Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NARZEPIONY]

Następne hasło: NARZEZANIE »

NARZEZAĆ (7) vb pf

narzezać (4), narzazać (3); narzezać FalZioł, RejZwierc, Oczko; narzazać Strum; narzezać : narzazać BielKron (1:2).

Wszystkie a jasne; teksty nie oznaczają é.

Fleksja

inf	narzezać

praet
	sg		pl
3	m	narzezåł	m pers	narzezali

inf narzezać (2). ◊ fut 2 sg narzeżesz (1). ◊ 3 pl m pers narzeżą (1). ◊ praet 3 sg m narzezåł (1). ◊ 3 pl m pers narzezali (1). ◊ part praet act narzezåwszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

Znaczenia

1. Ściąć wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) (3)
2. Odciąć wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) (1)
3. Posiekać wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) (1)
4. Wyciąć, wystrugać wiele (2)
5. [Zarżnąć, zabić wiele (z subiektywnym odczuciem wielości)]

1. Ściąć wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) [w tym: czego (pl a. sg rzeczownika bezpostaciowego) (2)] (3): Nalepiey ieſt aby thy zioła byłi ku wodcze brany poki na nich roſa ieſth/ á gdy nárzeżeſz gdy iuż roſy niebędzie/ thedy gim day aby przez nocz leżały FalZioł II 2b; BielKron 276v; Albo też kopru włoſkiego poki ieſzcże zielony thákże z gáłąſkámi nárzezáć RejZwierc 110v.

2. Odciąć wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) [czego (pl) u kogo] (1): Wielkie zwyćięſtwo w ten cżás Tátárowie otrzymáli/ ták nád Polaki/ Pruły/ iáko nád Niemcy. Dziewięć worow wielkich v zábitych ludzi nárzázáli vſzu/ v każdego iedno vcho vrznąwſzy/ chcąc wiedzieć licżbę zábitych. BielKron 361.

3. Posiekać wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) [czego (pron)] (1): Y wyſzedł ieden z nich [sług Helizeusza] ná pole/ nárwał zyela y s korzenim (drudzy piſzą bań) y z iágodkámi/ nárzázał tego y náwárzył/ y dał towárzyſzom ieść. BielKron [85²].

4. Wyciąć, wystrugać wiele [czego (pl) z czego] (2): Strum Kv; Studnia co w kámięń drzewo obraca/ ieſt v Lipowcá/ ieſt v Strzemeſzná táka/ gdzie chłopi co do śieczenia łąk/ oſeł potrzebuią/ z drzewá ich ſobie nárzezawſzy/ w tám tę wodę wpuſzczáią/ y nie proſtym kámięniem/ ále oſłą lepſzą nád inſze wyymuią Oczko 8v.

5. [Zarżnąć, zabić wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) [czego (pl)]: Y nárzázał [mactavit] Bálák bykow i drobu/ y posłał Bilámowi BudBib Num 22/40 (Linde); áż ich [ewangelików] w ſpiącżki ſproſnie wiele tyſięcy nárzezáli Respons L2.]

Synonimy: 1. ściąć; 2. naobcinać; 3. nasiekać, pociąć, posiekać; 5. nazabijać.

Formacje współrdzenne cf RZEZAĆ.

Cf NARZEZANIE, NARZEZANY