Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPROŻNO

Następne hasło: [NIEPRYSKOWANY] »

NIEPROŻNY (18) ai

nieprożny (10), nieprozny (7), nieprażny (2), [nieprazny]; nieprożny BielŻyw, KromRozm II, LubPs, RejPosRozpr, SzarzRyt (3); nieprozny RejJóz, KochEpitCat, GórnTroas, RybGęśli, WujNT (2), SkarKaz; nieprożny : nieprażny RejZwierc (3:1).

Zawsze w pisowni rozłącznej.

e jasne, o pochylone; -å-, [-a-].

Fleksja

sg
f	N	niepróżnå, niepróżn(a)	n	N	niepróżné

pl
N	m pers	niepróżni
N	subst	niepróżn(e)
A	subst	niepróżn(e)
I	m	niepróżnymi

sg f N niepróżnå (5), niepróżn(a) (1). ◊ n N niepróżné (5); -é (1), -(e) (4). ◊ pl N m pers niepróżni (2). subst niepróżn(e) (3). ◊ A subst niepróżn(e) (1). ◊ I m niepróżnymi (1).

Sł stp: nieprozen, Cn notuje, Linde XVII w.: nieprażny s.v. prożen.

Znaczenia

1. Skuteczny, pożyteczny (12)
2. Uzasadniony, nie bez powodu (2)
3. Niepusty, pełny (1)
4. Nie wolny od czego (3)

1. Skuteczny, pożyteczny; non inanis Vulg, Cn (12): áż pieniedzi doſić zgromadził, z ktorego ſchafowania poſmiewacżom ſie okazał iż mądroſć iego nie prożna była bo mądrem ſnadnie przydzie zbogacieć. BielŻyw 3; RejZwierc 70v [3 r.]; RejPosRozpr cv; W ſynie iżbyś nie prózné nálazł twe ſtáránié/ Vźrzawſzy go/ mógł to rzec/ przeſzedł więńczowánié. GórnTroas 49; WujNT 1.Thess 2/1; SkarKaz 159b marg; Tu ćię Bog wnioſł/ gdźie ieſzcze nie prożna obroná/ Dźielność twoiá być może/ Krolu niezmożony SzarzRyt C2v, C3.

W przeciwstawieniu: »prożny ... nieprożny« (2): iż prożne ieſt vfánie w kſiążętoch ſwiátá á w ſyniech ludzkich: Ale nie prożne w tákowym Pánie/ ktorego my znamy práwym Bogiem á ſprawcą wſzech rzecży. LubPs ffv.

Szereg: »nieprozny ani niepożyteczny« (2): wyſtáwi was nie proznymi áni niepożytecznymi [non vacuos nec sine fructu] w poznániu Páná náſzego Ieſu Chriſtá. WujNT 2.Petr 1/8.

2. Uzasadniony, nie bez powodu (2): Ach moy namileyſzy panie Nie prozneć twe narzekanie Bo w czym ſie ſercze kochało Toć ſie iuż ſnadz nie nadało RejJóz G7; KochEpitCat 109.

3. Niepusty, pełny; non evacuatus Cn (1): Ty [Wisło] ſzkutę/ lichtan/ batę/ y náwy rozne/ Traffty/ komięgi/ dźwigaſz nigdy nie prozne. RybGęśli D2v.

4. Nie wolny od czego [czego] (3): KromRozm II c3v; nie tylko ći co prácuią [...] ſą tey niewoli poddáni/ iż ſmierć tuż zá nimi dybie/ ále wierz mi iż y owi pieſzcżoſzkowie tego nie prażni/ co tylko iáko Tytyruſowie pod cieniem ſobie odpocżywáią RejZwierc 159v; W żaden dźień wolnym nie ieſtem od niego/ Y noc nie prożna ſtráchu okrutnego. SzarzRyt A4v; [Otóż co ſie onégo piérwſzégo niewdźięcznégo tycze/ który ták nie prázny ieſt téy wády/ iáko y inſzych wſzytkich/ temu człowiek dobry da dobrodźieyſtwo SenekaGórn 206].

Synonimy: 1. pożyteczny; 2. słuszny; 3. pełny.

Cf 1. PROŻNY