[zaloguj się]
[pdf]

MRUCZEĆ (38) vb impf

Fleksja
inf mruczeć
indicativus
praes
sg pl
1 mruczę
2 mruczysz
3 mruczy mruczą
praet
sg
2 m -ś mruczåł
3 m będzie mruczåł
f mruczała
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy mruczeli
2 m -byś mruczåł m pers
3 m by mruczåł m pers by mruczeli

inf mruczeć (5); -eć (1), -(e)ć (4). ◊ praes 1 sg mruczę (3). ◊ 2 sg mruczysz (1). ◊ 3 sg mruczy (7). ◊ 3 pl mruczą (2). ◊ praet 2 sg m -ś mruczåł (1). ◊ 3 sg f mruczała (1). ◊ fut 3 sg m będzie mruczåł (1). ◊ con 2 sg m -byś mruczåł (1). ◊ 3 sg m by mruczåł (1). ◊ 1 pl m pers bychmy mruczeli (1). ◊ 3 pl m pers by mruczeli (1). ◊ part praes act mrucząc (7), mrucząć (1) SeklKat.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Mówić niewyraźnie, mamrotać; muginari Calep (16): Pátrzay iáko z Niedźwiedzim tym łbem wſzytko mrucży RejWiz 171v; Calep 676b.

mruczeć co (2): [Bo już od kilkuset lat to Wilije mruczą, Z czego się niezliczone ordy księżej tuczą. BogowieFałsz 193.] Cf Zwroty.

mruczeć nad czym (1): Pyta go goſpodarz: A iákoż cie rozgrzeſzył? Drab powiedział: [...] á coś mi mrucżał nád głową kryſláiąc mi po cżele. RejZwierc 27v.

W przeciwstawieniu: »gładko mówić ... marnie mruczeć« (1): A tákże też káżdego s ſwego cechu vcży/ By nic głádko nie mowił/ iedno márnie mrucżał RejWiz 171v.

W porównaniu (1): A toć byłá vſtawicżna modlitwá iey/ á toć były wdzięcżne paciorki iey/ chociay imi nie kołátháłá/ chociay iáko Niedźwiedź nie mrucżáłá RejPos 134.

W charakterystycznych połączeniach: mruczeć marnie, nierozumnie.

Zwroty: »mruczeć konjuracyje« (1): Zátym ten/ obroćiwſzy ſie kilká kroć w koło/ pocżnie mruczeć wrzecży coniurácyie GórnDworz T5.

»mruczeć pacierze« (1): Takich Ariuſſow pełna Polſka y Litwa/ ktorzy [...] chcą być zbawieny bierzać nadaremnie ymię Boże mrucząć nierozumnie pacierze SeklKat F3v.

Przen: Odmawiać pacierze, modlić się (5): Chriſtus roſkazał ieſc y pyc/ á kxięza kazą ſluchać/ gdi ſamy mrucza ſtoiąc v oltarza SeklKat Y3v.

[mruczeć za kogo: Lepiej tedy ubogim, co nic nie dawają, Bo gdy za nie nie mruczą, toć się lepiej mają. BogowieFałsz 193.]

W połączeniu szeregowym (2): A cżegożby nam iuż było więcey potrzebá/ bychmy też naywięcey kołátáli/ mrucżeli/ wołáli/ iuż więcey wykołátáć/ áni wymrucżeć/ nigdybychmy ſobie nie mogli RejPos 134, 214.

Szereg: »mruczeć a kołatać pacierzmi« [szyk 1 : 1] (2): Nie iżbyś tám vſtáwicżnie ſiedząc mrucżał á kołatał pacierzmi/ ále áby ſpráwy twoie/ poſtępki twoie [...] były wedle woley ſwiętey Páná twego RejPos 134, 134. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
a. Wydawać nieartykułowane dźwięki (4): RejWiz 31, 162v; Więc mu [księdzu] biyą w cymbały/ á gráią w orgány/ A on im tu łáſzkuie/ by Miedźwiedź s ſkorámi. [ksiądz przy ołtarzu] Mrucży/ ſápi/ pogląda/ iedno iż nie drapye RejZwierz 106; Ryk iego iáko lwi/ á ryczeć będźie iáko ſzczenięthá lwie/ y będźie mruczał [et fremet] chwytáiąc łup ſwoy BibRadz Is 5/29.
2. Szemrać, niejasno wyrażać swe niezadowolenie; murmurare Mącz, Calag, Calep, Cn; gannire Mącz; demurmurare, emutire, immurmurare, susurrare Calep; murmurillare, musitare, mussare Cn (17): Potym on ſtárzec mrucżąc poſzedł wnet od niey precż/ Bo mu ſie nic po myſli nie zdáłá oná rzecż. RejWiz 29, 30v, 34; Murmuro, Szumię/ Szemrzę. Et Metaphorice, Przećiwiam ſie/ Odwárkam/ mruczę/ ſzepcę. Mącz 238a, 142c, 238a; więc mrucży [opiły człowiek] ſam niewie co/ wſzytkim łáie/ wſzytkim przymawia. RejZwierc 62; Murren. Mrucżeć. Szemráć. Murmurare. Calag 357a; Emutio – Szemrzę, mruczę. Calep 362a, 305a, 509a, 681b, 1038b.

W porównaniach (3): A tkni go [Potworowskiego] iedno w co chceſz/ vźrzyſz iákoć mrucży/ By Niedźwiadek v miodu/ kiedy go w nos łucży. RejZwierz 73; RejZwierc 164v; Wracáią ſię wiecżorem/ ſzcżekáią (marg) albo mrucżą lub wárcżą. (‒) iáko pies [tumultuabuntur sicut canis]/ y krążą po mieśćie. BudBib Ps 58/6[7].

W przen (1): Abowiem [księgi] niemrucżą/ nie ziaraią/ nie ſą drapieżne/ nieobżarliwe/ nikogo nie wzgardzáiące/ kiedy chcemy álbo każemy tedy mowią KwiatKsiąż H.
3. Wydawać głos (o zwierzętach, najczęściej z rodziny kotow); fremere Calep, Cn (5): Potym [lew] poſzedł precż mrucżąc RejWiz 109, 110; (nagł) Nagrobek kotowi. (‒) [...] Byłeś w łáſce v ludźi/ y głaſkanoć/ ſkórę/ A tyś mrucżąc podnośił twardy ogon wzgórę. KochFr 117.; Calep 434b; GórnTroas 70. [Cf 2. W porównaniach].

Synonimy: 1. mamrać, mamrotać, mamruczeć, markotać, szemrać; 2. odwarkać, przeciwiać się, szczerczeć, szemrać, szeptać.

Formacje współrdzenne: wymruczeć, zamruczeć; przymruczać; odmrukać; odmrukawać; przymrukować; odmruczawać.

Cf MRUCZĄCY, MRUCZENIE

TG