[zaloguj się]
[pdf]

JASNY (1466) ai

a jasne.

comp i sup -jaśniejszy (50 + 262), -j(e)śniejszy (4), skrót: N. (6); -j(e)śniejszy ZapWar (1); -jaśniejszy : -j(e)śniejszy LibLeg (26 : 3); -ejszy (120), -(e)jszy (293). sup nå- (255), n(a)j- (1), skrót: N. (6); na- : n(a)j- ActReg (4 : 1); nå- (175), na- (7), n(a)- (73); na- HistRzym (1), SkarŻyw (2); nå- : na- RejPs (1 : 4).

Fleksja
sg
mNjasny, jaśniejszy, nåjaśniejszy fNjasnå, jaániejszå, nåjaśniejszå nNjasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé, jasno
Gjasnégo, nåjaśniejszégo Gjasnéj, nåjaśniejszéj, jasné Gjasnégo, jaśniejszégo, nåjaśniejszégo
Djasnému, nåjaśniejszému Djasn(e)j, nåjaśniejsz(e)j, jasnyj Djasnému, nåjaśniejszému
Ajasny, nåjaśniejszy, jasnégo, nåjaśniejszégo Ajasną, jaśniejszą Ajasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé
Ijasnym, jaśniejszym, nåjaśniejszym, jasn(e)m, nåjaśniejsz(e)m Ijasną Ijasnym, jaśniejszym, nåjaśniejszym
Ljasnym, nåjaśniejszym Ljasnéj, jasné Ljasnym, jasn(e)m
Vnåjaśniejszy Vjasnå, nåjaśniejszå Vnåjaśniejsz(e)
pl
N m pers jasny, jaśni, jaśniejszy, nåjaśniejszy
subst jasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé
G jasnych, jaśniejszych, nåjaśniejszych
D jasnym
A m pers jasné, nåjaśniejszé
subst jasné, jaśniejszé
I m jasnémi, jasnymi, jasnymi, jasnémi
f jasn(e)mi
L jasnych, jaśniejszych
V m pers nåjaśniejszy
subst jasn(e)

sg m N jasny, jaśniejszy, nåjaśniejszy (165). ◊ G jasnégo, nåjaśniejszégo (59); -égo (28), -(e)go (31). ◊ D jasnému, nåjaśniejszému (33); -ému (12), -(e)mu (21). ◊ A jasny, nåjaśniejszy (54), jasnégo, nåjaśniejszégo (8); -égo (7), -(e)go (1). ◊ I jasnym, jaśniejszym, nåjaśniejszym (28), jasn(e)m, nåjaśniejsz(e)m (4); -(e)m MurzHist (1), RejPs (2); -ym : -(e)m LibLeg (2 : 1). ◊ L jasnym, nåjaśniejszym (11). ◊ V nåjaśniejszy (75). ◊ f N jasnå, jaániejszå, nåjaśniejszå (197); -å (175), -(a) (22). ◊ G jasnéj, nåjaśniejszéj (40), jasné (1) OpecŻyw, ~ -éj (8), -(e)j (32). ◊ D jasn(e)j, nåjaśniejsz(e)j (30), jasnyj (1) MurzHist. ◊ A jasną, jaśniejszą (48). ◊ I jasną (25). ◊ L jasnéj (19), jasné (1) OpecŻyw; ~ -éj (1), -(e)j (18). ◊ V jasnå, nåjaśniejszå (7); -å (6), -(a) (1). ◊ n N jasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé (113), jasno (3); jasno SkarŻyw (2); jasné : jasno Leop (1 : 1); -é (10), -(e) (103). ◊ G jasnégo, jaśniejszégo, nåjaśniejszégo (72); -égo (13), -(e)go (59). ◊ D jasnému, nåjaśniejszému (38); -ému : -emu SarnStat (3 : 3), -(e)mu (32). ◊ A jasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé (55); -é (8), -(e) (47). ◊ I jasnym, jaśniejszym, nåjaśniejszym (33). ◊ L jasnym (15), jasn(e)m (1) OrzRozm. ◊ V nåjaśniejsz(e) (2). ◊ pl N m pers jasny (2) SeklKat, jaśni (1) RejAp, jaśniejszy, nåjaśniejszy (3) RejWiz (2), SarnUzn. subst jasné, jaśniejszé, nåjaśniejszé (111); -é (14), -e (1), -(e) (96); -é : -e KochPs (1 : 1).◊ G jasnych, jaśniejszych, nåjaśniejszych (51). ◊ D jasnym (13). ◊ A m pers jasné, nåjaśniejszé (2); -é (1), -(e) (1). subst jasné, jaśniejszé (76); -é (5), -(e) (71). ◊ I m jasnémi (8), jasnymi (7); -émi LibLeg, GliczKsiąż, RejAp (2), RejPos, GrochKal, SarnStat (2); -ymi KromRozm II, GroicPorz (2), BielKron, KuczbKat, CzechEp, WysKaz; ~ -émi (2), -(e)mi (6). f jasn(e)mi (7). m jasnymi (23), jasnémi (14); -ymi OpecŻywList, BielŻyw, KochSat, KuczbKat (2), CzechRozm (6), CzechEp (7), NiemObr (5); -émi OrzRozm, Mącz (3), RejAp (2), RejZwierc, RejPosWstaw, RejPosRozpr (2), ModrzBaz (3), KochPs; ~ -émi (1), -(e)mi (13). ◊ L jasnych, jaśniejszych (6). ◊ V m pers nåjaśniejszy (3). subst jasn(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Błyszczący, świecący, wydający blask; lucidus Mącz, Calep, Vulg; splendidus Calep, Vulg; clarus, luminosus, nitidus, serenus Mącz; lucens BartBydg; perlucidus Calep (285): PatKaz III 121; BartBydg 84; GliczKsiąż H8; RejWiz 34v, 145, 154; Mącz 55c, 199c, 201a [2 r.]; gwiazdá ieſth káżda iáſna s przyrodzenia ſwego/ ále iutrzenna iuż co dáley to iáſnieyſza aż do wzeſcia ſłonecżnego. RejAp 33v, 175; RejZwierc 15; Iáſna ieſt zorza/ iaſno ſłońce páła KochPs 52; SkarŻyw 277; MWilkHist A3v; StryjKron 255; KochPhaen 4, 7, 8 [2 r.], 22, 23; Lucidus Swiatłi, iaſni. Calep 620b, 357a, 784b, 1000a; KochFrag 18; WujNT 201; Ktore świát wielki pod iáſnym złotego ſłońcá Kołem/ prowádzą do pewnego końcá. WitosłLut A5v, A3; SapEpit A2.

W połączeniu z nazwą gwiazdy lub gwiazdozbioru (11): StryjWjaz A2; A Phebus iuſz puł Niebá był obiechał iáſny StryjKron 528; POd nogámi oglądaſz Bootá iáſnégo Pánnę KochPhaen 4, 3, 13, 14, 18, 19 [2 r.], 23 [2 r.].

W porównaniach (44): PatKaz II 59, 82v; PatKaz III 113; Rozdzielał wody byſtre ćiekące [...] a wćiemnoſći nocney iáko ogniem iáſnem ie gwiazdámi oſwiecał. RejPs 114v; Leop Eccli 50/7, Is 18/4; ſtworzyciel [...] ſłońce iáſne iáko ſwiecę ſpráwił RejWiz 154v, 7v, 122v, 141 v; RejPosWiecz2 92v; RejZwierc Bv, 100, 104 [2 r.], 149, 177; Mieſzkamy w iáſnem świetle/ iákoby w gęſtych ćiemnośćiách [in luce clarissima, tanquam in tenebris densissimis] ModrzBaz 144; StryjWjaz A2, B2v; A iák Słońce ná niebie Bog nam iáſne ſpráwił/ Ták iáſnie ſławę twoię Podole obyáwił. PaprPan V3, Ee3; SkarŻyw 81; StryjKron 145; GrabowSet N4v; KołakSzczęśl A2; WujNT Luc 11/36; CzahTr H4v; SapEpit B4v; SzarzRyt D4v. Cf »jasny jako słońce«.

W przeciwstawieniach: »jasny ... ciemny (4), szpetny (2), zagaszony« (7): gdy iáſne ſłońce zaydzye ſzpetną burzą. RejWiz 7v, 119v; Azaſz nie lepiey być iáſną pochodnią niżli ſwiecą ſmierdzącą zágáſzoną? RejZwierc 131, 40v; noc naćięmnieyſza V ćiebie nád połudné świátło iáſnieyſza. KochPs 203; KochTarn 74; PudłFr 21.

Wyrażenia: »gwiazda jasna« [szyk 7 : 6] (13): PatKaz II 82v; HistAl A3, F8v; RejWiz 122v, 128v; BielKron 138; On vmocnił przepáśći/ á niebo gwiazdámi Iáſnemi ochędożył GrzegRóżn N4v; StryjWjaz B2v; PaprPan Ee3; KochPs 11; GórnTroas 28; SapEpit B4v; Kto ſię/ gdy niebá chmurá niezákrywa Pátrząc ná iáſnych gwiazd błáſk [!]/ niezdumiwa? SzarzRyt A3.

»ogień jasny« [szyk 2 : 1] (3): RejPs 114v; Gdyż pirrá łáćinnicy ogień iáſny zwáli/ Y ſtąd też to przezwiſko temu niebu dáli. RejWiz 154; BielKron 456v.

»jasny płomień« (4): SienLek Vvv4; Arkturów iáſny płómień górnych náſzladuie Dróg KochPhaen 16, 16, 24.

»pochodnia jasna« [szyk 5 : 2] (7): GórnDworz L15v; RejZwierc 33v, 131, 177, 211v; A drudzy mowią; iſz w nocy przytymże ćiele pochodnie iáſne zápalone widżiano. SkarŻyw 368; StryjKron 145.

»jasny promień« [szyk 3 : 2] (5): RejWiz 176, 177; RejPosWiecz2 92v; A wſkok czarnowłoſa noc przed nim [słońcem] viéżdżáłá/ Iáſnym promienióm iego ſtáwić ſie nie śmiáłá GórnTroas 17; GosłCast 57.

»słońce jasne« = nitidus sol Mącz; sol refulgens Vulg [szyk 13 : 8] (21): PatKaz II 59, 82v; gdi pátrzimy w niebo/ gwiazdi niezlicżone iáſnące/ ſłońce bárzo iáſne/ kthorego iáſnoſcią wſzytek ſwiáth bywa oſwiecon y zágrzewan/ [...] widzimy HistAl 17; Tákżeć gwiazdy y mieſiąc od ſłońcá iáſnego/ Popráwuią nadobnie też bláſku ſwoiego. RejWiz 145, 7v, 90, 145, 154v; Leop Eccli 50/7; Mącz 247d; CzechRozm 192v; PaprPan V3; KochPs 94; StryjKron 702; CzechEp 167; ReszPrz 4; WisznTr 19, 32; GrabowSet E; CzahTr H4v; ſłońcá twarz iáſnégo/ Promień tráći: iuż ginie iáſność świátłá tego. GosłCast 19.

»jasny jako słońce, niż (nad) słońce jaśniejszy« (9 : 7): PowUrb +3; ſyn boży [...] ieſt iako kwiat nad ſłońce iaſnieyſſy nad balſám wonnieyſſy OpecŻyw 15, 182v; á ſtolec máieſtatu krolewſkiego iego będzie tak iáſny y ták trwáły iáko Słońce y Mieſiąc ná niebie RejPs 133; SeklKat H4v; Y nád Bogáć nic pewnyeyſſego/ á nád ſłońce nie yáſnyeyſſego nyemáſz. KromRozm III B8v, B6v; RejWiz 154v, Dd; RejAp 84v; RejZwierc 84v; vyrzał ná powietrzu krzyſz iáſny iáko ſłońce SkarŻyw 396, 279; ArtKanc E9; LatHar 597, 680.

»jasna (-e) światłość, światło« = lux splendida Vulg [szyk 5 : 3] (7 : 1): FalZioł III 35a; Leop Tob 13/13; BibRadz 4.Esdr 6/45; RejAp 186; ModrzBaz 144; Abowiem w pułnocy/ ktorey początek był nowego roku/ niebo iáſną y wdzięczną ſwiátłoſcią przez krotki czás iáſnie ſwiećiło znacząc ſmierć Xiążęćiá Boleſławá Wſtydliwego StryjKron 350; SkarŻyw 81; GrabowSet X.

»jasna świeca« = lucerna fulgoris Vulg [szyk 6 : 1] (7): cnothá cnotliwemu záwżdy iáko iáſna ſwiecá przed oczymá ſie ſwieći RejZwierc 100, Bv, 40v, 104 [2 r.], 149; WujNT Luc 11/36.

»jasna zorza« (7): RejWiz 177; KochPs 156; WisznTr 26, 30; Kwáp ſye póki iáſné zorze Nie zápádną w byſtré morze KochPieś 35; KochSob 71; KochTarn 74.

W przen (68): PatKaz I 10; czo yeſt ſzlachethnyeyſzego nad matką bozą czo yaſznyeyſzego nad tą która uybrala ſobye ſzwyatloſzcz uyeczną PatKaz III 144v, 113, 123; Mądrość cżłowiecża okázuie ſie na twarzy iego iáſna [lucet in vultu eius Vulg Eccle 8/1]/ á mocny twarz ſwoię zmieni. BielKron 81; RejAp 14, 29, 90v, 137 [2 r.], Dd4; iuż duſzá dáie znáć/ iż opánowáłá ciáło/ á ſwoią ſwiátłoſcią/ iáſne vcżyniłá cieleſne ciemnośći. GórnDworz L17; RejPos 196v, 338, 339v; Iáſne niebieſkié domy Roświéćiły ſye gromy Ogniſtémi KochPs 146; WitosłLut A6v.
Wyrażenia: »gwiazda jasna« = stella splendida Vulg, PolAnt [szyk 9 : 5] (14): Leop Apoc 22/16; BibRadz Apoc 22/16; ſłyſzyſz cżym ſie nam ten Iezus opowieda być/ bo oną gwiazdą iáſną o ktorey Prorocy powiedáli RejAp 194v, BB, 12v, 190v, 193; Ale iáſne my gwiazdy mamy/ ktore nas wiodą [...] Swieći nam iáſno krzeſt ſwięty RejPos 36v, 36v [2 r.]; CzechEp 318; LatHar 505; WujNT Apoc 22/16; SkarKaz 81b.

»jasny ogień« (2): RejAp 85; Bo zazdrość záwżdy cnoćie iáſny ogiéń niéći. PudłFr 42.

»jasny płomień« (1): Przeto mnie letnie tyka/ On iáſny płomień z ogniá twey miłośći. GrabowSet F4v.

»jasna pochodnia« [szyk 6 : 1] (7): BibRadz I *3v; RejAp 85; RejPos 339, 346; W ſkromnośći cżłowiek s poććiwą poſtáwą/ Ten ieſt pochodnią iáſną wſzytkim práwą. RejZwierc 219, 130v; WujNT 514.

»promień jasny« [szyk 2 : 1] (3): OpecŻyw 13v; BielKron 35; Po wielkiey mgle y chmurnych á niewdzięcżnych obłokách/ roſterkow ſtárych/ iáſne nam pożądáney iednośći promienie záświećiły. SkarJedn 269.

»jasna («e) twarz, obliczność, oblicze« [szyk 6 : 1] (5 : 1 : 1): Aczkolwiek zárzućili ſidłá zewſſąd námię [...] ále gdy ty vkażeſz iáſną oblicżnoſć nádemną ſwoię ſámi oni dobrowolnie wtyſz ſidłá ſwoie wpádáią. RejPs 84v, 96v; LubPs H2v; RejAp 14v, 85; Roświéć mię ſwą iáſną twarzą/ náucz mię praw ſwoich KochPs 184, 74.

»jasne słońce« (3): Oto otworzył nam then klucż przepáść fáłſzow [...] kthorymi iáko dymem záćmił nam ono náſze iáſne á prawdziwe Słończe Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá RejAp 77v, 63v, 66v.

»jasna (-e) światłość, światło« [szyk 8 : 2] (9 : 1): BibRadz 4.Esdr 6/40; RejPos 338, 339 [4 r.], 339v; á przed ſię wiele náſzych/ w ták iáſney świátłośći prawdy [veritatis luce]/ kocháią ſię w záſtárzáłem wyſtępku ModrzBaz 102; áby ſię wźdy kiedykolwiek/ będąc od świátłośći iáſney ſłowá Bożego ſtrofowáni/ záwſtydáć vporu ſwoiego przed Bogiem mogli CzechEp 27; O świátło naiáſnieyſze/ wiecżney prawdy Boży Oświeć moy ſmyſł GrabowSet P2v.

»jasna świeca« [szyk 2 : 1] (3): RejPos 346v; Ták vmiał wielki on cżłek [...] naniżey ſamego ſiebie w ſwym ſercu pokłádáć. Ale Pan Bog świece oney iáſney niechćiał mieć pod łáwą. SkarŻyw 543; LatHar 464.

Szeregi: »jasny, (i) jutrzenny« = splendidus et matutinus Vulg (2): Leop Apoc 22/16; Iam ieſt korzeń y narod Dawidow/ iam ieſt gwiazdá iáſna iutrzenna [Vulg Apoc 22/16]. RejAp 193.

»jasny a objaśniony« (1): práwie iáſną á obiáſnioną wiárę ſwoię wſpák obrácáią/ á niſzcżą ią w nędznych ſercach Twoich RejPos 245.

»jasny i zaranny« — splendidus et matutinus PolAnt, Vulg (3): BibRadz Apoc 22/16; CzechEp 318; Iam ieſt korzeń y narod Dawidow/ gwiazda iaſna y zaránna. WujNT Apoc 22/16.

α. O aniołach (12): Aniol iaſny k paſtyrzom cżuiącym premowil/ weſelé wám powiedám ijż ſie krol narodzil OpecŻyw 17; Iáſnieyſzy Anyeli niż gwiazdy RejWiz Cc6, 154v marg; BielKron 165; RejAp 147, 147v [2 r.], 184, 201; Y w drodze ſpotkał go mąſz wielki y iáſny/ mowiąc: áby niechodził do Guttyki/ ále do Zanzale SkarŻyw 328, 20, 98.
β. Według religii chrześcijanskiej o ciałach ludzi sprawiedliwych po Sądzie Ostatecznym (8): kaganyecz czyala twego yeſt oko twe yeſzly oko twe proſte a nyemayące nyektorey cząſzczy czyemnoſzczy bądzye teſz czyalo twe yaſne wſzythko [lucidum erit Vulg Matth 6/23] [przekład tego samego tekstu: GlabGad N5v, MurzNT, LatHar [ + 11]] PatKaz III 145v; GlabGad N5v; Mamy wierzić że weſniem ciąło v wielbione/ iaſne/ ſubtilne/ y chutkie SeklKat R3; MurzNT Matth 6/23; RejAp 172v; ReszList 180; ArtKanc O16v; LatHar [+11].
a. Wspaniały, świetny, znaczny, sławny; illustris BartBydg, Calep; luculentus Mącz, Calep; nobilis BartBydg; splendidus Mącz; clarus, dilucidus, praeclarus Calep (53): nieleżytz w roſkoſſy anij w iaſne lóżnicy OpecŻyw 16, 145, 182; KromRozm III B6v; BielKom B3v; cżego iáſną pámiątkę cżyni ono ſławne zwycięſtwo Przedziádá W. K. zacnośći LeszczRzecz A6; RejZwierz 130; KwiatKsiąż I3v; Luculentus, Swietny/ Iáſny/ miekcący ſie/ ozdobny/ okazáły. Mącz 201a, 139a, 409c; RejAp 172; RejPos 220v; BiałKat 98v, 151; RejZwierc 103v, 212v; BudNT Act 2/20; PaprPan L4 [2 r.]; KochPs 39; HistRzym 116v; [św. Anzelmus] Y innymi tákiemi cudy był iáſny. SkarŻyw 334, 70; Odeślę was do onego Iáſnego Ráiu źiemſkiego. MWilkHist F3; Gdźie [w Krakowie] mnoſtwo iáſnych gmáchow. KlonŻal B4v; KochMuza 26; ArtKanc T17; Clarus ‒ Iaſny. Zacny słąwny. Calep 203b, 324b, 505b, 620b, 830b; LatHar 39, 294, 600; KlonWor 56.
Szeregi: »jasny, (a) sławny« [szyk 2 : 1] (3): Teć ſą godnośći one [...] iáſne przed bogiem/ ſławne przed ludem OrzRozm P4; Mącz 106d; RejPos 286.

»jasny i spaniły« (1): Zbudował trzy dwory/ ſobie ieden bárzo iáſny y ſpaniły BielKron 77v.

»wielki a jasny« [szyk 5 : 1] (6): Y Vyrzałem potym máyeſtat wielki á iáſny: y ſiedzącego ná nim RejAp 171v, 172 [4 r.], 203.

»wyborny i jasny« (1): Niechay wam będzye iedno miáſto ſwięte ná mieyſcu wybornym y iaſnym/ ktore ſobie Bog obierze BielKron 39.

»jasny, (a) znaczny« [szyk 1 : 1] (2): RejAp 108v; Poniewaſz Kośćioł ſwoy Pan Chriſtus we Słońcu poſtáwić racżył/ áby gi iáſny/ znácżny/ y znákomity wſzyſtkim vcżynił. WujJud 131.

»jasny i znakomity« (1): Poſtánoniwſzy [!] tedy P. Chriſtus kośćioł ſwoy powſzechny po świećie iáſny y znákomity/ [ucznie napomina.] WujNT 104. [Ponadto przy innym szeregu 1 r.]

»jasny, (i) znamienity« (2): Illustris, nobilis, yaszny, znamyenyty BartBydg 72; KwiatKsiąż G2v.

2. Pogodny, bezchmurny, słoneczny (o warunkach atmosferycznych); serenus Mącz, Calag, Calep; luminis Vulg (52): dźień Młodzionkow [...] wſzytek był mrozny á iaſny LudWieś B2; Przeto ten Mieſiącz czały będzie ſie pokazował iaſny LudWieś B3, Bv, B2; Mącz 247d, 386b; Hell. Iáſny/ pogodny. Serenus. Calag 270a; Innubilus ‒ Nie mrocziſti, iaſni. Calep 539a, 971b.

W porównaniach (7): plaſzczyk yako by modry tey baruy yako nyebo iaſne PatKaz III 122; wſſytki ćiemnoſći ſą tobie przezroczyſte iáko dźień náiáſnieyſſy. RejPs 206v; LubPs eev; BielKron 32v; Nie ieſt ták iáſne niebo/gdy ſię ſłonecżnemi promieńmi oświeca/ iáko Rzymſkie miáſto SkarJedn 90; KochCn B4v; KołakCath C2.

W przeciwstawieniach: »jasny (dźień) ... chmurny (2), chmury, ciemności, ciemny« (5): RejPs 206v; dźień ſwie. Thomy/ pokazał ſie od zaranku do ſrzodpołudnia iaſny/ ku południu ſrzednie chmurny/ Ząſię w południe iaſny/ potymże chmurny LudWieś B2; Cyemne nocy yák dzyeń yáſny ſie záwżdy sſtawáyą LubPs eev; RejWiz 35.

Przysłowia: po dżdżu iáſny dźień przychodźi. PudłFr 21.

W iáſny dźień záwżdy cień zá káżdym chodzi/ A zazdrość w ſzcżęſciu ná káżdego godzi. RejZwierc 224v.

Wyrażenia: »jasny dzień« = clarus a. insolatus a. luculentus dies, apertum coelurn Mącz [szyk 15 : 7] (22): FalZioł V 118v; RejPs 136, 206v; HistAl K3v, K7v [2 r.]; LubPs eev; RejWiz 35; Záydzie Słońce o południu/ y każę ſie záćmić źiemi w iáſny dźień [in die luminis]. Leop Amos 8/9, 3.Reg 3/21; Cżáſu thego iaſny y piękny dźień był BielKron 307v, 64; Mącz 31d, 55c, 201a, 278d, 398d; RejZwierc 224v; KochFr 56; KochCn B4v; Kołak C2; PudłFr 21.

»jasne niebo« = coelum vernans Mącz [szyk 5 : 2] (7): PatKaz III 122; [z gór w Jeruzalem] wſzytkę Arábią/ Iordan/ morze martwe/ y inne dálekie ſtrony/ kiedy iáſne niebo/ widáć było. BielKron 264v, 448v; Mącz 484a; BielSen 2; Slepych Kretow rzecz w ziemi żyć [...] Po wierzchu źiemie z przyrodzenia cżłowiek Pod iáſnym niebem/ niech prowádźi ſwoy wiek KlonFlis C2v.

~ Wyrażenie przyimkowe: »pod jasnym niebem« = na świecie (1): Ktorego nieśmiertelne imię nie vſtánie/ Poki pod iáſnym niebem ſławna Litwá będzie WitosłLut A3v. ~

»jasne powietrze« (2): FalZioł V 55; Powietrze ono iáſne práwie przezrocżyſte/ Przez namnieyſzey mákuły/ iáko Kryſztał cżyſte. RejWiz 179v.

Przen: Beztroski, spokojny, wesoły (8): OpecŻyw 129; FalZioł I 13d; pobudził ná ſię Ceſarzá iż on ták przeſpiecżną rzeczą ſmiał záfráſowáć oblicże iáſne Ceſárſkie BielKron 311v; ArtKanc H6.

W przeciwstawieniu: »jasny ... ponury« (1): Abowiem to ieſt nadobny przymiot káżdego poććiwego cżłowieká/ gdzye ſą ſłowá iáſne á nie ponure á práwie ſękowáte RejZwierc 83v.

Szeregi: »spokojny i jasny« (1): Nic nie mam ná ſię ćięſzkiego: wſzytkomi ſpokoyno/ y iáſno. SkarŻyw 142.

»jasny, wesoły« [szyk 1 : 1] (2): Widziſs też ocży moię bytz weſolé/ iaſné ij niepokaloné/ ale ċżaſu męki moié/ vzrzyſs ié od żydow zawiązané/ niemotzné/ placżliwé/ krwią zaláné. OpecŻyw [79v], 147v.

3. O kolorach pastelowych (głownie o białym i żółtym); także o mało intensywnych odcieniach barw; blady; niekiedy o czystości koloru (175): polewka onego mięſa krew dobrą iaſną cżyni. FalZioł I 52d; [grzybienie mniejsze] kwiat ma żołti, piekny, iaſny FalZioł I 154a; GAlbanum ieſth guma to ieſt kliy/ á ktore ieſt iaſne á podobne białemu kadzidłu á lipkie/ to ieſt nalepſze FalZioł III 33b, I 67a, III 39c, V 3, 94; ludziem kaſzlącim zdrowe ieſt picie miodu zwłaſzcża iaſnego GlabGad K; HistAl Cv, C2, Lv; Leop Ex 26/1; BielKron 462v; Albo przynamniéy czopek z mydłá álbo z ſłonin/ albo z ſoli iáſnéy w zádek wpráwić dla odwilżenia SienLek 139v, 33v, 69v, 104, 134; A dano iey ieſt áby ſie przyodziáłá lniánym płotnem cżyſtym á iáſnym RejAp 157v, 158; RejPos 243v; SkarŻyw 179; GrabowSet T3v; modliłem ſię [...] á oto mąż ſtánął przedemną w odźieniu iáſnym [in veste candida] WujNT Act 10/30.

W porównaniach (8): Zdrow bądz zbawienijé wſſytkich/ dziecię náſlicżnieyſſe/ iaſnieyſſeé nad liliją/ rumienſſé nad rożą. OpecŻyw 18; FalZioł IV 57c; Nieyáki wrzód kroſty álbo boliączká puſzczáyąca z ſiebie ropę ták yáſną y żołtą yáko miod Mącz 214b; MWilkHist D2; Ze mnie [ptak] ſie sſtał ták śliczny/ iż śniegu białégo Iáſność ma/ przenaſzáłá łábęćiá iáſnégo. GosłCast 19. Cf »jasny jako śnieg«.

W przeciwstawieniach: »czarny (2), brudny, ciemny ... jasny« (4): RejWiz 145v; Mocz iáko mleko/ ná dole ćiemny/ á gęſty/ w poſrzodku iáſny/ á ná gorze też ćiemny/ Opuchlinę známionuie. SienLek 26v; KochPs 97; Iáko dwá Krole przećiw ſobie ſiędą/ A rownym woyſkiem potykáć ſie będą. Ieden z nich w iáſney/ drugi w cżarney zbroi KochSz A2.

Wyrażenia: »farba, barwa jasna« = color serenus Mącz [szyk 2 : 1] (2 : 1): FalZioł IV 57c; farba iaſna á biała cżyni gwałt wzrokowi, iż bywa w ocżu blaſk GlabGad B7; Mącz 386b.

»jasny obłok« = nubes serena Mącz [szyk 8 : 7] (15): y uſrzala [Sybilla] woblocze yaſnym ſtoyącz panną pyąkną z dzyecząthkyem PatKaz II 58; Mącz 386b; RejAp 94v, 95 [3 r.], 95v, 125, 125v, 172; PudłFr 21; LatHar 390, 392; KołakCath B3v; Gdy on ieſzcze mowił/ oto obłok iáſny [nubes lucida] okrył ie, WujNT Matth 17/5.

»jasny jako śnieg« (3): PowUrb +3; RejPos 108; A ſzáty iego sſtáły ſię iáſne y bárzo białe iáko śnieg [splendentia et candida nimis velut nix]: iákich nie może blecharz ná źiemi wybielić. WujNT Mar 9/3[2].

»jasne wino« = merum Murm, BartBydg (3): Murm 164; BartBydg 90; garść ſzáłwijey/ liśćia bzowego/ tylé ieżynowégo/ kożdego rowno warz w iáſnym winie/ albo w piwie wyſtałym SienLek 157.

Zestawienie:lek. »jasna żołć« (16): FalZioł V 12v; CZłowiecze ćiáło/ ze czterech żywiołow ſłożono ieſt [...] á od onych/ właſne też ſą wilkośći: to ieſt/ Kreẃ/ Iáſna żołć/ Czarna żołć/ y flegmá. SienLek 23v; Wtora wilgość/ Iáſna żołć/ ktorą zową Kolerá: podobna Ogniowi: ma ſwe mieyſtce/ przy Wątrobie/ á oddech iey/ Vſzy. SienLek 28v, 23v, 24 [2 r.], 29, 29v, 40 (15).
Szeregi:»biały, (a, i) jasny« = splendidus et candidus Vulg [szyk 6 : 4] (10): A ieſth to gumi białe/ iaſne ieſt nalepſze. FalZioł III 26a, III 26a, 27c; GlabGad B7; Candidus Iáſny/ Biały Mącz 33b, 33b; Słuchayże iż ći Anyeli byli odziani odzieniem białym á iáſnym RejAp 131v, 130; Calag 563a; WujNT Mar 9/3[2].

»jasny, (i) żołty (a. żołtawy)« [szyk 2 : 1] (3): Ieſt gumi drzewa iednego z Indiiey/ Która ieſt żołtawa/ iaſna/ tą ma być obierana iako lepſza. FalZioł III 27d; Mącz 214b; SienLek 26v.

Przen: Moralnie czysty, niewinny, nieskalany; uczciwy (16): OpecŻyw 187v; PatKaz II 50v; á iuż tam ſkazenie naturi naſzey niebędzie miało moczy wnas/ ale ſię ſtaniem czyſczy/ iaſny/ duchowny nieſmiertelny SeklKat Rv; Ocży twoie ták ſą iáſne/ iż nie bacżyſz nie złego/ áni pátrzyć możeſz ná niepráwość BibRadz Hab 1/13; GórnDworz Cc4v; BiałKat 271; RejZwierc 106, 114v; Iż iáſne ſpráwy wſzytki w tym domu bywaią/ Ktorzy iedno ten zacny kleynot zá Herb máią. PaprPan V; Ale oko prześpiecżne y ſławá pocżćiwa/ Tá mię iáſnym kożdemu z tych brudow odkrywa. CzahTr B4v; PaxLiz A3.

W przeciwstawieniu: »czarny ... jasny« (1): Chodząc tedy po Murzyńſkiey zyemi/ wiele ludu náwroćił y kościołow zákłádał ná Krześciáńſką wiárę/ iáko Auguſtyn s. piſze iż s cżarnych iáſne podzyáłał BielKron 144.

Wyrażenie: »niżli śnieg jaśniejszy« [szyk zmienny] (2): á gdy będzieſz raczył możeſz/ ſpráwy moię iaſnieyſſe niſli ſnieg vczynić. RejPs 77, 98.
Szereg: »czysty, (i) jasny« (2): Nam też ktorzy mamy czyſte y iaſne duſze/ nie potrzebá iezdzić na gory dla ofiárowánia bogu Amonowi HistAl L4v, G3.
α. W połączenia z nazwami kołorów (4): [uryny] młodych ludzi ſą rumiano jaſne. FalZioł [2]; á ku wirzchu kwiatki idą rzedem ku gorze/ ſą iaſney brunatnoſci FalZioł I 64; GlabGad B5; Mocz pieniſty iáſny przyczyrwień/ bol w práwym boku więczſzy známienuie. SienLek 27.
a. O skórze, włosach i oczach człowieka (17):
α. O skórze (9): cżolo [ma Jezus] gladkié a wielmi iaſné/ oblicżé też niezmarſſcżoné ij bez żádné zmazy/ náiaſnieyſſé/ ktoreé rumianoſtz mierná kráſi. OpecŻywList C; PatKaz III 113, 121v; Ręka iaſna á trochę rumiana cłowieka dobrych obycżaiow znamio. GlabGad P2v; BielKom E5; RejWiz 142v; vyrzą iáwnie wielki pocżet pánienek vbránych wdziwne piękne ſzáty wielce iáſne y ozdobne twarzy máiące SkarŻyw 70.

W porównaniu (1): Vsłyſzawſzy to Eufámian ſzedł ku niemu y nálazł go vmárłego/ a widział oblicże iego [i]aſne iáko oblicże Anielſkie HistRzym 125.

β. O włosach (3): [włosy] gladkié niemál aż do vſſu/ a od vſſu nadol promienie kędzierzawé/ niétzo żoltſſé a iaſnieyſſé OpecŻywList C; FalZioł ‡2d, I 145b.
γ. O oczach (5): Oczy byly czudne a yaſne na ueſrzenye lubyezne PatKaz III 121; OpecŻywList Cv; GlabGad N6; Był Alexander ſtanu ſredniego/ dłudiey [!] ſzyie/ ocży iáſnych HistAl N4v.
αα. Ślepy, nie widzący (1): Iż ia then lud ſlepy co iáſne ocży ma wyrzucę precż/ gdyż widzyeć niechce RejPos 204v.
b. O płynach oraz szkłe i krysztale: przeźroczysty, klarowny, czysty; limpidus Mącz, Vulg; perspicuus Mącz, Calep; liquidus Mącz (36): wktorym ogrodźye też była ſtudnya iaſna HistJóz B3v; HistAl I7v, K7v; Leop Ez 26/14; Mocz Dźiewiczy/ ma być przyżołć/ á przeto kiedy ieſt śiny á iáſny/ práwą dźiewkę známionuie SienLek 27v, 27, 27v [2 r.]; Y Vkazał mi potym rzekę iáſną wody żywey RejAp 187v; GrabowSet L.

W porównaniach (10): GlabGad B5; iáſne wody iáko krew vczynił RejPs 116; ſámo miáſto było ze złotá cżyſtego/ podobnego ku ſkłu iáſnemu RejAp 183; RejPos 147v; ſpráwiedliwość ſwięta thá ſie leye iáko iáſna wodá po ziemi RejZwierc 44. Cf »jasny jako kryształ«.

W przeciwstawieniu: »jasny ... mętny« (2): Mocz odedná śklenicè iáſny/ aż do połowice/ á potym mętny á rzadki/ ćięſzkość w pierśiach známionuie. SienLek 27, 27v.

Wyrażenia: »jasny jako kryształ« [szyk zmienny] (5): Sal armonijacum ktore ieſt białe/ iaſne iako krzyſtał/ to ieſth nalepſze FalZioł III 41c; HistAl L7; VKazałmi theż rzekę wody żywey/ iáſną iáko Kryſztał [splendidum tanquam crystallum]/ która wychodziłá z ſtholcá Bożego y Báránkowego. Leop Apoc 22/1; RejAp 182; WujNT Apoc 22/1.

»śkło jasne« (5): FalZioł V lv; GlabGad B5; kazał im ſpráwić ſąd nieiáki ze skłá bárzo iáſnego/ thák iżby przezeń przeglądał y widział wſzytko. HistAl M5v; SienLek 166; RejAp 183.

»uryna jasna« (3): Známionuie vmocznienie ciepła przyrodzonego [...] vrina prawie blada/ albo też z rumiana blada/ cienka/ iaſna FalZioł V 4v, V 5v [2 r.].

»jaśna woda« [szyk 9 : 2] (11): Wezmi krwie iego, á wpuſć ią na cżyſtą wodę iaſną FalZioł V 94; RejPs 116; HistAl E2; Poźrzy potym w źwierciádło álbo w iáſną wodę/ Wnet tám vźrzyſz by iáwńie wſzytkę ſẃą oſobę. RejWiz 112, 149; BibRadz II 141a marg; BielKron 283; RejPos 147v; RejZwierc 44; Dźiś iáſna wodá/ y żołądź nie dáie Smáku: káżdy ſię do winá przyſadza GrabowSet H2; GosłCast 21.

Szeregi: »jasny, (i) przeźrzoczysty« [szyk 5 : 2] (7): BibRadz II 141a marg; Mącz 195b, 202a, 406b; Calag 137b; Calep 79lb; Z któréy iáſné przeźrzoczyſtó Kryſztałowé wody czyſté/ Szumém z góry wylatáią GosłCast 21.

»jasny, (a) przeźrzysty« (2): tam wodá iáſna przeźrzyſta y rybna/ Ren ſzeroki ná ſzerzą dwie álbo trzy mile BielKron 283; Oczko B5.

c. O metalach szlachetnych, perłach i drogich kamieniach (21): Srebro im będzie naiaſnieyſze prziciſnione ku ciału, farbuie nieiaką cżarnoſcią ciało FalZioł III 34c; RejPs 30; byłá tam ziemiá położona po wſzytkim páłacu z rozmáitego kámienia koſztownego á bárzo iáſnego. HistAl F8v; BielKron 270v, 277v; Mącz 201d; RejAp CC, 27v, 202; GórnDworz Q6v.

W porównaniach (6): W więczſſey wadze niż na iáſnieyſſe złoto miáło by być przykazánie iego RejPs 27v, 17v; RejKup Kv; HistAl L2v; RejZwierc 71 v; Rownaś ieſt Mágneſowi/ kruſzec ćiągnącemu/ Y złotu (ktore Nylus podáie) iáſnemu. SapEpit B4.

W połączeniach szeregowych (3): Mącz 110a; á w ony dźiury kłádą kámienie koſztowne/ iáſne piękne/ miſternym dźiáłem oſádzone BielKron 445; Abowiem ſłyſzyſz iákie thám ſą brany/ iż s pereł s cżyſtych z iáſnych á s przeźrocżyſtych RejAp 184v.

Szereg: »jasny, biały« [szyk 1 : 1] (2): FalZioł IV 56d; Sálomon kościoł Boży pocżął budowáć z mármoru iáſnego białego/ á z drzewá pięknego BielKron 77.
4. Oczywisty, pewny, istotny, przekonywający, zrozumiały, wyraźny, jednoznaczny; bezpośredni; jawny; planus Mącz, Calep, Modrz; evidens Mącz, Calep; perspicuus Mącz, Modrz; clarus, conspicuus, manifestus, promptus Mącz; apertus, dilucidus Modrz (672): OpecŻyw 186v; PatKaz II 53v; PatKaz III 106; ſą na to iaſzne liſty Syna bożego/ y Pawła S. SeklWyzn f4, nlb 3; iaſne karanie naſnaczilnam pan Bog dla niecziſtich grzechow SeklKat K4v, P4; KromRozm I F4v; MurzHist L4v, M2; Czáſem też nye wyęcey yáſne yedno [pismo] drugyego. KromRozm II q4, o, q4, r [4 r.], r2v, r3; KromRozm III M8, P4; Iáſne wyráżenie męki Kriſtuſá Páná náſzego zbáwicielá LubPs F2 marg; GroicPorz m3v, yv, cc4v, ii3; thym piſmem chceſz Mnichow y Mniſzek bronić/ nád kthore niemáſz iáſnieyſzego náprzećiwko Mnichom y Mniſkom. KrowObr 143v; RejWiz 7v, 165v; RejZwierz 104; BibRadz I *5v; BielKron 197, 243v, 249; Iáſne pokazánie prawdziwey Troyce z Piſmá GrzegRóżn L4v, A3; Mącz 201a, 259c, 392b; RejAp 147v [2 r.], 196v; może to być/ iż ſie ſtrzyma cżłowiek tego ſzaleńſtẃá iáſnego [...] iż nie będzie táńczował po vlicy/ á tego ſie nie ſtrzyma/ áby ſam ſiebie nie chwalił bezpothrzebnie á od rzecży GórnDworz I3v, 15v, S3, Hh6; HistRzym 93; A toć fą znáki páſterzá prawdziwego/ á toć ſą iáſne piątná iego RejPos 346v, 188v, 232, 351; RejPosWiecz2 92v; Boć ieſt niéco nam w Bodze iáſnégo/ co możemy rozumieć BiałKat 31, 216; RejZwierc 119, 258v; WujJud 173v, 200v, 208v; WujJudConf 33V, 248; RejPosRozpr c, c2; żaden Krol ſkáżonymi obyczáymi ſwymi ſzkodźić nie może/ kto ſie żywym á cáłym pokázuie ile w Tiráńſtwie iáſnym MycPrz II A4v, II C4; Pyrwſżá cżęść dowodu náſźego/ ieſt iáſná/ Bo śię powyſzey piſmem dowiodłá. BiałKaz G; CzechRozm 47v, 134, 136, 147v, 202v, 2I7v; ModrzBaz 108v; pomśćicie zelżeniá Y mey krzywdy ták iáſney KochOdpr C3v; SkarŻyw 317, 456; Nád ktorą rzecż á co może być iáśnieyſzego? CzechEp 318, 41 marg, 42, 57, 120, 185 (7); Ták iáſną przeſtrogą duchá Bożego [...] bywaią wierni pohámowáni. NiemObr 12, 46, 65, 83, 87; WerGośc 244; á zaſz to nie iáſna niewola bydź w vſtáwiczney boiáźni GórnRozm A3v, G3; ZawJeft 5; ActReg 149; GrabowSet Rv; wſzyſtkié ſztuki tureckié [...] iuż ſą iáſné OrzJan 103; WujNT przedm 33, s. 104, 180, 790, 828, 838 (9); SarnStat 236, 324, 946, 1058, 1187; PowodPr 34 [2 r.], 49; SkarKaz 159a, 486a, 663a; GosłCast 55, 67; BOże by iák narychley tego ſmutku pozbyć [...] Ktorego iáſny ſkutek ná ćiele Wáſzmośći. PaxLiz B3.

W połączeniach szeregowych (20): MurzNT 58v; KromRozm III B8v; PIſarz/ ieſt perſoná iáwna/ godna/ przyſyęgą w Mieſćie obwiązána/ ku ſpiſowániu ſpraw Sądowych/ iáſnymi/ właſnymi/ nietrudnymi y wyrozumnymi ſłowy. GroicPorz d4; BielKron 223v; Mącz 12c, 55c, 303a, 325b, 454b, 494c; GórnDworz F8v; RejPos 69, 293, 339; RejZwierc 184v; CzechRozm 31 v; y tym przerwánim lepſzy/ iáſnieyſzy/ dowodnieyſzy y pewnieyſzy ſię porządek ſprawy Hiſtoriy Litewſkich vgruntuie StryjKron 288; CzechEp 139, 153; WerGośc 255.

W porównaniach (10): BielKron [3322]; mowiąc przeciw ták iáſney prawdzie/ iáko ieſt iáſność ſłonecżna. CzechRozm 70v; ModrzBaz 51 v; Lecz náuká Páná Chriſtuſowá/ iáko błyſkáwicá/ iáwna y iáſna ieſt po wſzytkim świećie. WujNT 267. Cf »jasny jako słońce«.

W przeciwstawieniach: »jasny ... trudny (3), tajemny (2), ciemny, pod figurą, pokątny, skryty, wykrętny, zatajony« (11): Mącz 502a; Ani też mieyſce trudne ma obiáſnáć [!] te kthore ſą iáſne. SarnUzn G4, G4; RejAp 163v; GórnDworz Mm5; RejZwierc 84; Obietnice o rzecżách niebieſkich [...] w ſtárym zakonie iáſne niebyły/ ále pod figurą y známieniem tylko WujJud 79v; WujJudConf 68; Bo gdyby oni mogli iáſnym piſmem zdánie ſwe pokázáć/ tedy by ſie im ná tákie wykrętne wywody nie trzebá zdobywáć. CzechRozm 18v; CzechEp 150, 155.

Wyrażenia: »jasny argument« (1): czego iáſny árgument był/ oné miłośćiwé y łáſkáwé przez liſty wſkázywánia do mnie JanNKar Dv.

»jasny dekret, wyrok« [szyk 15 : 1] (8 : 8): MurzHist V2v; oni duchowie ſwięći nie z żadney waśni/ nie z żadnego vporu/ iedno s ſzcżyrych á iáſnych dekretow Páńſkich ty plagi ſpuſzcżáią na niewierniki RejAp 131v, 163v, 191; KuczbKat 175; RejZwierc 259 [2 r.]; CzechRozm 229; Lecż práwo Boże iáſny wyrok cżyni [diserte edicitur]: Ieſli złodźiey niema cżem oddáć niech będźie przedan. ModrzBaz 78; CzechEp 19, 35; NiemObr 4, 74, 82, 114; Bo iáſny dekret Páwłá S. gdźié opilce policża miedzy báłwochwálce y cudzołożniki PowodPr 71.

»jasny dokument« (1): okazał to iáſnémi documenty/ żeſmy tákową wieś/ ná któréy dobrá á ſtára ſummá byłá/ od niego przyięli SarnStat 90.

»jasny dowod« = evidens ratio Mącz (12): KromRozm II pv; ktoryby złoczyńcá był pokonány iáſnymi dowody [apelować nie może] GroicPorz cc2v; UstPraw K3; BielKron 232v; Mącz 494c; StryjKron 31; CzechEp 216; Pilnego/ y vprzyimego ſtáránia Konſtáncyuſzowego/ iáſny dowod/ z poſtępku Synodu NiemObr 129; Stąd ieſt iáſny dowod/ że duſze świętyċh ſą z Chriſtuſem w niebie/ przed ſtolicą Bożą WujNT 856, 364, 416; SarnStat 1233.

»jasna nauka« [szyk 2 : 2] (4): BielKron 200v; X. K. piſze (fol. 183) záchowywał Chriſtus iáſną náukę o boſtwie ſwym [do zmartwychwstania swego] CzechEp 141, 175; SkarKazSej 698b.

»jasna obietnica« (8): Obácżże pilnie proſzę ćię niektore iáſnieyſze Kryſtuſowe obietnice żywotá wiecżnego prawdźiwego. GrzegŚm 39, 5; RejPos 110v, 277, 293; Iáſnać ieſt obietnicá Páńſka/ Ktho vwierzy á okrzći ſie/ ten zbáwion będzie KarnNap A4v; CzechRozm 48v, 150v.

»jasne pismo« [szyk 29 : 9] (38): iaſne otim pyſmo że [Chrystns] ſie vkazował wiele kroć niż wſtąpył do nieba. SeklKat O4v, P, X4v; KromRozm II q4 [2 r.]; KromRozm III F; KrowObr 89v; BielKron 199; GrzegŚm 1, 54; RejPos 228v; HistLan F2v; RejZwierc 259v; WujJud 200, 233v; BiałKaz D4v; CzechRozm 18v; SkarJedn 77, 235; káżdy bácżyć może/ iáko ſię tá powieść X. K. z tymi ták iáſnymi piſmy ś. zgodźić może CzechEp 189, 188, 194, 215; NiemObr 27, 93; ReszHoz 140; Bárzo to iáſne piſmo, iż żywot wiecżny oddan bywa zá vczynki dobre. WujNT 527 marg; wſzytcy haeretycy/ y naiáśnieyſze piſmá zátrudnili y opák obroćili. WujNT 860, 263, 404, 533, 790, 864; PowodPr 51; SkarKaz 81b, 155a, b, 382b.

»jasna powieść« = aperta et lucida narratio Mącz (3): Mącz 278d; RejPos 36; To nie nowiná iż niewierni ná iáſnych powieśćiách ſłowá bożego nie rádzi przeſtáwáią CzechRozm 114v.

»jasna prawda« [szyk 32 : 12] (44): MurzHist L4, M4v; KromRozm II b4, o2; O zápámiętáli ludzie zbáwienia ſwego y nieprzyiaćiele Boży/ tzemuſz wżdy náprzećiwko tak iáſney prawdzie waltzyćie? KrowObr 220, A4, 228; LubPs aa5v marg; GrzegRóżn H3v; RejAp BB6, 43v, 63, 179; GórnDworz K6v; RejPos 37, 227, 340; WujJud 248; WujJudConf 125, 235; CzechRozm 57, 70v, 129, 133, 134 (10); CzechEp 101, 221, 264, 266, 269 [4 r.], 275, 426; ArtKanc H19; PaprUp F3v; CiekPotr 37; A to ſą iſtnéy iáſnéy prawdy ſądy. To ieſt ſczęśliwy/ cziy ſtirnik ieſt cnotá GosłCast 55.

»jasne proroctwo« [szyk 5 : 1] (6): LubPs E4v marg, P4 marg, T4 marg, X5 marg; áby potępieni ći byli/ ktorzy o kośćiele iáſne proroctwá widzą/ á przedſię z niego vciekáią. SkarJedn 9; SkarKaz 277a.

»jasna przyczyna« (3): RejPosWstaw [1102]v; iż ma w tobie niewiárę/ iáſną przyczynę ſwego potępienia WujNT 314; PowodPr 24.

»jasny przykład« [szyk 15 : 3] (18): MurzHist Q2v; RejPos 339v; KuczbKat 220, 375; WujJud 55v; WujJudConf 138v; RejPosWstaw [413]v; BudBib A; A ták to coś powiedźiał/ nic nie wáży: trzebáby tu iákiego iáſnego przykłádu CzechRozm 196, 198, 247v; oto iuż to kilką przykłádow iáſnych pokażę: z ktorychby ſię náſzá concluſio [...] pewna y gruntowna pokazáłá CzechEp 385, 13; WerGośc 221, 228; WujNT 297, 456; WysKaz 30.

»jasne rozkazanie, przykazanie« (6 : 1): WujJud 179v; WujJudConf 151; A nie ieſt to z gołá tylko obietnicá/ ále ieſt iáſne roſkazanie/ áby to rodzicy y przełożeni cżynili. RejPosWstaw [418]v; KochPs 27; WujNT 123 marg, 201, 361.

»jasna rożność, dystynkcyja« (2 : 1): NiemObr 109; Oto iáſną rożność cżyni miedzy záchowánim Bożego przykazánia (ktore ieſt wſzytkim do zbáwienia potrzebne) á miedzy doſkonáłośćią/ ktorą rádzi tym/ co iey żądáią. WujNT 81, 21.

»jasna rzecz« = perspicuum Mącz, Vulg; res planissima, neque obscurum Modrz [szyk 54 : 44] (98): KromRozm I H4, 13; KromRozm III C, H4v, O7v; GliczKsiąż E6; też iáſna rzecz ieſt/ iż rozne ſtany ludźi/ rozne práwá máią GroicPorz av; Leop Gen 26/9; BielKron [3322]; Mącz 55c, 195b, 227d, 418b, 446a; RejAp 143v; GórnDworz F7, F7v, N2v, Bb7v, Ii4, Mm5; RejPos 287v; RejPosWiecz2 91; Ale rzeczy iáſnych dowodźić z piſmá nie inſzego nie ieſt/ iedno czás prózno trawić. BiałKat 96, 96, 101, 178v, 341; Acż iáſna rzecż káżdemu/ iż to piſmo o duchu Swiętym á nie o duchu cżłowiecżym rozumie śię GrzegŚm 64; KuczbKat 115, 193, 210, 215; RejZwierc 191v; WujJud 40v, 192; WujJudConf 248; BiałKaz C, E4v, Iv; BudNT przedm b3v, Hh6v; y tám w iáſney rzecży/ ktorey ſie y ſlepy domácáć może/ znácżnie Jozeff ſzwánkował CzechRozm 170v, 31v, 100v, 103v, 180v, 203, 234, 267; ModrzBaz 7v, 23v, 28v, 30; SkarJedn 68, 71; Tedy mi temu dźiwno/ iż w rzecży ták iáſney/ zálecáiąc tę wilcżą pokorę Papieſką chce X. K. ludźi bácżnych omamić CzechEp 333, 19, 154, 171, 176, 187 (14); CzechEpPOrz **2v; NiemObr 33; WerKaz 284; Iáſne to ſą rżeczy/ że nie dármo prżodkowie náſzy ták poſtánowili. GórnRozm E2v, A3, G3; ActReg 163; OrzJan 25, 41; KołakSzczęśl A2v; A gdy mowi; Ze mu wſzytko ieſt poddano: iáſna rzecz ieſt [sine dubio]/ iż okrom tego ktory mu poddał wſzytko. WujNT 1.Cor 15/27, s. 47, 60, 68, 143, 159 (12); WysKaz 44; PowodPr 13, 64, 78; SkarKaz 347a; KlonWor 39.

»(sam) przez się jasny« [szyk 4 : 1] (5): Tho ſą ſlowá Boſkie/ kthore żadnego wykládu nie potrzebuią/ bo ſą ſámy prześ ſię bárzo iáſne. KrowObr 111v; BudBib Eccli 19/21; CzechRozm 180v; Phil L; OrzJan 25.

»jasny jako słońce, jaśniejszy nad słońce« [szyk 3 : 3] (3 : 3): SkarŻyw 92 [2 r.]; O tym wſzędzie naydzieſz iáſnieyſze nád Słońce ſwiádectwá y dowody StryjKron 31; CzechEp 139; iest to rzecz iaesna [!] iakosłonce na niebie y gotowem to zawzdy pokazac, prawdą y iawnemi dowody ActReg 163; WujNT 68.

»jasne słowo (boże a. pańskie)« = planus et dilucidus sermo, verbis perspicuis Modrz [szyk 79 : 21] (100): SeklWyzn b4v; SeklKat O4, Pv, P3, Rv; RejKup m4v; mali ſye prawdá znáć á wedle rozumu mowić/ nyektore rzeczy yáſnym ſlowem bożym wywodzą KromRozm II a4; KromRozm III C7; GroicPorz d4; KrowObr A4, 222v; OrzRozm Kv; Praemansum cibum in os inserere, Zeżwány pokarm w vſta włożić. Proverbium, To yeſt niektórą rzecz dowodnie wywieść/ yáſnemi słowy wyłożić Mącz 206d, 305b, 332b, 392b; SarnUzn D4v; GórnDworz F8v; RejPos 69, 132; BiałKat 146, 268v; GrzegŚm 9; oſobliwie zákazano ieſt ſlowy iáſnymi cudzołoſtwo KuczbKat 320, 124, 170; Bo ſą iáſne ſłowá Páńſkie/ To ieſt Ciáło moie. WujJud 163v, 95v, 147, 234v, 253, 260v; RejPosRozpr b4, c3; CzechRozm 3, 23, 42, 45v, 54 (15); ModrzBaz 96v, 98v; Nád to nikt iáśnieyſzych słow/ o pochodzeniu Duchá S. od ſyna prágnąć nie może. SkarJedn 280, 2, 63, 64, 65, 74, 78, 240; KochPs 59; CzechEp 21, 22, 53, 68, 104 (20); NiemObr 32, 79, 81, 93, 94 (10); ále y małżeńſtwo: według tych ſłow iáſnych Páwłá S. ieſt wielkim Sákrámentem WujNT 679, 43, 288, 2.Thess 3/1; PowodPr 39; SkarKaz 204a [2 r.], b.

»jasny sposob« (1): Methodicus, Który krótkiego á yáſnego ſpoſobu w vczeniu náſliáduye. Ut est Aristoteles. Mącz 219c.

»jasna sprawa« (8): Przeto tu Sędzia [...] ma [...] iáſną ſpráwę mieć/ ieſli z woley á z vmyſłu mężoboyſtwo ſye sſtáło GroicPorz 112v; RejZwierz 22v; RejAp 14v, 124; WierKróc Av; ArtKanc H18v; WujNT 51 [2 r.].

»jasne świadectwo« [szyk 51 : 5] (56): KrowObr 10v, 21, 54, 165v, 178 (9); BielKron 196v; kthorego rządzenia Bożego naiáſnieyſze świádectwá/ w tey náuce o Biegách niebieſkich/ zámykáią ſie. LeovPrzep a2; RejPosWiecz2 93v, 95v; KuczbKat 50, 210, 215; WujJud 149v, 160v, 170, 237; WujJudConf 107; RejPosWstaw [213], [213]v, 22; BiałKaz G3; rozumienie to dobre ieſt/ ále ná nim żydowie nie przeſtáną/ ieſliſz go iáſnymi piſmá ś. świádectwy nie podeprzeſz CzechRozm 114, 4v, 5, 23v, 77v, 179, 186; SkarJedn 101; StryjKron 31; CzechEp 31, 34, 35, 104, 123 (12); NiemObr 110, 153; ReszPrz 57; LatHar 285; WujNT przedm 6, s. 11, 684; SarnStat 885, 1109; VotSzl B2.

»jasny świadek« [szyk 1 : 1] (2): A iż ſię przed ſzátánem cżłowiek Chriftus Iezus nie ſkrádał [...] ono y ſam ſzátan/ ieſt przećiw X. K. y iego pomocnikom/ iáſnym w tey mierze świádkiem CzechEp 205; GosłCast 76.

»jasne tajemnice« (2): OpecŻyw 161v; O ſzcżeśliwe pytánie/ ktore nam ták iáſne táiemnice Troycey Swiętey ſkárby otworzyło SkarŻyw 385.

»jasny tekst« (10): GrzegŚm 50; BudNT Gg3; CzechEp 68, 174, 187, 302 [2 r.]; wyznánia náſzego o ſynu Bożym/ nie tylko wywody z piſmá ś. wźiętymi: ále iaſnym textem podeprzeć możemy. NiemObr 94, 93; Wuj584.

»ustawa, statut, kanon, prawo, zakon jasna (-y, -e)« [szyk 5 : 4] (3 : 3 : 1 : 1 : 1): RejPs 27v; BiałKat 326; Wuj 177v; Papież Kielich Páńſki ludowi krześćiáńſkiemu śmiał odiąć przećiwko iáſney vſtáwie Syná Bożego WujJudConf 178; NiemObr 145; WerGośc 266; [jeśli] nic wątpliwégo w onéy Aktciiéy nie będźie/ albo iáſny Státut o tákiey rzeczy będźie/ tedy iuż te kauzy dáléy z Wiéców przez Appellácią nie máią iśdź na Seym SarnStat 809, 225; PowodPr 36.

»jasny wizerunek, obraz« (3 : 1): Kto nas gniewa/ tego my rázy tyśiącznémi Róznych ſztuk pſuiemy [...] Czego iáſny wizerunk dźiś tu vkażemy/ Ná bezecnym młódźieńcu GosłCast 14; PaxLiz A2v, B; SzarzRyt B3v.

»jasny wykład« = ecphrasis Mącz [szyk 2 : 1] (3): Mącz 99c; RejAp 108v; Wykład iáſny innych wielu ſentencey przerzecżonych. GrzegŚm 27 marg.

»jasny wywod« [szyk 4 :1] (5): LibLeg 1546/152v; RejPosWstaw [212]v; CzechRozm 202v; SkarJedn 87; Tego wywodu ták iáſnego zbywáiąc heretycy/ mowią: iż ſię [Chrystus] w niebie zá nas modli SkarKaz 157a.

»jasny znak« [szyk 13 : 3] (16): KromRozm II ſ3v; KromRozm III C3; LubPs dd4; BibRadz I *3v; BielKron 283v, 332; BudNT przedm b2; StryjKron 587; ReszHoz 114; GrochKal 14; WujNT 227; Miłuieſz? zali to dźiw iáki? Wſzytek świát tym ſplątány: iáſné tego znáki. GosłCast 34, 10; Bo ieſliby rodźicow ſmierći záłowáłá/ Wzdyby płácżem iáſny znák/ po ſobie dawáłá. PaxLiz B2, E4; SzarzRyt B.

Szeregi: »jasny i dokładny« (1): A o tym gdźie/ żeby ták zgołá iáſnymi y dokłádnymi ſłowy Apoſtoł gánić miał y odrzucáć ſpráwiedliwość onę zakonną vcżynkową CzechRozm 208.

»jasny a (i) doskonały« (2): CzechEp 115; Enuntiatum ‒ Mowa iaſną a doskonała ktorą nieco zbiią albo twierdzij. Calep 364b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jasny, (i) dostateczny« [szyk 4 : 1] (5): LibLeg 11/152v; Yeſtći prawdá/ iż yedno piſmo drugyego yáſnyeyſſe y doſtátecznyeyſſe KromRozm II q4; CzechRozm 198; CzechEp 34; NiemObr 68.

»jasny i dotkliwy« (1): rzecż ták iáſną y dotkliwą śmieli niſzcżyć y wykorzeniáć CzechRozm 267.

»jasny i dowodny« [szyk 1 : 1] (2): NiemObr 87; té zdrády/ oſzukánia/ y niecnoty tureckié/ doſyć y áż názbyt ſą dowodne y iáſne OrzJan 86. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jawny, (a, i) jasny« [szyk 20 : 4] (24): LubPs M2v marg, O3 marg, P4, T4, T6 (9); Wſſákoż iednák zwiáſtuię thobie co iáſno á iáwno ieſt [quod expressum est] w piſmie prawdy Leop Dan 10/21; to ieſt iáwny á iáſny znák ſercá niewdźięcżnego/ zátuláć vſzy ſwe gdy Pan Bog do nas mowi BibRadz I *3v; Mącz 208a; RejAp 28v, 191; RejPos 36, 135, 277, 293, 338v; A tu iuż oto iáwne á iáſne ſwiádectwá maſz Doktorow s. ktorzyć práwie nie inácżey iedno iáko pálcem / vkázuią właſne wyrozumienie około tey ſentenciey RejPosWiecz2 95v; RejZwierc 255; Calep 377a; WujNT 21, 267. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»łacny i (a) jasny« ‒ planus et perspectus Modrz [szyk 2 : 1] (3): łácne y iáſne ſą ony Zbáwićielá náſzego ſłowá/ ktore prawdźiwą Ciáłá iego bytność/ w tey Swiątośći pokázuią. KuczbKat 170; ModrzBaz 30; CzechEp 155. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jasny a łatwi« (2): Mącz 446a; Przeto iáſnymi á łátwimi ſłowy/ ktore bez trudnośći wſzyſcy poiąć mogą/ Páſterze vcżyć będą KuczbKat 124. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jasny i (a) niewątpliwy« (3): KromRozm III O6; CzechRozm 100v; zażby/ weyźrzawſzy záraz w te ták iáſne y niewątpliwe ſłowá Chriſtuſowe/ tego nie oſądźił CzechEp 53. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»odkryty i jasny« (1): boſtwo [...] zátáione nie odkryte y iáſne [...] ſzátáná z ieźiorá mocy piekielnych wyćiągnęło. CzechEp 150.

»jasny i (a) osobliwy« = specialis et expressus JanStat [szyk 2 : 1] (3): RejPos 137v; áni zgołá dla żadney rzecży procż iáſnego y oſobliwego roſkazánia ſłowá Bożego nikogo prześládowáć CzechEp 27; SarnStat 1095. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jasny i otworzysty« [szyk 5 : 1] (6): Vpáść mu w tym vporze y przećiw prawdźie ták iáſney y otworzyſtey. CzechEp 269, 160, 167, 213; Calep 812a; OrzJan 10. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»[nie] pewny i (a, ani) jasny« [szyk 8 : 2] (10): Sámo w ſobye [słowo boże] ták pewne á yáſne/ iż niv pewnyeyſſego áni yáſnyeyſſego nyemáſz. KromRozm III B8, B8, C, C3; WujJud 41; CzechRozm 229, 234; LatHar 285; KołakSzczęśl A2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jasny i (a) prawdziwy« (3): RejAp 191; Co ſię wſzytko naprzod ſámym ſłowem Bożym iáſnym y prawdźiwym pokázowáć będźie CzechEp 109, 217. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»prosty i (a) jasny« = simplex et apertus Modrz [szyk 7 : 1] (8): ModrzBaz 98; CzechEp 154 [2 r.], 161, 187, 312; CzechEpPOrz **2v; przedśię to wſzytko/ co ku zbáwieniu należy/ proſtymi y iáſnemi ſłowy nápiſano ieſt. NiemObr 81.

»jasny a (i) przeźroczysty« (3): RejAp 14, 14v; ktorymi ſie vpornie/ a práwie oślep ſprzećiwiáią prawdźie iáſney y przeźrocżyſtey CzechRozm 164v.

»jasny a rządny« (1): Dialectica, Latine disputatoria, vel ars disserendi, Nauká diſputowánia/ to yeſt gadánia á rozmawiania/ albo też yaſnego á rządnego piſania o wſzelákich rzeczách. Mącz 84c.

»szczyry i (a) jasny« [szyk 7 : 5] (12): KromRozm II b4; dla vtrácenia iákiey kęſá párteki ſwoiey boi ſie chociay widzi ſzcżyrą á iáſną prawdę wyznáwáć iey RejAp 179, 43v, 63, 67; RejPos 37; WujJud 234v; CzechRozm 62; CzechEp 68, 122; ná ſzcżyrym/ y iáſnym ſłowie Bożym/ wiárę ſwą funduią NiemObr 94; PaprUp F3v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jasny a (i) wiadomy« [szyk 1 : 1] (2): przeciwko wiadomyi a iaſnyi práwdźie/ mocnie vpornie ſtoiąc MurzHist L4; Mącz 502a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jasny, (a, i) widomy« [szyk 4 : 3] (7): Mącz 405c; GórnDworz Bb7v, Mm5; RejPos 228v; iednák kſtałt y śrzodek tego przerzenia [lege: przeźrzenia] táiemnego/ dał nam Pan Bog iáſny y widomy. WujJudConf 68; SkarŻyw 92; WujNT 139 marg.

»jasny i wyraźliwy« (3): á my mamy zá ſobą/ oprocż wiela inſzych świádectw/ iáſne y wyráźliwe ſłowá páná náſzego NiemObr 106, 32, 93.

»jasny i (a) źrzetelny« (4): SarnUzn D4v; Gdyż tedy nie tylko rzecżą/ ále iáſnymi á zrzetelnymi ſłowy/ okázúie ſie to NiemObr 79, 93, 145.

N sg f w funkcji przysłowka: »jasna« [w tym: (to) jasna (4), jasna jest (4), to jest jasna (3) ... iż] (11): SienLek 142; Otoż to iáſna iż Prorocy o ſynu cżłowiecżym piſáli CzechEp 308, 116, 125, 188, 363; PaprUp F3; Y z Páwłá ś. iáſna ieſt/ że która idzie zá drugiego mężá/ poki pirwſzy żyw/ ieſt cudzołożnicą. WujNT 80, 80, 93; WysKaz 35.

5. O wzroku: bystry, ostry (22):
Wyrażenia: »jasne oczy« (10): Też vcżynek barzo vżitecżny [...] ocży iaſne cżynić/ vſzy ku ſluchu naprawiać/ y ine cżłonki ſmyſlow potwierdzać. FalZioł I 34v, I 19d, 120d; GlabGad B5v; Gdzic [!] ia też iaſne oczy mam Drobne pyſmo iemy czytam. RejKup h8v; SienLek 64; KochSat B4; RejAp 10v, 148v; RejZwierc 184v.

»jasny wzrok« = claritas oculorum Mącz (9): FalZioł II 5a, 9c, 11a; Też dał pan Bog iaſny wżrok/ bych my iem potrzałi [!] Na każdego beſpiecżnie RejJóz E2v; Caligo, Niedoyźrzę/ nie mam yáſnego wzroku. Mącz 31d, 55d, 259c; GórnDworz T3; SkarŻyw 147.

Szereg: »jasny a (i) ostry« (2): FalZioł V 90v; Oculissimus, Bárzo yáſny á oſtry wzrók/ máyący. Mącz 259c.
W przen (2):
Wyrażenia »jasne [= widzące wiele] oko« (2): A przeto iż Vrodzoność twą znam miedzy wſzytkiemi ſtany iáſnego á przeſtronego y oká y bacżenia/ zdáło mi ſie to żałoſne náſze ſpolne vſkarżánie wſzey Korony o tho zle/ nie do kogo inego nápiſáć/ iedno do vrodzonośći twoiey. RejZwierc 182; ArtKanc L10v.
6. O głosie: dźwięczny, czysty, pewny (7):
Wyrażenie: »jasny głos« [szyk 2 : 2] (4): BielKron 32; RejAp 11v; był on [Antyjoch] licá kraſnego/ wzroſtu vroſlego/ ſmyſlu mądrego/ głoſu iáſnego/ ſercá śmiáłego/ á ku wſzem vcżynkom rycerſkim przeważny był. HistRzym; SkarŻyw 310.

»jasnym głosem« = wyraźnie, jawnie; clara vox Modrz (3): Y będę ſobie chędożył myſl moię [...] á iáſnem głoſem będę wyznáwał przyięte dobrodzieyſtwá odćiebie RejPs 37v; Mącz 278d; ModrzBaz 67v.

7. Odważny, otwarty (2):
Wyrażenia: »jasne a nie zakryte czoło« (1): A ſtráſzny huff káżdemu nieprzyiacielowi bywa gdzie Polak ſwe iáſne á nie zákryte czoło ukaże. RejZwierc 185.

»jasnymi oczyma« = bez lęku (1): żali ſie domnimawaſz żaby [!] kto weſołym oblicżim á iáſnymi ocżyma ſmierć podiął [...] á ktoby to w ſobie miał ten na wielkie rzecży poſtawion ieſt. BielŻyw 145.

8. Łaskawy, życzliwy (2): Miękki łácny vmyſł/ day ku proſzącemu/ Iáſny y gorący w chęći ku bliźniemu. GrabowSet N3v; Ani pląſz gdyć Fortuná twarz iáſną pokaże/ Ni ſię moſtem kłádź gdy ćię niepogodá ſkarze. RybGęśli C.
9. Jako składnik tytułu grzecznościowego [w tym: sup (241)] (247): Nayasnieyſſy m. Hospodarv dayem vyedzenie v.k.m. yz wielką trudnoscz mam od Turkow LibLeg 11/44; HistAl E7; Naiáſnieyſzego Máieſtatu W.K.M. Zycżliwy ſłużebnik BibRadz I *3; álbo ſobie thy tytuły przywłaſzcżamy naſwiętſzy/ nabłogoſłáwiońſzy/ namiłośćiwſzy/ naiáſnieyſzy. RejAp 38v; nowy Nowego Przymierza przekład/ pod iáſnym imieniem W. Mći mego miłośćiwego Páná wydáć vmyśliłem. BudNT przedm a2v; SkarKaz )( 2; odnawiamy Státut/ áby Ziemſcy Piſarze záchowáli ſie wedle Státutu Naiáſnieyſzégo Oycá náſzégo [iuxta statutum serenissimi olim parentis nostri JanStat 501] SarnStat 821, 10 [2 r.], 886, 888, 945, 1096.
Zestawienia: »Najaśniejszy Cesarz« [szyk 2 : 1] (3): HistAl C5v; Nawielmożnieſzy/ Naiáśnieyſzy/ Miłośćiwy/ v Krześćijanow wybrány Ceſárzu Ferdynandzie. BielKron 331v; SarnUzn G5v.

»Najaśniejszy Krol« [w tym: Najaśniejszy, Miłośćiwy Krolu (V sg (54), V pl (3)) (57); Najaśniejszy + imię + Krol (13)] = Rex Serenissimus JanStat] (106): [Wyrażono] Za panowaniá náiaſnieyſſégo Zygmunta krola Polſkiégo pana naſſégo miloſciwégo. OpecŻyw [194]; MetrKor 40/811; KłosAlg Gv; LibLeg 4/26, 9/49v, 10/61v, 62, 153 (25); SeklWyzn ktv, nlb 3v, g4; RejJóz K7; MurzNT A2; Diar 20, 65, 69, 75 [2 r.], 83; DiarDop 104, 105; O wzruſzże w ſobie Naiáſnieyſzy á Miłośćiwy Krolu ſerce miłoſierne krolewſkie LeszczRzecz A5v, A5; BibRadz I *2; OrzQuin Q [2 r.]; SarnUzn A2 [2 r.]; GórnDworz A2; HistRzym 68; RejPos A3; WujJud A2 [2 r.], A5v; WujJudConf 3, 8; Twoiá to tedy rzecż ieſt/ O Naiáśnieyſzy Krolu [Tuum est igitur, Rex/ tákie Vrzędniki [...] dáwáć/ ktorziby pokoiu domowego wielce bronili. ModrzBaz 31; ModrzBazBud ¶6; KmitaPsal kt; ActReg 30, 33, 105, 115, 137; OrzJan 3, 72, 91, 92, 100 (14); SarnStat *3 [2 r.], *3v, 108, 134, 608 (21); KlonKr kt; PowodPr 2 [2 r.]; SkarKaz )( 2, )( 3v; Do Naiáśnieyſzego trzećiego ZYGMVNTA Krolá Polſkiego. CzahTr F4v.

»Najaśniejsza ((a) Miłościwa) Krolowa« (5): MetrKor 61/223v; WLaſnie mi ſie iſcie zdało/ a z wiela przycżin Naiaſnieyſza á miłoſćiwa Krolowa thy kxiąski W K M przypiſać RejJóz A2; SkarŻyw A2; KlonKr kt; SiebRozmyśl [A2].

»Najaśniejsze, Jasne Książę [w tym: o królu, wg schematu: Najaśniejsze Książę + imię (a. pan + imię) + Krol [jaki] (50)]« = Serenissimus Princeps JanStat [szyk 53 : 1] (50 : 4): ZapWar 1513 nr 2063, 1528 nr 2421; MetrKor 34/287v, 288 [2 r.], 37/1, 1v [2 r.], 2 (10); SeklWyzn ktv; MurzNT A2; Królá Páná náſzégo/ nigdy Litwá Iáſnym Kśiążęćiem/ ále Naiaſnieyſzym Królem záwſze zowie OrzQuin Q; GórnDworz A2; StryjKron 667; RejPos A3; zá pomocą łáſki Bożey Naiáſnieyſze Kśiążę Páná Włádyſłáwá Krolá Polſkiégo [...] zá Królá y páná ſobie wźięli. SarnStat 8, 35, 70, 181, 183, 890 (35).

»Najaśniejsza Księżna« = Serenissima Principissa JanStat (2): Ku naiaſnieyſzey Kxiężnie Izabelli Krolewnie Polskiey na ten cżas Krolowey Węgierskiey y Cżeskiey/ krotka przemowa. RejJóz A2; SarnStat 179.

»Najaśniejszy, Jasny Pan« [zawsze o królu; w tym: Najaśniejszy, Miłościwy Pan (3), Najaśniejszy Zygmunt III Pan (1)] = Serenissimus Dominus JanStat (51 : 1): MetrKor 34/268; LibLeg 6/114v [2 r.], I58v [2 r.]; Naiaſnieyſzy moy panie miłoſćiwi krolu Racżył dzys pan bog dzywnie vlżyć mego bolu RejJóz Qv, Lv; GroicPorz b4v, c2v, i2; Diar 45 [2 r.], 48; BibRadz *2; LeovPrzep D2; OrzJan 3; SarnStat 1000 [2 r.], 1087 [3 r.], 1091, 1092, 1094 (36).

»Najaśniejsza Pani« (3): Ty ſlowa Plátonowy náiaſnieyſſá panij/ panij Elzbiétá krolewna Polſká á potym kſiężna Legnitzká bácżątz [...] ten ninieyſſy żywot pana Iezuſow wypiſatz dala. OpecŻywSandP ktv; SkarŻyw A2; SiebRozmyśl [A2].

»Najaśniejsza Panna« (1): Przeto też ty náiaſnieyſſá panno/ chceiſli przydz ku ſtádlu doſkonalému [...] máſſ ſie w żywocie Iezuſa obieratz OpecŻywPrzedm C4v.

»Wasza, Jego Najaśniejsza Miłość« [szyk zmienny'] (4 : 4): iuż ſie ták przyiaźń iego naiaſnieyſzey miłośći przyięła y mnoży ſie BielKron 332; aby waſzá Naiaśnieyſza C. M. tym źrzetelniey y pewniey obáczyć racżył BielKron 332, 332 [6 r.].

10. Zestawienie w funkcji n-loc: »Jasna Gora« (2): KrowObr 134v; Látá 1382. Włádźiſław ná ten cżás kſyążę Opolſkie/ Wieluńſkie/ y Dobrzyńſkie/ kośćioł na iáſney gorze w Częſtochowey założył BielKron 379v.

Synonimy: 1. błyszczący, światły, świecący; a. okazały, ozdobny, sławny, spaniły, świetny, wyborny, znaczny, znakomity, znamienity; 2. czysty, pogodny; 3. biały, czysty; b. czysty, przeźroczysty, przeźrzysty; 4. dokładny, doskonały, dostateczny, dowodny, isty, jawny, łacny, łatwi, niewątpliwy, odkryty, otworzysty, pewny, prawdziwy, prosty, przeźroczysty, rządny, wiadomy, widomy, wyraźliwy, wywodny, źrzetelny; 5. ostry.

Cf JASNOBRUNATNY, JASNOBRWI, [JASNOCISAWY], JASNOCZERWONY, JASNOFIJOŁKOWY, JASNOGORĄCY, JASNOMODRY, [JASNOPIĘKNY], JASNOROST, JASNOSZPAKOWATY, JASNOŚWIETNY, [JASNOTKANY], JASNOWDZIĘCZNY, [JASNOWSCHODNY], [JASNOWSCHODZĄCY], JASNOŻOŁTY, NIEJASNY, POŁJASNY, PRZEJASNY, PRZYJAŚNIEJSZYM

LW