Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MOSZENKA

Następne hasło: [MOSZENKOWY] »

MOSZENKI (17) sb

moszenki pl t (7), moszenka pl t (5), moszenka sg f (2)[w znacz. l.b.]; moszenki a. moszenka (3) [pl t w znacz. l.a. i 2.]; moszenki Mymer¹, BartBydg, SienLek, Calep (4); moszenka Mącz (5); moszenka sg f CiekPotr, KlonWor.

o, e oraz a jasne (Cn w znacz. l.a. e jasne, w znacz 2. e pochylone).

Fleksja

	sg	pl
N	moszenka	moszenki, moszenka
A		moszenka, moszenki
I		moszenk(a)mi
L		moszenkach

sg N moszenka (1). ◊ pl N moszenki (6) Mymer¹, BartBydg, Calep (4), moszenka Mącz (3). ◊ A moszenka (3) Mącz (2), SienLek, moszenki (1) KlonWor. ◊ I moszenk(a)mi (2). ◊ L moszenkach (1).

Sł stp brak, Sł stp nazw os notuje, Cn: moszenki, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Dem. od „moszny” (12)
- a. Od znacz. ‘worek skórno-mięśniowy, mieszczący jądra męskie’ (10)
- b. Od znacz. ‘mieszek na pieniądze’ (2)
2. bot. Physalis Alkekengi L. (Rost); miechunka rozdęta, tzw. żydowska wiśnia, bylina z rodziny psiankowatych (Solanaceae), jej szkarłatne jagody wielkości wiśni używano jako przyprawy do potraw, w średniowieczu stosowana w schorzeniach pęcherza (3)
3. bot. Strąk (owoc) krzewu Colutea arborescens L. (Rost); moszenki południowe czyli kolutea południowa, krzew południowoeuropejski z rodziny motylkowatych (Papilionaceae), w Polsce w uprawie parkowej (2)

1. Dem. od „moszny” (12):

a. Od znacz. ‘worek skórno-mięśniowy, mieszczący jądra męskie’; scrotum Mymer¹, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; membranae prolibus circumiectae, tunica testiculorum Cn (10): Mymer¹ 23v; Scrotum, est pellis, quae continet testiculos, pącharzyna, moszenky BartBydg 140b; Hydrocele [...] species Herniae quam aquosam vocant, Niemoc gdy komu moſzenká ocieką álbo ſie ná yądrká zbierzą nieyákie mokrośćy, ból wielki poruſzáyące. Mącz 160b, 104a, 106d, 376a, 452a [2 r.]; SienLek 86; Calep 957b.

b. Od znacz. ‘mieszek na pieniądze’ (2): Liczbáć ſię okázuie: lecz moſzenká puſta. CiekPotr 34; KlonWor 36.

2. bot. Physalis Alkekengi L. (Rost); miechunka rozdęta, tzw. żydowska wiśnia, bylina z rodziny psiankowatych (Solanaceae), jej szkarłatne jagody wielkości wiśni używano jako przyprawy do potraw, w średniowieczu stosowana w schorzeniach pęcherza; neuris, solanum, vesicaria Calep (3): Solanum [...] Germ. Nachtſchatt [...] Pol. ‒ Pſinki, pſye wisnie. Herba est quatuor generum [...] solanum sativum [...] Mauritani alcaquengi nominant: rustici in Gallia cocretum. Pol. Moſzenki, Simon de Louicz vocat herbario, michonki. Calep 988b; Vesicaria, Secunda solani species [...] Germ. Iudenkirſchen/ oder Nachtſchatt [...] Pol. Pſye wiſnie, moſzenki. Calep 1117a, [697]a.

3. bot. Strąk (owoc) krzewu Colutea arborescens L. (Rost); moszenki południowe czyli kolutea południowa, krzew południowoeuropejski z rodziny motylkowatych (Papilionaceae), w Polsce w uprawie parkowej; colutea Cn (2): Też woda w ktorey by był warzony krwawnik z babką/ z rożą a z moſzenkami/ á tego ſie napiiay FalZioł I 80d, I 80d; [Moſzenki. SienHerb E#, K# cf MOSZENKOWY].

Synonimy: 1.a. macharzyna; b. kaletka, mieszek, taszka; 2. michunki.

Cf MOSZONEK

AKtt