[zaloguj się]
[pdf]

NIEPILNY (30) ai

niepilny (20), niepilen (10).

W pisowni łącznej (16), w rozłącznej (14).

Pierwsze e jasne; -en z tekstów nie oznaczających -é.

Fleksja
sg
mNniepilny, niepilen fN nN
Dniepiln(e)mu D D
A Aniepilną Aniepiln(e)
I I Iniepilnym
pl
A m pers niepiln(e)

sg m N niepilny (14), niepilen (10); ~ (attrib) niepilny (6); ~ (praed) niepilen (10). ◊ D niepiln(e)mu (1). ◊ f A niepilną (1). ◊ n A niepiln(e) (2). ◊ I niepilnym (1). ◊ pl A m pers niepiln(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

1. Taki, który powoli, niechętnie i niedbale wykonuje swoją pracę, powinność; indiligens Mącz, Calep, Cn; oscitans Mącz, Cn; negligens Calag, Cn; inofficiosus, omissus, parcus opera Mącz; discinctus, expers curae, incuriosus discriminis a. proximorum, remissus animo Cn (27): Alie kto tak beſpieczni był Iż tu tego blaſna puſczył. Wydzaċ zem na pokoiu był Iż tak ſmiele drzwy otworzył. Nu precz Lotrze veſſmies kijem I zodwiernem czo niepylen. RejKup c4v; Emansor [...] Vagus niepilny ſługa. Mącz 102a; Parcus opera, Skąpy w robotę/ niepilny/ názbyt ſie ſzánuyący. Mącz 277c, 115d, 187d, 205b; To tedy przepiſuiąc niepilny piſarz/ przeſtąpił tłumacżenia ięzykow. BudNT przedm b4v; Calag 359b; Calep 527b.

niepilny czego (11): Záiąc kreſy nie pilen był/ Zołwiá ſobie lekko ważył: [...] Siadſzy fobie tákoż záſpał. A żołw záśię nie mieſzkáiąc/ Szedł ſobie [...] Y drzewiey nie odpocżynął/ Aże więc ná kreśie ſtánął. BierEz L3v, R2v; RejKup b5; UstPraw G3; RejAp 34; RejPos 143v; RejZwierc 220. Cf »niwczym niepilen powinności swojej«, »niepilny swej rzeczy«, »niepilny sławy«.

W połączeniach szeregowych (2): ku bogu pilnye ſye vćyekáć mamy/ nyeobrażáyąc ſye tym/ iż nye pilne álbo nyeumyeyętne/ álbo też złoſciwe/ á ſnadź czáſem wyęcey o zágubę/ niżli o záchowánye tey łódki ſtáráyące ſie żeglarze mamy. KromRozm III L3v; Mącz 271a.

W charakterystycznych połączeniach: niepilny kredytor, odźwierny, pisarz, sługa, żeglarz (2); niepilny cnoty.

Wyrażenia: »niwczym niepilen powinności swojej« (1): Rownie iákoby zły ſługá kthory ni w cżym nie pilen powinnośći ſwoiey/ á przedſię ſie mocno będzye vpominał iurgieltow ſwoich. RejPos 251v.

»niepilny swej rzeczy« (2): BierEz L4v; Omissior ab re, Niedbáły o goſpodárſtwo/ nie pilny ſwey rzeczy. Mącz 226c.

Szeregi: »niedbały i niepilny« (1): A niedbáły y niepilny [sluga] ſzkodę vcżyni/ ták wielką iáko ten co krádnie/ y więtſzą GostGosp 155.

»niepilny a nierządny« (1): Bo dobremu/ pilnemu/ ſpráwnemu [urzędnikowi]/ wielkie wychowánie y wielki datek dáć/ mnieyſza ſzkodá/ niż máłe wychowánie y mnieyſzy datek niepilnemu á nierządnemu. GostGosp 155.

»słaby abo niepilny« (1): Kiedy ſłáby kredytor/ ábo też nie pilny: A dłużnik iáki kuglarz/ y Woyt mu przychylny: Będą ták długo świdrzyć/ áże ſię wyikrzy Kredytor/ y dług mu ſię y práwo vprzykrzy. KlonWor 73.

W przen (1): náſzem tylo łákomſtwem/ y niepilnym á nieproſtym do ſtraży duſz ludzkich ſercem/ [kacerstwa] ſtoią. SkarŻyw 238.
a. W funkcji rzeczownika (1):
Wyrażenie: »niepilny sławy« (1): Poććiwy cżłowiek co s cnotą ſlub bierze/ Więcey ſpolnego niżli ſwego ſtrzeże. Nie pilny ſławy ten ná ſwoim páſie/ By miało ſpolne zginąć w krótkim cżáſie. RejZwierc 223.
2. Taki, co jest wykonywany powoli, niechętnie i niedbale (3): A iżby się rano schadzali, pilnie sądzili [...] aby ludzie prze niepilne sądzenie ich utrat niepotrzebnych nie czynili. Diar 93, 73; Pisał tu X Arcybiskup frasuiąc się onie pilną straż y wielkie nazbyt obchodzenie się zwiezniami ActReg 128.

Synonimy: 1., 2. gnuśny, leniwy, niedbały, nieochotny, ospały, prożnujący.

Cf PILNY

JB