[zaloguj się]
[pdf]

2. NIEMOC (26) vb impf

W pisowni łącznej (19), w rozłącznej (7); -c (4), -ć (1); -c : -ć Mącz (3:1).

e oraz o jasne.

Fleksja
inf niemoc
indicativus
praes
sg pl
1 niemogę niemoż(e)my
3 niemoże
praet
sg
1 m niemogłęm
3 m niemógł
fut
sg
2 m będziesz niemógł
f będziesz niemogła

inf niemoc (5). ◊ praes 1 sg niemogę (5). ◊ 3 sg niemoże (11). ◊ 1 pl niemoż(e)my (1). ◊ praet 1 sg m niemogłęm (1). ◊ 3 sg m niemógł (2). ◊ fut 2 sg [m będziesz niemógł.] f będziesz niemogła (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia
Chorować, niedomagać; aegrotare PolAnt, Mącz, Cn; infirmari PolAnt, Vulg, JanStat; cubare, iacere Mącz, Cn; infirmitate opprimi HistAl; decubare, decumbere, laborare e dolore a. morbo, male valere Mącz; infirmum esse PolAnt; aegrere, aegrescere, aegro corpore esse, affici a. afflictari a. conflictari a. implicari a. teneri a. tentari a. urgeri morbo, habere se male a. graviter, in morbo esse Cn (26): HistAl B3; Niemogłęm a wyście mię nawiedźili MurzNT Matth 25/36; był niektory królik ktorego ſyn niemógł w Kapernaum MurzNT Ioann 4/46; Mącz 4a, 98c [2 r.], 231d, 446b, 473d; RejZwierc 105; BiałKat C2v; Ale gdy prziydźie czwarty Rok oſtátni/ tám má przyśiądz: iż nie obłudnie na ten czás niemógł SarnStat 769.

niemoc od czego (1): dobre ieſt naprzeciw każdey thruciznie, a zwłaſzcza gdy kto od grzybow niemoże FalZioł IV 37c.

Zwroty: »niemoc przed cborobą« (1): Praepeditus morbo, Nie może przed chorobą. Mącz 294c.

»barzo, ciężko niemoc« = iacere graviter Mącz, Cn; conflictari valetudine, periclitari cancro, tabescere morbo Cn (2:1): Mącz 161b; GórnDworz S; Krolu łáſkáwy páni twa bárzo niemoże HistRzym 36v.

»na śmierć [= śmiertelnie] niemoc« = mortifero morbo urgeri Cn (1): Valetudine novissima conflictari, Ná śmierć niemoć Mącz 474c.

[»niemoc wielką chorobą [na co]«: A ty ſam będzieſz niemogł wielką chorobą ná wnętrze twoie [tu autem aegrotabis pessimo languore uteri tui]/ áż z ćiebie wykápią wſſyſthkie trzowa twoie Leop 2.Par 21/15 (Linde).]

Szereg: »(leżeć), stękać, niemoc« [szyk 2:1] (3): Decumbo et Decubo, Leżę/ Stękam Nie mogę Mącz 70c, 70a; Domá ſtęka/ niemoże/ ále indzie ſkocży BielSjem 7.
Przen (5):

niemoc w kim (1): Bo y my niemożemy wniem/ ále żyć wniem będziemy z mocy Bożey do was. BudNT 2.Cor 13/4.

W przeciwstawieniach: »niemoc ... być mocnym (2), pomagać« (3): ani tam lékárz pomágá gdźie duſza niemoże MurzHist E2; BibRadz 2.Cor 12/10; Abowiem gdy nie mogę/ tedym ieſt mocny [cum enim infirmor, tunc potens sum]. WujNT 2.Cor 12/10.

W porównaniu (1): będzieſz niemogłá [Azyja] iáko vbożuchna/ vbita á ſkarána od niewiaſt Leop 4.Esdr 15/51.

Synonimy: boleć, charlać, chorować, cierpieć.

Formacje współrdzenne: rozniemoc się, zaniemoc; niemagać, rozniemagać się.

Cf 2. MOC, [NIEMOGĄCY]

MM