[zaloguj się]
[pdf]

DOSTATECZNY (347) ai

dostateczny (346), dostateczen (1); dostateczny : dostateczen BielSpr (4 : 1).

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w a 4 r. błędne znakowanie).

comp i sup (32 + 3) -dostateczniejszy; -ejszy (7), -éjszy (1) MurzOrt, (e)jszy (27). sup nå- (2) GroicPorz, WujJud, nåj- (1) SarnStat.

Fleksja
sg
mNdostateczny, dostateczniejszy fNdostatecznå, dostateczniejszå, nådostateczniejszå, dostateczna, dostateczn(a), dostateczniejsz(a), nådostateczniejsz(a) nNdostateczné, dostateczniejszé, nåjdostateczniejszé
Gdostatecznégo Gdostatecznéj, dostateczniejszéj Gdostatecznégo, dostateczniejszégo
Ddostateczn(e)mu Ddostateczné Ddostatecznému
Adostateczny, dostateczniejszy, dostateczn(e)go, dostateczniejsz(e)go Adostateczną, dostateczniejszą Adostateczné, dostateczniejszé
Idostatecznym Idostateczną Idostatecznym, dostateczniejszym, dostateczném
Ldostatecznym Ldostateczn(e)j L
Vdostateczny V V
pl
N m pers dostateczni, dostateczniejszy
subst dostateczné, dostateczniejszé
G dostatecznych, dostateczniejszych
A m pers dostateczné
subst dostateczné, dostateczniejszé
I m dostatecznymi, dostatecznémi
L dostatecznych, dostateczniejszych

sg m N dostateczny, dostateczniejszy (35). ◊ G dostatecznégo (6); -égo (1), -(e)go (5). ◊ D dostateczn(e)mu (1). ◊ A dostateczny, dostateczniejszy (25), dostateczn(e)go, dostateczniejsz(e)go (3). ◊ I dostatecznym (5). ◊ L dostatecznym (3). ◊ V dostateczny (1). ◊ f N dostatecznå, dostateczniejszå, nådostateczniejszå (27), dostateczna (1), dostateczn(a), dostateczniejsz(a), nådostateczniejsz(a) (12); attrib -å (13); praed -å (14), -a (1) BietSpr 7v. ◊ G dostatecznéj, dostateczniejszéj (18); -éj (8), -(e)j (10). ◊ D dostateczné OpecŻyw (1). ◊ A dostateczną, dostateczniejszą (60). ◊ I dostateczną (7). ◊ L dostateczn(e)j (1). ◊ n N dostateczné, dostateczniejszé, nåjdostateczniejszé (26); -é (3), -(e) (23). ◊ G dostatecznégo, dostateczniejszégo (13); -égo (1), -(e)go (12). ◊ D dostatecznému (4); -ému (1), -(e)mu (3). ◊ A dostateczné, dostateczniejszé (25); -é (7), -(e) (18). ◊ I dostatecznym, dostateczniejszym (17), dostateczném (1); -ym : -ém SarnStat (6 : 1). ◊ pl N m pers dostateczni, dostateczniejszy (9). subst dostateczné, dostateczniejszé (16); -é (1), -(e) (15). ◊ G dostatecznych, dostateczniejszych (3). ◊ A m pers dostateczné (3); -é (2), -(e) (1). subst dostateczné, dostateczniejszé (13); -é (3), -(e) (10). ◊ I m dostatecznymi (6), dostatecznémi (2); -ymi GroicPorz, KwiatKsiąż, NiemObr (3); -émi SarnStat; -ymi : -émi LibLeg (1 : 1); ~ -émi (1), -(e)mi (1). ◊ L dostatecznych, dostateczniejszych (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Taki jak trzeba, należyty, właściwy, dokładny, wystarczający pod względem ilości; sufficiens Cn, Vulg, JanStat; evidens Mącz; exactus Modrz (251): BierEz I2v; Mękićiém bożé nábożné rozmyſlanijé/ przywodzi cżlowieka ku ſkruſſe wierné/ ſpowiedzi doſtatecżné/ ij pokucie práwdziwé. OpecŻyw 160, [61]v; TarDuch B3v; BielŻyw nlb 15; Wſzakoż brwi poroſłe ale proſte y ſubtilne [...] vkazuią obycżaie wierne á dobre, y rozum doſtatecżny. GlabGad N5, Cv, C2, D8v, H, Mv, M3, O5; w ſiedm lath ſie dziećię odmienia y mowę miewa doſtatecżną KłosAlg A3v; RejPs 185; Czo sye doticze o wſpomozenie a opoziczenie pyeniedzi wtey rzeczi poſſel twego pana na tho poſſelſtwo mam za tho zemial doſtateczną odpowiedz a odprawe wwylnye od K y: M pana mego LibLeg 10/155, 11/42v, 137v, 138v; yakom Ia thi morgy kvpil naviecznoscz na czom hy lithkvp dostateczny ⟨myal⟩ by zadzierzalem ye wpokoiv daley nysch dvadziesczia lath ZapWar 1543 nr 2505, 1545 nr 2646 [2 r.]; SeklWyzn b3, f4; SeklKat Hv; MurzOrt B; KromRozm II a4v; KromRozm III Q2v; Diar 41, 96; LubPs F4 marg, Z2; Leop Sap 18/25; UstPraw C3v; BibRadz I *4v; OrzRozm A, Nv; BielKron 196v, 444v; KwiatKsiąż E3v; KochSat Bv; SienLek 26; chociam ia nie był [przy tej rozmowie]/ iednák o wſzytkim mam wiádomość doſtátecżną/ y powiem gdzie oná byłá/ á s ktorey przycżyny vroſłá. GórnDworz B6v, P6v; RejPos 93, 94v, 134, 142, 142v; W ktorym tho kroleſtwie kto ſie oſádzi z doſtátecżną wiárą ſwoią/ iuż go nie złego nigdy pothkáć áni vſthráſzyć nie może. RejZwierc 198v; [obierając miejsce położenia wojska] Napierwey bácżyć ieſli wodá doſtátecżná á zdrowa niezáráżona BielSpr 7v; lepiey ieſt woyſko mnieyſze mieć w mieyſcu dobrym á pomocniki poſtronne mieć doſtátecżne/ thák iezdny iáko pieſze BielSpr 18, 11v, 65v; WujJud 20 marg, 24, 28v, 264v, Mm2; WujJudConf 82, 125v; BudNT kt, przedm c6v; Abowiem y ten ich rozdział kſiąg Moyżeſzowych/ nie do końcá doſtátecżny ieſt/ gdyż oprocż tych trzech námienionych cżęsći/ náyduie ſie cżwarta CzechRozm 96v, 105, 121v, 162v, 198; ZapMaz II G 61/160v; Naydą też Plebani wykład obrzędow Krztu świętego/ w Káthechizmie Rzymſkim/ doſtátecżnieyſzy. KarnNap C2; Aza dla tey Polſkiey kaźni doſtátecżnego pod ięćia [!] [iusta exsolutione] był wolen od karánia mężoboycam od Bogá poſtánowionego? ModrzBaz 79v, 33, 73v, 121v; ModrzBazBud ¶6; SkarJedn 99, 314, d8v; Oczko 10; ZapKościer 1582/27; SkarŻyw A3, 52, 518; CzechEp 46, 315; cżyli ty trzy cnoty/ nie ſą doſtátecżną drogą/ prowádząc do żywotá wiecżnego? NiemObr 79, 75, 78, 133, 134, 144, 148; GórnRozm F3v; ActReg 9; GostGosp 42; Kreẃ łzámi wyćiekłá/ zginęłá ozdobá/ Co żal vmie/ ná mnie doſtátecżná probá GrabowSet R4v; LatHar 156, 376; Vmyślili Zydowie prośić ćię/ ábyś iutro wywiodł Páwłá przed śiedzącą rádę: iákoby ſię mieli co doſtátecznieyſzego o nim dowiedźieć [aliquid certius inquisituri sint de illo]. WujNT Act 23/20; męká Páná Chriſtuſowá byłá doſtátecznym vbłagániem zá grzechy wſzego świátá WujNT 697, 121, 267, 477, 740, k. Zzzzzv (9); WysKaz 22; DLa tego ſzérzéy práwo Ziemſkié ſie rozśćiągnęło w tym Státućie: bo iest naydoſtátecznieyſzé. SarnStat 552, 93, 128, 143, 269, 360 (27); á co trudnieyſza źimie woiuiąc/ y ſobie y koniom/ więcey niż ná kwártał/ doſtátecżną ſtrawę moſkwá z ſobą woźi GrabPospR M3v, L4; SkarKaz 634b; CzahTr B4v.

dostateczny do czego (1): to mniemánie (żeby do zbáwienia ſámá wiárá doſtátecżná byłá) ná on czás powſtáło WujNT 519.

dostateczny ku czemu (14): KrowObr 156, 157, 178v; Doſtátecżne ieſt ſámo z ſiebie ku naucżeniu y ſkarániu wſzech słowo Boże. GrzegRóżn I3v; KuczbKat 50; BielSpr 18; WujJud 233; RejPosWstaw [213]; CzechEp 133; NiemObr 74; ReszPrz 24; Lecz gdyby oná ſpráwiedliwość byłá doſtátecżná ku doſtąpieniu kroleſtwá niebieſkiego/ nie kazanoby mu było po Piotrá poſłáć. WujNT 439, 248, 439.

dostateczny na co (2): męká y zaſługá Páná Chriſtuſowá doſtátecżná ieſt na zbáwienie wſzytkiego świátá WujNT 760; WysKaz 42.

W charakterystycznych połączeniach: dostateczny (-a, -e) nauka (6), opisanie (7), wiadomość (5), wykład (4), wywod (8).

Zwrot: »dostateczną nagrodę uczynić« [szyk zmienny] (2): BiałKaz M2v; Rácż mię omyć przenacżyſtſzą krwią twoią: odpowiáday (Oycu niebieſkiemu) y vcżyń doſtátecżną nagrodę zá mię. LatHar 71.
Wyrażenia: »dosyć dostateczny« = całkowicie wystarczający [szyk 6 : 1] (7): doſzycz doſtateczną Inſtructyąſmy thobye daly wedlye kthorey rzeczy naſze sczeſzarzem Thureczkim yednacz a sprawyacz maſz MetrKor 38/500; ſtárzy święći ludźie/ doſyć doſtatecżną vcżćiwość w tym pokłádáli/ kiedy przyſtoynie/ a poććiwie ćiáłá święte do źiemię pochowáne były po śmierći. WujJudConf 61; RejPosWstaw 44; CzechRozm 92v, 181, 189, 198; NiemObr 68.

praw. »dosyćuczynienie dostateczne« = satisfactio plena JanStat (1): złoczyńcy [...] ku doſyćvczynieniu doſtátecznému y powinnému będą przyćiſkáni y przymuſzáni. SarnStat 1076.

praw. »dostateczny dowod« = evidens argumentum Mącz [szyk 4 : 3] (7): [komisarze] poſlow pana Voyewodzynich y Borzoboathego wiſlvchawſchi dowodi zobvdwv ſthron oglyadawſchi nyewydzancz zadnich dowodow doſtatecznich ſkazaly abi ſzye Borzoboathi odwodzyl prziſzyegami ſſwoyemi LibLeg 11/158v; KrowObr 14, 193; BielKron 150v; Mącz 494d; WujJudConf 127v; CzechRozm 260.

»liczba dostateczna« [w tym: (u)czynić liczbę dostateczną = rozliczyć się dokładnie (7)] [szyk 7 : 1] (8): iuż ſie gotuy ábyś mi vcżynił licżbę doſtátecżną ze wſzyſtkiego. RejPos 192v; GostGosp 50; SarnStat 415, 416, 419, 443, 639; Potrzebá tego przedsię, áby mi ſię liczbá Doſtáteczna ze wſzyſtkiey ſummy pokazáłá. CiekPotr 34.

praw. »rękojemstwo dostateczne« [w tym: rękojemstwo dostateczne uczynić (2)] [szyk 2 : 1] (3): [Kmiecie zbiegli] nie máią bydź puſczeni od mieyſcá ſądowégo/ áż piérwéy zá winy rękoiemſtwo doſtáteczné vczynią/ álbo poſtáwią [nisi prius pro poenis cautionem praestiterint seu statuerint sufficientem JanStat 1088]. SarnStat 663 [idem 935], 578, 935.

»dostateczna sprawa« [w tym: dostateczną sprawę dać (9), mieć (6), wziąć (4)] [szyk 17 : 4] (21): LibLeg 11/132, 137v; GroicPorz p3; [Hiszpani] ćiągnęli proſto do wyſpow Moluckich/ o ktorych im Krol Porne dał doſtátecżną ſpráwę y drogę do nich vkazał. BielKron 446; GrzepGeom M3; RejPos 93; RejZwierc 56; BudBib I C2 [2 r.]; SkarJedn A4v; Przy pierwſzey poſłow ſkárdze/ dałem doſtátecżną Spráwę o ſobie KochOdpr B3v; Oczko A2v; ZapKościer 1588/82v; NiemObr 21; PudłFr A5; A owych záśię/ ktorży prawdą poydą/ iż prży tym nie byli/ ále doſtátecżną o tym máią ſpráwę/ poydźie świádectwo pod łáwę/ gdyż oculutus testis daleko ważnieyſzy niż inſzy iáki. GórnRozm G3v; SarnStat 88 [2 r.], 90, 417, 1230.

»dostateczne świadectwo« = sufficiens testimonium JanStat [szyk 10 : 5] (15): vyemy ysch sliachathny stanyslaw smyeczkow nyeprzyyal swiadestwa dosthathecznego oth pana doctora. ZapWar 1528 nr 2458, 1528 nr 2458; á wy vwierzyćie temu/ y o thym doſtáteczné świádectwo dáwáć będźiećie BiałKat 313v; KuczbKat 155; Doſtátecżne będźiem mieć świádectwo y vpewnienie ſtąd/ żeſmy w kſięgi żywotá od wiecżnośći nápiſáni WujJudConf 69; RejPosWstaw 44; BiałKaz G3; CzechEp 34; Prorockie y Apoſtolſkie náuki/ ſą fundámentem zwierzchnim/ y świádectwem doſtátecżnym NiemObr 36, 112; A temu záś ktoryby przał [winy]/ á nie byłyby nań świádectwá doſtáteczné/ przyśięgá ćieleſna ſkazána bydź ma. SarnStat 271; á zá tym świádectwem iáko ważnym y doſtátecżnym powodowa ſtroná przeſpiecznie y przez potwarzy/ [...] wedle ſtárégo zwyczáiu może obwinionégo pokonáć. SarnStat 616; Ktorą śmiáłość chcąc pohámowáć vſtáwiamy: áby wſzyſcy tákowi/ gdy będą doſtáteczném świádectwem przekonáni/ winą Státutową o náieźdźie domowym wyráżoną káráni byli. SarnStat 761, 571, 1054.

»dostateczny świadek« = testis totalis JanStat [szyk 3 : 3] (6): KuczbKat 275; Trzećia właſność Apoſtolſka/ iż oni ſą obráni/ przednieyſzymi/ y doſtátecżnymi świádkámi náuki páná Chriſtuſowey NiemObr 50, 73; ránny ná zeznánié ran ſwych przed ſądem ma w wiéźdź świádki doſtáteczné na rány ſwé SarnStat 616 [idem] 912; Szarz- Ryt C.

»na wszem dostateczny« (1): Auguſtin opiſuiąc pychę opuśćił/ ále ma to być dołożono/ áby ták ná wſzem było doſtátecżne opiſánie [absoluta definitio] pychy. ModrzBaz 58v.

praw. »dostateczna zapłata« = plenaria a. totalis solutio JanStat (3): á ieſliby ſie doſtátecżna zapłátá/ álbo w częśći ſzkód onych dla iego poczęćia woyny przećiw Króleſtwu/ álbo oſobom podnieśionéy nie sſtała/ tedy ſkázuiemy go/ áby był ná ćiele karan. SarnStat 118, 689 [2 r.].

praw. »dostateczny znak« (4): ZLoczyńcá gdy kogo ná męce wyda/ thedy wydány ma być poiman. Wſzákże to wydánie álbo powołánie/ nie ieſt doſtáteczny znák/ áby powołány miał być zdan ná mękę GroicPorz ii3v, hh2, hh2v, hh3v.

Szeregi: »nabliższy i nadostateczniejszy« (1): [znaki są] Nabliſzſze y nadoſtátecznieyſze/ gdy go widzą s krádźioną rzeczą vćiekáiącego/ z mieyſtcá gdźie rzecz vkrádźiono. GroicPorz hh3v.

»nie dostateczny ale przecię dobry« (1): Vczynki dobre przede krztem ácz nie ſą doſtátecżne ále przećię dobre. WujNT 439 marg.

»dostateczny i dowodny« (1): o ktorym to zwycżáiu/ żadne śie doſtátecżne y dowodne świádectwo przywieść niemoże. KuczbKat 155.

»dostateczny i gruntowny« (1): Iuż zá łáſką Bożą doſtátecżnymi/ y gruntownymi wywody piſmá ś. zbiłá ſię tá dumá Papieſka NiemObr 37.

»jasny i dostateczny« [szyk 4 : 1] (5): LibLeg 11/152v; Yeſtći prawdá/ iż yedno piſmo drugyego yáſnyeyſſe y doſtátecznyeyſſe KromRozm II q4; CzechRozm 198; CzechEp 34; tá rzecż w ſobie doſyć doſtátecżna y iáſna ieſt/ y od zadnych ludźi/ potwierdzenia nie potrzebuie. NiemObr 68.

»pewny a (i) dostateczny« [szyk 5 : 2] (7): Y mami za to ysz czy poſlanczi naschi vkazą pewne a doſtáteczne granycze ziem naszich LibLeg 11/24; áby żaden w Kátowſkie ręce ná mękę niebył zdány/ áż by były pewne á doſtáteczne przećiw niemu znáki złoczyńſtwá/ a dowody nieiákie. GroicPorz hh2, hh3; Mącz 494d; Przeto ku doſtátecżnemu a pewnemu piſmá Apoſtolſkiego nápráwieniu/ naprzod potrzebá żebyś pátrzył mieyſcá w piśmie ś. podobnego onemu ktore maſz za podeyrzáne. BudNT przedm c7; LatHar 663; WujNT 460.

»prawdziwy i (a) dostateczny« (3): [usprawiedliwiony przed Bogiem] ieſt kiedy kto prawdziwe á doſtátecżne vfanie w miłoſierdziv bożym ma SeklWyzn b2v; WujJudConf 216; NiemObr 112.

»(sprawiedliwy) słuszny (i) dostateczny« = (iustus) legitimus et sufficiens JanStat (2): [przywileje] ſpráwiedliwé/ ſłuſzné/ doſtáteczné/ ſłuſznie y wedle rozumu wydáné/ [...] potwiérdzamy/ vmocniamy/ pochwalamy przez ninieyſzy lift. SarnStat 1054, 669.

»szeroki i dostateczny« (3): Rzecż tedy páná Kriſkiego wcżoráyſza/ mądra/ ſzyroka/ y doſtátecżna około tego/ co ma mieć/ y vmieć Dworzánin/ vcżyniłá wemnie wielką boiáźń/ y wąthpienie GórnDworz I4v; KwiatOpis A2v; CzechRozm 260.

»zupełny, (i) dostateczny« (2): potrzeba aby Mamka miała pierſi zupełne y doſtathecżne. FalZioł V 36; SarnStat 1018.

2. Doskonały, absolutny, idealny; ostateczny; plenus Mącz [przeważnie w odniesieniu do Boga, pojęć i spraw religijnych] (42): doſtateczna chwala w nyebye bycz nyemogla przeſz wczyelenya bozego PatKaz III 99, 140; kthemu by ſſya mnoſzyla myedzy Czeſzarzem a myadzy pany naſzymy wyączſza a doſtátecznyeyſza przyyaſzn MetrKor 38/502, 38/502; SeklWyzn f4v; KrowObr 208v, 209; Opowieda iż nie miáłá być żadna tákowa moc ná świećie doſtátecżna ktoreyby Pan rozgą ſwoią pokáráć nie miał. BibRadz I 363c marg; ci ktorzi ſą oſtrego dowcipu/ nieſą doſtateczney pamieći KwiatKsiąż L2; Chryſtus Pan náſz ieſt doſtátecżnym przyczyńcą zá nas BiałKat 153v; Pan Kryſtus [...] ieſt doſtátecżnym odkupieniem/ vſpráwiedliwienim/ y zbáwienim náſzym. WujJudConf 93; BudBib I 279b marg, Is 28/22; Pytał ich/ ieſli tu ieſt/ iáki Páńſki Prorok/ Ktoryby nam dał Boży/ doſtátecżny wyrok. HistHel D2; pod onym zakonem/ było doſtátecżne y wiecżnie trwáiące odpuſzcżenie grzechow CzechRozm 86v, 173; ModrzBaz 89v; SarnStat 1102.

dostateczny w czym (3): pan Bog we wſzitkich ſprawach ſwoich ieſt doſtátecżny tak iż w vcżynkach iego niedoſtatku żadnego ani zbytku niemaſz. GlabGad L7v; KwiatKsiąż K2v [2 r.].

W przeciwstawieniu: »mgły ... dostateczny« (1): gdyż [niktore dowcipy] w inſzych rzeczach mgle ſą/ á wſzakoſz w iedney albo w drugiey rzecży doſtátecżne bywayą. KwiatKsiąż K2v.

Zwrot: »wziąć dostateczne człowieczeństwo sw(oj)e« [o Chrystusie] (2): Pan Chriſtus mocą Boſtwá ſwego/ nátychmiaſt po zezwoleniu Pánieńſkim/ wźiął doſtátecżne cżłowiecżeńſtwo ſwe. CzechEp 178 [idem] NiemObr 144.
Wyrażenia: »dostateczna doskonałość« [szyk 1 : 1] (2): Kryſtus Pan y zakonu y Prorokow ieſt dokońcżeniem/ y doſtátecżną wſzytkiey Ewánieliey doſkonáłośćią BibRadz I *4; NAVKA KOSCIOLA KRZESCIANSKIEGO, [...] doſkonáłośći doſtátecznieyſzéy vczy gruntowniéy SarnStat 714.

»dostateczny koniec« [szyk 1 : 1] (2): [król winien dopilnować] jakoby to dostateczny koniec a skutek brało zawżdy, co jest w prawie wolności i w inych ustawach napisano a postanowiono. DiarDop 109; SarnStat 954.

Szeregi: »doskonały (i) dostateczny« [szyk 3 : 1] (4): nauka y vmieiętnoſć duſzę cżłowiecżą cżyni doſkonałą y doſtátecżną. GlabGad A4v; KrowObr 213; wierzyſzli theż iż [nasz zakon] ieſt doſkonáłym y doſtátecżnym? CzechRozm 82; CzechEp 116.

»dostateczny a nierozdzielny« (1): [kto chce] wedle przykazania bożego żyć/ tedy miewa/ zvpełne/ doſtatecżne/ a nierozdzielne/ odpvſzcżenie grzechow wſzyſtkych ſwoich SeklWyzn c3v.

»dostateczny, wieczny (i jedyny)« [szyk 5 : 1] (6): álbo Kryſtus ieſt doſtátetzny/ wietzny/ y iedyny iednatz/ y przytzyńcá/ álbo nie ieſt? KrowObr 209; W prawdziwym Bogu y tzłowieku [...] wietznym y doſtátetznym kápłanie/ pokłádamy wſzyſthko dufánie náſze. KrowObr 215v, 209 [2 r.], 209v [2 r.].

»zupełny (i) dostateczny« (5): SeklWyzn c3v; Mącz 304b; piſmo ták zupełne y doſtátecżne ieſt/ że mu żadnego wykłádu przydáwáć nie potrzebá WujJud 74v, 96; RejPosRozpr c3.

3. Zdolny, sposobny, zdatny; sprawny, biegły; idoneus, sufficiens Vulg [zawsze jako orzecznik z czasownikiem „być”] (10):

dostateczny do czego (1): A do tego ktoż ieſt ták ſpoſobny [quis tam idoneus] (marg) ábo doſtáteczny. G. (–) WujNT 2.Cor 2/16.

dostateczny ku czemu (4): Tenże Teodectus doradził krolowi aby do Biſkupa żydowſkiego piſał żeby on kniemu żydy [...] vcżone poſłał ktorzyby ktemu przełożeniu [ksiąg] doſtatecżni byli BielŻyw 112; Też podcżas iakmiarz potrzeba ieſt [...] yżebyſmy od wſzelakiey ſprawy wolni byli/ abyſmy potym doſtateczni ku ſprawam y pracam mogli być. KwiatKsiąż P4v, C2, Hv.

dostateczny w czym (1): KwiatKsiąż L3 cf »biegły a dostateczny«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Takież y niewiaſty z teyze przycżyny brod nie miewaią, gdyż ich natura nie ieſt tak doſthatecżna aby wilgothy takowe miała wzgorę podnoſic GlabGad O5.

cum inf (3): nyeyeſteſmy doſtateczny czego myſzlycz znaſz [non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis] ale naſſa doſtatecznoſzcz z boga yeſth [Vulg 2.Cor 3/5] PatKaz III 146 [idem] WujNT 2.Cor 3/5; Co ſą zacż vcżynki y ćierpienia náſze/ áby były doſtátecżne doſyć vcżynić zá wyſtępki náſze WysKaz 25.

Szereg:»biegły a dostateczny« (1): Ale ſię to iakmiarz wſzyſtkim vcżącym przydaie/ yż [...] o ſobie mnięmaią iakoby wnaukach barzo bieglymi á doſtatecżnymi bili KwiatKsiąż L3.
4. Bogaty, dostatni (43):
a. Zamożny, zasobny, majętny; możny; pomyślny, szczęślwy; abundans, copiosus, locuples, opulens Mącz, Cn; affluens, dives, felix, opimus, peculiosus, pecuniosus, perdives, perfluens, praemiosus Cn [przeważnie o człowieku i zbiorowości ludzkiej] (28): iedni niemámy co dać/ drudzy doſtateczni/ na prożné chleby i niepotrzebne rzeczy wolą vtracac MurzHist A4v; á ieſliby to ſzło o przednieyſzy narod/ tedyby przyſzło ná Datáná y Abironá/ ktorzy ſą z narodu Ruben doſtátecżnieyſzy y przednieyſzymi kſiążęty. BielKron 41; Mącz 196c; naydzieſz cżáſem doſthátecżnieyſzego chłopá we wśi niż ſámego páná. RejZwierc 111v, 164; MWilkHist C2v; Będźieć ſię on rzkomo vdawał przed ludźmi zá dobrze maiętnego/ we wſzytkim porządnego/ ktemu doſtátecżnego WerGośc 223; Dani/ Kápłuny/ Gęśi/ Iáycá/ co w vbożſzych wśiach/ ma to bydź pierwey wybierano: także też y we wśiach doſtátecżnieyſzych/ pierwey od chudźiny. GostGosp 40, 18, 30, 36 [2 r.], 42; Temu kto ma/ dádzą/ á doſtátecżnym będźie SkarKaz 80b.

dostateczny w czym (2): Homo domi suae cum primis locuples, Człowiek w domu ſwym wielmi doſtáteczny. Mącz 196c; Rerum copia abundantissimus, We wſzem doſtáteczny. Mącz 502c.

W charakterystycznych połączeniach: dostateczny (-a, -e) chłop, kmiotek (3), miasto, wieś.

Wyrażenia: »dostateczny dom« = zacny, godny ród (1): Ampla honesta fama, Doſtáteczny y poważny dóm. Mącz 157d.

»dostateczny dom« = domus omnibus rebus instructa et apparata Mącz [szyk 2 : 2] (4): Mącz 279d; Co zá głod był ſynowi ſtárſzemu/ w oycowſkim y práwie doſtátecżnym domu SkarŻyw 346, 139; Vrzędnik gdy do Páná przyſtánie/ [...] ma mieć ſtátkow potrzebnych w domu doſtátek/ y to opátrzyć cżego dom doſtátecżny potrzebuie GostGosp 10.

»dostateczny żywot, byt, lata« [szyk 3 : 1] (2 : 1 : 1): A gdy táko hoynie żyłá/ Myſz ſie wieśna zádziwiłá: Chwaląc ten byt doſtátecżny/ Ieſliby też był prześpiecżny. BierEz M3v; SeklWyzn f4; niemow/ mam doſtátecżny żywot [est mihi sufficiens vita]: ábowiem nie niebędzieć to pożytecźno cżáſu pomſty y odwodu. Leop Eccli 5/1; SkarŻyw 413.

Szeregi: »bogaty a dostateczny a bogosławiony« (1): Opulentissima et beata civitas, Bogáte á doſtátecżne a bogosłáwione miáſto w ktorym na wſzem dobrze yeſt. Mącz 23d.
α. W funkcji rzeczownika: »dostateczny« = bogacz (3): [chciał] á żeby doſtátecżni przedáiący imioná bogáte/ z vbogiemi/ ktorzy niemieli co przedáć/ byli rowni SkarŻyw 535; Czwarty caſus/ gdy kto oſądzony y ſkazány/ áby doſyć vczynił/ álbo doſtátecznégo rękoiemſtwo [JanStat 642: doſtáteczné rękoiemſtwo = sufficientem fideiussoriam cautionem] ſtáwił/ to vczynić wzgárdźi SarnStat 516; Y był to piękny obyczay mądrych ſtárcow y wielkich krolow/ y innych doſtátecznych (marg) Stárych rozumow y pánow zwyczay (‒)/ ktorzy tym ſobie ſławę y krotofilę czynili SkarKaz 80a.
b. Okazały, znaczny, wystawny, kosztowny, drogi; copiosus Mącz, Cn; amplus, plenus Mącz; elegans, lautus, luculentus, magnificus, opimus, sumptuosus, unctus Cn (14): A tak ia też V. M. pana mego [...] wiem kochać ſie w piſmie, w naukach [...] y innym opcim chczącim ſie vcżyć ſwym wſzitkim doſtatecżnym nakładem w każdey ſwey dzierżawie pomagaiąc knaukom BielŻyw nlb 4; ComCrac 14v; Krol Káźimierz z biſkupem Krákowſkim Getką dáli kośćioł doſtáthecżny S. Floryánowi zmurowáć y nádáć. BielKron 357, 15, 345v; Amplum, et copiosum patrimonium, Bogáte/ Doſtáteczne ymienie. Mącz 64c, 64c; SkarŻyw 535; ſzáfárze ſkárbu tego vżyczáć mogli do pewnego czáſu pewnych ſum/ zá doſtáteczną złotą ábo śrebrną zaſtáwą VotSzl D4.

W charakterystycznych połączeniach: dostateczna (-e) dzierżawa, imienie (3), majętność, posesyja.

Szeregi: »dobry i dostateczny« (4): w któréykolwiek źiemi onégo Woiewództwá [wojewodowie] będą mieli ośiádłość/ zá dobrą y doſtáteczną ma bydź rozumiáná. SarnStat 72.

»piękny a dostateczny« (1): In alienam pecuniam plenam atque preclarem invadere, Rzucić ſie ná piękną á doſtáteczną máyętność cziyę. Mącz 304b.

»szeroki a (i) dostateczny« (2): Kocháią ſię ludźie w wielkich poſſeſſyách y dochodách źiemſkich/ y w pięknych zamkách/ y ſzerokich á doſtátecznych imionách. SkarKaz 637b, 637b.

»znaczny i dostateczny« (1): we Włoſzech hoſpitalia znáczne y doſtáteczne/ á v nas w Wárſzáwie świętey pámięci Krol Stephan/ záłożyć y zbudowáć był raczył VotSzl C2v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Efficax, capax, stateczny, dostateczny, moczny, poziteczny. BartBydg 46.

Synonimy: 1. dobry, gruntowny, jasny, należyty, pewny, słuszny, właściwy; 2. doskonały, zupełny; 3. baczny, biegły, doświadczony, sposobny, sprawny; 4. bogaty, dostatni; a. fortunny, majętny, możny, pieniężny, zasobny; b. obfity, okazały, wielki, zbytny, znaczny.

Cf DOSTACZNI, NIEDOSTATECZNY

TK