« Poprzednie hasło: DOSKONAŁOŚĆ | Następne hasło: [DOSKONANIE] » |
DOSKONAŁY (651) ai
Pierwsze o oraz a jasne (w tym w a 12 r. błędne znakowanie); -kon- (61), -kón- (3); -kón- Strum; -kon- : -kón- OrzQuin (2 : 1), Oczko (3 : 1).
comp i sup (81 + 12) -doskonalszy; sup nå- (9), nåj- (3); nå- PatKaz III, WróbŻołtGlab, KuczbKat (2), RejPosWstaw, SkarKaz, LatHar, WujNT, SarnStat; nåj- GornDworz, StryjKron, CzechEp; nå- (7), n(a)- (2).
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | doskonały, doskonalszy, nådoskonalszy | f | N | doskonałå, doskonalszå, nådoskonalszå, doskonała, doskonał(a), doskonalsz(a) | n | N | doskonałe, doskonalszé |
G | doskonałégo, doskonalszégo | G | doskonał(e)j, doskonalsz(e)j, doskonałé | G | doskonałégo, doskonalszégo | |||
D | doskonałému, doskonalszému | D | doskonalszéj | D | doskonałému, doskonalszému, nådoskonalszému | |||
A | doskonały, doskonalszy, doskonałégo | A | doskonałą, doskonalszą, nådoskonalszą | A | doskonałé, doskonalszé | |||
I | doskonałym, doskonalszym, doskonałem | I | doskonałą, nåjdoskonalszą | I | doskonałym, doskonałem | |||
L | doskonałym | L | doskonał(e)j | L | doskonałym, doskonał(e)m | |||
V | doskonały | V | doskonałå | V |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | doskonali, doskonalszy |
subst | doskonałé, doskonalszé | |
G | doskonałych, doskonalszych | |
D | doskonałym | |
A | m pers | doskonał(e), doskonalsz(e) |
subst | doskonał(e), doskonalsz(e) | |
I | m | doskonałymi, doskonalszymi, doskonał(e)mi |
f | doskonałymi | |
L | doskonałych, doskonalszych |
sg m N doskonały, doskonalszy, nådoskonalszy (103). ◊ G doskonałégo, doskonalszégo (25); -égo (2), -(e)go (23). ◊ D doskonałému, doskonalszému (9); -ému (2), -(e)mu (8). ◊ A doskonały, doskonalszy (26), doskonałégo (24); -égo (1), -(e)go (23). ◊ I doskonałym, doskonalszym (59), doskonałem (4); -em MurzNT (2), SkarJedn; -ym : -em BibRadz (2 : 1); -em : -ęm MurzNT (1 : 1), -(e)m (2). ◊ L doskonałym (1). ◊ V doskonały (2). ◊ f N doskonałå, doskonalszå, nådoskonalszå (51), doskonała (2), doskonał(a), doskonalsz(a) (13); (attrib) -å (36); (praed) -å (15), -a (2); -a BudBib; -å : -a SkarŻyw (1 : 1). ◊ G doskonał(e)j, doskonalsz(e)j (33), doskonałé (1) OpecŻyw. ◊ D doskonalszéj (1). ◊ A doskonałą, doskonalszą, nådoskonalszą (26). ◊ I doskonałą, nåjdoskonalszą (12). ◊ L doskonał(e)j (3). ◊ V doskonałå (2). ◊ n N doskonałe, doskonalszé (38); -é (5), -(e) (33). ◊ G doskonałégo, doskonalszégo (23); -égo (3), -(e)go (20). ◊ D doskonałému, doskonalszému, nådoskonalszému (8); -ému (1), -(e)mu (7). ◊ A doskonałé, doskonalszé (23); -é (2), -(e) (21). ◊ I doskonałym (9), doskonałem (2) MurzHist, BibRadz; -em (1), -(e)m (1). ◊ L doskonałym (5), doskonał(e)m (1); -ym :-(e)m. BibRadz (1 : 1). ◊ pl N m pers doskonali, doskonalszy (28). subst doskonałé, doskonalszé (25); -é (3), -(e) (22). ◊ G doskonałych, doskonalszych (34). ◊ D doskonałym (6). ◊ A m pers doskonał(e), doskonalsz(e) (9). subst doskonał(e), doskonalsz(e) (15). ◊ I m doskonałymi, doskonalszymi (17), doskonał(e)mi (5) RejKup (2), Leop (3). f doskonałymi (1). ◊ L doskonałych, doskonalszych (5).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Mający wszelkie zalety, nieskazitelny, wolny od błędów i uchybień, bardzo dobry, znakomity, wyśmienity, wzorowy, świetny, wybitny, wyborny, pierwszorzędny; wydoskonalony, biegły w swojej umiejętności (523)
- 2. Ogarniający całość, zupełny, absolutny, kompletny, pełny, doszczętny, gruntowny, wyczerpujący; stały, pewny, prawdziwy; nienaruszony, zdrowy (74)
- 3. Dojrzały, dorosły; fizycznie w pełni ukształtowany
(36)
- a. O ludziach (35)
- b. O roślinach (1)
- 4. Rzeczywisty, pełnoprawny, nie dający się zakwestionować, zaczepić (7)
- 5. Wykonany, dokonany, załatwiony, spełniony, skończony
(9)
- a. Ofiarowany na śmierć (2)
- 6. Złączony, zespolony (2)
doskonały w czym (18): PatKaz III 117v; Boś w vrodzye dobrze doſkonáły BielKom F4; BielKron 455v; Też gdy drugich tego cżegoſmy ſię ſami naucżyli vcżemy/ tedy ſami wtymże doskonalſzy bywamy. KwiatKsiąż L2v; GórnDworz D5v, Ee2, Kk3; Lecż ono co niektorzi mowią/ że zwierzchny Pan wolny ieſt od praw/ zda ſię że to rozumieią o Pánu/ ktoryby był we wſzem doſkonáły [ad perfectum et numeris omnibus absolutum principem respexisse videntur] ModrzBaz 100v, 8v; Oczko A2v. Cf »doskonały w nauce«.
W charakterystycznych połączeniach: doskonały (-a, -e) dworzanin (12), forma, krol, krolestwo, mądrość (4), mistrzyni, mowa, mowienie (2), nałog, natura, nauka (2), owoc (2), piękność, przekład, przyjaźń (2), robota, rzeczpospolita, świadectwo, umysł, wielmożność, wymowca; dobrze doskonały (2), (nie)prawie (9).
iáko poſpolićie mowią: iedno piſánie/ doſkonáłego piſárzá nie vcżyni. LatHar 665.
»mąż doskonały« (2): Mąż doſkonáły/ nietylko zbroią/ ále y Státuty ma bydź vzbroiony [virumque integrum ... non modo armorum fortitudine esse decoratum JanStat 145]. SarnStat 49; GosłCast 42.
»doskonały mistrz« (2): Bo y to ná doſkonáłego miſtrzá zależy/ nye wſſyſtkyego rázem vczyć KromRozm II f2; GórnDworz N2v.
»doskonały w nauce, w naukach« [szyk 4 : 4) (5 : 3): WróbŻołt E6v; Był thento lekarz Alexandrow ieſzcże młodzieniec/ á we wſzytkiey náuce lekarskiey dobrze doskonáły HistAl E2v; BielKron 263; Mącz 343a; BudBib I 289 marg, Iob 37/16; SkarJedn 360; Miſtrowny. Vmieiętny/ et w Náuce doskonały. Artificiosus. Calag 320b.
»doskonały rozum« (5): Niemoże prawie doſkonałego rozu⟨mu być kto⟩ ſie w cżyſtoſci nie zachowawa. BielŻyw 97; BielKron 187v, 400v; Piżećię tego twego podobánia/ nie máią kierować zmyſły twoie/ lécz doſkonáły rozum GórnRozm B3; LatHar 130.
»godny i doskonały« (1): á to dla Ebreyſkiego ięzyká/ bez ktorego wtey mierze nielza nic godnego y doſkonałego vcżynić. BudBib bv.
»jasny i doskonały« (1): Enuntiatum, Oratio perfecta, Mowa iaſną a doskonała ktorą nieco zbiią albo twierdzij. Calep 364b.
»porządny i doskonały« (1): iáko życząc tego/ iżby kto vczéńſzy y vmieiętnieyſzy/ [...] ták to do ſercá przypuśćił/ iżby co w téy máteryéy/ y porządnieyſzégo y doſkónálſzégo wydał/ w náſzym ięzyku Strum A4.
»stateczny i doskonały« (1): Bo kthora rzecż nie będzye ſłuſzną rádą y roſtropnym rozmyſłem rozważona/ trudno kiedi ma być y ſtátecżna y doſkonáła. RejZwierc 162v.
»nieszczyry ani doskonały« (1): że y przekład/ gdy iy nie zárázem z onego ięzyká cżynią/ w ktorem one kśięgi nápiſano/ ale przez drugi ięzyk bywa przepuſzcżan/ niemoże być ſzcżyry ani doſkonáły. BudBib b2.
»wielki i doskonały« (1): A Miſtrz y Zakon wſzyſtkę nawiętſzą y nadoſkonálſzą pilność vczyni [omnem exactam et extremam diligentiam faciet JanStat 856]: áby Miſtrz Niemiecki w roku więtſzą pieczęć ſwą téy zgodźie wiecznéy záwieśił. SarnStat 1079.
»wyprawny a doskonały« (1): tákći też by záwżdy miáło być mowienie wypráwne á doſkonáłe [si semper exactus sit sermo]/ nie byłoby wdzięcżne. Leop 2.Mach 15/40.
»wielki, trwały i doskonały« (1): Co rozumiéć mamy o Niebie/ kthóré więtſze/ trwálſzé/ y doſkonalſzé ieſt? Oczko 4v.
doskonały w czym (20): KromRozm II t2v; LubPs Hv; BibRadz I *4, 323v marg; RejAp 42v; RejPos 89v; GrzegŚm [A4]; Oczko 2v; ále ſłucháćlimię będzieſz/ w boiázni y w ſłuſzbie Bożey doſkonáłym zoſtánieſz SkarŻyw 35, 119; LatHar 325; á kto ſię boi; nie ieſt doſkonáły w miłośći [non est perfectus in charitate]. WujNT 1.Ioann 4/18, 1.Cor 1/10, Eph 6/13, s. 694, Col 4/12, Hebr 13/21, Zzzzz4v. Cf »w cnocie doskonały«.
W charakterystycznych połączeniach: doskonały Bog (8), Chrystus, przełożony, sędzia, sługa (boży), świadek, zbawiciel.
»doskonały w Chrystusie Jezusie« (3): NiemObr 87, 88; ábyſmy wyſtáwili káżdego człowieká doſkonáłym w Chriſtuśie Ieſuśie [ut exhibeamus omnem hominem perfectum in Christo Iesu] WujNT Col 1/28 [przekład tego samego tekstu NiemObr].
»doskonały (-a) chrześcijanin, chrześcijanka« (1; 1): PatKaz III 136v; Apoſtołowie y inni doſkonáli Chrześćijáni/ ktorzy wſzytko dla Páná Chriſtuſá opuśćili/ będą w dźień ſądny świát z Chriſtuſem ſądzić. WujNT 591.
»w cnocie doskonały« (2): ModrzBaz 9v; Ten Noe/ mowi piſmo S. był ſpráwiedliwy cżłek y wcnoćie doſkonáły SkarŻyw 269.
»duch doskonały« (4): Aleśćie przyſzli [...] do Bogá ſędźiego wſzythkich/ y do duchow ſpráwiedliwych y doſkonáłych [et spiritus iustorum perfectorum]. BibRadz Hebr 12/23 [przekład iego samego tekstu (3)]; WujNT Hebr 12/23; SkarKaz 634a, 663b.
»lud doskonały« (4): MurzNT Luc 1/17; aby zgothował Pánu lud doſkonáły [parare Domino plebem perfectam]. Leop Luc 1/17 [przekład tego samego tekstu Murz NT, WujNT]; GrabowSet P3v; WujNT Luc 1/17.
»mąż doskonały« [szyk 4 : 2] (6): Leop Iac 3/2; BibRadz Gen 6/9; HistRzym 97v; KuczbKat 335; BudNT Iac 3/2; Ieſli kto w mowie nie vpada: ten ieſt mąż doſkonáły [hic perfectus est vir]. WujNT Iac 3/2 [przekład tego samego tekstu Leop, KuczbKat, BudNT].
»doskonały mistrz« (3): A yeſli Kryſtus co zbytnyego á nyepotrzebnego vczył/ tedyby nyebył doſkonáłym miſtrzem KromRozm II f, f2; SkarKaz 275a.
teol. »sam w sobie doskonały« (1): ábowiem on [Bóg] ſam w ſobie był doſkonáłem we wſzytkiem BibRadz 323v marg.
»doskonały i pełny« (1): ábyśćie ſtali doſkonáłymi y pełnymi [perfecti et pleni] we wſzelákiey woli Bożey. WujNT Col 4/12.
»doskonały i pewny« (1): á [msza] was kápłany z wáſzą offiárą doſkonálſze y pewnieyſze być okázuie. KrowObr 189v.
»prawdziwy i doskonały« (1): Abowiem ſam tylko Pan Bog ieſt prawdźiwy ſędźia y doſkonáły/ o rzecżách niebieſkich zbáwiennych. WujJudConf 38v.
»prawy, doskonały« (1): Bo tym ſámym Bog nie byłby práwym doſkonáłym Bogiem: by mu kiedy co przybywáć miáło czego pierwey nie miał. SkarKaz 485a.
»przebrany albo też doskonały« (1): Czoż ty [mnichu] zowieś przebranemi Albo też doſkonałemi Podobno ty czo mnie ċzalie Zawżdy ſluża doſkonálie RejKup z6.
»sprawiedliwy, (i) doskonały« = iustus, perfectus Vulg [szyk 7 : 3] (10): Noe ieſt náleźion doſkonáły y ſpráwiedliwy Leop AAA2 [przekład tego samego tekstu Leop BBB3, BudBib ], BBB3; BibRadz Gen 6/9, Hebr 12/23; BielKron 4v; BudBib Eccli 44/17; SkarŻyw 269; WujNT Hebr 12/23; SkarKaz 634a, 663b.
»sprawny abo doskonały« (1): aby zgotowáł panu lud przyrządzony [plebem expeditam (marg) perfectam (—)] (marg) ſprawny abo doſkonały (‒). MurzNT Luc 1/17.
»świątobliwy i doskonały« (2): Słuſznieby świątobliwſzy y doſkonálſzy [ludzie w zakonach] być mieli/ niż ludźie poſpolićie ſpráwámi świátá tego názbyt zábáwieni WujJud 145v; WujJudConf 145v.
»święty, (i, a) doskonały« (3): RejZwierc 174v; Nád to Páweł ś. chce mieć Diákony máło nie tákże święte y doſkonáłe/ iáko y Biſkupy. WujNT 419, 81.
»doskonały i krom zmazy« (1): doſkonáłym będzieſz/ y krom zmázy z Pánem Bogiem twoim [Perfectus eris et absque macula cum Domino Deo tuo]. Leop Deut 18/13.
»zupełny i doskonały« = perfectus et integer Vulg [szyk 2 : 1] (3): Syn Boży Syn nieurodzónégo/ zupełny y doſkonáły/ od zupełnégo y doſkonáłégo BiałKat b2v; WujNT Iac 1/4.
»doskonały i cały, niwczym niedostateczny« (1): ábyśćie byli doſkonáli y cáli/ niwcżym niedoſtátecżni [ut sitis perfecti et integri in nullo deficientes]. BudNT Iac 1/4.
»skuteczny, pożyteczny a doskonały« (1): on Duch s. iego [...]/ nie ieſtći iśćie prożnuiący/ ále ieſt y s ſpáwámi [!] ſwemi ſkutecżny/ pożytecżny/ á doſkonáły. RejPosWiecz2 93v.
»sprawiedliwy, doskonały i zupełny przed Panem Bogiem« (1): iednák przedśię wiele ſie ich naydźie ſpráwiedliwych/ doſkonáłych y zupełnych przed Pánem Bogiem WujJud 113.
Iron (1): Tedys y ty doſkonáły Bos moy [tj. czarta] y ſkapiczą czały RejKup z6.
doskonały w czym (4): ábyſmy w nicżym rozni nie byli od onego pirwſzego á prawdziwego Apoſtolſkiego Koſciołá/ ktory bez wątpienia we wſzytkim był doſkonáły RejPosWstaw [1434]v, [1432]; SkarŻyw 183; CzechEp 132.
W połączeniach szeregowych (3): KromRozm III B6v; ázaż y to nie doſyć iáfna/ iż ták w ſobie ieſt doſkonáłe/ cáłe/ doſtátecżne/ święte/ zbáwienne y ſkutecżne ſłowo Boże/ że do niego nie ma być nie przydawano CzechEp 116, 139.
W charakterystycznych połączeniach: doskonały (-a, -e) chwała, cierpliwość, ćwiczenie, dar, droga (2), kościoł, łaska, mądrość (2), miłość (11), moc, nabożeństwo, nadzieja (4), naśladowanie, nauka (8), obiata, obyczaj (2), ofiara (2), pociecha (2), pokarm, postępek (2), prawo, przybytek (2), przykład (3), przymierze (2), przysposobienie, radość, rozkosz, sąd, spowiedź, sprawiedliwość (4), stadło, szczęśliwość, świątość, wiara (8), wykład, wypełnienie (2), wysłuchanie, zakon (3), zapłata.
»chrześcijaństwo doskonałe« (1): Ták ſobie wielce ważył [św. Anastazyjus] nie tylo wiárę S. y zakon: ále y znáki powołánia Chrześćiáńſtwá doſkonáłégo. SkarŻyw 75.
»cnota doskonała (chrześcijańska)« [szyk 9 : 6] (15): Prętko ſię w zakonne żyćie y cnoty doſkonáłe w práwił: vboſtwo miłuiąc/ á poſłuſzeńſtwo/ mátkę cnot wſzytkich [...] cżyniąc SkarŻyw 411; Ten do náuk świeckich/ piſma świętego/ y táiemnic Chrześćiáńſkich/ náukę przyłącżywſzy: bárzo ſię chćiwym ſercem/ iął cnot doſkonálſzych Chrześćiáńſkich SkarŻyw 592, 57, 74, 106, 192, 294 (14); LatHar 295.
»doskonały duch« (1): Lecż po nich inni wſtepuiąc Biſkupi/ ktorzy ták doſkonáłego Duchá nie mieli/ im dáley ſię od cżáſow Apoſtolſkich odſadzáli/ tym więcey páſterſtwá y rządu Piotrowego potrzebowáli. SkarJedn 80.
»doskonała łaska« [szyk 2 : 1] (3): A będźiemli to troie cżyſtym ſercem á łáſką doſkonáłą záwżdy offiárowáć/ tedy to otrzymamy od oycá ſyná y ducha ſwiętego. HistRzym 100v; KuczbKat 390 [2 r.].
»doskonały (sam) w sobie« [szyk 2 : 1] (3): Nic nie przydawaymy słowu Bożemu/ boć ieſt doſkonáłe ſámo w ſobie GrzegRóżn [I4]v; CzechRozm 88; CzechEp 122.
»doskonały stan [= stan zakonny]« (1): [gdy Heliasz kapłan] pytał go/ iákobj ſtan ſwoy wieść chćiał? Powiedział iſz zakonnym być [...]. No [!] co rad przyzwolił Heliaſz/ znáiąc go [...] iſz ſię do doſkonáłego ſtanu y do wielkiey ſłuſzby Bożey miał. SkarŻyw 74.
»doskonały uczynek« [szyk 3 : 3] (6): PatKaz III 143v; KuczbKat 5; Cierpliwosć lepak niech ma vcżynek doſkonáły [opus perfectum habeat] BudNT Iac 1/4 [przekład tego samego tekstu PatKaz III, WujNT]; NiemObr 101; WujNT 584, Iac 1/4.
peryfr. »wiek doskonały« = wieczność, nieśmiertelność (1): O Zywe źrzodło/ żywotá wiecżnego/ W ktorym żyć/ wieku rzecż doſkonáłego GrabowSet Xv.
»doskonały (-e) żywot, życie« [szyk 7 : 4] (10 : 1): RejPs 147v; RejPos 210; BiałKat b4v; WujJud 145; y ſzcżodrą rękę Bożą/ [...] ſami ſobie zámykamy/ gdy ſię o więtſzą łáſke [!] iego ku doſkonálſzemu żywotowi nie ſtaramy. SkarŻyw 32, A5, 511; iż Chriſtus pan ieſt żywotem náſzym doſkonáłym NiemObr 107, 109 [2 r.]; WujNT 35.
»cnotliwy i doskonały« (1): A tak rychley przydziemy ku ſtopieniowi tznotliwému ij doſkonalemu OpecŻyw 35.
»dobry, (i) doskonały« (19): abowiem w nowym zakonie lepſza y doskonalſza oſiara przyſzła WróbŻołt Q4; WujJudConf 167; To ieſt lepſze y doſkonálſze/ przez ktore ludźie mogą być vſpráwiedliwieni CzechRozm 207v, 71v, 80 [2 r.], 84v, 89, 92v (10); SkarŻyw A4, 516; CzechEp 48; CzechEpPOrz *3, **3v; NiemObr 11; WujNT 80.
»doskonały i dostateczny« (1): wierzyſzli theż iż [nasz zakon] ieſt doſkonáłym y doſtátecżnym? CzechRozm 82.
»jasny i doskonały« (1): á coż rozumiemy o nowym [zakonie]/ ktory ieſt nád on ſtáry y iáśnieyſzy y doſkonálſzy? CzechEp 115.
»dobrze luby, doskonały« (1): oto obyata ſwyαta dobrze lyuba doſkonala w wony ſlotkoſcy. BierRaj 23v.
»nabożny i doskonały« (1): A toć ieſt iedno świąt święcenie: [...] kazánia nabożne y doſkonáłe wyſłuchánie LatHar 122.
»doskonały i bez niedostatku« (1): iż oćiec ma bytność doſkonáłą/ y bez niedoſtátku CzechEp 239.
»doskonały abo nie pomazany« (1): Zakon Iehowin doſkonáły ábo nie pomázány CzechEp 112.
»prawdziwy a (i) doskonały« [szyk 4 : 1] (5): OpecŻyw [192v]; ták że gdybyś tego znáć nie chciał zá prawdziwy á doſkonáły we wſzem Koſcioł Páná Kryſtuſow/ trudnobyś iuż kiedy inſzy poznáć miał. RejPosWstaw [1432], 21v, [1432]; CzechEpPOrz **3.
»skuteczny i doskonały« [szyk 1 : 1] (2): Ták pokłádamy/ że bez nich [ceremonii] Krzeſt doſkonáły y ſkutecżny być może. WujJudConf 168; NiemObr 104.
»sprawiedliwy i doskonały« (1): Abowiem wſzyſtki vcżynki náſze y naywyżſza ſpráwiedliwość ludzka/ Bogu ſie ſtáwić niemoże przed ſądem iego ſpráwiedliwym y doſkonáłym. WujJudConf 101.
»szczery i doskonały« (1): á cżegokolwiek mi y teraz y przedtym nie doſtawáło [...] do ſzcżerey y doſkonáłey ſpowiedźi tu ná źiemi/ niechay łáſká twoiá [...] ták wſzytkiego dołoży LatHar 156.
»(starszy) wieczny (i, a) doskonały (pożyteczny)« [szyk 5 : 4] (9): ábyſmy [...] potym żywoćye z ányoły w nyebye [...] wyeczney á doſkonáłey rádoſći vżyli. KromRozm III B2v; BibRadz Hebr 9 arg; CzechRozm 82v, 86v [2 r.], 87 [2 r.]; SkarŻyw 2, 284.
»wielki i (a) doskonały« (6): BibRadz Hebr 9/11; KuczbKat 120; SkarŻyw A5v, 461, 535; Aleć Chriſtus przyſtąpiwſzy Arcykápłan dobr przyſzłych przez więtſzy y doſkonálſzy przybytek [per amplius et perfectius tabernaculum] [...] przez właſną krew wſzedł raz do Naświętſzego przybytku WujNT Hebr 9/11 [przekład tego samego tekstu BibRadz].
»wysoki i doskonały« (1): vſłyſzy iſz w onym klaſztorze powiádáią o iednym bráćie/ [...] ku wyſokim y doſkonáłym cnotom prętko podnieśionym SkarŻyw 15.
»zacny i doskonały« (1): że nam tym więcey dla tego trzebá pilnowáć ſłowá Bożego/ w nowym Przymierzu podánego/ iż ieſt zacnieyſze y doſkonálſze CzechEp 115.
»doskonały i zupełny« [szyk 1 : 1] (2): A coż ieſt inſzego tá chwałá/ iedno nieiáka doſkonáła y zupełna łáſká KuczbKat 390, 125.
»dobry i przyjemny i doskonały« (1): ábyśćie doświadczáli ktora ieſt wola Boża dobra/ y przyięmna/ y doſkonáła [quae sit voluntas Dei bona et beneplacens et perfecta]. WujNT Rom 12/2.
»pewny, doskonały i możny« (1): Po tobie iuż być nie może. Nádźieiá nigdy pewnieyſza/ Doſkonálſza y możnieyſza. CzahTr Dv.
»święty, doskonały a wieczny« (1): A on ſwięty/ doſkonáły/ á wiecżny żywot iuż gi byłá nędznicżká márnie ſtráćiłá á odſtąpiłá od niego. RejPos 210.
»dobry, nieomylny, doskonały i wieczny« (1): A przeto práwá y vſtáwy yego dobre/ nyeomylne/ doſkonáłe/ y wyeczne ſą KromRozm II b2.
»pewny, nieomylny, doskonały, wieczny« (1): A ták práwo álbo zakon Páná Kryſtuſow/ [...] pewny/ nyeomylny/ doſkonáły/ wyeczny yeſt KromRozm II b3.
Iron (1): iż to oná [katolika rzymska] podobno doſkonálſza ieſt/ niż był Chriſtus CzechEp 45.
»doskonałe serce« [w tym: doskonałem sercem (3)] (7): MurzHist S2; A przeto teraz boyćie ſie Páná Bogá/ á ſlużćie mu doſkonáłym ſercem/ tudzieſz y náuprzyiemnieyſſym [et servite ei perfecto corde atque verissimo] Leop Ios 24/14; Ták że ſię ſpráwuyćie z boiáźnią Páńſką w wierze y w doſkonáłym ſercu [et in corde perfecto]. BibRadz 2.Par 19/9, 3.Reg 8/61, 1.Par 28/9; GrzegRóżn N2v; BudBib 2.Par 15/17.
W charakterystycznych połączeniach: doskonały (-a, -e) całość, ciało, dowod, forma (3), jedność, możność, nienawiść (2), pojęcie, posłuszeństwo, powaga, poznanie (uznanie) (6), spojenie, stałość, wesele (4), wiadomość (3), władza (2), wypełnienie, zdrowie (3), zwycięstwo (2).
»prawda doskonała« (1): Witay Pánie IEzu Chryſte/ drogo proſta/ prawdo doſkonáła LatHar 221.
»gweśny a doskonały« (1): A był ten obycżay z ſtárádawny w ludu Iſráelſkim miedzy krewnemi/ yż yeſli kiedy ieden drugiemu práwá ſwego vſthępował/ áby było gweśne á doſkonáłe zdánie [ut esset firma concessio]/ z zuwał cżłowiek trzewik ſwoy z nogi/ y dawał go krewnemu ſwoiemu. Leop Ruth 4/7.
»najwiętszy i nadoskonalszy« (1): o to śie pilnie ſtárác potrzebá/ áby lud Chrześćijáńſki [...] byłby záchwycon ku onemu naywiętſzemu y nadoſkonálſzemu dobru KuczbKat 5.
»najwyższy i nadoskonalszy« (1): ále też/ ku temu Pánu Bogu/ iáko ku naywyżſzemu y nadoſkonálſzemu dobru/ co naypilniey mogę/ vśiłuię. KuczbKat 10.
»nieporuszony a doskonały« (1): tegoż vczućia pięćioro człowiek ma w nieporuſzonym á doſkonáłym ćiele SienLek T3v.
»pewny, (a) doskonały« [szyk 3 : 1] (4): BielKron 412v; Mącz 128a; y by Geometrowie/ których dowody pewné á doſkónáłé ſą/ chćieli Kśięſtwo z Króleſtwem miárą ſwoią pomierzyć/ nie naydą inák tego OrzQuin Q2; RejPos 112.
»prawy i doskonały« (1): ácż to wſzyſtko w práwym y w doſkonáłym Małżeńſtwie być ma/ iáko wewnętrzne przyzwolenie/ á zewnętrzna ſłowna vmowá/ także y przyrzecżenie KuczbKat 250.
»szczyry a doskonały« (1): ktore tylko ſamo [Pismo św.] do ſzcżyrego á doſkonáłego vznánia Bogá prowádźi GrzegRóżn A3.
»trwały i doskonały« (1): Vyźrzymy zákwitnienie kráiow Podolſkich/ y pokoy trwálſzy y doſkonálſzy. VotSzl B3v.
»trojca sama w sobie doskonała« (1): Potym ieſt troycza pirwſza licżby nie rowna/ wſzakoż ſama w ſobie doſkonała/ bowiem pocżątek/ ſrzodek y dokonanie w ſobie zamyka KłosAlg A2v.
»doskonalsze czasy« (1): Kápitulum IIII. Iáko poććiwy cżłowiek przyſzedſzy ku láthom ſwoim ma ſtan ſwoy ſpráwować/ [...] Tákże też ty cżyń moy miły brácie/ á zwłaſzczá iuż w tych ſwych doſkonálſzych cżáſiech będąc poſtánowiony RejZwierc 139.
»lata doskonałe; w leciech doskonały« [szyk 5 : 4] (5; 4): PatKaz III 111v; Potym Romulus wybrał mężow rádnych s Pátricyow ſto/ ktore potym zwáli Rzymiánie Senatem/ ábowiem od ważnośći á mocy byli wezwáni Patres/ á od lat doſkonáłych Senátores. BielKron 99, 372; Integra aevi puellula, Pánná práwie doskonáłych lat albo doskonáła w leciech. Mącz 171d; A ták gdy iuż pan młody przydzie do lat ſwych doſkonálſzych/ tho ieſt/ do lat wieku śrzedniego/ nielza iedno iż ſie iuż muśi ſtáráć kędy dáley ſwe kołá tocżyć ma RejZwierc 30v, 136, 161v; [św. Wojciech] Stal ſię iáko málucżkim iuſz w lećiech doſkonáły: miedzy máłymi bráty kuchnią vmiáta: miſki y nacżynie vmywa SkarŻyw 354.
»mąż doskonały« [szyk 3 : 2] (5): gdy [czart] y w tym/ nye tylko od mężow doſkonáłych/ ále y od byałey płći y od dźyeći/ yeſt zwyćyężon/ záczął rozmáite á przećiwne błędy myedzy krzeſćiyány śiać przez kácerze KromRozm I M4; SkarŻyw A5; gdyż pan Chriſtus záraz po zwiáſtowániu w ſámym pocżęćiu ſwym był doſkonáłym mężem cáłaſz to bayka CzechEp 149, 178 [2 r.].
»doskonały rozum« (2): Dizatkam [!] młodim naprzod dawać miekke a ſłotkie pokarmy to yeſt znoſną aproſta naukę wedluk proſtego rozumu Ludſkiego/ [...] aż przidą ku doſkonałſemu rozumowi RejKupSekl a3v; BielKron 463.
»doskonały wiek« [szyk 1 : 1] (2): á látho czterdźieſne y dźiewiąte/ [...] czyni człowieká doſkonáłego wieku LeovPrzep Iv; A ácżeś W. W. ieſzcże láty á cżáſy do tákiego wieku nie przyſzedł/ ále dáry Bożemi [...] tedyś W. W. ſnadź ze wſzytkiemi ſtány iuż wiekow doſkonáłych nie thylko porownał/ ále ſnadź y dáleko przerownał. RejZwierc 119.
»reprezentować z doskonałą mocą« (1): MY Ian Olbrycht/ z łáſki Bożéy Król Polſki/ zá ſpólnym y długim porádzeniem z Prełaty/ Pány/ [...] y poddánémi náſzémi wſzytkiémi [...] którzyſmy ſie tu do Piotrkowá zgromádźili/ y którzy tu repraeſentuiemy ćiáło tegoż króleſtwá/ z doſkonáłą mocą/ y tych którzy przytomni nie ſą [ćiáło wſzytkiégo króleſtwá z zupełną mocą nieprzytomnych repręſentuiąc: corpus eiusdem regni cum plena facultate absentium repraesentantibus. JanStat 113] SarnStat 27.
»przymierze doskonałe« (1): przeto ſie tám [do Wiednia] niektorzy s Polſki wypráwowáli nád zapowiedź krolewſką/ ponieważ było s Thurki przymierze doſkonáłe. BielKron 422v.
Synonimy: 1. biegły, cały, celny, czelny, cześny, »bardzo dobry«, dostateczny, godny, przedni, umiejętny, wyborny, wysoki, zacny, znaczny; a. cnotliwy, przebrany, sprawiedliwy, świątobliwy, święty; b. czysty, niepokalany, nieułomny; 2. cały, gruntowny, gweśny, nienaruszony, nieporuszony, pełny, pewny, prawdziwy, prawy, szczyry, trwały, zdrowy, zupełny; 3. dorosły, doźrzały; 4. prawdziwy; 5. doczyniony, dokonany, dokończony, dorobiony, skończony, spełniony, wykonany, wypełniony; 6. zjednoczony.
Cf [DOKONAŁY], DOSKONANY, NIEDOSKONAŁY
BC