[zaloguj się]
[pdf]

PEŁNY (1609) ai

pełny, pełen (1609), (kaszub.) [piołen].

pełny (1092), pełen (486) [w tym: z pełna (159)], pełny a. pełen (31).

Oba e jasne.

comp i sup (5 + 1) (n(a))pełni(e)jszy (6).

Fleksja
sg
mNpełny, pełni(e)jszy, pełen fNpełnå, pełna, pełn(a) nNpełné, pełni(e)jszé, pełno
Gpełn(e)go, pełni(e)jsz(e)go Gpełnej Gpełn(e)go
Dpełnemu Dpełn(e)j Dpełnému
Apełen, pełny, pełnégo Apełną, pełnę Apełné, pełno
Ipełnym Ipełną Ipełnym, pełném
Lpełnym Lpełn(e)j Lpełnym, pełn(e)m
Vpełny Vpełna, pełnå, pełn(a) Vpełné
pl
N m pers pełni
G pełnych
D pełnym
A m pers pełn(e), pełnych
subst pełné, pełni(e)jszé, n(a)pełni(e)jszé, pełny
I m pełnymi
f pełnémi, pełnymi
n pełnymi
L pełnych
V m pers pełni
subst pełn(e)
inne formy
sg f A a. I - pełną; pl N subst m - pełné; pl N subst f - pełné, pełni(e)jszé, pełny; pl N subst n - pełné, pełny; sg n G skostn - z pełna, z piołna

sg m N pełny, pełni(e)jszy (250), pełen (210); ~ (attrib) pełny (32), pełen (20); pełny PatKaz I, PatKaz III, LibLeg, LubPs (2), BibRadz, Goski, BielKron, SarnUzn, SienLek, RejPos (2), BudBib (2), CzechRozm, SkarŻyw (4), ReszPrz, PudłFr, Calep (2), GostGospPon, LatHar (3), WujNT; pełen March2, RejWiz, GórnDworz, GrzegŚm, KochPs (2), WujNT, PowodPr, GosłCast (2), KlonKr (2); pełny : pełen Leop (1:4), Mącz (2:1), GrabowSet (1:3); ~ (praed) pełen (173), pełny (41); pełny OrzQuin, SienLek (3), RejPosRozpr, ReszPrz, OrzJan, SkarKaz, SkarKazSej; pełen : pełny OpecŻyw (3:3), FalZioł (2:2), BibRadz (6:1), Mącz (3:8), HistRzym (3:3), WujJud (1:1), SkarJedn (2:1), SkarŻyw (2:6), ArtKanc (2:2), Calep (1:1), LatHar (1:4). ◊ G pełn(e)go, pełni(e)jsz(e)go (9). ◊ D pełnemu (4); -emu (1) Oczko, -(e)mu (3). ◊ A pełen (23), pełny (16), pełnégo (12); pełen BierEz (2), FalZioł, RejFig, BielKron (2), SienLek, RejZwierc (4), BudBib, KochMRot, WerKaz, ZawJeft; pełny MurzHist, HistRzym (2), WerGośc, WujNT (2), SkarKaz, SkarKazSej, KlonFlis; pełen : pełny March2 (1:1), BibRadz (1:1), RejAp (2:1), SkarŻyw (1:3), GrabowSet (3:1); ~ -égo (1), -(e)go (11). ◊ I pełnym (17). ◊ L pełnym (1). ◊ V pełny (9). ◊ f N pełnå (99), pełna (90), pełn(a) (25); ~ (attrib) -å (44), -a (10); -a OpecŻyw, BielKron (2), ModrzBaz, KochSob, GrabowSet, RybGęśli, SkarKaz (2); -å : -a WujNT 1:1); ~ (praed) -a (78), -å (55); -a HistAl, KromRozm (2), LubPs (5), OrzQuin (2), SienLek, BiałKat, BudBib (2), ArtKanc (2), LatHar (4), SiebRozmyśl, GrabPospR, SkarKazSej, -å RejPos (4), MurzHist, OrzRozm, Mącz (7), SarnUzn, GórnDworz, GrzegŚm, KuczbKat, BielSpr, WujJud, Oczko, CzechEp (3), KochSob, OrzJan, WysKaz, PudłDydo; -a : -å BierEz (1:1), OpecŻyw (8:4), KrowObr (1:1), RejWiz (2:1), Leop (4:3), BibRadz (2:2), BielKron (9:1), RejAp (1:1), RejPos (13:1), ModrzBaz (1:1), KochPs (2:1), GrabowSet (1:1), WujNT (3:3), PowodPr (1:6), SkarKaz (6:1). ◊ G pełnej (6); -éj (3), -(e)j (3). ◊ D pełn(e)j (1). ◊ A pełną (34), pełnę (9) Leop, BibRadz, BielKron (2), HistLan, BudBib (2), BudNT, WujNT. ◊ I pełną (21). ◊ A a. I pełną (2). ◊ L pełn(e)j (14). ◊ V pełna (27), pełnå (6), pełn(a) (6); -å Leop; -a : -å OpecŻyw (8:2), GrabowSet (4:1), LatHar (4:2). ◊ n N pełné, pełni(e)jszé (96), pełno (32); -é (8), -(e) (88); ~ (attrib) -é (34); ~ (praed) -é (62), -o (31); -é PatKaz II, PatKaz III, FalZioł (6), PejPs, RejRozm, MurzHist, Leop (4), Mącz (2), GórnDworz, KuczbKat, RejZwierc, BudBib (2), HistHel, ModrzBaz (2), Oczko, WisznTr, ArtKanc, OrzJan, LatHar (5), SarnStat, PowodPr (2), SkarKaz (3); -o OpecŻyw (2), PatKaz I, WrobŻołt (2), SeklKat, RejWiz (4), RejAp (3), KochPs (2); -é : -o LubPs (1:3), BibRadz (4:1), OrzQuin (1:1), RejPos (3:6), SkarŻyw (3:1), CzechEp (6:1), GrabowSet (1:2), WujNT (3:1). ◊ G pełn(e)go (5). ◊ D pełnému (3); -ému (1), -(e)mu (2). ◊ A pełné (15), pełno (1) RejPos; -é (4) OpecŻyw, KochPs (3), -e (1) BiałKat, -(e) (10). ◊ I pełnym (5), pełném (1) Oczko. ◊ L pełnym (5), pełn(e)m (1) ModrzBaz. ◊ V pełné (5); -é (3), -(e) (2). ◊ pl N m pers pełni (45). subst m pełné (43); -é (7), -(e) (36). f pełné, pełni(e)jszé (88), pełny (2); -é (14), -(e) (74); ~ (attrib) -é (30); ~ (praed) -é (56), -y (2) WrobŻołt, RejPs. n pełné (61), pełny (2); -é (5), -(e) (56); ~ (attrib) pełné (12); ~ (praed) pełné (49), pełny (2) WrobŻołt, RejPs. ◊ G pełnych (37). ◊ D pełnym (2). ◊ A m pers pełn(e) (4), pełnych (1) LatHar. subst pełné, pełni(e)jszé, n(a)pełni(e)jszé (90), pełny (1) CzahTr, -é (7), -(e) (83). ◊ I m pełnymi (3). f pełnémi (4), pełnymi (2); -émi ModrzBaz, KochPij, CiekPotr; -ymi KlonWor, -émi : -ymi WerGośc (1:1); ~ -émi (1), -(e)mi (3). n pełnymi (1). ◊ L pełnych (1). ◊ V m pers pełni (1). subst pełn(e) (2). ◊ G sg n skostn z pełna [zapis: ſpełná] (159), [z piołna].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
1. W ktorym niewiele już się zmieści, dobrze napełniony; plenus Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; impletus Vulg, Cn; completus, confertus, differtus, refertus Cn (140):
a. W ujęciu trójwymiarowym, zwłaszcza o pojemnikach, zbiornikach: wypełniony po brzegi, do górnej krawędzi itp. [pozorna składnia z „czego” jest tu zależna od rzeczownika lub czasownika, np. pełny dzban gorzałki = dzban gorzałki + pełny] (137): BierEz C; OpecŻyw 21; PatKaz I 8; Mymer1 40; BartBydg 20b; gdy od matki zabłądzi by też w tyſiączu Owiecz/ tedy [baranek] ią po głoſie pozna, á by theż na głodnieyſze było/ ſwey matki ſzuka/ napełnieyſze wyymiona inſzych owiez [!] opuſzcżaiącz. FalZioł IV 2a, V 31; RejWiz 18; náleyże oleiu tego co maſz we wſſyſtkie ty ſędy/ á gdy pełne będą weźmieſz. Leop 4.Reg 4/4, Ioel 3/13; náwałnośći obiiáły ſię o łodź/ ták iż iuż byłá pełná. BibRadz Mar 4/37, Num 18/27, 4.Reg 4/4, Ioel 3/13; Gdy obłoki pełne będą/ wyleią deſzcż ná zyemię. BielKron 82, [822], 453, 460; Mącz 304b, d, 371a, 502d; SienLek 160v; BielSpr 74; HistHel B2v; kiedy wodę puśćiſz z Stáwu pełnym korytem/ tedy ié wodá werwie Strum G2v, N2v; SkarŻyw 311, 462, 497; Bądźćieſz tedy dobrey myśli miła drużyno/ mam ieſzcże ſám dobry á pełny dzban dobrey gorzałki/ piymyż/ á gardła ſwe áż do wierzchu náleymy. WerGośc 230; KochProp 3; Calep 838b; WysKaz 45.

W charakterystycznych połączeniach: pełna(-y, -en, -e) (jest) bani(uszk)a (2), beczka, brzuch, czasza, dzban, fasa, gęba (2), kadź, kobiela, koryto (2), kubek, łódź, naczynie (3), okręt (3), obloki, piersi (2), prasa (3), rurka, sąd [= naczynie], sąsieki, staw, strumień, szpichlerz, śklenica, wymiona.

Przysłowia: Lepſſa ieſt garztká z odpocżynieniem/ niżli pełne obyedwie ręce z pracą y z vdręcżenim duſſnym myſli. Leop Eccle 4/6; BielKron 80.

Abowiem tá [łakoma chuć] gdzie iuż ieſt nie ma w ſobie miáry. [...] Iż im więcey przybiera tym záwżdy mniey miewa. A s pełnego nigdy ſie tám nie nie vlewa. HistLan E4.

Zwrot: »nasypać, natkać, nałożyć, naspiżować, nakłaść, nalać, nanosić, nawieźć pełne [co]« [szyk zmienny] (4:4:2:2:1:1:1:1): BierEz P2, Q3; RejWiz 104v [2 r.], 105v, 130; A miał kxiądz Mádyáńſki ſiedḿ corek/ kthore były przyſzły (do oney ſtudnie) po wodę: y náliawſzy pełne koryta [et impletis canalibus]/ chćiáły nápoić trzody oycá ſwego. Leop Ex 2/16; náſzpiżował był Iozeph w káżdym mieście onego kroleſtwá pełne ſzpichlerze zboża/ zwłaſzcżá pſzenice. BielKron 17, 319v; SienLek 163; HistRzym 10v; Bá wleyże ty iedno ieleniowi poł gárncá gorzałki w gardło/ á nátkay mu ktemu owych tortow pozłoćiſtych álbo owych páſtelow [lege: pastetow] pełen brzuch/ vźrzyſz będzielić długo buiał. RejZwierc 157v, 31v, 172; PaprPan Bv; WerKaz 300.
Wyrażenia: »bańka (a. bania), kubek, czasza pełna(-en, -y)« [w wizjach Apokalipsy] = phiala plena, poculum plenum Vulg (6:3:2): Y Przyſzedł ku mnie ieden z onych ſiedmi Anyołow/ kthorzy mieli ſiedḿ bań pełne ſiedmi plag oſtátecżnieyſzych: y mowił zemną RejAp 180v, 53, 54, 54v [2 r.], 140, 141v, Ddv; A niewiáſtá oná przyobleczona byłá w purpurę y w kármázyn/ y vzłocona złotem/ y drogim kámieniem/ y perłámi/ máiąc kubek złoty w ręce ſwey pełny brzydliwośći y plugáſtwá wſzeteczeńſtwá ſwoiego WujNT Apoc 17/4, Apoc 5/8, 15 arg.

»pełna(-e) garść, ręce« [w tym: nabrać (3), wziąć (2)] = plenus pugillus Vulg, PolAnt; plena manus Vulg [szyk 6:2] (4:4): A rzekł do mężá vbránego we Lniáne odzienie/ thymi ſlowy: Wnidź miedzy kołá ktore ſą po Cherubiny: á nábierz pełnę garść [et imple manum] twoię węgla rozpálonego/ ktore ieſt miedzy Cherubiny/ wyſypże ie ná miáſto. Leop Ez 10/2, Ex 9/8, Lev 2/2, Eccle 4/6; BibRadz Lev 2/2; BielKron 80; Manualis - Pełnągarſcz, ilo [!] w garſcz mozeſz zawrzecz. Calep 638a; ręce go [popiołu] nábierzćie pełné/ To wáſzé z Troiéy dźiedźictwo zupełné. GórnTroas 13.

»pełne(-a, -y) kąty, komora, spiżarnia, dom, piwnice« [oznaka zasobności] [szyk 9:4] (7:2:2:1:1): Ano ieden w kłopocie żywotá ſwoiego/ Nie vżywſzy wolnośći ni wcżáſu żadnego. Nátkawſzy pełne kąty/ odbyeżeć ich muśi/ A gdy ſie nie nádzyewa śmierć ſie oń pokuśi. RejWiz 104v, 104v, 105v, 130; Spiżárnie náſze ſą pełne [Anguli nostri pleni] obfituiąc we wſzytkich zbożách BibRadz Ps 143/13; RejZwierc 67v, 172; SkarŻyw 14; KochFr 77; Drugi mowi: poiąłbych y świnię z obory/ Gdyby miáłá pieniądze y pełne komory. BielRozm 31; ActReg 114; GrabowSet Yv; SkarKaz 551a.

»pełny(-a) kufel, sklanka« [o pijaństwie] [szyk 1:1] (1:1): Foecundi calices quem non fecere disertum, Po częſtey á pełney sklance nic żadnemu nie zeidzie ná mowie. Mącz 132d; PudłFr 64.

»pełne(-y, -a) skrzynie, wor(y), kaleta« [oznaka bogactwa] (3:3:1): Bogacż ieden vmieráiąc/ Złotych pełne wory máiąc: Ktorych był chćiwie názbierał/ [...] Záłobliwie ták ich pytał: [...] BierEz S3; BielKom D5v; Nie pomoże tám [na sądzie bożym] nie trzos/ ni pełna káłetá/ W ktorey tám ći vporni dziś nádzyeię máią RejWiz 180v, 105v; RejZwierc 229; PudłFr 7; CiekPotr 45.

»wpoły pełny« (1): Semiplenus – Wpołi pełni. Calep 965b.

Przen (11): Abociem Ian ſwiety ducha ſwiętego napełniony/ napełnił ſwą matuchnę/ bo niepirwey Elzbieta duchem ſwiętym bylą napełnioná niżli ſyn/ ale z napełnieniá ſyna/ matka pelná też ſie ſtala OpecŻyw 11.

W połączeniu szeregowym (1): nie tylko kośćiołá ták wielkiego/ ták ſzerokiego/ ták pełnego/ ták vſtáwicżnego zwalcżyć nie możeſz: ále y cżęſto gęſto iedney pánienecżkiey przekonáćieś nie mogł. ReszPrz 6.

W porównaniu (1): Bo zrozumienie iey [nauki] ieſt pełnieyſze niſz morze/ á rádá iey głębſza ieſt niz przepaść. BudBib Eccli 24/3 3[39].

Przysłowie: Bo to ſtára przypowieść/ my ſzcżypty cudzego/ A dyabeł pełną garſcią/ náchwyta náſzego. RejZwierz 129.
Wyrażenia: »pełna bańka« (1): á toć [tj. wierni] ſą ty pełne báńki tych wonnośći przed ſwiętym máyeſtatem iego. RejAp 54v.

[»gębą pełną« = głośno i jawnie: gdyż tedy już ten przestanie mówić gębą pełną, że im nie wolno spraw i żywych i umarłych in Republica pod tym czasem wspominać. PismaPolit 151.]

»ręce pełne; pełną ręką, garścią« (1;1:1): RejZwierz 129; áby miał iuſz nie figury á práwie gołe ręce [...]: ále pełne/ y bogáctwá wſzytkiégo nieba nioſące. SkarŻyw 113; SkarKaz 154b.

a) O obżarstwie i pijaństwie (3):
Zwroty: »pełną szyję nalewać« (1): Także idą precz ſtą wiárą Iż wygráli tą ofiárą Rázem też odpłátę znáią Pełną ſſyię nalewáią A rzadki zoney odpłáty Aby doczekał Kompláty RejRozpr Bv.

»natkać pełne [co]« (2): RejWiz 5v; Tákże niepobożny cżłowiek/ choć ſie iuż náie á náthka pełen brzuch onego dobrodzieyſtwá twego/ przedſię to ná dobre wyniść nie może. RejZwierc 98.

b) Mający rodzinę (1):

W przeciwstawieniu: »pełen ... prożny« (1): Ktorym [Noemi, która utraciła mężów i synów] odpowiedzyáłá/ nie zoẃcie mię Noemi (to ieſt cudna) ále Mará/ to ieſt gorzka/ bo mię gorzkośći nápełnił Pan Bog wſzechmogący/ bom wyſzłá pełná/ á przyſzłám prożna. BielKron 53.

α. W funkcji rzeczownika: »pełna« = pełny kielich itp. (26): rychléi dźiś i opieniądz abo opełną i o ſłowko brata zabjięmy/ niſz go poidźięm/ przyiacielſkié karać ſtego co nám vczynił MurzNT 88v; OrzRozm L; Mącz 314b; Prot A2v, B; WerGośc 223; Ale to móy zyſk/ że mię ſłuchaćie/ A żadnéy mi pełnéy nie podaćie: Znał kto kiedy Poétę trzéźwiégo? Nie vczyni táki nic dobrégo. KochPieś 23; BielRozm 4; KochPij C4; OstrEpit A3; Nie ſróm ćię nikczemniku? trzemá Pełnemiś zápił pámięć? CiekPotr 77; KlonWor 26.
Przysłowie: y ták poſpolićie mówią/ kogo v pełnéy nábędźieſz/ tego v pełnéy pozbędźieſz. KochPij C3.
Zwroty: »pełną nalać« (1): a ieſzcże ſobie vſt nie vtárł/ á przedſię wołał áby mu pełną iną nálano WerGośc 242.

»pełną (1) pić (a. przepić, a. wypić); pełną (A) pijać« [szyk zmienny] (3;1): Owa przy dobrey myſli/ kiedy ſobie pan Mikołay podpił/ á kthoś do niego niemáłą pełną wypić chciał/ rzekł onemu/ [...] GórnDworz Q4v; on ſproſny obycżay/ wedle ktorego wielkie/ pełne/ [...] rádźi nierádźi pijáć zwykliśćie/ ábyśćie gi [...] z wáſzych bieśiad wyrzućili. WerGośc 269, 231; KlonFlis G3.

»spełnić kilka pełnych« (1): iż kto dźiś do vmoru nie vcżeſtuie gośćiá/ towárzyſzá/ álbo przyiaćielá/ pełnemi nie záſzpuntuie/ nikcżemny ieſt miedzy ludźmi/ kto komu nie ſpełni kilká pełnych/ iuż nieprzyiaćielem zoſtáie.WerGośc 211.

W przen (2): WerGośc 211; boć mi też iuż było márkotno/ Iże pełne nie biegły/ do gęby ochotno. PaxLiz E3v.
Przen: Pijaństwo (4): A nietylko ſámi piją/ ále y drugie iuż mdleiące do pićia wyzywáią/ pełnemi [poculis] znimi walcżą ModrzBaz 52v; BielRozm 9.

W połączeniu szeregowym (1): Przedſye y ludźyom nyeprzepuſſczaćye/ áni pełnych/ áni gry/ áni plugáſtwá nyezányechaćye. KromRozm I Nv.

Przysłowie: Ale wczás wiédzćie/ że nie dźierżę z témi/ Którzy przyiaciół ſzukáią pełnémi. KochPij C3v.
β. Obżarty, opity (6): rzekła Liſzká/ źleſcie mi poſłużyli/ ábowiem ty muchy ktoreſcie odegnáli pełne były á ſtały ſpokoiem/ głodne ná ich mieyſce przydą gorzey będą kąſáć. BielKron 140; Cibo confertus, Obrżárły/ Nátkany. Ták pełny aſz mu w gárle ſtoyi. Mącz 118b, 116d, 156d, 502d.
Szereg: »pełen i opiły« (1): Iáko ná kárku końſkim kiedy ocokáły Sleṕ vśiędźie: piie krew bydlęcą dźień cáły. [...] Nie ruſzy ſię on owad/ nie odleći ſnadnie; Aż pełen y opiły ná źiemię vpádnie. KlonWor 76.
γ. Według ówczesnej wiedzy medycznej: wypełniony „nieczystościami” (3): Wonia moczna á oſtra głowie pełney bol pobudza/ á tak muſi pirwey głowa wycżyſciona być FalZioł V 63v; Oczko 24.
αα. Mający zatwardzenie (1):
Szereg: »pełny a zatwardzony« (1): gdyż pełnemu á zátwárdzonému wniść w tę wodę/ nie ieſt rzecz beſpieczna. Niechże tedy co dźiéń ráno ſtolec będzie: czego ieſliby náturá ſámá z śiebie vczynić niechćiáłá/ pomoc iéy trzebá dáć/ álbo czopkiem/ álbo lekką kryſtérą. Oczko 26v.
δ. Wypukły [o żyłach] (4): A známioná zbytku/ ty ſą/ ćiáło czyrwone/ pełne żyły wypięte SienLek 29v; Ieſli kogo ograżká á owſzem gorączká gába/ á ieſt pełny rumiony y żył pełnych/ temu trzebá Medyanę otworzyć SienLek 139v, 18v, 60v.
b. W ujęciu dwuwymiarowym; o płaszczyznach (3): Káżdy chętliwie widzieć chciał Krolá nowego. Wſzytki polá/ y wſzytki drogi pełne były / Drzewá/ wśi/ y págorki ludem oplynęły. StryjWjaz B2; Sad w cynek zá ogrodem [...]: zá tym naśiennik pełny/ á wiernego owocu. GostGospPon 170.
α. Złożony z wielu, liczebny (1): Iákoż hnet/ ku mogile pełné ſzły zagony/ Y od morzá/ y z inąd biégł lud z káżdéy ſtrony GórnTroas 72.
2. Zawierający, mieszczący wiele; plenus Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, JanPrzyw, Cn [także przymiotniki na -osus, -entus, -atus] [w tym: kogo, czego (1244)] (1260):
A. O ludziach, rzeczach i zjawiskach fizycznych (465):
a. W którym lub na którym (i raz: wokół którego) znajduje się wiele ludzi lub przedmiotów policzalnych i mierzalnych (445): Wolałbych ſie ieſzcże podiąć/ Ná kożde [ramię?] płech wor pełen wźiąć: Y roſpuśćiwſzy ná ſło[ń]cu páść/ A wiecżor ie záśię w wor kłáść. Niż ieden dzień tey być ſtrożem/ Ktora gárdzi właſnym mężem BierEz P2v, L3; OpecŻyw 148v; PatKaz I 2v; PatKaz III 143; FalZioł ‡4a, I 62b, 64c, 109c, 113b (11); Bowiem niemiaſty [!] wilgotnieyſze ſą y pełnieyſze flegmy niżli otroci A tak więcey materiey maią ku włoſow roſnieniu y przedłużeniu. GlabGad A7v, B6v, C5, F7v; March2 D, D3, D3v; WróbŻołt 64/12; LibLeg 11/58; SeklKat F3v, I3v; HistAl 12, M2; Gdźie téſz iedli wſzyścy i ſą naſicęni/ i zebrali co zbywało vłomkow/ dwanaście koſzy pełnych MurzNT Matth 14/20; LubPs K3v, hhv; Byłem ná iednym mieyſcu gdzye was wſpominano/ A iżbych też tu wſpomniał/ vpominki dano. Było ich tám pełen ſtoł co ſie też ciągnęli [tj. dawali kosztowne podarki] RejWiz 40v, 115 [3 r.], 181v; Leop Ex 8/21, 4.Reg 3/17, 2.Par 20/24, 26/21, Ps 64/12 (12); RejFig Cc4; y zeſzli ſię wſzyſcy chwalcy Báálowi: [...] á był ich dom pełen od końćá [!] áż do końcá. BibRadz 4.Reg 10/21, Num 7/37, 38, 44, 50, 55 (13); OrzRozm N4, O4v; Tá źiemiá [wioska] ieſt pełná cudzego narodu/ ábowiem wſzedſzy tám Longobárdowie/ Goty/ Wándáli/ Heruli/ Gálláte/ ludzie grubi á okrutni/ zoſtháli/ y roſpłodzili ſie. BielKron 276; Máiąc my iuż nawy y okręty pełne towáru/ vmyſliliſmy ſie puśćić do domu. BielKron 454, 26 marg, 57, [852]v, 86v, 107 (29); Ferax miraculorum Asia, Aſia pełna dźiwów. Mącz 122a, 27d, 52d, 60d, 72b, 97d (101); SienLek 18v, 20; RejAp 48v, 101v; GórnDworz F6, Ii2v; HistRzym 78v, 100, 121v, 122, 122v [2 r.]; gdy thák máłego ſthworzenia Páńſkyego [tj. słońca] ſwiát pełen/ káżdy gmách pełen/ pełno káżde kroleſtwo RejPos 78, 81v [2 r.], 161, 183, 331; HistLan Fv; RejZwierc 98, 218v; Przyſtawká iedná złota dzieſiąći (ſzeklow) pełna kádzidłá. BudBib Num 7/14, Num 7/13, 19, 20, 25, 26 (13); BudNT Ioann 21/11; Náſzy też do Páryżá prowádzeni hoynie [...]/ Fráncuzow pełne drogi/ chcąc widzieć ſtroy obcych. StryjWjaz A4, B4v, C2; ModrzBaz 47, 83v, 84; Oczko 12, 12v, 25v; KochPs 93, 109, 112, 136, 166; koćieł ſmoły wrzącey pełny nágotowano/ weń wrzucono Bonifacyuſzá. SkarŻyw 441, 57, 243, 408; StryjKron 487; CzechEp 30; KochFr 84; KochSz A2v; ReszHoz 115, 125; BielSjem 8; A trupy wkoło ſtráſzliwé leżáły/ Ludźie/ y bydło/ wielki źwiérz/ y máły: Pełné ich morzá/ pełné brzegi były KochPieś 32; KochSob 70; PudłFr 14, 33; Festuearius – Plewiſty, zdzeblek pelny Calep 416b; Lauretum – Mieiſcze drzewa, bobkowego pełne. Calep [587]b; Plagosus – Pełni ranſztrichow zbity. Calep 811a, 17b, 36b, 93a, 128a, [344]b (86); GostGosp 58, 74; GrabowSet F3v, M4, Xv; LatHar 735 [2 r.]; KołakSzczęśl C3; gdy był w iednym mieśćie/ álić oto mąż pełny trędu/ á vyzrzawſzy Ieſuſá y padſzy ná oblicze/ prosił go mowiąc: [...] WujNT Luc 5/12, 5. 11, Matth 14/20, 15/37, Mar 6/43, 8/19 (12); SarnStat 1045; KmitaSpit C5; Iákoć Miáſto ábo Rzecżpoſpolita będąc pełna ludu/ zoſtáłá ſámá iáko wdowá. PowodPr 9, 66, 70 marg; KlonFlis Ev.

W przeciwstawieniu: »prożny ... pełny« (1): ábowiem gdy zákołáceſz w próżną kuffę/ wielki dźwięk dáie/ á pełna nic GórnDworz F6.

W porównaniach (3): Marnym ſie sſtał á nikcżemny yuż ták s káżdey ſtrony/ Práwie yáko kłos pełny plew od rdze zárażony LubPs bb3; Y ći/ pánie co zoſtáli/ Day/ áby tám nie mieſzkáli: Ale ſzli ták ſpieſznym biegiem/ Iáko ſtrumiéń pełnym brzegiem. KochPs 191; LatHar 642.

W charakterystycznych połączeniach: pełna(-e, -y) bania (bańka) (5), beczka (3), ciało (4), czasz(k)a (12), dom (5), dwór (2), fasa, garniec (2), gmach, gora (3), kocieł (2), koryto, kosz (6), kościół (5), kraina, krolestwo (2), kuffa, libraryja, łapica, mie(j)sce (18), naczynie (5), nawa (3), niebo (2), okręt (5), padoł, piersi (2), plac, pole (2), powietrze (2), przystawka (6), sieć (2), skrzynia (2), stoł (2), szkatuła, torba, wor (5), ziemia [jaka a. czyja] (7); pełny bogactw (2), blizn (2), drogiego kamienia (3), flegmy (3), kadzidła (5), kamieni(a) (5), klenotow, kości (2), kościołow, ksiąg (książek) (3), kupi (2), lasow (7), ludzi (9), majętności, mąki (8), melankolijej (3), narodu, otatkow, pieniędzy, plugastw (2), ran (3), rannych, rzeczy wonnych (7), skarbow (3), srebra (7), stworzenia (5), towarow (2), trędu (3), trupow (2), ułomkow (5), wilkości (wilgotności) (7), wody (10), złota, złotych.

Fraza: »wszytki miejsca pełne« (1): Ludzi choć w nocy było wizytki mieyſcá pełne StryjWjaz C.
Wyrażenia: »dom pełny (pełen)« = oznaka bogactwa; domus plenus Vulg, PolAnt [szyk 4:3] (7): Leop Deut 6/11; By mi też Bálák dał dom pełny ſwoy śrebrá y złotá/ tedy ia roſkazánia Páná Bogá mego przeſtąpić nie mogę BibRadz Num 22/18; BielKron 42; RejZwierc 110v; BudBib Num 22/18, 2.Esdr 9/25; KołakSzczęśl C3v.

»gumna, stodoły, spichlerze pełne« [oznaka zasobności] [w tym: stodoły, gumna (a. spichlerze) (2)] [szyk 2:1] (2:2:1): LubPs ee6; Káźimierz iáko opátrzny Krol: pełne miał ſtodoły y ſpichlerze zboża w káżdym imieniu BielKron 375; ArtKanc M4v.

»pełne kąty« (4): RejWiz 57v, 61, 161v; Albo ony niepotrzebne kieliſzki/ ſwiecżnicżki/ krzyżycżki/ ktorych leżą pełne kąty/ cżekáiąc pogánſkich rąk/ áby ſie w nich roſkocháły á opłokáły. RejZwierc 186v.

»pełna komora« (1): Niech mi ogień wielki goré/ Y kśiąg mam pełną komorę KochMRot A4.

»pełny (pełen) krwie« = skrwawiony [szyk 2:1] (3): Redundavit sanguine forum, Pełny krwie był rinek/ yákoby yi krwią polał. Mącz 502d, 203c, 502d.

»pełny(-en, -a) (jest) świat, ziemia« [szyk 9:7] (12:4): SeklKat I3, x3; LubPs X5v; RejWiz 2, 10; Pełná też ieſt źiemiá [repieta est terra] báłwánow Leop Is 2/8; Mącz 371a; RejAp 78, 101v, 102v; HistRzym 69; RejPos 78, 84; świát kśiążek wáſzych przećiwnych y roſterkow pełen WujJud 11; ArtKanc K7; PowodPr 28; [By ten ſwiat Diablow piolen był Krofej H4].

»wewnątrz pełny« = intus plenus Vulg (4): RejAp 49; Bo w iákiéy ſą teraz [dary Boże] cénie/ W.M. ſam raczyłeś śie temu dobrze przypátrzyć/ iáko Ciepliczna káłużá/ błotá wewnątrz y około/ pełna/ ták iż rynſztok cudniéy v ludźi chowáią/ niż my tę wodę Oczko A4; iż ieſteśćie podobni grobom pobielánym/ ktore zwierzchu zdádząć ſię piękne/ ále wewnątrz pełne ſą kośći vmárłych/ y wſzelákiey nieczyſtośći. WujNT Matth 23/27, Apoc 4/8.

»pełny (pełen) wszytkiego, wszego dobra, wszech rzeczy« = plenus omni bono PolAnt [szyk 3:3] (3:2:1): LubPs ee6; Omnium rerum fatur, Wſzech rzeczy pełen. Mącz 369c; RejZwierc 110v, 172; BudBib 2.Esdr 9/25; Oycowie náſzy iże Bogá miłowáli/ Przeto okwitość Bogactw y wſzego miewáli. [...] A przedśię pełne domy mieli dobrá wſzego. KołakSzczęśl C3v.

»pełne zanadra« (1): A gdy przynioſł pełne zánádrá płoćić/ lalkowych y wodnych orzechow/ á kacżorá álbo gołębiá ábo wiewiorkę zá páſem/ to go z oney koſzule s płoſkonek roſtrząſáli roſpaſawſzy RejZwierc 274.

W przen (2): (marg) Vrzędniczy zyemſcy (–) Nuż záſię tych figlarzow/ co wámi władáią/ To ich tám wſzędy v nas pełne kąty máią. RejWiz 161v; Vkaż wdźięczne vſtá ſwoie/ vſtá różáné Pereł pełné KochFr 106.
Przen (24): Thego tłocży á tłumi/ á tego wynośi: Bo kielich w ręce Páńſkiey winá ſzcżyrego pełen zmieſſánia. Leop Ps 74/9; Nie przyłączayże miedzy grzeſzniki duſze moiey/ áni miedzy morderze żywotá moiego. W kthorych ręku ieſt przewrotność/ á práwicá ich pełná ieſt dárow [et dextera eorum plena muneribus] BibRadz Ps 25/10, 74/9; Spissum verbum, Długie słowo/ pełna go gębá. Mącz 409b; RejZwierc 70v; NiemObr 174; SkarKaz 245b [4 r.], 580a.
Frazy: »[komu] pełne nozdrze« (1): Niema vćieſnieyſzego/ iák kto piie dobrze/ Ie ktemu: ze mu będą potraw pełne nozdrze. PaxLiz D.

»ręce [czyje] pełne (są) krwie« [szyk zmienny] (6): A gdy wyćiągniećie ku niebu ręce wáſſe/ odwrocę ocży ſwe od was: [...] Bo ręce wáſſe/ pełne ſą krwie [manus enim vestrae sanguine plenae sunt]. Leop Is 1/15; BielKron 94; RejPos 32v, 342; Azaſz nie ieſt vćiſnioná v nas ſpráwiedliwość? ázaſz nie ieſth zdręcżon nędznik od możnieyſzego? ázaſz ręce náſze nie pełne krwie? RejZwierc 260; LatHar [+10]v.

Wyrażenia: [»pełny rękaw«: wielki on Diálectik/ wnetćiby vćiekł do ſwych diuiſiy y diſtinctiy/ kthorych ma [...] pełny rękaw RotRozm A3v.]

»świat pełen« (1): BO ácż ludzie rozni roznych piſm y roznych náuk ſwiáth pełen rozſypáli/ ále iż byli ludzie/ też ſie iáko ludzie vnośić mogli. RejZwierc 8v.

»wewnątrz pełny« (3): Bieda wám Doctorowie i Phariſeuſzowie obłudni/ że [...] kielich i miſę z wierzchu oczyściácie/ a wewnątrz ſą pełné [intus autem plena sunt] drápieſtwa i niepowściągliwości MurzNT Matth 23/25; SkarŻyw 141; WujNT 95 marg.

a) Zwrot: »pełen być« = mieć dość (2):
Co mi po wáſzych wielkośći ofiar/ mowi Pan Bog. Pełęnech ofiar ſkopowych y tłuſtośći ich BielKron 93v.
~ Wyrażenie: »pełen wszego« (1): Coż mi po mnoſtwie offiar wáſſych/ mowi Pan? Pełenćiem ieſt wſſego [Plenus sum]. Leop Is 1/11. ~
b. O zjawiskach fizycznych lub atmosferycznych (20): Ventosus, Windig oder vol winds Wyátrny álbo pełen wyátru. Murm 18; Leop 4.Esdr 4/49; GrzegRóżn N4v; Odorifer, Co wonność dáye/ pełny woniey. Mącz 260b, 243b, 260a, 387b, 469b, 502a; Potym przedemną ſzedł obłok pełny wody/ ſktorego ſię puśćił deſzcż gwałtowny BudBib 4.Esdr 4/47[49]; KochPs 109; zewſząd powſtáią Srogié wiátry/ zewſząd ſtráchu ludźiom dodáią Chmury czarné/ grádu pełné/ y trzáſkáwice KochFr 85; KochPieś 32; Calep 37b, 462b, 1025a; LatHar 668.

[pełny czym: a góra [kopalnia] jest puchem [zepsutym powietrzem] ciężkiem, smrodliwem pełna LustrKrak II 95.]

W przen (1): Zátym wnet Zimá pełná włośiſkow śniegowych Náſtąpiłá/ wlekąc ſię ná nogách lodowych. RybGęśli B4v.
Przen (2): Wezrzy ná teſtámenth thwoy: bo pełne ſą ćiemnośći źiemſkich mieſzkánia niepráwośći. Leop Ps 73/20; SzarzRyt Dv.
B. O znajdujących się w tekście określonych wyrazach lub wypowiedziach (57): KromRozm I G4v, I4v; Cudna mowá złoſnikowá pełná ieſt fáłſzu/ á chytrośći/ á obłędnych náuk. LubPs I4v marg; BielKron 195v; Liber confertus voluptatibus, Xięgi pełne roskoſzy. Mącz 118b, 68d, 118b, 215d, 340b, 371a (9); GórnDworz I2; GrzepGeom A3v; RejPos 9v, 67v, 76, 81v, 126v; RejPosWstaw [1433]v; BudNT przedm b8; Pieśni/ liſty/ kśiążki gámrácyey pełne/ w kochániu wielkiem bywáią v dworzan ModrzBaz 13; SkarJedn 244; SkarŻyw 201, 517; CzechEp 71, 75, 76, 117, 144 (9); CzechEpPOrz *3v; KochFr 72, 100; ReszPrz 68; iáko to opiewa on pięćdźieſiątny Pſalm Dawidá Krolá/ pełny áffektu/ wiáry y nádźieie ReszList 147; Pełne ſą tego Hiſtorie/ iáko dla wielkiey ſwobody siłá Pańſtw vpádło GórnRozm Bv; Calep 968b; GostGospSieb +3; LatHar 325; WujNT przedm 1, 2, s. 167; PowodPr 4, 9, 27; Tákie fałſze [...] y rozumowi ſię ſprzećiwiáią/ y bluźnienia ſzkárádego pełne ſą. SkarKaz 243a, 43a, 350a, 576a; SkarKazSej 688a.

W charakterystycznych połączeniach: pełne(-y, -o) (są, jest) historyje (4), karty (3), kazania, księgi (książki) (10), list (2), mowa, pieśni, Pismo (8), przykład rozmowa, słowa (2), Stary Testament; pełny bluźnierstwa (5), błędow (3), błogosławieństwa (2), fałszu (2), jadu, kacerstwa, niezbożności, pisania [jakiego], pisma, potwarzy (2), przykładow, przypowieści, sentencyj, słow (2).

W przen (2): Contumeliosae in aliquem literae, Liſt przećiwko komu pełen yádu potwarzy/ gniewu y złey woley. Mącz 64b; A z tądże poſpolićie roſtą owe słowá y piſánia vſzcżypliwey żołći pełne: chłopſka krew nigdy niemoże życżliwą álbo przyiázną być ślácheckiey krwi. ModrzBaz 19.
C. O abstraktach (738):
a. O cechach (374): OpecŻyw 95; PatKaz II 43v; boc wſzytko prżykażanie twoie ieſt ſprawiedliwoſc. [Ps 118/172] (koment) Pełno ſprawiedliwoſci. WróbŻołt pp8; Ale pełná [jest Luterska nauka] błędow/ fáłſſu/ y kácerſtwá rozmaitego KromRozm I K2v; LubPs gg3v; Leop Prov 28/19, Sap 11/19, Is 1/21; OrzRozm Cv; Ma Máioriká ná wſchod ſłońcá známienite miáſto/ ktore Málorká zową/ [...] ieſt thám dziś Akádemia vniuerſitas wielka/ náuk rozmáitych pełná. BielKron 280; Abundare doctrina, ingenio honoribus, laeticia, bellicis, laudibus, ocio, rebus, Venere, Okwitowáć/ pełnym być. Mącz 502c, 165d, 215d, 253d, 294b, 364d, 445d, 468c; OrzQuin V; GórnDworz Kk4v; Málowánia nierządnośći pełne/ rozmowy pieśni wſzetecżne/ [...] ktorego pogłowia nieplugáwią? ModrzBaz 53v, 23, 124; Wſzákże y Láćińſkie obrządki kośćielne/ [...] więtſzego ſerdecżnego á Duchownego nabożeńſtwá pełne ſą SkarJedn 385; SkarŻyw 27, 362; CzechEp 135; CzechEpPOrz **4v; ktorzy w ćiemnośćiách zrodzeni/ y wychowáni będąc/ od Bogá nie ſą oświeceni/ niechcąc do prawdźiwey pobożności ſię przyłęcżyć/ lubuią y ſmákuią ſobie/ w zwierzchownym pełnym błędów/ y zabobonow nabożeńſtwie. NiemObr 16; Nieboć ieſt pełne dobr/ ktore wiecżnie trwáią WisznTr 35; Multicolor – Pełni rozmaitei, farbi. Calep [678]a, 94a, 98b, 651b, 707a; GostGospSieb +3v; A zá me niepráwośći/ [me oczy] Wilżą pierśi łzą/ pełną wſzech gorzkośći. GrabowSet L, Kv, L2, X; LatHar 423; WujNT 319; SarnStat 885; Zadna mi rzecz ták przykra do nich/ [...] y ślepoty pełna nie zda ſię/ iáko gdy świętemi oycy pomiátáią SkarKaz 42b; SzarzRyt Bv.

W charakterystycznych połączeniach: pełny błędów (4), chluby, chwały (3), cnot, czci (2), dobr, dziwow, fałszu, farby, gorzkości, hańby, heretyctw, jadu, kacerstwa, kunstow, lutości, łaski, majestatu, miłosierdzia, miłości, możności, nabożeństwa, nauk(i) (2), nierządności, skrytych sądow, słodkości, sprawiedliwości, ślepoty, świadectwa, świątości, tesknice, wdzięczności, władzy, zabobonow, zamieszania.

Fraza:bibl. »nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności« = mają nadzieję na nieśmiertelność; spes immortalitate plena est Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (5): Leop Sap 3/4; BibRadz Sap 3/4; RejPos 321v; GrzegŚm 22; A choć przed ludźmi ſą męcżeni wſzákże nádzieiá ich pełná ieſt nieśmiertelnośći. BudBib Sap 3/4.
Wyrażenia: »Boga, bóstwa pełny (pełen)« [szyk 4:1] (4:1): dlá tego dziewitzo/ ktoráś boga pelna/ doſtoynas mietz podle ſyna twégo milégo/ ſtoletz chwály OpecŻyw 184, 183v; PatKaz III 123; Gdy to mieyſce oglądał/ Bogá pełny młodzieniec/ porozumiał/ iſz mu to Bog mieſzkánie nágotował SkarŻyw 50, 542.

»pełny (pełen) Ducha Świętego (a. bożego)« = plenus Spińtu Sancto Vulg, PolAnt [szyk 23:19] (42): OpecŻyw 183v; PatKaz III 105v; HistJóz B2v; Podobáłáſie Pharáonowi y wſzyſthkim służebnikom iego tá rádá/ y mowił do nich: Zaż możemy náleść iemu podobnego mężá/ ktoriby thák duchá Bożego pełen był? Leop Gen 41/38, Luc 4/1, Act 7/55; BibRadz I 373d marg; BielKron 17; Obran też był miedzy nimi Szcżepan ſwięty/ ktory iáko hiſtoria ſwiádcży/ iuż był pełen Duchá ſwiętego RejPos 23, 8v, 22v, 38v, 40v, 56v (9); KuczbKat 120; RejZwierc 177v; á zaſz nie lepiey ieſt wykłádu ſtárożytnych świętych Doktorow/ Duchá S. pełnych [...] prziymowáć/ niżli te nieſpełnego wáſzego mozgu obłędliwe fántázye y wymyſły WujJud 75v, 33; CzechRozm 49v, 54v, 59v, 146v; SkarJedn 251; SkarŻyw 59, 82, 165, 230, 544; NiemObr 120; ReszPrz 19; LatHar +7, 7; IEſus pełen Duchá świętego/ wroćił ſię od Iordanu/ y záprowádzon ieſt przez Duchá ná puſzczą WujNT Luc 4/1, Act 7/55, s. 460, 515; Lecż to ieſzcże więtſza/ że wſzyſcy Doktorá Lutrá zálecáią mężem Bożym/ Piątym Ewángeliſtą/ Heliaſzem y Dánielem/ y pełnym Duchá ś. zowiąc. WysKaz 38; SkarKazSej 660a, 663a.

»tajemnic(e, -y) pełny (pełen)« [szyk 5:2] (7): Koronácya Królewſka wielkiéy táiemnice pełná. OrzQuin V marg; KuczbKat 160; gdy przyſtąpić chcę do twego ſtołá/ Swiątość przyiąć pełną twych táiemnic zgołá/ Swiątość dźiwną práwie/ niebieſką ofiárę GrabowSet O3; prośimy ćię rácż nam to dáć/ ábyſmy przy tey ták cudowney/ á zbáwienney łáſkáwośći pełney táiemnicy/ z táką pilnośćią/ vcżćiwośćią/ y miłością trwali LatHar 33, 80, 84, 222.

W przen (6): Toć ſą owoce Luthrowe y yego vcznyow/ ktorych nye tylko żywot/ ále y náuká ich pełná yeſt. KromRozm I D3; iż tá náuká iego/ [...] ieſt náuká Papieſka/ á nakoniec Szátańſka/ która iadu y trućiny pełna. KrowObr B3v; Otho obłoki od wſchodu ſlońcá/ y od pułnocy/ áż do południá/ y oblicźe [!] ich groźne bárzo/ pełne gniewu y burze Leop 4.Esdr 15/34; tożći ſię [...] wieżá tá Bábilońſka pełna błędow y pomięſzánia ná nim vbudowálá. CzechEp 233; [słońce] w krąg chodźi/ [...] Pełne wſzelkiey cżułośći/ Wárkocże máiąc z promieńmi iáſnośći. GrabowSet E2v, Q3.
Przen (7): Widziſs téż vſta moię ninijé bytz pelné wſſelkié ſlodkoſci/ iutro będą otztem ij zolcią napélniony. OpecŻyw [79]v, 92v; A nyemáyąſz oczu pełnych cudzołoſtwá? gdy ſyebye y ine ludźye Bogu poſlubyone/ domnimánym małżeńſtwem pomázáli. KromRozm I D4v, D2v; WujNT 2.Petr 2/14.
Zwrot: »mieć pełne oczy« = móc widzieć (2): Iuż maſz pełne vſzy y pełne ocży piſmá thego przez Duchá s. ſpráwionego. RejPos 70v, 230.
α. O cechach ludzkich (i wyjątkowo o cesze zwierzęcia), uczuciach i stanach ducha: ktoś jest jakiś, coś przeżywa, czyjeś działania coś wyrażają (264): GDy Sálomon był ná ſtolcu oycá ſwego Dauidá/ pełen mądroſći ij bogactw: vźrzał niektorego człowieká ymieniem Márchołtá March1 A2; BierEz N3v; Ale miloſci pełny ij lutoſci Iezus miły vcieſſyl ie iako ocietz mowiątz k nim: Mieycie wiarę/ iáciem ieſt/ niebóycie ſie. OpecŻyw 54, 4v, 5, 22v, 28v, 81 (12); PatKaz III 100v, 122v, 150v; GlabGad Pv; March3 T7; WróbŻołt M8; RejPs 36, 47v, 81v, 129v, 181v; LibLeg 11/56v; SeklKat N3; HistAl G8; MurzHist I2; BielKom D8v [2 r.], E3v; LubPs B4v, I4v, S5, eev; RejWiz 5; Leop 3.Reg 7/14, 4.Esdr 4/38, Ps 118/64, Eccli 50/20, Thren 1/20 (8); OrzList b4; BibRadz I 3b marg, Iob 14/1, Act 5/17; BielKron 10, 31, 83v, 133, 151; Venustas idem lepore et venustate affluens, Pełen pięknych á wdzięchnych [!] obyczáyów. Mącz 189b, 129b, 140a, 264a, 279b, 301d (9); pełno koło Poſelſkié ieſt rozumu/ ćwiczenia/ y biegłośći wſzelákiéy OrzQuin Cv; Ia o ſobie to wam powiádam/ y iáwnie wyznawam/ żem ieſt pełny roſpáczy wielkiéy OrzQuin Y4v, G; RejAp 141, 143; GórnDworz M8v, N3, Gg7v, Kk4; RejPos 22 [3 r.], 40v, 55v, 101, 104, 179, 215v; GrzegŚm 65; Cżłowiek národzony z niewiáſty/ á krotko żywiąc/ ieſt rozmáitey nędze pełen KuczbKat 430, 340; RejZwierc 224v; WujJud 243v; WujJudConf 63, 212v; RejPosWstaw 21v; przyſzli teſz oni dwa ſtárcy będąc pełni myſli złośćiwey przećiw Zuzánnie BudBib Dan 13/28, Iob 14/1, 4.Esdr 4/37[38]; BudNT Act 6/3, 5, 19/28, Rom 15/14; CzechRozm 171v, 205v; PaprPan G2; ModrzBaz 47v, 65, 78, 80v [2 r.], 81v; SkarJedn 200, 316, 375; KochPs 15, 90, 93, 135, 140, 171 [2 r.]; Brzidkie ſą łzy twoie/ świętokráctwá pełne/ niedowiárſtwá pełne/ ktore miáry niemáią/ á o bliſką ćię śmierć przypráwuią. SkarŻyw [197], 2, 325, 353, 500 [2 r.], 535; StryjKron 260; CzechEp 135; ReszPrz 81, 95; ReszHoz 132; KochPieś 11; ArtKanc A12v [2 r.], Cv, D3v, E9, K11v, L5, L8; PaprUp Ev; Calep 115b, 617a, [693]b, 779b, 1013a; GrabowSet A2v, A3, A4, C2 [2 r.], D3 (18); LatHar 24, 72, 106, 111, 143 (16); KołakSzczęśl C2; Abowiem Diákony obierano/ pełne Ducha S. y mądrości WujNT 419, Luc 11/39, Ioann 1/14, Act 6/3, 5, 11/24 (12); SiebRozmyśl L; IEſt to Ian Olbrecht człowiek myśli wielkiey, Pełen mądrośći, pełen cnoty wſzelkiey. KlonKr F, Av, F4; SkarKaz 2b, 3a [2 r.], 206a, 381a, 550a; CzahTr L3v; Nie vgłaſkány naród/ nie polerowány/ Wyſchły/ zazdrośći pełen/ á w zdrády odźiany. GosłCast 44; SkarKazSej 662a, 669a, 675a; Iuż Polak pełen ieſt dobrey nádźieie. Gdy go z letnego zachodu wiátr żenie Do iego źiemie. KlonFlis F; PudłDydo B3v. [Cf też e. LatHar 204, 670, WujNT Act 6/8.]

pełny czym (1): Zacna rzecz ieſt mieć rozum pełny wiádomośćią hiſtoryi. SkarKazSej 662b.

W porównaniu (1): Záprawdę zetrze Pan Bog ták ſwoyemi ſłowy/ Wſſytkich ſwych nyeprzyiacyoł ty podnyoſłe głowy/ Ktorzy yák włos ná głowye ták ſą pełni złośći LubPs P5v.

W charakterystycznych połączeniach: pełny (pełen) bluźnierstwa, bojaźni (3), boleści (5), cnot(y) (14), dobroci (2), dobrodziejstwa, dobrotliwości, fałszu, gniewu (2), godności (2), gorzkości, lutości (5), łaskawości, łaski (13), majestatu, marności, mądrości (18), miłosierdzia (16), miłości (11), mocy (2), myśli złościwej, nadzieje (2), nędze, niecnoty (6), nienawiści (2), nieprawości (3), niezbożności (3), okrutności (okrucieństwa) (5), omylności, pokus, prawdy (9), przeklinania, pychy (3), radości (2), rozumu (2), smutku (smętku) (3), sprawiedliwości, strachu, światłości, trwogi (3), wdzięczności, wesela (2), wiary (13), zacności, zazdrości (3), złej wolej, złości (16), żałości (4).

Wyrażenia: »pełen (pełny) ducha [czego a. jakiego]« [szyk 3:1] (4): KrowObr 38v; RejPos 282v; Bo káżdego z nich przyrodzonym ięzykiem nápomináłá/ będąc pełná ducha ſtátecżnego [voce generosa repleta prudentia] BudBib 2.Mach 7/21; Y vkazał ſię Pan Piotrowi Apoſtołowi mowiąc: Symon y Nero/ pełni Duchá niecżyſtego/ zleć myślą SkarŻyw 436.

»(we)wnątrz pełny (pełen)« = intus plenus Vulg [szyk 4:2] (6): Doſyćći w tobie chytrośći/ Pełeneś wnątrz wſzytkiey złośći. BierEz Kv, H4; OpecŻyw 106; WujNT Matth 23/25, 28, 5. 99.

W przen (16): O Iudáſſu [...]/ vkazuieſs przyiázń vſty/ a pelenes wnątrz gorzkié żolci/ ij niewymowné zloſci. OpecŻyw 106, 32v, 146; O nieſzcżęſne złe dzieći pełne iádu złego/ Przecżże rodzicom ſwoim nie życżycie tego. HistLan B3, B3v; NiemObr ktv; GrabowSet R2, S3.
Wyrażenie: »serce pełne« [szyk 5:3] (8): MurzHist I3v; Ano czáſu tákowych wſzytkich ſpraw náſzych záwżdy ieſt pełne złey woley ſerce náſze RejPos 181; Pełné mam ſerce nieznośnéy żáłośći KochPs 35; SkarŻyw 115, 294; ArtKanc K18; GrabowSet Sv; WujNT 63.
Przen (10): Abowiem wſzelkie przyrodzenie źwierząt/ y pthakow/ y robáctw/ y inych źwierząt bywa vkrocone/ y vkrocone ſą od cżłowiecżego przyrodzenia: ále ięzyká żaden z ludźi vkroćić nie może/ bo ieſt nie ſpokoyne złe/ pełen iádu ſmierthelnego Leop Iac 3/8; GrabowSet F3; WujNT Iac 3/8.
Wyrażenia: »pełen dni(ow), wieku, lat« = stary [szyk 3:3] (3:2:1): Y ſkonał y vmárł Abráhám wſtárośći dobrey/ ſtáry y pełen (dni) [senex et satur] BudBib Gen 25/8; SkarŻyw 286; Rychło potym w zeſzłey ſtárośći lat y ſławy pełen vmárł [Erdziwił] w Nowogrodku StryjKron 270; BielSenJoach 4; KochPieś 13; Ná kóniec/ pełen wieku/ y przyſtoynéy chwały/ Sam ſye práwie położył/ iáko kłos doſtały. KochTarn 78.

»pełen dni« = w sile wieku (1): bo mąż z żoną poimáni będą/ ſtáry z onym ktory pełen dni [senex cum pleno dierum]. BudBib Ier 6/11.

b. O wiedzy, umiejętnościach: posiadający je (5): KromRozm II q; Iuż tu rozumieſz iż ći dobrze dufáli rozumom ſwoim/ o wypełnieniu zakonu ſwoiego/ iż byli pełni piſmá około tego. RejPos 230; Iáko y Páweł Apoſtoł on ſwięty/ będąc pełen táiemnic Páńſkich/ práwie zumiawſzy ſie o tym/ zawołał głoſem wielkim RejPos 320v; [Ulisses] fortelow pełen i porady godnej. KochMon 26; Calep 819a.
c. O działaniach, wydarzeniach (138):
α. W ujęciu indywidualnym: który często coś czyni (75): OpecŻyw 76v; Bom yeſt pelen grzechow wſytek. RejKup m6, o3v; LubPs V3; Na przod/ zá ieden dziw Iuſtinus piſze/ iż iáko oni będąc grubi/ bez náuk/ nie znáią złośći/ ták Grekowie z náuk wielkich pełni byli wſzelkich zbytkow BielKron 296v, 467; Facetosus, Pełny kuńſztowánia y ſmieſzków. Mącz 113b, 131b, 265d; RejAp 140v; RejPos 164v, 235, 261v; SkarŻyw 168, 484; CzechEp *4; NiemObr 72; BielRozm 16; Calep 403a; GrabowSet B4v; LatHar 38; Tá byłá pełna dobrych vczynkow y iáłmużn ktore czyniła. WujNT Act 9/36, s. 435, 2.Tim 3 arg; SiebRozmyśl I2; Zły człowiek/ zdrády pełen/ ten czártowſki ſynek GosłCast 61; SkarKazSej 670a, 692b. [Cf też e. LatHar 670.]

Ze zdaniem przydawkowym (1): Bo iż niekarzą nagle zá vcżynek zły/ przeto pełne (ieſt) ſerce ſynow cżłowiecżych wnich aby czynili złość. BudBib Eccle 8/11.

W charakterystycznych połączeniach: pełny bluźnierstwa (3), błędow, grzechow (grzechu) (14), jalmużn, kradziestwa, krwie roźlania, kuńsztowania (kunstow) (2), mężobojstwa, nieczystości, niesprawiedliwości, pomsty, powieści fałszywych, przeklęctwa (przeklinania) (3), sprawiedliwości (3), śmieszkow, występkow, zabijania, zbytkow, zdrady (6), złorzeczenia, złości (3), żartow.

Wyrażenie: »pełny dobrych, miłosiernych uczynkow« = po długim cnotliwym życiu (2:1): á Iulian z żoną ſwą w krotkim cżáſie pełny miłoſiernych vcżynkow vmárł y odzierżał żywot wiecżny. HistRzym 116v; Zył Noe po potopie lát trzyſtá pięćdzieśiąt/ y máiąc iuſz dziewięć ſet y pięćdzieśiąt lat/ [...] pełny dobrych vcżynkow/ vmárł. SkarŻyw 271, 319.
W przen (43): RejAp 141v; NIeſzcżęſna duſzo/ pełná niepráwośći/ Wyſtępkow pełná/ pełná wſzelkieh złośći GrabowSet A4; Ia grzeſznik/ nie ſam z śiebie záſłużyć nie mogę. A nie máiąc nic inſzego/ iedno grzechow pełną duſzę/ y grzeſzne ćiáło/ y to ná cżeść y chwałę twoię teraz ofiáruię. LatHar 147.
Frazy: »ręce (są), prawica jest pełna(-e)« = ktoś coś czyni, wyrządza [szyk zmienny] (6:1): RejPs 72; Ręce wáſſe pełne ſą wſſellkyey nyepráwośći LubPs O3v, G2, ee5v; RejZwierc 260; KochPs 71; á práwicá twoiá pełná ieſt ſpráwiedliwośći. LatHar 369.

»serce (jest) pełne« = ktoś cżyni a. myśli o czymś; plenum (est) cor PolAnt [szyk zmienny] (3): BibRadz Eccli 1/31 [38]; BudBib Eccle 8/11; O wierzę iż bogowie co ſiedzą wyſoko/ Iuż przed ſpráwiedliwoſcią zámrużyli oko. Gdy ſercá pełne zdrády/ karáć omieſzkáią PudłDydo Bv.

»usta, wargi (są) pełne(-y); język (jest) pełen« = ktoś coś wyraża słownie, często lub obficie; os plenum Vulg; labia repleta PolAnt [szyk zmienny] (8:1;3): Os tuum abundauit malicia: et lingua tua concinnabat dolos. Vſta twoie pełny były złoſći. á ięzik twoy składał zdrady, (koment) To ieſt Mowi też fałſz y kłamſtwo. WróbŻołt 49/19, 13/3; á przeto záwżdy muſſą być pełny vſtá moie wielmożnoſći twoiey. RejPs 103v; SeklKat 13; LubPs C2v, G3; Leop Rom 3/14; wargi iego pełne ſą rozgniewánia BibRadz Is 30/27, Mich 6/12; ich ięzyk hárdy/ Pełen bluźniérſtwá/ pełen y wzgárdy. KochPs 22, 15.

Wyrażenie: »pełne (są) uszy (ucho)« [w tym: o czym (2)] = ktoś coś słyszy a. słyszy coś głośnego [szyk 16:1] (17): Gdyż pełne vſzy o tym y ocży widáią/ Co więc tácy pánowie zá roſkoſzy máią. RejWiz 140v; Strepunt aures clamoribus plorantium sociorum, Pełne vſzy ſzmeru/ ſzumu/ trzasku nárzekáyącich towárziſzów. Mącz 420c; RejAp 97; iż pełne były vſzy onych ludzi ná then cżas ná ſwiecie będących/ rozmáitego piſmá á rozmaitego proroctwá o thym ſwiętym Pánie RejPos 81, 23v, 53v, 70v, 167v, 179v (13); RejZwierc 119.
Przen (1): y podnieſione będą obłoki wielkie y mocne pełne gniewu/ y gwiazdá/ áby przeſtráſſyli wſſyſtkę żiemię [!] Leop 4.Esdr 15/40.
β. W ujęciu przestrzennym: w którym (miejscu lub zbiorowości) często się cos dzieje, ludzie coś czynią (37): RejWiz 159; Corki twoiey niewydáy ná nierządność/ áby ſie źiemiá nieſplugáwiłá á niebyłá pełná grzechu niecżyſthego Leop Lev 19/29, 3.Mach 4/3; BibRadz Gen 6/11, Act 19/29; Y bluźniérſtwá pełné ſą Zbory Krześćijáńſkié KochZg A2; Mącz 265c, 386d; Ná Litwę nárzekamy/ Litwá záś ná Láchy/ V obudwu Narodow płáczu pełne Gmáchy. Prot D; LeovPrzep D2; HistRzym 26; ModrzBaz 142v; KochPs 178; CzechEp 325, 358, 360; GórnTroas 65; WujNT 50; W tym przykazániu obrażáią też ieſzcże Bogá biesiády y krotochwile/ ktorych náſzá Polſká ieſt pełna. PowodPr 74, 74, 86.

W charakterystycznych połączeniach: pełny boleści, bluźnierstwa, frasunku, grzechu, kłamstw, lamentu, łupiestwa (2), nieprawości, niesprawiedliwości, omylności, płaczu (2), prac, radości, wesela, zamieszania, złości (4), żalu.

Fraza: »pełen (pełny(-a)) (jest) świat, ziemia« [szyk zmienny] (14:1): BierEz O3v; RejWiz 136v; ábowiem pełen ieſt nieſpráwiedliwośći y chorob then ſwiát [plenum iniustitia est saeculum hoc et infirmitatibus]. Leop 4.Esdr 4/27; RejAp 68; RejPos 9, 68v, 70, 186; ábowiem ieſt pełen świát fałſzu złośćiwego/ trudno dźiś ná nim náleść cżłowieká świętego. ArtKanc Q2v, M19v; LatHar 361, 589; WysKaz 11; SiebRozmyśl E3; PowodPr 86.
W przen (1): PAtrz Pánie BOże moy iáko świát wizytek pełny ieſt śideł pożądliwośći/ ktore nágotowano nogom moim. LatHar 589.
αα. Wiele się o tym mówi (1): Krol hnet ſkazał przećiwko mnie [...]. (–) O coć niewiem/ pełen tego Seym Piotrkowſki był/ wſzák tego nie táią Prokuratorowie Pánow Zarębow/ y teraz/ iákoś ieſt od támtego Prokuratorá przez nogę przewiniony OrzRozm T4v.
γ. W ujęciu czasowym: kiedy coś się dzieje często lub w wielkim nasileniu (26): OpecŻyw 164; FalZioł V 52v; LubPs L, M2v marg; Obácżże ludzki żywot od pirwſzey młodośći/ Iákich ieſt pełen przygod/ iákich okrutnośći. RejWiz 94v; BibRadz 4.Esdr 12/2; Albo też co ieſt pożytecżna praca cżłowieku? gdyż wſzytki dni iego pełne ſą fráſunku bez odpocżynienia. BielKron 79v; Mącz 468c; BiałKat 383v; KuczbKat 140; Lecż wáſze roſterki o wierze nie vkoione ſą/ pełne złorzecżeńſtwá/ gniewu/ nieprzyiáźni y ſwarow. WujJud 128v; RejPosRozpr [c4]; RejPosWstaw [1102]v; CzechEp 416; Żywot wieczny w drogim niebie/ Chowa mu Pan Bóg v śiebie/ Pełen poćiech rozmáitych y roſkoſzy známienitych. KochMRot A3; WisznTr 32 [2 r.]; ArtKanc Kv; GrabowSet C2, G2, H4v, T2, V2v, X4; LatHar 601; A iż potym náſtąpiły czáſy pełné zámiéſzania/ w których śiłá rzeczy dźiáło ſie nie porządnie SarnStat 1206.

[pełen czym: Wſſytki dni iego pracámi á boleſciámi pełny ſą HierWielEccle 4.]

W charakterystycznych połączeniach: pełny(-e, -a) czas(y) (2), dzień (dni) (6), godzina, rok, żywot (12).

d. Powodujący, dający coś, połączony z czymś (83): iedno wy żydowie niemiloſciwi/ za naukę zbawieniá/ dáycie trudná męki/ ij przykré ſlowa/ pelné krzywdy ij wſſego ſromoceniá. OpecŻyw 116; Po odiechaniu poſlow Papieżkich, tuż przyiechali poſlowie Saraczenow radzącz Tatarąm aby oni radczey przięli wiarę Machomethowę, gdyż ona nie tak cięſzka ieſt iako krzeſcianſka ale lżeyſza/ roſkoſzy pełna, y ludziem walecżnym przyſtoynieyſza MiechGlab 19; BierRozm 9; RejPs 48; vsłyſzałem głos niewymownego ſtrachu pełny MurzHist N4v, B3v; LubPs Q marg, T6v, gg4; Leop 4.Esdr 12/2; OrzRozm P; BielKron 199; Res est soliciti plena timoris amor, Miłość yeſt troskliwego obawánia/ y pieczołowitośći pełna. Mącz 399b, 181c, 199b, 265a, 495a; OrzQuin P3, T; SarnUzn B5; RejAp 58, 86; O nieſzcżęśćie żáłośći pełne HistRzym 81; RejPos 177v, 181v [2 r.]; KuczbKat 105; Stan bezżeńſki ktory plugáſtwá pełny ieſt zá przeklęty/ y złorzecżony być znamy WujJudConf 212v; RejPosWstaw 22v, [412]; BudBib Ier 6/6; Kto pilnie v śiebie vważy ſpoſob prawdźiwego vrzędu/ nieledá iáko mu ſię záchce vrzędow/ wiedząc że one rozmáitych troſk y fráſunkow pełne ſą. ModrzBaz 45v, 34v, 62, 84v, 107, 128v, 137; áby śie téż y tego mieyſcá vżaliwſzy/ Cieplice ochędożyć/ á do vżywánia lepſzégo nápráwić roſkazał/ y pámiątki/ y Bogomódlſtwá wiecznégo/ byłáby rzecz pełna Oczko A4, 1; KochPs 144 [2 r.]; SkarŻyw 69, 334; KochTr 4; GrabowSet D3v, Sv, T3v; KochFrag 52; OrzJan 34, 92, 114, 131; Godźieneś P. Iezu Chryſte wſzelkiey cżći y chwały/ v Herodá wzgárdą/ nátrząſániem/ y w białą ſzátę pełnym pośmiewiſká przyodźianiem zeſromocony. LatHar [540], 254, 275, 288, 318, 478 (9); KołakSzczęśl B4v; GrabPospR L3; PowodPr 67; SkarKaz 5a, 245a, 314b, 550b; trzebáby [...] Naprzod praemium virtuti et labori militari, nád ktory nie máſz więtſzego y niebeśpieczeńſtwá pełnieyſzego. VotSzl C2; KlonFlis Bv.

W charakterystycznych połączeniach: pełny bezpieczeństwa, bojaźni, boleści, cudow, frasunku, grozy, kłopotu, krzywd(y) (5), łez, mąk, myślenia, nadziei (2), nieszczęścia, obietnic, pociechy (5), podziwienia, pośmiewiska (2), prace(j) (4), przykrości, radości (2), roboty, rozkoszy (9), srogośei, starcia, strachu (6), trosk, trwogi (5), upadkow, zdumienia, złości, zysku, żałości (2).

W przen (12): WróbŻołt E2; Foecundissimus melle et felle amor, Miłość pełna Miodu y żołćy. Mącz 132d; RejPos 169; Iſz weśćia tego świátá ſtáły ſię ćiáſną/ będąc pełne boleśći y prace BudBib 4.Esdr 7/12; ArtKanc FI9; Wyrwi [mnie] Hárpijam/ pełnym wſzech przykrośći/ Troſkom co śiły ſuſzą GrabowSet G3v, M4, P2v; niech mię ſtráchu pełna łodź/ bárzo groźney wſzelkim ſtanom śmierci/ z oycżyſtych źiemie tey kráiow nie porywa LatHar 641; SkarKaz 123a, 637b; GDy ſie obrácam ſám ná drugą ſtronę/ Y tám vbaczę dźiwné ſpráwy oné/ Oboiętnégo ſczęśćia śliſkié progi/ Nieprzeſkoczoné pełné ſtráchu trwogi. GosłCast 69.
e. Będący obiektem czyjegoś ustosunkowania się (98): OpecŻyw 181; LubPs R2; Gdyż tu iego [Boga] obietnic pełen wierny káżdy. RejWiz 55; Y ktoryż ieſt człowiek táki iáko Iob? coby ſie opił pośmiewiſká iáko wody? (marg) To ieſt/ ktory ieſt pełen słow śmieſznych. (–) BibRadz Iob 34/7; Nie przeco inégo/ iedno iże Kśięſtwo/ rzecz ieſt brzydliwa/ y náturze człowieczéy przećiwna/ itéż klątwy Bożéy pełna. OrzQuin Q; ták ſławá pocżćiwego/ á Ricerſkiego záwołánia cżłowieká/ ieſli namniey w cżym náſzcżerbiona będzie/ iuż ſie nigdi nie popráwi/ ále ták zhańbioną/ á pełną lekkośći zoſtánie. GórnDworz D5v; HistRzym 101; RejPos 49; Potym Náftáliemu rzekł/ o Naftáli ſyty przyiázńi y pełny błogosłáwieńſtwá Iehowinego BudBib Deut 33/23; SkarŻyw 595; ReszList 190; ZawJeft 27; GostGospSieb +3; Moc niezlicżona potępionych/ ſzpetnych/ vdręcżenia/ ſmrodu/ háńby y bluźniérſtwá pełnych/ á nieprzeſtáynie wołáiących/ nárzekáiących/ płácżących: y zębámi zgrzytáiących. LatHar 670, 204, 596 [2 r.]; A Szczepan będąc pełen łáſki y mocy czynił cudá WujNT Act 6/8, s. 201; SkarKaz 347a; Iużeśmy názbyt pełni ſzkody/ z deſpektámi. SzarzRyt B2v.

W charakterystycznych połączeniach: pełny błogosławieństwa (3), chwały (2), czci, darow (2), hańby, klątwy, lekkości, łaski (7), nagrawania (2), obelżenia, obietnic, szkody, sznupek, udręczenia.

Wyrażenie: »łaski, miłości pełna; łaską pełna« [o Maryi] = gratia plena Vulg [szyk 57:16] (64:7;2): Zdrowa bątz miloſcij pelná/ pán s tobą. OpecŻyw 7v, 8 [2 r.], 8v, 81, 147, 181 [3 r.], 183v [2 r.], 184; A gdyſz ona [Panna Maryja] byla pelna laſky była naczudnyeyſcha/ a to yſch nyetelko od ynſzych grzechow ale theſz y od pyervorodnego była oczyſzczyona PatKaz I 1, 2v, 8 [3 r.]; dzyeczyątko marya czuyącz ſyą bycz pelną laſky bozey ueſelyla ſyą wzyuoczye matky bądącz PatKaz II 80v; O nyeuyaſto pelna y vyączey nyſz pelna laſką ſktorey pelnoſzczy plynyenya ozyuya wſzytko ſzthworzenye PatKaz III 92, 89v, 92, 96v [2 r.], 112v, 113 (16); SeklKat Cv; KrowObr 152v; Leop Luc 1/28; BielKron 136v; Bo gdy tu ſłyſzyſz s táiemnic Troyce ſwiętey iż iey poſeł mowi/ bądź pozdrowioná/ iżeś łáſki pełná/ iżeś błogoſłáwieńſza niżli inſze niewiáſty RejPos 271v, 14, 269v, 271; BiałKat 228v [3 r.], 231; Co iedno chwálebnego ieſt w innych białych głowách/ bez pochyby/ wſzytko ſię w tey łáſki pełney/ náydowáło. SkarŻyw 242, 393, 553; CzechEp 192; KochFr 55; ArtKanc A3v, A5, A7v, E10; GrabowSet P; LatHar 7, 404, 465, 476, 483; WujNT 136, Luc 1/28, s. 194 [7 r.], Zzzzz 4v; SiebRozmyśl F2v; SkarKaz Oooo2a.
W przen (4): Pełné łono mam ſznupek/ pełné obelżenia/ Słucháiąc rozmáytych narodów hańbienia. KochPs 135; Abowiem biodrá moie pełne ſą nágrawánia LatHar 162 [idem] 609.
f. O wszechmocy i wszechobecności bożej (40): Słońce oſwiecáiące po wſſyſtkich rzecżách poyźrzáło/ á chwały Boſkiey pełna ieſt ſpráwá iego. Leop Eccli 42/16.
Frazy: »pełne(-o) (jest) niebo; pełne są niebiosa« [w tym: niebo (a. niebiosa) i ziemia (23), świat i niebo (1)] [szyk zmienny] (19;5): OpecŻyw 174; Iż yeſt pełno niebo y zyemyá máyeſtatu páńſkiego ná wieki wiecżne. LubPs Q4v marg, H4v, V6v marg, dd4 marg; Boże wſzechmocny z niebieſkiey możnośći/ Ktorego ſwiát y niebo pełno wielmożnośći. RejWiz 2v; RejAp 71v, 85; RejPos 12v, 139v, 144, 191 v, 206v (9); potrzykroć [...] ieſt Bogiem ś. y pánem zaſtępow/ ktorego chwały pełne ſą niebioſá y źiemá [!]. CzechEp 286; ArtKanc N19, N19v, T17; LatHar 94, 573; SkarKaz 455a.

»pełen (jest) świat« [szyk zmienny] (5): Prawda twoyá przenikęłá y wſſytki obłoki/ Trudno záprzeć/ bo yey wſſędzye pełen śwyát ſſeroki. LubPs Y6; Nie vſtánie pámiątká twéy dobrotliwości/ Pełen świát záwżdy będźie twéy ſpráwiedliwośći. KochPs 210, 106, 181. Cf »pełne niebo«.

»pełna (jest) ziemia (z niebem)« [szyk zmienny] (32): Miſericordia tua domine plena eſt terra [...]. Miłoſierdzia twego miły panie pełna ieſt ziemia WróbŻołt 118/64, oo4; RejPs 105v; LubPs H4v; RejWiz 113; SarnUzn D8v; Oto od wſchodu ſłońcá przydzie wam Bog/ [...] á ogárnie niebo chwałá iego/ á ſławy iego będzie pełná zyemiá RejPos 3; KochPs 45, 156. Cf »pełne niebo«.

W przen (2):
Fraza: »pełne (są) kąty« [szyk zmienny] (2): A pátrząc ná Słońce/ ktore ieſt liche ſtworzenie iego/ możeſz tym lepiey zrozumieć iż on wſzędy ieſt/ á wſzędy pełne kąty możnośći iego RejPos 78, 78.
3. Dobrze rozwinięty, dojrzały (o roślinach); plenus Vulg, PolAnt (13): FalZioł I 111c; dobre figi pełne pieczone iedz SienLek 83v; Boć źiemiá ſámá z ſiebie owoc rodźi. naprzod trawę/ potym kłos/ á potym pełne źiárno w kłośie. WujNT Mar 4/28; Podobny białey rożey/ ktora ſię iuż z ſwoiey Máćice rozwiązawſzy pełne liſtki bierze WitosłLut A3.
Wyrażenie: »kłos pełny« = spica plena Vulg, PolAnt [szyk 8:1] (9): HistJóz B, By; Leop Gen 41/22, 26; BibRadz Mar 4/28; BielKron 16v; Y (záś) záſnął [faraon]/ y ſniło ſię mu powtore: áno ſiedm kloſow wychodziło z iednego zdzblá pełnych y dobrych [Et ecce septem spicae ascendebant in culmo uno pingues et pulchrae] BudBib Gen 41/5, Gen 41/7, 21.
Przen (1): V nas każdego zufalcza [...] Ktori iedno ſplochą glową To kazdego kotem zową A wierz mi iż to wielkie pliemię Bo to barzo pelne ſiemię RejRozm 394.
4. Niechudy, niekościsty (8): SienLek 29; ácz śiedzą więc [w wodzie] drudzy do tąd záwżdy/ áż ſye ćiáło dobrze rozgrzeie/ pot z łyśiny póydźie/ á ſkórá ná ręku zmarſzczy: ále proſzę nie z przodku/ áni v ſłábych/ niech tá próbá będźie: bo/ by młoda zmárſków/ á nie bárzo pełny ſtrumięniá z czołá czekáć miał/ długoby śiedźiéć potrzebá Oczko 27v; Vſtá twoie korałowé: A zęby ſczéré perłowé: Szyiá pęłna okazáła KochSob 68.

W połączeniach szeregowych (2): ieſli kto pełny/ kraſny/ rumiány/ nád zwycżay: kraſáć táka ſzkodna SienLek 18, 139v.

W przeciwstawieniach: »pełny ... cienki, szczupły« (2): Wrácánie pełnym Ludźiem więcey ſłuży/ niżli ſzczupłym SienLek 38, 4v.

Szereg: »gruby a pełny« (1): A tak bańki barzo mało ſą vżytecżne ludziom ktorzy ſą grubego á pełnego ciała FalZioł V 60.
5. Całkowity; plenus Vulg (9): W śiéroctwie pełnym mocno trway w tym ſtanie/ A puſczay ten świát y z roſkoſzą tanie. PudłFr 47; WujNT 687; ſtrześćieſz y wy rádzę ſwoiey wełny/ Zá cżáſow poki maćie páńſtwá ſwoie pełny. CzahTr E4v.
Wyrażenia: »w pełnej mierze« = całkowicie (1): Práwá też poſpolitego ſtrzegł by káżdy/ gdyby widział/ iż pan ſam/ nicz z niego nie wyſtępuie/ y owſzem go ſtrzeże/ broni/ y w pełney mierze ono záchowuie. GórnDworz Hh7v.

»pełna moc« = pełnomocnictwo (1): Po ſłowie Ziemſcy z pełną mocą poſłáni/ [...] ziecháliſie [na sejm]. SarnStat 1057.

Przen (2):
Wyrażenie: »pełnym sercem; serce pełne« (1;1): PatKaz III 145; SErce mi każe spiéwáć pánu ſwému/ A ſercu ięzyk poſłuſzny pełnému Odbiéra ſłowá/ y nowy rym dźieie KochPs 66.
a. O księżycu w pełni (3):

W porównaniu (2): Iáko gwiazdá iutrzenna w pośrzodku mgły/ á iáko mieſiąc pełny ſwiecąc we dni ſwoie: Y iákoby słońce iáſne/ ták y on świećił w kośćiele Bożym. Leop Eccli 50/6; BudBib Eccli 50/6.

Wyrażenie: »miesiąc pełny« = luna plena Vulg, PolAnt [szyk 2:1] (3): Pełny Mieſſiącz Goski ktv. Cf W porównaniu.
b. O odcinku czasowym (1): pełne trzy dni rádzili ktorym ſpoſobem/ y na kthorym mieyſcu podkánie by vcżynić BielKron 307.
6. Wyraźny, silny (8):
a. O pulsie (5):
Wyrażenie: »tępanie pełne« (3): Theż będzieli tępanie miąſſze/ pełne/ ale nierichłe/ á barzo leniwe, Niemocz ona ieſt z flegmy zimney. FalZioł V 12v, V 12v; SienLek 24.
Szeregi: »miąszszy, (a, albo) pełny« (3): FalZioł V 12v; ábowiem to ćienkie tąpánie z ſuchośći ieſt: iáko prętkie z gorącá á miąſzſze álbo pełne z wilkośći/ ktore czyni kreẃ. SienLek 24, 24.

»silny, pełny« (1): położywſzy pálec ſwoy namnieyſzy/ podle Stáwu dłoni iego: á ták porząd rowno wſzyſtki czterzy: y mieć ktemu śilną báczność/ Ieſlić Skoki śilne ſą/ pełne/ á iákoby vćinał SienLek 24.

b. O śnie (1): Cyáło nápełnia máła praca/ częſte odpoczywánie [...]/ pełni ſen niezbytni. SienLek 4v.
c. O wietrze (1): Ná on cżás będzie rzecżono ludu temu y Ieruzálem/ Wiátr palący ná drogách [...] nie ku wywianiu/ áni ku wycżyſſcżeniu. Duch pełen [spiritus plenus; komentarze i współczesne tłumaczenia mówią tu o wietrze] mi z thych rzecży prziydzie Leop Ier 4/12.
d. O gwiazdach: jasno świecący [w tłumaczeniu z lat. „plena sidera” Propercjusz Elegie, I 16/23] (1): [człowiek do furty:] Mych niewczáſów lituią nocy nieprzeſpáné: Lituią pełné gwiázdy/ wiátry niewytrwáné: Ty ſámá niechceſz báczyć ludzkich doległośći/ A ſwym tylko milczeniém wiecznie zbywaſz gośći. KochPieś 29.
7. Doskonały (2): A ſnadz wiele táiemnic boſkich ſnádnie będzie mogł wyrozumieć/ á pełną nánką [lege: naukę] pozna wewſſech ſwych ſpráwach RejPs 36v.
Szereg: »doskonały i pełny« (1): Pozdrawia was Epáfrás ktory z was ieſt/ ſługá Chriſtuſá Ieſuſá/ záwſze prácuiąc zá was w modlitwách/ ábyśćie ſtali doſkonáłymi y pełnymi [perfecti et pleni] we wſzelákiey woli Bożey. WujNT Col 4/12.
8. O Bogu: wszechobecny (3):
Frazy: »jest pełen wszędy, po wszemu światu« [szyk zmienny] (1:1): Gdyż ſámo [bóstwo] o ſobie powiáda/ iż iam ieſt wſzędy pełen y ná niebie y ná ziemi. RejPos 149, 78v.

»jest pełen ziemie i nieba« [w nawiązaniu do Is 66/1] (1): Gdzyeżby go [Boga] tedy ſzukáć? á gdzyeżby tedy do niego wołáć? O iáwnie ſam o ſobie powiáda przez Izáiaſzá Proroká/ iż on ieſt pełen ziemie y nieba á iż wſzędy ieſt RejPos 133.

9. [O kwiecie: mający tyle płatków, że nie widać środka: Roża też polna przemienia śię w pełną cżęſtym mieśca przemieniánim Cresc 1571 68.]
10. Wyrażenie przyimkowe: »z pełna, [z piołna]« (159):
a. Napełniony [w funkcji przymiotnika] (3): KochSat B; á cżáſem ná wiecżerzą nie záwżdy połmiſki ſpełná będą RejZwierc 59; y nabrali co zbyło vłomkow ſiedm koſzow ſpełná [septem sportas plenas]. BudNT Matth 15/37.
b. Tyle, ile trzeba, tyle samo, wszystko (wszystkie), w całości (całe) [funkcja przymiotnika i przysłówka trudna do rozgraniczenia] (91):
α. O ilości (64): Zadny trudnośći niema dbáć/ Kto chce ſpełná pożytki bráć BierEz O2; GroicPorz g3v, p3; A też widziſz iáko mu nákrzywiono gęby/ Y niewiem by tám dawno ſpełná były zęby. RejWiz 74v; BielKron 17v, 102v, 158, 400; Mącz 83c, 289d; RejPos 199v, 346v; y poráźił [Dawid] miedzy Peliſztymy dwieśćie mężow/ y przyniosł Dawid napłetki ich/ y oddáli ie ſpełná krolowi [et ea omnia obtulerunt regi] BudBib 1.Reg 18/27; Strum K4v; ZapKościer 1579/2; KochEpit A4; IEſli dármo maſz té xiążki/ A ſpełná w wácku pieniążki/ Chwalę twą rzecz/ gośćiu bráćie/ Bo nie przydźieſz ku vtráćie. KochFr 3; GórnRozm I3v, L4v; Pan káżdy łacwie ſie vſtrzedz może cudzego nie pragnąć: bo doſyć prace bez grzechu ſwe opátrzyć/ áby go dochodźiło właſne iego ſpełná. GostGosp 4, 54 [2 r.], 58, 62, 102, 114; tedy Arendę oddawſzy ſpełná do ſkárbu/ oſtátek co zoſtánie dochodów przy Stárośćie/ [...] piątą część do ſkárbu náſzégo dáwáć máią SarnStat 89, 104 [2 r.], 357; PowodPr 26; CiekPotr 57; [Vzycz nam ſpiolna twego miloſerdza Krofej K, I8v].

W połączeniach z liczebnikiem (10): BierEz C2v; Dwa ſie złożyli/ pirwſzy dał 17. złotych wtori 7. zło. y chczą kupić 2. poſta⟨wy⟩ 1. za. 19. zło. á drugi za 5. zło. á w obudwu ieſt 30. vl⟨nas⟩ á chczą mieć każdi z nich 30. vl⟨nas⟩ ſpełna. KłosAlg G4v; MetrKor 59/75v [2 r.]; BielKron 105v, 306v; WerGośc 216; Otóż y pieądze maſz w chuſtkę vwinioné/ Maſz tám iáko dwie grzywnie ſpełná odliczone. WyprPl C2v, B4v; SarnStat 721.

Z przeczeniem: »nie z pełna« (3): BierEz K; RejJóz N4; Ná warchole guz y włoſy nie ſpełná RejZwierc 227v.

W przeciwstawieniu: »bez [ilu] ... z pełna« (1): Przyſzedł tedy Izrael do Egiptu w pocżcie przyrodzonych ſwoich ſiedmi dzyeſiąt y pięć (drudzy piſzą bez cżterzech/ á drudzy ſpełná) BielKron 18.

Zwrot: »z pełna być w liczbie; liczba z pełna wynidzie« [szyk zmienny] (3;1): [Kot] W iednym kąćie ſobie śiedział: Po iedney myſzy łápáiąc/ A tám dobre byto máiąc: Myſzy gdy to obacżyły/ Iż nie ſpełná w licżbie były: [...] BierEz K; BielKron 139; BielSpr 52; Gdy wiernych licżbá ſpełna wynidźie/ tedy w sławie [...] w kroleſtwo Oycá [Chrystus] ie przywiedźie. ArtKanc G14.
Wyrażenie: »wszy(s)tko, (nie) wszytcy, wszytek z pełna« [szyk 8:1] (6:2:1): [Bracia Józefa do Jakuba:] A dali Bog przydżiemyć tu z weſołą nowiną Y wſzytcży ſpełna będziemy y kłopoty miną RejJóz N7v, P3; áż ſie zebrał ſpełná wſſyſtek lud [donec expletus esset omnis populus] ktory był wyſſedł z miáſtá. Leop 2.Reg 15/24; RejZwierz 61v, 89v; RejAp 32; RejZwierc 63v; KochPs 54; SarnStat 392.
Szereg: »i z pełna, i w cale [= w calości]« (1): wolałem właſnemi Odkupić go pieniądzmi, żebym ſkarb zwierzony Oddał przyiaćielowi, y ſpełná, y w cále. CiekPotr 14.
Przen (4): Niezapomnial y ofyąry. Swiéto Pietrzą/ y koledy/ Aby były ſpełna bledy. To mu ſię zda napyluieyſa [!]. O wierze tu rzecz namnieyſa. RejKup 14; A iż ieſztze pychy niedoſtawáło ſpełna/ przetho náoſtathek wtory Páweł Papieſz/ ku ćći ſwoiey/ y ſámi Kárdynali [lege: samy kardynały]/ y konie ich/ w Szárłat álbo w tzerwoną bárwę przybrał KrowObr 35v; RejAp 128; WujJudConf 113.
β. O wielkości (5): A pátrzayże gdy záſię theż doroście ciáło/ A iże iuż w ſwey mierze ſpełná będzye trwáło. Pátrz iż rozum y potym przedſię dáley roście RejWiz 119v; Trzeći Herod był Agrypá/ ktory był záſię ſobie ſpełná kroleſtwo zebrał BielKron 139v, 313v; BielSat C2v; Strum Fv.
γ. O czasie (11):

W połączeniach z liczebnikiem (7): LibMal 1554/184v; Zá tego Ceſárzá wyſzły ſpełná tyſiąc lat Rzymowi od záłożenia. BielKron 152, 407; HistLan A4v; NA mieyſce y czás opiſány pan Podſkárbi Koronny y Deputaci ziácháć ſie máią/ [...] y mieſzkáć tám trzy niedźiele ſpełná dla odbiéránia tych prowentów. SarnStat 362 [idem] 413; CzahTr I.

Z przeczeniem: »nie z pełna« = nie całe (5): KOnon rodem s Trácyey/ cżłowiek ſtáry będąc/ iedno był Papieżem nie ſpełná rok. BielKron 167, 169v, 190, 326; Nie doſzło ſpełná trzech lat wcżáſowi onemu/ Iák wymawiano ſtráwę ſtárcowi biednemu. HistLan A4v.

δ. O tekście (11): Hyperbaton [...] Latine transgressio, Przeſtąpienie/ álbo słowá ná koniec ſentenciey záchowáne/ które rzecz ſpełná czyni. Mącz 160d, 40d, 61b; Wymázálić też byli Arianowie z Ewángeliey Ianá S. one ſłowá: Duch ieſt Bog: iáko świádczy Ambroży S. Lecz Graeckie dźiśieyſze kśięgi máią te ſłowá ſpełná. WujNT przedm 15.
Zwrot: »(słowa) nie z pełna przywodzić« = nie cytować wszys, wyrywać z kontekstu (7): Słowá Ireneuſowe nieſpełná/ y odmienione/ iákośćie zwykli/ przywodźićie WujJud 193v, 113v [2 r.], 185v marg, 193v marg, Ll5, Mm2v.
c. Należyty (należycie), w dobrym stanie, w porządku, tak jak trzeba; bez szwanku (59):
α. O rzeczach [w funkcji przymiotnika] (12): RejJóz G3; RejKup x6; RejWiz 55v; Támże przy wſzytkich ſkrzynię przynieść roſkazano/ Ieſli ſpełná piecżęći pilnie oglądano. HistLan Fv; GostGosp 10; Iuż y Lutnia w zákrytym kąćie gdźieś leżáłá/ Snadź y ſtron ſpełná zdrowych ná ſobie nie miáłá. WitosłLut A2. [Cf też β.αα. »rozum z pełna« RejWiz 17v.]
Wyrażenia: »mieszek z pełna« (3): RejWiz 15; Poććiwa praca thá káżdego zdobi/ Y mieſzek ſpełná/ y żytho ma w krobi. RejZwierc 221v, 225v. [Cf też B.αα. Z przeczeniem RejZwierc 221v.]

»skora z pełna« = zachowane życie (1): Bacży [baran] dobrze że także z niego zleći welna/ Ktory iuż odżałował byłe [!] ſkorá ſpełná CzahTr E4v.

»wszytko z pełna« (2): Patrz y w ten kąt y w drugi ieſtli wſzytko ſpełna RejJóz G3v; RejAp 67v.

Szereg: »z pełna, w całości« (1): A tám iuż wſzytko ſpełná w cáłośći w domu onym náznácżonym zoſtawáło. RejAp 67v.
β. O abstraktach (47):
αα. W funkcji przymiotnika (44): Bo chociay iuż cżłowiekowi wſzytko ine zginie Gdy on ſpełna cżeſcz żachowa przed ſię wſzędyſlynie RejJóz Fv, A3v, D4v, I6v; Ukazowaliśmy też pokornie WKM, że ty urzędy, ktore świeckie zowiemy, nie zachowywają też swej sprawiedliwości z pełna. Diar 71, 69; A ktemu ſławá ſpełná/ rozum/ cnotá/ zdrowie/ A co ma być lepſzego niechay káżdy powie. RejWiz 54v, 5, 51v, 96, 103, 106, 192v; RejAp 34, 35v, 77; GórnDworz R2v; RejPos 27v, 248, 253v; RejZwierc 39v, 58v, 61 [2 r.], 77, 187 (10); Iákoż w tym zácnym domu tych Sieniáwſkich gniaździe Káżdą ſpráwę pocżćiwą záwſze ſpełná naydzye. PaprPan V; PudłFr 47.

Z przeczeniem: »nie z pełna« (1): Iáko ná Ieżu ná niedbálcu wełná/ Zdrowie y mieſzek y ſławá nie ſpełná. RejZwierc 221v.

Wyrażenia: »rozum z pełna« [szyk 9:1] (10): Y rozum y kędzyerze/ zoſtánie nam ſpełná RejWiz 17v, 60, 69; RejPos 348v; RejZwierc 75v, 155; Cżyli go wolićie w tym náśládowáć/ co potym oſzálawſzy piſał/ niżli w tym co piſał y rádźił poki ieſzcże miał rozum ſpełná? WujJud 247v; Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/ ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. WerGośc 244; Pijáli przed tym y Philozophowie/ A przedśię mieli ſpełná rozum w głowie. KochPieś 4; KochPij C2.

»wszytko z pełna« (1): To tu iuż cnotá/ ſławá/ beſpiecżne ſumnienie/ ſtrách dekretow Páńſkich/ beſpiecżny á ſpokoyny żywot/ wſzytko ſpełná zoſtánie. RejZwierc 56v.

ββ. W funkcji przysłówka (3): Diar 73; W tych ſię kochay nawięcey/ ktorzy trwáią w Wierze Prawdźiwey ſpełná dźierżąc Niebieſkie przymierze. Prot D4; ále wiemy [...] iáko [wierni] ſpełná zoſtawáią przy obietnicach Twoich. RejAp 137.
d. Nieograniczony (bez ograniczeń) [funkcji przymiotnika i może przysłówka] (2): Otto pierwſzy Ceſarz ten zwierzchnośći ſwey/ nád Pápieżem ſpełna vżywał NiemObr 63; Przeto áby ludźie ſwéy ſpráwiedliwośći nie byli zwłóką iáką vćiążeni y vkrzywdzeni/ máiąc iuż od nas vrząd ſpełná Ziemſki dány/ dekláruiemy [...] SarnStat 725.
e. Jednolity, będący jednym kawałkiem [w funkcji przymiotnika] (1): Słowo greckié ktoręm to mieśce [Golgotę] zwáno iedno ięſt/ aznaczy kośc ſpełna głowy człowieczyi/ ktora w ſobie mosk i co przynięm ieſt/ zamyka MurzNT 128v marg.
f. Pod dwiema postaciami (o przyjmowaniu komunii św.) (3):
α. W funkcji przysłówka (2): y wy ſnim weſpołek przewrácaćie/ á páńſką ſwiątość tárgaćie/ kiedy proſtym ludziom pod iedną oſobą opłátek tylko dáiećie/ á wierzyć im przedſię każećie iż ſpełná prziymuią. KrowObr 206v; BielKron 213v.
β. W funkcji przymiotnika (1): A ták o inne rzecży ſie zgadzáli tylko o ty nie. O mſzách/ o żonách kápłáńſkich/ o ſpełná wiecżerzy páńſkiey/ o ſlubie mniſzym/ o zwierzchnośći biſkupiey/ ſtrony Papieſkiey niechćieli nic opuśćić BielKron 208.
*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Frequens, Vſtawiczny Geſty [!]/ Pełny. Mącz 136c, 304b, 369c; Calag 542a; Cretosus – Pełnij, kretij. Calep 269b, 434b, 813b.

Synonimy: 1. cały, wszytek; a.β. obżarty, opiły; 3. doźrzały; 4. gruby; 5. cały, nienaruszony; 6. mocny; 7. doskonały, gruntowny, nienaruszony, prawdziwy.

Cf NIEPEŁNY, [PEŁNOKWITŁY], PEŁNOSTRZAŁY

JDok, (IG)