[zaloguj się]
[pdf]

NAPRAWIONY (72) part praet pass pf

naprawiony (50), naprawion (21), naprawiony a. naprawion (1).

Oba a jasne (w tym w pierwszym 2 r., w drugim 3 r. błędne znakowanie). ◊ W formie złożonej -ón- (1) OrzQuin. ◊ W formach niezłożonych -on (1) OpecŻyw, -ono (1) OpecŻyw.

Fleksja
sg
mNnaprawiony, naprawion fNnaprawionå, naprawiona, naprawion(a) nNnaprawiono, naprawioné
Gnaprawion(e)go G G
Anaprawiony A A
pl
N m pers naprawieni
subst naprawioné
G naprawionych
A m pers naprawion(e)
subst naprawion(e)

sg m N naprawiony (13), naprawion (8); ~ (praed) -ony (12), -on (8); -ony OrzRozm, OrzQuin, BiałKaz, CzechRozm, SkarŻyw (3), Calep, WujNT; -on OpecŻyw, PatKaz III, RejJóz (2), BibRadz, WujJud, BudNT; -ony : -on BielKron (3:1). ◊ G naprawion(e)go (1). ◊ A naprawiony (1). ◊ f N naprawionå (6), naprawiona (3), naprawion(a) (1); ~ (attrib) -å (2) SkarŻyw, WujNT; ~ (praed) -å (4) BielKron (2), MycPrz, SkarKaz; -a (3) LubPs, OrzRozm, CzechRozm. ◊ n N (praed) naprawiono (10), naprawioné (5); -o FalZioł (2), Mącz (2), SienLek, RejZwierc, RejPosWstaw, CzechEp; -é PatKaz III, BudNT; -o : -é OpecŻyw (1:1), BibRadz (1:2); ~ -é (1), -(e) (4). ◊ pl N m pers naprawieni (2); -eni (1) PatKaz III, -ęni (1) MurzHist. subst naprawioné (18); -é (2), -(e) (16). ◊ G naprawionych (2). ◊ A m pers naprawion(e) (1). subst naprawion(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy naprawion(y) od kogo (5), od czego (1), przez kogo (8), co (1).

Sł stp s.v. naprawić, Cn notuje, Linde bez cytatu; poza tym XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. s.v. naprawić.

1. Doprowadzony do stanu sprzed zepsucia; refectus Mącz, Calep; reparabilis Mącz (47): OpecŻyw 6; przeſz yey porodzenye ſyna bozego bylo naprauyone kozde tego upadłego ſzwyata stadło PatKaz III 92; WróbŻołt ee6v; Bo wieſz moia miła paui [!] wſtyd raż obrażony Naprawion iuż być nie może. RejJóz Fv, Fv marg; KrowObr 128; Przewrotny trudno ma być nápráwiony BielKron 79; Irreparabilis, Co nie może być náprawiono/ nienápráwny. Mącz 280d, 116b, 280d; Kto zakrywa grzechy ſwoie/ niebędźie naprawion WujJud 89; RejPosRozpr c4v; wſzyſtko zá Moſkiewſkiego vſtáć muli/ y nápráwiona Vnia być może. MycPrz II Dv; BiałKaz E4; Trzebá tedy Bogá prosić [...] żeby [biskupi] ludźiom vcżonym do máiętnośći ich przichodźić dopuſzcżáli/ [...] Tym ſpoſobem ſzkoły będą nápráwione [restituentur]: rozumy młodych ludźi będą pobudzone ModrzBaz 133v; Refectus – Zaſię naprawioni. Calep 904a; SkarKaz 488b.

naprawiony od kogo (2): KrowObr 128; iuż teraz baczę [...] którą drogą może od Krolá ten ſtan być nápráwiony. OrzRozm K3v.

naprawiony przez kogo (7): o nyeuyaſto dzywno oſoblyua [...] przeſz którą zyuyola byuayą ozyuyany anyely naprauyeny pyekla znyſzczenye ludzye byuayą zbauyeny PatKaz III 92; BielKron 132v. Cf Wyrażenie.

naprawiony czym [= przez co] (5): MurzHist L2v; OrzRozm D2v; gdy wiedźiéć będźieſz/ coś ieſt/ gdźieś ieſt/ y czymeś ieſt/ czym ſtoiſz/ czym ginieſz/ czym nápráwióny być możeſz OrzQuin A2; SkarŻyw 384; álbo twą ſmiercią máią być nápráwione edyktá Conſulow/ álbo theż odpuſzcżenim/ ná wieki zniſzcżone Phil E.

W połączeniu szeregowym (1): Przez cżłowieká Iezuſá Christuſá wſzytko stworzono to iest odnowiono, nápráwiono, poiednano y w kupę zebrano. CzechEp 315 marg.

W przeciwstawieniach: »rozerwany, skażony, upadły, zaćmiony, zniszczony ... naprawiony« (5): LubPs N5v; kościoł záćmiony/ Będzye przezeń [przez Krystusa] nápráwiony. BielKron 132v, 162v, 405; Phil E.

Fraza: »natura miała być naprawiona« (1): przez ktorego [Krystusa] y tá ſkáżona náturá náſzá miáłá być nápráwioná LubPs N5v.
Wyrażenie: »przez (Pana a. Jezusa) Chrystusa, w Chrystusie naprawiony« [szyk 4:1] (4:1): LubPs N5v; przez Páná Kryſthuſá będą napráwione ták niebieſkie iáko źiemſkie rzecży BibRadz II 88a, I 1d; CzechEp 315 marg; człowiek nápráwiony w Chriſtuśie y przez Chriſtuſá; nowym człowiekiem bywa názwány. WujNT 543.
Szeregi: »naprawiony i wyćwiczony« (1): [św. Filip] doſkonáłey wiary o Boſkiey wſzechmocnośći iego [Chrystusa] niemiał: nápráwiony był y wyćwicżony oną pokuſą SkarŻyw 384.

»naprawiony i zachowany« (1): ták theż Polſka Koroná/ tąż proſtotą nápráwioná/ y záchowaná być może/ ktorą ieſt zbudowána OrzRozm D2v.

»naprawiony i zjednoczony« (1): tego [Justynijana] był Pan Bog obdárzył dwiemá Hetmány ſpráwnymi/ przez ktore vpádła rzecż poſpolita Krześćiáńſka y rozerwána záſię była nápráwioná y ziednocżona BielKron 162v.

a. O rzeczach materialnych; zreperowany, odbudowany (9): ſpalićie do gruntu miáſtho z onym wſzytkim łupem/ przed Pánem Bogiem twoim/ y zoſtánie náwieki kupá rumu/ á nigdy nie będźie nápráwiono [non aedificabitur amplius]. BibRadz Deut 13/16, Ps 102 arg; Iuż ſie też był ná wielu mieyſcach kościoł Boży pokáźił/ przeto Ioiádá biſkup vłożywſzy kárbonę poſpolitą/ s ktorey dom Boży był náprawion y przykryt. BielKron 86v; Rozumiem temu/ iż to BOg nie bes przycżyny vcżynił/ że ſie po oney niewoley Bábilońſkiey [.,.] gdy iuż y miáſto y kośćioł nápráwiony był/ nie ták cżęſto z onym ludem ſwym vmawiał CzechRozm 170v.

W przeciwstawieniu: »pokażony, spalony, złupiony ... naprawiony« (1): kośćioł Sálámonow wiele rázow złupiony/ ſpalony/ pokáżony/ záſię nápráwiony BielKron 265v.

Zwrot: »pokazić [co] naprawionego« (1): záſię on kośćioł nápráwiony Wagozes/ Artáxerxá Ochá Hethman/ pokáźił. BielKron 265v.
Szeregi: »naprawiony i cały« (1): y ſkoro modlitwy dokonał/ nápráwione iáko pierwey y cáłe ono nácżynie vyrzał. SkarŻyw 249.

»opatrzony i naprawiony« (1): tedy im obiecuiemy ſie ſtáráć/ áby [zamki] były iáko narychléy wedle potrzeby opátrzoné y nápráwioné. SarnStat 1183.

Przen [czym] (1): W koſciele Sálomonowym [...] Oliwę lali do lamp ktore ſtały ná ſwiecżnikoch/ [...] A ták ſłuſznie Pan tákie wierne ſwoie tymi ſwiecżniki oliwą nápráwione zwáć racży/ ktorzy ſwiecą vſtáwicżnie przed ſwiętym máyeſtatem iego wiernym a prawie wycżyſcionym á wypolerowánym ſłowem iego. RejAp 90v.
b. O zdrowiu; uleczony (2): Potym położył ręce ná ocży iego [ślepego]/ y pocżął pátrzyć á nápráwion ieſt [et restitutus est] y widział iáśnie wſzytko. BudNT Mar 8/25.

naprawiony czym (1): SienLek 45v cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »kazić się ... być naprawiony« (1): A Gdyżći zdrowie w mierze zależy/ á niemiernośćią ſye káźi: záſye Miárą ma być nápráwiono. SienLek 45v.

c. O tekście (4): obiecałem powiedzieć/ zkąd á iáko mogą być piſmá Apoſtolſkie/ nápráwioné. BudNT przedm c6v, przedm c6.

W przeciwstawieniu: »skażony ... naprawiony« (1): Podobno mi ſprzecżnik rzecże/ Były [księgi] ſkáżone/ ále iuż nápráwioné. BudNT przedm c6.

Szereg: »naprawiony a przywrocony« (1): zkąd to piſmo zaś ma być napráwione/ á ku pierwſzey ſzcżyrośći y prawdzie przywrocone. BudNT przedm b2.
2. Usunięty (13): A przetoż tákowe nieprzyſtoyne poſtępki miáłyby być nápráwione [emendae essent] ModrzBaz 12; iesliby to Exceſsus y exorbitancye zaktore się vimuią [!] były naprawione, tedy niechcą bydź abhaerentes od osoby IeKr. M ActReg 49.

naprawiony czym (1): BibRadz I 463d marg cf W porównaniu.

W przeciwstawieniu: »zarażony i zepsowany ... naprawiony« (1): Tákże y stworzyćielem go ſwym wyznawamy, tylkoż z dobrym wyrozumieniem y rozſądkiem. To iest, nie względem stárego stworzenia, grzechem záraz záráżonego y zepſowánego: ále względem nowego, iuż záś od grzechu ocżyśćionego y nápráwionego. CzechEp 413.

W porównaniu (1): Ták iáko prawidłem nápráwuią tho co ſię vchybi przy budowániu żeby ſię śćiáná ábo mur niechylił áni ná thę áni ná onę ſtronę/ tákże grzechy máią być nápráwione ſpráwiedliwośćią BibRadz I 463d marg.

Frazy: »grzechy mają być naprawione« (1): BibRadz I 463d marg cf W porównaniu.

»szkody mogą być naprawione« (1): Bo wſzytki ine ſzkody by nawiętſze były Mogą być naprawione gdy ćczi nieruſzyły RejJóz G8.

»upad(ek) jest (będzie itp.) naprawiony« [szyk zmienny] (4): Niechátz naſs miły pán będzie vkrzyżowan/ bo ijnacżey naſs vpád nie będzie naprawion. OpecŻyw 103v, 183v; ten upad myal bycz naprauyon przeſz ludzye PatKaz III 98v; SkarŻyw 263.

»zepsowanie natury mogłoby być naprawiono« (1): potrzeba/ [...] áby thák ono zepſowánie natury długim zwycżáiem (który ſtárzy nie dármo zwáli drugiem przyrod[ze]niem) mogło być naprawiono. RejPosWstaw [412]v.

Szeregi: »od grzechu oczyszczony i naprawiony« (1): CzechEp 413 cf W przeciwstawieniu.

»uleczon i naprawion« (1): bo iuż zá grzech záwżdy pomſtá nieomylna ná káżdego przypadáć muśi/ iuż ognie/ iuż wody/ iuż trzáſkáwice y ine z niebá przeſtráchy/ [,..] á to s cżáſem wſzytko y vlecżono y náprawiono być może. RejZwierc 133v.

a. O objawie chorobowym [czym] (1): oziębienie może być ciepłemi rzecżami naprawiono/ iako czynamonem/ tatarſkiem zielem albo korzennym winem. FalZioł I 111d.
b. O tekście [z kogo = na podstawie czyjego dzieła] (1): tedybym y ſam ná to zezwolił żeby omyłka byłá/ y ſłuſznieby z Iozeffá mogła być nápráwioná CzechRozm 138.
3. Uczyniony (5): á żaden znák kośćiołá nie zoſtał ktory zaſię zá czáſow Enoſá był nápráwion. BibRadz I 3c marg.
Szereg: »naprawiony i poczyniony« (1): Zá iego cżáſow nápráwione ſą [diminuta sunt] nacżynia w ktorych wodá bywáłá/ á pocżynione ſą z miedzi iáko on koćieł wielki. BudBib Eccli 50/3.
a. Urządzony, założony (3): przywrócenie kościołow naprawionych in pristinum ritum papismi et cultum wyciągano Diar 55; Toć też yeſt v nas Polakow nie tylko v trochę zámożnych ludzi/ ále y práwye v pánow ſámych/ yáko sláchty/ gdzye nye tylko pyenyądze ſą/ ále też y gumná nápráwyone y náſádzone brogámi ſtoyą. GliczKsiąż M5.
Szereg: »naprawiony i porownany« (1): To téż opátruiemy/ áby wieże ná główniki wſzędy w powiećiéch przez Stároſty/ álbo Dźierżawce náſze/ były tak nápráwione y porównáné/ iákoby nie były śiedzenia ſrozſzé w iednych niż w drugich SarnStat 614.
b. [Odmówiony: s ſpiewaniem Polſkiem Chrześciańſkiem Ranne modlitwy maią być naprawione UstKościel 144.
Szereg: »naprawiony a śpiewany«: A dobrzeby było/ aby y w inych miaſteczkach/ gdzie ſię ſzkoły pomnożyły/ Letania naprawiona była a ſpiewana. UstKościel 126.]
4. Skierowany (1):
Szereg: »nawrocony i naprawiony« (1): gdyby dziecię vmarłe bokiem pochodziło/ Tedy możeli być ma być nawroczono y naprawiono FalZioł V 34.
5. Namówiony, nakłoniony, poduszczony; submissus Cn (6): SkarŻyw 390; A oná nápráwiona [praemonita] od mátki ſwey/ rzekła: Day mi tu ná miśie głowę Ianá Krzćićielá. WujNT Matth 14/8.

naprawiony na kogo, na co (2): Muſi to dziecię bytz od diábla opętané a na nás naprawioné. OpecŻyw 33v; przez ſwego poſłáńcá ołtarz zburzył/ y kielichy połamał: ſtawiąc przed Ceſarzem świádki ná to pewne y nápráwione. SkarŻyw 389.

naprawiony czym (1): [mnich] do śmierći wzakonie zoſtáć y polepſzyć ſię obiecał. y vcżynił doſyć obietnicy/ ták modlitwą y pomocą świętego nápráwiony. SkarŻyw 252.

Wyrażenie: »naprawione świadki« [szyk 1:1] (2): Iezu ktorys od fałſzywych naprawionych Swiathkow fałſzywie oſkarżon był. TarDuch C2; SkarŻyw 389.

Synonimy: 1. przywrocony; b. uleczony; 5. nakłoniony, namowiony.

Cf NAPRAWIĆ

KCh