[zaloguj się]
[pdf]

CHOROWAĆ (63) vb impf

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf chorować
indicativus
praes
sg pl
1 choruję
2 chorujesz chorujecie
3 choruje chorują
praet
sg pl
1 m chorowåł(e)m m pers
2 m -ś chorowåł m pers -(e)ście chorowali
3 m chorowåł m pers chorowali
f chorowała m an
fut
sg
3 n chorować będzie
conditionalis
sg pl
3 m by chorowåł m pers by chorowali

inf chorować (11). ◊ praes 1 sg choruję (1). ◊ 2 sg chorujesz (2). ◊ 3 sg choruje (19). 2 pl chorujecie (1). ◊ 3 pl chorują (3). ◊ praet 1 sg m chorowåł(e)m (1). ◊ 2 sg m -ś chorowåł (1). ◊ 3 sg m chorowåł (14). f chorowała (1). ◊ 2 pl m pers -(e)ście chorowali (1). ◊ 3 pl m pers chorowali (1). ◊ fut 3 sg n chorować będzie (1). ◊ con 3 sg m by chorowåł (3). ◊ 3 pl m pers by chorowali (1). ◊ part praes act chorując (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Być chorym, słabym; cierpieć na jakąś chorobę; iacere, morbo afflictari Mącz, Cn; aegrotare Calag, Cn; infirmari, lecto teneri, morbo retineri Mącz; aegrere, (morbis) aegrescere, aegro corpore esse, (in morbo) cubare, iniqua valetudine conflictari, minus commoda valetudine uti, morbo affici a. conflictari a. implicari a. laborari a. tentari a. teneri a. urgeri Cn (63): i vzdrowił ty którzy znich chorowali. MurzNT Matth 14/14; A ktoby przedſię chorował/ tákiemu do rokow czwartych ma być rok przełożon. UstPraw G3, D2v; Przecz ták maſz ſmętną poſtháwę gdyż nie choruieſz? BibRadz 2.Esdr 2/2 [idem BudBib]; Iacente te, Gdyś chorował. Mącz 161b, 130b, 186d, 231d, 448a, 474c; BielKron 251; Roża tłuczona z octem/ dobra ieſth ná żołądek przykłádáć/ kiedy choruie SienLek 96; bo trudno thám lecżyć gdzie nikt nie choruie GórnDworz Kk3v; ktorzy choruią potrzebuią lekárſtwá KuczbKat 230 [2 r.]; WujJud 161; BudBib 2.Esdr 2/2; BudNT Iac 5/14; ModrzBaz 68 [3 r.]; y co z niémi trzećiégo álbo czwartégo chorowáć będźie Oczko 36; Calag 312b; SkarŻyw 582; Ieden Sláchćic [...] gdy bárdzo chorował/ był nápominan od Mnichow StryjKron 350; GórnRozm H4; Ktoż choruie/ á ia nie choruię? WujNT 2.Cor 11/29, Matth 25/36, Luc 7/10, Ioann 4/46, 11/2, 3 (11); SarnStat 557; Gdyż choruiąc odchodzę/ dla ſrogiey ſtárośći. PaxLiz E2; Kupiłem go; mnie był zdrow/ mnie chorował: zátym Coćby był zdechł/ mnieby zdechł: á tobie nie ná tym. KlonWor 20.

chorować czym (3): lecz iż w káżdéy chorobie przyſádá iáka być muśi/ náturze pácyentá który nią choruie/ właſna: któréy ieſli ná oko nie vyźrzym/ trudno ią opiſáć. Oczko 25. Cf Zwroty.

chorować komu (2): Nie doydzye ſyem podobno/ bo nam krol choruie. RejWiz 104; KlonWor 20.

chorować na co (3): Ieſt tedy członek przednieyſzy/ y v koniá głowá/ ná ktorą gdy choruie: Weźmi Rdeſtu SienLek 165, 95v. Cf »na płuca chorować«.

Zwroty. »chorować chorobą« (1): Wſzák gdy kto z was choruie iáką ćięſzką chorobą/ wnet iedźie do ćieplić GórnRozm D3.

»fałszywie chorować« = symulować (1): Kiedyś był przegráł tálárów niemáło/ Iżeś ſtyſkował ná bok bárzo ſobie? [...] Ták nikt fáłſzywie nigdy nie chorował. PudłFr 5.

»w niemocy chorować« (1): Właſnie/ kiedy więc człowiek w niemocy choruie/ Wſłodkich rzeczách zgorzknienié/ w gorzkich ſłodkość czuie ZawJeft 35.

»na płuca chorować« (1): Sok z białey Szánty [...] dáy pić temu/ kto ná płucá choruie SienLek 93v.

»rzkomo chorować« = symulować (1): Sich kranck ſtellen. Rzkomo chorowáć. Fingere dolorem capitis. Calag 444b.

»chorować na śmierć [= śmiertelnie]« (1): y fráſował ſie z tego żeśćie ſlyſſeli o nim żeby był niemocen: A iednák chorował ná ſmierć [infirmatus est usque ad mortem] Leop Philipp 2/27.

Szeregi: »słabieć i chorować« (1): Od tego cżáſu Leſtko pocżął ſłábieć y chorowáć w ktorey chorobie vmárł BielKron 365v.

»chorować albo zstarzeć się« (1): ábyſmy ták my [...] od woiennéy wypráwy wolnégo [...] nie czynili/ okróm tych/ którzy choruią/ álbo sſtárzeli ſie [praeter aegrotantes, senio confectos JanStat 703] SarnStat 300.

»chorować, (aż) umrzeć« (2): Leop 2.Par 32 arg; z onego myſlenia co daley tho bárźiey chorował/ áż vmárł BielKron 236v.

Przen: O grzechu, wadach moralnych, przewinieniach społecznych (9): Nuż łákomſtwo/ nuż pychá/ [...] Ktoremi vćiśniona myſl bárzo choruie RejWiz 94; nie iedno ciáło/ ále y duch w cżłowiecże choruie GórnDworz H5v; CzechEp 102; Ale wy nie inego w vśćiech nie maćie/ iedno Wolność/ [...] chcećie iákom wyzſzey wſpomniał/ żeby wam dopuſczono bárźiey chorowáć/ niż choruiećie. GórnRozm I4, B2v.
Zwroty: »niemocami chorować« (1): Temi niemocámi [= wadami charakteru] niezlicżone mnoſtwo ludźi choruie [his morbis infiniti aegrotant] ModrzBaz 67.

»niezgodą chorować« (1): Graeciią pod ſwą moc podbiiáiąc/ w ten czás/ gdy ſpólną niezgodą chorowáłá OrzJan 12.

»chorować na umyśle« (1): Gdy wy Polacy prośićie Krola o pomnożenie ſwobod/ ábo wam co Krol obiecuie/ tedy to nic inego nie ieſt/ iedno że wam obiecuie Krol dopuśćić bárźiey/ niżeśćie do tąd ná vmyśle chorowáli/ chorowáć. GórnRozm B2v.

Synonimy: boleć, charlać, cierpieć, niemoc, osłabieć, słabieć, wątleć.

Formacje pochodne: zachorować; chorzeć, ochorzeć, przychorzeć, rozchorzeć się, schorzeć, zachorzeć; zachorzać.

Cf CHOROWANIE, CHORUJĄCY

DM