[zaloguj się]
[pdf]

ROZNIEMOC SIĘ (40) vb pf

sie (32), się (8).

Pierwsze o oraz e jasne; inf z tekstu nieoznaczającego ó; w praet, plusq i con sg m -mogł; w imp -moż; part z tekstów nieoznaczających ó; w pozostałych formach o prawdopodobnie jasne (tak w 2. niemoc).

Fleksja
inf rozniem(o)c się
praet
sg
1 m -m się rozniemogł
3 m rozniemogł się
f rozniemogła się, rozniemogła się jest
n rozniemogło się
imperativus
sg
2 rozniemoż się
conditionalis
sg
3 m by się rozniemogł

inf rozniem(o)c się (1). ◊ fut 2 sg rozniemożesz się (1). ◊ 3 sg rozniemoże się (5). ◊ praet 1 sg m -m się rozniemogł (2). ◊ 3 sg m rozniemogł się (24). f rozniemogła się (1), [rozniemogła się jest]. n rozniemogło się (1). ◊ imp 2 sg rozniemoż się (1). ◊ con 3 sg m by się rozniemogł (1). ◊ part praet act rozniem(o)gszy się (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (pięć z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Rozchorować się, zachorować; aegrotare Vulg, PolAnt; infirmari Vulg; aegrotum esse Mącz; cadere a. incidere a. labi in morbum, concidere a. contrahere morbum, corripi morbo, incidere in febres Cn (40): PatKaz I 11v, 12v; OpecŻyw 66v; RejRozpr I2; RejJóz B4; RejKup h5; KrowObr 81v; A wżdy ni ſie obacżyſz gdy ſie rozniemożeſz. RejWiz 112v; á zoſtáwił mie moy pan żem ſie rozniemogł dziś trzeći dzień. Leop 1.Reg 30/13, 3.Reg 14/1; RejZwierz 22v; BielKron 83, [842]v, 87, 206v, 218v, 403v, 459v; SienLek 32v; A gdyż ſie iuż ſtárzał [król Parkus]/ rozniemogł ſie bárzo HistRzym 30v, 64; RejPos 243; Iż muſieliſcie wy nie ſłycháć o oney liſce co rozniemogſzy ſie leżáłá w gorączy dzień pod drzewem ná zieloney trawie á muchy ią obſiádły. RejZwierc 39v; A nie vſłyſzyſz by kto dziś zacny inácżey zdechł iedno powiedzą/ iż byli tám ná iedney bieſiedzie támże ſie rozniemogł/ tákżeć chárlał chárlał áżći poſzedł. RejZwierc 60, 154; gdyby ſie on pierwſzy [chorąży] roznemogł [!] álbo zabit był/ wnet ná iego mieyſce drugi zárázem ſtánął BielSpr 6v; BiałKaz C2v; Pozowieli też kto takowego mężoboyćę [!] ciuiliter, y ſkáżą mu śiedzenie zá głowy/ á vmrze rozniemogſzy ſię w kilká niedźiel po záśiędźieniu/ to [...] GórnRozm Cv; LatHar 648; [á iuż tá páni naſwiętſza máiącz wiele lat ſwiętych y ná ſtároſcz opuſzcżoná od moci ćyeleſney rozniemogłá ſye JanKoszŻyw E2v, Dv, E, H; Leop Gen 48/1 (Linde); LustrRus I 13; HerbOdpow Zz6; Rozniemoże ſie woł komu/ wnet ſzuka lekárſtwá WujPosN 1584 II 242 (Linde); WerReguła 151; GębMemor 151, 205, 219].

rozniemoc się dla czego [= od czego] (1): [rycerz] rozmiłował ſie iey [panny] bárzo: ták iż dla wielkiey miłośći rozniemogł ſie. HistRzym 84v.

rozniemoc się z czego [= od czego] (1): Tráfiło ſie w then cżás/ iż ieden kupiec wielki Máchometan rozniemogł ſie/ z zátwárdzenia wielkiego żadne mu lekárſthwo nie chćiáło pomoc/ á był iuż bliſko śmierći. BielKron 459.

rozniemoc się na co (1): Po tym roku trzydzieſtego dziewiątego Krolowánia ſwego rozniemogł ſię Aſá ná nogi ſwoie/ á niemoc iego byłá bárzo ćięſzka BudBib 2.Par 16/12.

Zwroty: »rozniemoc się na śmierć« = aegrotare ad mortem PolAnt (5): BielKron 25v, 342, 438v; HistRzym 90; W onych cżáſiech rozniemogł ſię Ezechiaſz áż ná śmierć BudBib 2.Par 32/24; [w then cżás ſię Adám rożniemogł ná śmierc wſthárośći ſvoiey PostępekPrCzart 38; BielKron 1597 41 (Linde)].

»(w)rzkomo się rozniemoc« = symulować chorobę (3): RejZwierz 118v; Assimula te quasi aegrotus sis, Rzkomo ſie rozniemoż. Mącz 394d; GórnRozm I4.

[Przen: Deſzcż powolny odłącżyſz boże dźiedźinie twoiey/ y rozniemogłá ſie ieſt [infirmata est]/ ále ty ſtwierdźiłeś ią. PsKrak 1532 67/10.]

Synonimy: rozboleć, rozboleć się, rozchorować się, rozchorzeć się, rozstękać się.

Formacje współrdzenne cf 2. MOC.

Cf [ROZNIEMOGŁY], [ROZNIEMOŻENIE]

RS