[zaloguj się]
[pdf]

NATCHNĄĆ (20) vb pf

-t- (12), -d- (8).

a jasne.

Fleksja
inf natchnąć
praet
sg
3 m natchnął
imperativus
sg
2 natchni

inf natchnąć (4). ◊ fut 2 sg natchniesz (1). ◊ 3 sg natchnie (4). ◊ praet 3 sg m natchnął (8). ◊ imp 2 sg natchni (2). ◊ part praet act natchnąwszy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Podsunąć jakąś myśl, zainspirować; inspirare Calag, Cn; aspirare Modrz (14): Ten [Duch Święty] kędy raczy/ tám nádchnie BiałKat 201; Einblaſen. Nádchnąć/ et poſzeptáć. Inspirare. Calag 147b.

natchnąć kogo, co (8): KromRozm II h; RejZwierz 82; Obácżże ieſli on tobie może co dobrego vcżynić/ ieſli go nie nátchnie wolá á zwirzchność Páná tego RejPos 39; BielSat G2v; mam vfność w miłośierdźiu Boſkim/ iż was ták nátchnąć racży/ iákoby ten ſproſny á ſromotny grzech/ ták ſię wam zbrzydźił WerGośc 270; BielSen 16. Cf Zwroty.

natchnąć co komu (1): Oni żadnego áffektu złego/ áni gniewu/ áni nienáwiśći przećiw nikomu/ áni przyiáźni niemieli: ále bez wſzelákiey przyſády co prawdá/ á co im Duch ś. nátchnął/ to piſáli WujJud 35.

Fraza: »[komu] Bog, Duch Św. natchnie, natchnął« (1:1): posli do wielkiego knaza Moſkiewſkiego yzbi ſſye smylowal y yle mv bog natchnie zalozil. LibLeg 11/46v; WujJud 35.
Zwroty: »natchnąć ducha [czego], duchem [kogo]« = aspirare auram (benignitatis) Modrz (1:1): duch ſzwyąty chczącz yuſz ukazacz dobrocz ſwoyą, nathchnąl duchem uyſokyem proroky PatKaz II 54v; ModrzBaz 23v.

»natchnąć [kogo] mocą Ducha Świętego« (1): żegnáiąc ſie z zwolenniki ſwemi/ á nádchnąwſzy ie mocą Duchá s. RejPos [136]v.

»natchnąć serca« (1): wſchem panom Chrzesczyanſkym owa yeſcze natchnie bog ſercza LibLeg 11/13v.

2. Nadmuchać (6): Insuſſlare, Nádchnąć/ nádąć. Mącz 171c.
Przen: Napełnić duszą (o stworzeniu człowieka) (5):
Zwroty: »[komu] ducha natchnąć« (2): BielKron 1v; Ieſli im duchá weźmieſz/ w proch fye wnet obrócą/ Ieſli im duchá nátchnieſz [Emittes spiritum tuum Vulg Ps 103/ 20] ná świat ſye záś wrócą. KochPs 156.

»natchnąć [w co] tchnienie żywota« (3): Bog ſtworzył był cżłowieká z prochu ziemie/ á nátchnął w oblicże iego tchnienie żywotá [inspiravit in faciem eius spiraculum vitae] BibRadz Gen 2/7; GrzegŚm 23; SkarKaz 208a.

Synonimy: 1. poduszczyć; 2. nadąć.

Formacje współrdzenne cf TCHNĄĆ.

Cf NATCHNIENIE, NATCHNIONY

DD, JR