znamionuie FalZioł V 45v; Ieſtli [ręka] więcey cżyruona niżli biała tedy vkazuie krwie mnoſtwo GlabGad P2v; A fructu frumenti: vini et olei ſui multiplicati ſunt. Od mnoſtwa żyta wina y oleiu ſwego rożmnożyli ſie.WróbŻołt 4/8; RejKup ee2v; dla mnoſthwá niepráwośći twoiey (ſtało ſie) też mnoſtwo ſſaleńſtwá. Leop Os 9/7, Ps 65/3; Mocz ſzáry mnoſtwo ſkáżonych wilkośći známionuie SienLek 26v, 92; Ciſzy poſiedą ziemię/ y kocháć ſię będą z mnoſtwá pokoiu. BudBib Ps 36/11; (gdzie) mnoſtwo zboża/ tám śiłá bydłá. BudBib Prov 14/4; Bo w mnoſtwie mądrośći mnoſtwo vfráſowánia/ á kto przycżynia vmieiętnośći/ przycżynia żalu. BudBib Eccle 1/18; dla mnoſtwá niepráwośći twey/ y rozmnożenia nieprzyiazni. BudBib Os 9/7, Ex 15/7, Iob 37/23, Ps 5/7[8], 10[11], 68/13[14] (16); á Pánowie też zwierzchni mnoſtwem namiętnośći [multis affectibus] cżęſtokroć roſtárgnieni bywáią ModrzBaz 97v; Zmiłuyże ſię nádemną/ nieprzebrány w miłośierdźiu Boże: zgładz niepráwość moię/według mnoſtwá miłośierdźia twego rozlicżnego. LatHar 146; Y według mnoſtwá litośći twoich [secundum multitudinem miserationum tuarum Vulg Ps 50/2]/ zgładz niepráwość moię. LatHar 164, 28, 33; JanNKarGórn G4v.

W porównaniu (1): Biedá mnoſtwu mnogich ludzi/ iáko mnoſtwo morzá ſzumiącego: y zgiełk tłuſzcż/ iáko huk mnogich wod. Leop Is 17/12.

Synonimy: 1. ćma, gromada, liczba, 1.moc, rozliczność, 1.siła, wielkość, zgromadzenie; a. gmin, lud, pospolstwo, zgraja, zgromadzenie; 2. wielkość.

Cf MNOGOŚĆ

MB