[zaloguj się]
[pdf]

MŚCIĆ SIĘ (358) vb impf

mścić się (356), mścić (2); mścić się : mścić WróbŻołt (3 : 1), CzechRozm (35 : 1).

sie (232), się (126).

W 1 sg, 3 pl praes, impers praet i part praes aet: mszcz- (58), mscz- (7), mszc- (3).

Fleksja
inf mścić się
indicativus
praes
sg pl
1 mszczę się
2 mścisz się
3 mści się mszczą się
praet
sg pl
1 m m pers my się mścili
2 m -ś się mścił m pers mściliście się
3 m mścił się m pers mścili się
f mściła się m an
fut
sg pl
1 m mścić się będę m pers mścić się będziemy
3 m mścić się będzie, będzie się mścił m pers mścić się będą
f mścić się będzie m an
imperativus
sg pl
2 mści się mścicie się
3 niech się mści
conditionalis
sg pl
1 m bych się mścił m pers bysmy się mścili, bychmy się mścili, bych się mścili
3 m by się mścił m pers by się mścili
f by się mściła m an
n subst by się mściły
impersonalis
praet mszcz(o)no się
participia
part praes act mszcząc się

inf mścić się (125). ◊ praes 1 sg mszczę się (5). ◊ 2 sg mścisz się (4). ◊ 3 sg mści się (46). ◊ 3 pl mszczą się (14). ◊ praet 2 sg -ś się mścił (1). ◊ 3 sg m mścił się (26). f mściła się (2). ◊ 1 pl m pers my się mścili (1). ◊ 2 pl m pers mściliście się (1). ◊ 3 pl m pers mścili się (13). ◊ fut 1 sg m mścić się będę (3). ◊ 3 sg m mścić się będzie (10), będzie się mścił (8); mścić się będzie BibRadz, OrzQuin, BiałKaz, CzechRozm, ModrzBaz, NiemObr (2), OrzJan, SkarKaz; będzie się mścił WróbŻołt, KrowObr, BielKron, RejPos, GrzegŚm, ArtKanc (2); mścić się będzie : będzie się mścił LubPs (1 : 1). f mścić się będzie (1). ◊ 1 pl m pers mścić się będziemy (1). ◊ 3 pl m pers mścić się będą (1). ◊ imp 2 sg mści się (8). ◊ 3 sg niech się mści (2). ◊ 2 pl mścicie się (2). ◊ con 1 sg m bych się mścił (2). ◊ 3 sg m by się mścił (18). f by się mściła (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się mścili (2), bychmy się mścili (2), bych się mścili (1) MurzNT; bysmy CzechRozm; bychmy RejZwierc; bysmy : bychmy BielKron (1 : 1). ◊ pl m pers by się mścili (7). subst by się mściły (2). ◊ impers praet mszcz(o)no się (1). ◊ part praes act mszcząc się (48) [cf też MSZCZĄCY SIĘ sg m N].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) ‒ XVII w.

Odpłacać złem za zło wyrządzone sobie lub komuś innemu; wyładowywać swój gniew; ulcisci PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, Cn; vindicare HistAl, Vulg, Mącz, Calep, Cn; vindicem esse Vulg, PolAnt; persequi Mącz, Cn; exquirere, facere iudicium a. ultionem a. vindictam, litigare, visitare PolAnt; petere poenas, retaliare Mącz (358): BierEz C, Lv; gdy cie cżeladnik albo twoy znaiomy rozgniewa niechciey ſie mſcić zarazem, bowiem tak trudno naleſć ſługę wiernego iako y priyaciela dobrego. BielŻyw 39; Tento moy przeciwnik [...] mowili prawdę, z prawdy ſie niegniewam, ieſtliże łże, mſcić ſie nie będę, bo powiadaią, iż nieto ieſt mąż czo ſie mſci, ale czo ſie ſwey woley odeymie BielŻyw 73, 73 [2 r.], 166; á iuż więcey nas nie vzna bog. [Ps 73/9] Bowiem iuż nie mſci nad nami bog iako przod WróbŻołt Z5, Q3v; RejJóz C6, L5; LibMal 1546/113v; RejKup e3v; MurzNT 21 [2 r.]; BielKom F7v; Zły gdy ſie nye ma mśćić cżym inym/ tedy ſie vſzcżypliwą powieſcią mśći. LubPs O4v marg; Bog záiſte mſſcżący ſie pomśći [vindicans vindicabit; mſcząc ſie mśćić ſie będźie WujBib]. Leop Eccli 5/3, Eccli 28/1; Piotr wyznał iż Ianá ránił/ ále o to iż go też był Ian ránił pierwey czego chćiał Piotr dowieſć/ á iż Piotr o rány nieſkárżył/ y owſzem ſię mſćił/ My w tákowey rzeczy ſkázuiem dowod na rány Ianowi. UstPraw D3v; BibRadz Ez 25/15; A potym gdy ſie chćiał mśćić iąwſzy go y obieſili. BielKron 321, 71v, 128; Mącz 85d, 439a, 501a; mſzcżą ſie złym ięzykiem GórnDworz Aa3v; RejPos 85v [2 r.], 192v marg, 197 marg; GrzegŚm 61, 66; Albo tákież ſąſiádek álbo kto inſzy iż mi co z niechcenia ábo z nieobacżenia vcżyni/ á iuż wnet ſiodłáć? á iuż ſie wneth mśćić? RejZwierc 80v; BudBib Ez 25/12; BudNT Rom 12/19; Ale cżłowiek iż ieſt rozumnym ſtworzenim mśćić by ſie iuż nie miał/ ták iáko ſie mſzcżą beſtye CzechRozm 242, 233v, 235, 242 [5 r.], 243v, 251; PaprPan Hb3, [Hh5]; Iśćie ieſli ten dobrze cżyni/ ktory ſię mśći [ulciscendo]/ tedyć źle cżyni/ ktory zániedbawa mśćić ſię [ulcisci] ModrzBaz 62v; A przedśię nietylko ći ktorzi krzywdą iáką wzbudzeni popędliwośći ſwey wodze popuſzcżáią iż ſię mſzcżą [se ulciscendo]: ále y drudzy też rozumieią/ y mowią/ ktorych żadna krzywdá nie dolega: ktorzi ludźiom iuż záiątrzonym y ſzáleiącym dodawáią zdániem y powagą ſwą dobrey potuchy. ModrzBaz 62v, 62v; Calag 388b; SkarŻyw 189; Y przyrzekł mu więcey ſie ták ſrogo niemśćić/ áni złorzeczyć Ziemi dla człowieká/ áni Swiátá zálewáć wodámi StryjKron 6; Ktoremu też [nieprzyjacielowi] kiedy y wet zá wet/ y złym zá złe/ mſzcżąc ſię ſámi śiebie/ [Chrystus i uczniowie] oddawáli? CzechEp 18; KmitaPsal A4v; Calep 1132b; WujNT Rom 12/19, s. 566; SkarKazSej 675a.

mścić się czego (165): BierEz M4v; OpecŻyw 13v; ForCnR E; Przykład/ iáko ſie Pan Bog tákowego wſzetecżeńſtwá mśći. LubPs R6v marg, N5v, R3; KrowObr 64; Leop ZZzz5b; Abowiem Iam ieſt Pan Bog twoy Bog zawiſny w miłoſći/ mſzcząc ſie niepráwoſći [visitans iniquitatem] oycow nád ſyny do trzećiego y czwártego pokolenia BibRadz Deut 5/9, I 163d marg; Po śmierći iego [Jorama] cżłowiek poſpolity mśćił ſie nád nim iego złych vcżynkow BielKron 86, 128v, 129v, 212v, 240, 245v (11); Mortem alicuius vindicare, Mśćyć ſie czyey ſmierći. Mącz 85d, 141b; iż ludzie oni kthorzy mſzcżąc ſie okrucieńſtwá Alexándrowego/ dzieći iego pobić á zámordowáć chcieli/ zániecháli ſpráwiedliwego gniewu GórnDworz Y2v; RejPos 253; Páweł też ták nas vczy; Ieſliż ſámi grzechy ſwe poſądzáć w ſobie będźiemy: tho ieſt/ ieſli ſye dobrowolnie ćieleſnym vdręczenim mśćić grzéchów nád ſobą będźiemy. BiałKat 171; HistLan F4v; [Bog] ktory śie ich grzechow ſpráwiedliwie mści KuczbKat 225, 335; RejZwierc 189v; KochMon 20; RejPosWstaw [212]v; BiałKaz M3v; CzechRozm 66, 243 [2 r.], 245v [2 r.], *4v; PaprPan Ff4 [2 r.]; ModrzBaz 68, 86v, 104v; dzierżę o cney Krwi Troiáńſkiey/ że tego [szkód dawnych] mśćić ſie ieſzcże będzie. KochOdpr C2; KochPs 148; SkarŻyw 88, 348, 483, 576; StryjKron 41, 467, 592, 712; CzechEp 21, 26; ArtKanc M6, Q5v; Phil Q3; WujNT 228, 1.Thess 4/6; KlonKr A3; PowodPr 79; SkarKaz 311b. Cf »mścić się krwie«, »mścić się krzywdy«.

mścić się czego [= krzywdy, uszczerbku wyrządzonego czemu] (4): BibRadz *5; iż Pan Bóg ſrogo ſye mśći ſpráwiedliwośći ſwéy wzgárdzóney/ ták nád Królmi/ iáko téż y nád Kápłanmi OrzQuin X3v; BiałKat 86; Zwykł Pan Bóg mśćić ſie zániedbánéy wiáry OrzJan 33.

mścić się kogo [zamiast kogo, w obronie czyjej] (20): LibMal 1543/69; Boiąc ſie Hetman by ſie [Arsames] oycá nie mśćił nád nim/ zábił go też wcżás BielKron 117v; woiowáli z drugiey ſtrony Ruſkie páńſtwá/ álbo mſzcżąc ſie ſwoich pobrátynow/ álbo z łupow. BielKron 354, 50, 69v, 128v, 302, 343v (13); GórnDworz S8v; RejPos 26v; CzechRozm 245v; gdzie więźniow wſzyſtkich żadnego nieżywiąc poſiekli/ mſcząc ſię Ianá Lewiná Wilcinſkiego w dobywániu Zamku zábitego. StryjKron 577; WerGośc 251; KmitaSpit A4.

mścić się o co (2): iż kreẃ niewinnie wylana záwſze ieſt świeża nápámięći Boſkiey/ o ktorą śię wrychle będźie mśćił. GrzegŚm 61. Cf »mścić się o krzywdę«.

mścić się za kogo (1): gdyż świát ieſt ten/ kthory ſię mśći zá ſpráwiedliwe [vindex enim mundus est iustorum; bo ſie mśći świát ſpráwiedliwych WujBib]. BibRadz Sap 16/17.

mścić się za co (5): Prozbá áby pan bog nieraczył ſie mſćić nád námi zá grzechy y za wyſtępki náſſe. RejPs 223; LubPs V3; RejPos 172v; Pan zá nieſpráwiedliwość mśćić ſie muśi. RejZwierc 189v marg, Bbbv.

mścić się nad kim (108), nad czym (5): PatKaz III 105; TarDuch B4; pothim [Plato] poznawſzy ſwoy gniew, zaſromał ſie że ſie nadnim mſcić chciał z ſwego gniewu BielŻyw 81, 151; RejPs 222v, 223, 223v; (did) Iozeph ſie nie chcze mſcic nad Potyfarem ( —) [...] Iako ieſt wielka cznota kto dobre pamięta Tak też iſcie nie mnieyſza kto złym zle nie odda RejJóz L5, L5; SeklKat Ev, F3v, 12; KromRozm II i3v; Diar 66; LubPs N3v marg, O3v [2 r.], Xv, Y3v marg, V3; KrowObr 63v, 80; ſtáło ſie opák/ iż żydowie ięli mieć gorę/ á mśćić ſie nád nieprzyiaćioły ſwemi [se de adversariis vindicare]. Leop Esth 9/1, ZZzz5b; Ia ieſlimći co winien/ to ſie mśći nádemną RejZwierz 32v, 30v; BibRadz Deut 5/9, Iud 6/31, 32, I 163d marg, Ez 25/12 [2 r.]; OrzRozm C2; [Jupiter] zábił go [Chirona] gromem. Rozgniewał ſie Apollo/ mśćił ſie nád Obrzymy ktorzy gromy ſpráwowáli BielKron 22; y mśćił ſie nád tymi okrutnoſcią wielką/ ktorzy iego ſtrony nie trzymáli BielKron 140; [Kmita] od Węgrzyná w ſzyię/ [...] záſtrzelon: nie doiechał ná zamek áż vmárł. Gdy ſie thego dowiedzyeli przyiaćiele iego/ mśćili ſie go známienićie nád Węgry BielKron 377v, 19, 52, 84v, 86, 117v (18); Mącz 295b, 307d; OrzQuin D2v, X3v, Y3; RejAp CC2v; Ale iż Pan iuż obieczał ſie nie mśćić widomemi znáki nád námi RejPos [226]v, 5v [2 r.], 26v, 50v, 53v, 63v [2 r.] (16); BiałKat 56, 171; Ná oſtátek nie máią/ nád kimby ſie mśćili/ Iedno by żony ſwoie opiwſzy ſie bili. BielSat [I4]; GrzegŚm 24, 60; RejZwierc 135; KochMon 20; RejPosWstaw 44v; BudBib Nah 1/2, 1.Mach 7/24; StryjWjaz A3v; Ieſzcże y to też złá pomſtá gdy kto z zázdrośći iákiego ſzcżęśćia nienawidźi drugiego: y mśći ſie tego nád nim y onego ábo przeſláduie/ ábo morduie. CzechRozm 243, 183v, 239, 243, 245v, *2v; Gdyż im [Żórawiom] oni [mały lud] nie mogą nigdy zdołáć ſámi/ Wſzakoż kiedy ich znaydą mſzcżą ſie nád iáycámi PaprPan R2v, Y2v; ModrzBaz 144; SkarJedn 170; SkarŻyw 483; StryjKron 542, 592, 712; CzechEp 51, 207; NiemObr 68; ArtKanc N9v; BielSjem 14; Phil O; OrzJan 98, 105; WujNT 121, 252, Apoc 6/10; Náuczáli też/ iż ſię onym práwem: Oko zá oko/ ząb zá ząb/ ręká zá rękę/ godźiło mśćić nád nieprzyiaćielem. A Pan to nápráwuie/ vkázuiąc/ że to nie vſtáwiono ná prágnienie y náſycenie pomſty: ále ná ſpráwiedliwość. SkarKaz 311b, 242b; A przećię táka ſproſność [ojcobójstwo] nie byłá bez káry: Przećię nád Párricidą mśćił ſię on wiek ſtáry [= ludzie dawniej żyjący]. KlonWor 65, 75.

mścić się nad czym [= czego, z powodu czego] (2): Tákowe ſą boginie twoie kthore iędze piekielne zową/ ktore ſie po ſmierći ludzkiey nád grzechy iádowicie mſzcżą [que et peccata hominum post mortem vindicant; ktorestho lyuczkych grzechow poszmyerczi mszczą HistAl 1510 391] HistAl K2; Mśći ſie nád niepráwoſcią/ nieprzyiacioł ſrogich. StryjWjaz C3.

mścić się na kim (7): Iuz nic nieracz zawieſſac nad nami czym by ſie miał mſcic na nas wrozgnyewaniu twoim RejPs 197v; ábych mſzcząc ſye ná Biſkupie krzywdy ſwey/ miał mowić/ że on nie ieſt Biſkupem/ ále Plebanowi káżdemu rowny OrzList f2v; BielKron 7v; Aby krzywd ná pogánach ſwoich ſye mśćili KochPs 216, 148; ArtKanc Q5v; Kto ſię tego dopuśćił/ mſzcżono ſię więc ná nim/ Karano go bezecnym z źiemie wywołániem KlonWor 18.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikiem i odpowiednikiem: tego (3); iż (2), zaimek względny (1)] (3): vmyſlił ſie tego mśćić nád Senatem/ iż go ná przełożeńſtwo iedno nie wybráli. BielKron 130v; y ſámemu Iezuſowi Chriſtuſowi/ złym zá iego wielkie dobroći oddáli/ mſzcżąc ſie nad nim/ tego co im dobrze dźiáłał CzechRozm 243; SkarJedn 170.

W połączeniu szeregowym (1): iáko ſię wierni w onych śćiſkách rządźili/ y pozna/ iż ći nie złorzecżyli/ nie vrągáli/ áni ſię ſámi mśćili/ áni od Bogá pomſty żądáli: będąc raz z tego ſtrofowáni. CzechEp 24.

W powtórzeniu intensyfikującym (1): á wſzytko ſtworzenie ſłucháć/ y iemu [Bogu] poddáńſtwo oddáwáć winno ieſt/ gdyż ſię mśćić/ y pomśćić nád niepoſłuſznemi będźie. SkarKaz 242b.

W przeciwstawieniach: »mśćić się... (wy)cierpieć (6), odpuścić (2), miłosierdzie czynić, karać, miłować, pozywać się, na śrot puśćić, ustąpić, zamilczeć, znosić« (16): BierEz P4v; Iezu ienżes ſlugi twoie wſzytkim miłoſierdzie cżinić/ á nie mſcić ſie ni nad kim navcżał TarDuch B4; Był biſz nie człek ale zaiącz Bys to miał tak na ſrot puſćić A tego ſie ſrodze nie mſćić RejJóz H2v; Tákżeć ſię niemſći nád námi/ ále Pan karze dla náprawy tych ktorzy ſię máią ku niemu. BibRadz Iudith 8/17, Lev 19/18; OrzQuin D2v; RejAp CC2v; RejPos 266; KuczbKat 335; áni ſie ſámemu przez ſie áni przez kogo inſzego/ áni też przez vrząd mśćić wiernemu nie godźi: ále zgołá wſzyſtko to ćierpieć dla imienia Chriſtuſowego CzechRozm 247v; tám też nie kázał ſię mśćić/ ále w pokorze ćierpieć. CzechEp 337; ArtKanc E9v; iáko v nas we Włoſzech o lekkośći/ o rány/ mordy/ niepoźywa ſię Szláchtá/ bo by to ſromotá byłá/ ále ſię mśći GórnRozm C3; GórnTroas 19; WujNT 23; Gdy ćię w iednę ſtronę twarzy vderzą/ drugiey mu náſtaẃ. To ieſt/ bądź gotow odpuśćić mu á nie mśćić ſię. SkarKaz 311b.

W charakterystycznych połączeniach: mścić się grzechow (2), hańby, nieprawości (4), okrucieństwa, porażki (2), prześladowania, rany, śmierći (4), wszeteczeństwa, wzgardy, zabicia (2), zelżywości (zelżenia) (7), zgrzeszenia, złości (3), złych uczynkow (spraw) (2); mścić się za grzechy, za niesprawiedliwość (2); mścić się złym językiem, ogniem, okrucieństwem, uszczypliwą powieścią; mścić się nad grzechem, nad nieposłusznym, nad nieprawością, nad nieprzyjacielem (4), nad prześladownikiem (2), nad złośnikami (2); mścić się chętliwie, z gniewu, katowskie, popędliwie, prędko, rad, w rychle, srodze (srogo) (4), upornie, zaraz(em) (3).

Przysłowia: Niżli śię maſz mśćić/ trzebá myślić. BierEz O4.

Wſzákże ono kto ſie mśći ták więc mowią záwżdy/ Poſpolicie dwá kroć bit táki bywa káżdy. PaprPan [Gg]4v.

Zwroty: »mścić się do gardł(a)« [szyk zmienny] (2): ya przi ſziengam na moyą ſziwiſzną iſch bith ſzie go mſczil do gardla LibMal 1543/69; Czáſu potrzeby/ wiérz mi/ żeć przybędą/ A krzywdy twoiéy do gardł ſie mśćić będą. GosłCast 54.

»mśćić się krwie« [w tym: czyjej (9), niewinnej (3)] = brać odwet za czyjąś śmierć; vindicare sanguinem; Vulg sanguinem exquirere PolAnt; ulcisci sanguinem Modrz [szyk zmienny] (12): LubPs Y3v marg; nie doſzło roku ſłudzy iego właſni zábili go/ mſzcżąc ſie krwie niewinney Zácháryaſzowey BielKron 87, 372; RejPos 26v; Poſyłałem do was sługi moie proroki ktoreśćie wy poimawſzy pomordowáli/ [...] á tychći ſię ia krwie mśćić będę BudBib 4.Esdr 1/32, 2.Par 24/25; ModrzBaz 78v, 144; SkarŻyw 355, 576; OrzJan 98; WujNT Apoc 6/10.

»mścić się krzywdy, o krzywdę« = facere iudicium Vulg; persequi iniurias Mącz; insectare a. ulcisci, a. vindicare iniurias Modrz [w tym: czyjej (68), komu uczynionej (1)] [szyk zmienny] (89 : 1): BierEz P4v; ziemia wezdrżala iakoby ſie mſcitz krzywdy pana ſwégo chciala. OpecŻyw 149; FalZioł IV 6c; WróbŻołt ſſ2, 139/13; RejPs 208; RejJóz H2v; LibLeg 11/158; MurzNT 21; Diar 136; Kto ſie chce mśćić krzywdy vkwápliwie/ Wpada w trudność ná potym ſzkodliwie/ Ale kto trwa we mnie cirpliwośći/ Ten záwżdy ma ſwoię rzecż w cáłośći. BielKom F8; Iák ſie ſrodze Pan przy oſtátnim ſądzye będzye mśćił krzywdy ſwey nád złoſniki. LubPs N3v marg, O3v, Y3v marg; Leop 1.Mach 2/67; OrzList f2v; RejZwierz 46v; choćiażby też gniewu ſwego przewłaczał nád nimi. (marg) To ieſt/ choćiaż ſię zda iákoby nie rychło ſię mśćił krzywdy ich. (‒) BibRadz Luc 18/7, s. 191 marg; OrzRozm Gv [2 r.], O4; BielKron 7v, 19, 52, 122v, 302, 353v; Mącz 385d; OrzQuin Y3; RejAp 94v; Nie krolá Fránczuſkiego to rzecż/ mśćić ſie kſiążęćiá Vrlieńſkiego krzywdy. GórnDworz Q6v; RejPos 51, 86, 253v, 284v, 333, 350v marg; BiałKat 56; RejZwierc 43v, 139, 140, 245v; StryjWjaz A3v; że ſie mnie wiernemu będąc/ nie godźi nie tylko krzywd moich właſnych mśćić/ áni ſie o nie z niſkim bić/ ále też y cudzych CzechRozm 246, 113v, 233v, 235v [2 r.], 238, 243 (13); PaprPan V2v; Ale poſpolity cżłowiek wedle złego rozſądku ſwego/ tych ktorzi ſię krzywd ſwoich mſzcżą wielce waży/ y mężnemi ie á wielkiego ſercá ludźmi názywa. [...] Bo/ á coż inſzego ieſt mśćić ſię krzywdy/ iedno náśládowáć złośći tego ktory pirwey obráźił? ModrzBaz 68, 23v, 62 [2 r.], 62v, 80v, 104v [2 r.], 109v, 127v; KochPs 216; SkarŻyw 311, 569; StryjKron 497, 542; CzechEp 26; NiemObr 18, 21, 68; ArtKanc A13v, P15; KmitaPsal A3v; ZawJeft 20; OrzJan 105; WujNT 566 [2 r.]; gdy przerzeczony Piotr nie gárdłá ſwégo broniąc/ ále mſcząc ſie krzywdy ſobie vczynionéy [iniuriam sibi alias illatam uleiscendo JanStat 601]/ bywa vznawan o rány Máćieiowi zádáne. SarnStat 620, 624; Y przeto dobry Chrźeśćijánin [!] ma być gotow ráczey krzywdę ćierpieć/ niżli ſię o nię mśćić SkarKaz 311b; GosłCast 54; PudłDydo B5v.

bibl. »pomstą się mścić« = srodze, bardzo, okrutnie się mścić (1): ponieważ pomſtę cżynili Peliſztymowie/ y mśćili ſię pomſtą [vlti sunt vltionem; mśćili ſię ták ſrodze BibRadz] [...] burząc (ie) nieprzyiáznią wiecżną. BudBib Ez 25/15.

»[jaką] pomstą się mścić« = jak się mścić (3): OrzRozm Gv; Táką pomſtą mśćić ſie możeſz/ bo ieſt pomſtá dobra BOſka Chriſtiáńſka. CzechRozm 243v; GosłCast 58.

Szeregi: »bronić się abo (i) mścić« (2): A co mowiſz iż to káżdemu ieſt z przyrodzenia wrodzono/ żebyſie bronił y mśćił CzechRozm 242v; pokornie nas proſzą/ żebyſmy ábo broniąc/ ábo mſzcżąc ſię [vel defendendo, vel ulciscendo] oddaláli krzywdę od nich ModrzBaz 144.

»(nie) mścić się, (a, abo, ani, i) karać« [szyk 4 : 2] (6): Wſzelkie napominanie albo karanie ma przez ſwaru być, ani też temu kwoli ktory karze abo ſie mſci, ale ku poſpolnemu vżytku ono przywodzono ma być BielŻyw 119; SeklKat F3v; LubPs V3; Vindico ‒ Mſczę ſie, karzę. Calep 1125b; WujNT 121; KlonWor 18. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].

»mścić się a pastwić się« (1): ktory [człowiek] będąc w okrucieńſtwie ſwoim á bez rozmyſłu ſwego/ záwżdy chodzi gárdząc miłoſierdzyem Páná ſwego: á mſzcżąc a páſtwiąc ſie nád nędznieyſzym bliźnim ſwoim. RejPos [249].

»mścić się a pomnieć krzywdę« (1): Nie mſći ſie/ á nie pomni krzywdy [Non ulcisceris te, et non servabis odium] ieſlibyś ią kiedy miał od ludu twego/ Ale miłuy bliźniego twego iáko ſiebie ſámego BibRadz Lev 19/18.

»mścić się abo prawować« (1): áby człowiek z ſwoiey ſtrony wolał ráczey krzywdę ćierpieć/ á niżli ſię mśćić ábo práwowáć. WujNT 23.

»sądzić i mścić się« (2): GrzegŚm 60; Dokądże Pánie (święty/ y prawdźiwy) nie ſądźiſz y nie mśćiſz ſię krwie náſzey nád tymi [non iudicas et non vindicas sanguinem ... de iis] co mieſzkáią ná źiemi? WujNT Apoc 6/10.

W przen (3): Pętá ná drugą rękę/ áby ſie nie mśćiłá/ Ná ſwe powinowáctwo pocżćiwe bacżyłá. RejZwierz 115; Oto widziſz ná oko/ iáko ſię ięzyki mſzczą krzywdy ſwey nád temi co nimi gárdzą BudBib b2; Záś á ktoby zrozumnych tego nie chwalił/ gdyby ono/ co fortuná ludziom vięłá/ práwá lub ſtátutá iym nágradzáły/ á krzywdyby ſię vbogiemu cżłowiekowi vcżynioney ćiężey mśćiły [leges.... pauperis iniuriam... vindiceni]/ niż gdyby ią bogátemu vcżyniono ModrzBaz 73v.

Synonim: oddawać.

Formacje współrdzenne cf MŚCIĆ.

Cf MSZCZĄCY SIĘ, MSZCZENIE

JB