[zaloguj się]
[pdf]

ŁATWI (237) ai

łatwi (208), łatwy (27); łatwi a. łatwy (2); łatwi BierEz (5), OpecŻywSandR, FalZioł, GlabGad, MurzNT, GliczKsiąż, GroicPorz (4), GroicPorzRej, KrowObr (3), Leop, OrzRozm (2), BielKron, KwiatKsiąż (5), OrzQuin, SienLek (8), GórnDworz (17), KuczbKat (2), BudBib, Strum, BiałKaz, CzechRozm, KarnNap, Oczko (7), CzechEp (3), NiemObr, KochPieś, KochProp, GostGosp (5), GostGospSieb, KołakSzczęśl, RybGęśli, JanNKarGórn, CiekPotr (2), PaxLiz; łatwy SarnUzn (2), StryjKron (2), GórnRozm (2), ActReg (3); łatwi : łatwy MurzHist (1 : 1), Mącz (64 : 10), Calag (1 : 1), Calep (56 : 6); łatwi a. łatwy Mącz (2).

-å- (139), -a- (31); -a- OrzQuin, BudBib, BiałKaz, CzechRozm, KarnNap, Calag (2), GórnRozm (2), KochProp, GostGospSieb, JanNKarGórn; -å- : -a- MurzNT (1 : 1), GroicPorz (3 : 1), KrowObr (1 : 2), OrzRozm (1 : 1), KwiatKsiąż (4 : 1), Mącz (74 : 2), SienLek (4 : 4), KuczbKat (1 : 1), Oczko (3 : 4), GostGosp (3 : 2).

comp i sup (34 + 3) (nå)łåtwiejszy (37); -ejszy (4) SienLekAndr, Oczko, KochPieś, JanNKarGórn; -éjszyKochProp; -(e)jszy (32).

Fleksja
sg
mNłåtwi, łåtwiejszy fNłåtwiå, łåtwiejszå, nåłåtwiejszå nNłåtwié, łåtwiejszé
Głåtwiejsz(e)go Głåtwi(e)j, łåtwiejsz(e)j Głåtwiégo, łåtwiejszégo
Ałåtwi, łåtwiejszy Ałåtwią, łåtwiejszą Ałåtwi(e), łåtwiejsz(e)
Iłåtwim Iłåtwią I
pl
N m pers łåtwi
subst łåtwié
G łåtwych, łåtwiejszych, nåłåtwiejszych
A subst łåtwie
I m łåtwimi
f łåtwiejsz(e)mi
n łåtwimi, łåtwiejszymi
inne formy
du A subst - łåtwi(e)

sg m N łåtwi, łåtwiejszy (117). ◊ G łåtwiejsz(e)go (2). ◊ A łåtwi, łåtwiejszy (2). ◊ I łåtwim (1). ◊ f N łåtwiå, łåtwiejszå, nåłåtwiejszå (35); -å (33), -a (1) MurzNT, -(a) (1). ◊ G łåtwi(e)j, łåtwiejsz(e)j (5). ◊ A łåtwią, łåtwiejszą (7). ◊ I łåtwią (1). ◊ n N łåtwié, łåtwiejszé (27); -é (1) MurzNT, -(e) (26). ◊ G łåtwiégo, łåtwiejszégo (11); -égo (2) OpecŻywSandR, SienLekAndr, -ego (1) MurzHist; -(e)go (8). ◊ A łåtwi(e), łåtwiejsz(e) (4). ◊ pl N m pers łåtwi (3). subst łåtwié (8); -é (3), -(e) (5). ◊ G łåtwych, łåtwiejszych, nåłåtwiejszych (4). ◊ A subst łåtwie (5); -e (1), -(e) (4). ◊ I m łåtwimi (1). f łåtwiejsz(e)mi (1). n łåtwimi, łåtwiejszymi (2). ◊ du A subst (cum nm) łåtwi(e) (1) GórnDworz.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Nie sprawiający trudności, prosty; właściwy; facilis, perfacilis Mącz, Calag, Calep, Cn; aequus, illaboratus, levis, perspicuus, placidus, planus Mącz; explicitus, nulla re implicatus Cn (209): BierEz R4; Reieſtr látwiégo nalezieniá dzieiow albo kapitula. OpecŻywSandR nlb 2; FalZioł V 30v; GlabGad M2; MurzHist H2v, I2v; MurzNT 93v; GroicPorz B4, nn; A on vmyſlnie y łatwią rzecz zátrudniáć będźie/ A za tego máło widźim przy káżdym vrzędźie. GroicPorzRej C3v; KrowObr 157 [2 r.]; OrzRozm L2v; BielKron 240v; OrzQuin I2v; Illaboratus, Latwi/ niecięſzki/ to yeſt/ nie s trudnośćią ucziniony. Mącz 181a; Perspicuus, Yáwny/ wiádomy/ łatwi. Mącz 406b, 48a, 57d, 181a, 231c, 303a, 325d (16); SarnUzn C4v; SienLek 14v, 21v, 45v, 83v; SienLekAndr a3; Nálazłem ia w ſwey głowie dwie łatwie drodze/ iż w krotkim cżeſie/ bárzo wielkie pieniądze zebráć możem GórnDworz P3v, G, Bb4, Ee4v; KuczbKat 410; BudBib Iudith 9/5; Iáko pierwſze rodźice náſze ták y naz dźieli grzech od Páná Bogá/ Cżemu? Łátwią przycżyną ſpyſmá/ śię pokázuie BiałKaz A4v; wwánnie śiedźiéć/ ieſt rzecż ták łátwia/ iáko która może być z nałátwieyſzych Oczko 24, 6, 24; Calag 329b, 330a; CzechEp 327; A Polſcze wáſzey coby to wádźiło/ gdyby Szláchtá mieſzkáłá w Mieśćie? pewnie y obyczáie byłyby lepſze/ y ſpráwiedliwość łátwieyſza y bogactwo dáleko więtſze GórnRozm H2v; ActReg 7, 95; Calep 431a, 779a, 832b; Vrzędnik żadney rzecży bez qwitu dla łatwieyſzey licżby nie ma dawáć/ áni oddawáć GostGosp 16, 2, 72, 166; A coſz ieſt łatwieyſzego, iáko Krzywdę vczynić przyiacielowi ſwoiemu [errata zmienia: krzywdę pztyiaćielowi [!] vczynić ſwoiemu.] CiekPotr 47.

łatwi do czego (55): rzeczy máią być do ſtrawienia łatwié/ á coby ſye w kreẃ nalepſzą obroćiły Oczko 28, 24, 31; Facilis – Latwi do vczinienia. Calep 405a, 34b, 161b, 227b, 229a, 268a (51); JanNKarGórn H2.

łatwi komu (7): BierEz G4v; then wáſz ſmyſlony Zołtarz ieſt proſtym ludziom łatwieyſzy KrowObr 156; do ktorych [majętności] iż złoczyńcy łátwy przyſtęp/ przeto ſrogie o złodźieyſtwo karánie ieſt poſtánowione GórnRozm B4v; ActReg 107; RybGęśli D2v; GórnDworz N3; KochProp 15.

łatwi ku czemu (55): áby wſzytká ſpráwá tych kſyążek łatwieyſza ku poięćiu y ku pámiętániu byłá/ rozdźieliłem ná cztery częſći. GroicPorz C; KwiatKsiąż B2v; Tolerabilis, Znośny/ co łatwie yeſt ku wycierpieniu y wytrwániu. Mącz 457b, 91b, 127b, d, 215c, 217b (42); SienLek 7, 8, 8v; GórnDworz F2v, F3v, F5v, L5, N3; StryjKron 612; KochProp 15; GostGosp 156.

W połączeniach szeregowych (4): Planus metaphorice, Iáſny/ Iáwny/ Latwi. Mącz 303a, 190a; [aby dworzanin] mowił/ obieráiąc ſłowá właſne/ iáſne/ łatwie/ dobrze złożone/ á te ktorych by poſpolicie vżywano GórnDworz F8v; tylko ná ten cżás przy pánu ſtać/ y po ty go chćieć ſłucháć/ poki by co łátwiego/ lekkiego/ y miłego roſkázował CzechRozm 100v.

W przeciwstawieniach: »łatwi ... przytrudniejszy (2), trudny (8), zębaty (1)« (11): Druga drogá ieſt niewoley/ Bárzoć łatwi przodek v niey: Ale koniec bárzo trudny BierEz F, F; OrzRozm A3; Mącz 304b; iákie piſánie mamy bárziey chwalić/ owoli práwie łatwie/ cżyli to ktore ieſt troſzkę zębáte. GórnDworz F4, F3v, F5v [2 r.]; CzechRozm 100v; CzechEp 89; NiemObr 93.

W charakterystycznych połączeniach: łatwi(-a) dowod, droga (6), odpowiedź (4), rzecz (5), sprawa; tym łatwiejszy.

Przysłowie: Zwycżay łatwie rzecży cżyni. BierEz H3v.
Wyrażenia: »mowa łatwia« (2): mowá ma być łatwia/ bo gdzie kto trudnie/ á vwikłáno mowi ták to ieſt prożna mowa GórnDworz F3v, F3v.

»łatwia sprawa« (1): czemu Krwiſtégo/ co Sanguineum zowią/ nieprzyłączamy/ łátwia ſpráwá/ iż ten w Cieplicach niéma nic czynić Oczko 33v.

Szeregi: »jasny a łatwi« (2): Mącz 446a; Przeto iáſnymi á łátwimy ſłowy/ ktore bez trudnośći wſzyſcy poiąć mogą/ Páſterze vcżyć będą KuczbKat 124.

»krotki a łatwi« (1): Ná to krotka á łatwya odpowyedz może być. GliczKsiąż 07 v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»łatwiejszy i otworzysty« (1): tákże iedny mieyſcá drugimi wykłádáią/ á zwłaſzcżá trudne łatwieyſzymi y otworzyſtymi. CzechEp 89.

»łatwi i (a) snadny« [szyk 2 : 1] (3): GroicPorz b; Szukać pośmiewácż mądrośći/ á nienáyduie: náuká mądrych ſnádna á łatwia. Leop Prov 14/6; Tedy tu ieſzcze bárdzo łatwe y ſnádne z Włoch wty ſtrony żeglowánie vkażę StryjKron 71.

»łatwiejszy i pozorniejszy« (1): będzie lepiey dworzáninowi wedle ſwego zdánia obráć s thych drugich łatwieyſze y pozornieyſze ſłowo/ á zániecháć Cżeſkiego GórnDworz F5v.

Wyrażenia przyimkowe: »za łatwiejszymi godzinami« = w wolniejszej chwili (1): Cżemu ſie przyiaćiele y ſłudzy przypátruiąc/ vprośili áby zá łátwieyſzemi godźinámi/ liſtow álbo kart kilkánaśćie Dozoru domowego nápiſáć kazał GostGospSieb +3v.

»za bardzo łatwie pieniądze« = tanio (1): Vilissime constat, Zá bárzo łatwie pieniądze może być ſpráwiono. Mącz 418a.

N sg f w funkcji przysłówka: »(na)łatwiejsza« [w tym: łatwia (łatwiejsza) to (5)] (9): SarnUzn C5; ieſli ſie oná Ich Miłoſciam nie podoba/ łatwia to/ niechay ią mnie przyrzucą GórnDworz Bb8; Latwia to bárzo/ ábowiem kto chce áby go miłowano/ trzebá żeby ſam miłował GórnDworz Ccv, P2, Y5; Strum F3; KochPieś 28; To ty czyniſz co ieſt nałatwieyſza. CiekPotr 47; IVżćiby to łatwieyſza: gdyby ſie ták ſtáło PaxLiz C2v.

W przen (2):
Wyrażenie: »łatwie lekarstwo« (1): A naprzod káżdy z was Panu Bogu dziękuy/ zá tę łáſkę wyſoką/ [...] iż przećiw ták ćięſzkiemv grzechowi/ dał ták łátwie lekárſtwo/ chcąc was mieć ſynmi ſwymi/ y dziedzicmi chwały niebieſkiey. KarnNap C2.
Szereg: »miły abo łatwi« (1): Abowiemci iarzmo moie znośné [blandum] (marg) miłé abo łátwié (‒) MurzNT Matth 11/30.
a. Skłonny, podatny; facilis, flectus, pronus Mącz (21): A wſzakoż wſziſtcy żdziećinſtwa w nauki y w prace maią być podani: poki ſą łatwie vmysły młodzieńczykow/ poki miękuchne lata KwiatKsiąż E3v.

łatwi do czego (9): Placabilis ‒ łatwi do uſpokoienią, do vſmierzenią. Calep 810b, 329b, 338a, 391a, 393b, 511b (9).

łatwi ku czemu (11): á ktorzi maią krew łatwią ku zapaleniu/ tym gdy słońce pali wpokoiu być przynależy. KwiatKsiąż N4v, C2; Ad liberaliter vivendum facile contentus, Ku rządnemu żyćiu bárzo łatwi á skłonny Mącz 447b, 62d, 93b, 94b, 498b (9).

2. Łagodny, dobry; aequus, exorabilis, placabilis, tractabilis Mącz (6): Se aequum praebere, Dać ſie łatwim uznáć. Mącz 316d.

łatwi w czym (1): Bądźćie brátersſką nápełnieni miłośćią/ miłośiérni/ łatwi w rozmowie KołakSzczęśl B4v.

W przeciwstawieniu: »łatwi ... srogi« (1): y máią ſie tego bárzo ſtrzedź/ iżeby im nienázbyt łátwimi/ áni też nażbyt [!] ſrogimi bywáli. KwiatKsiąż E4v.

Szereg: »łatwi, (a, i) powolny« [szyk 2 : 1] (3): Mącz 109d, 461a; ieſliby w poſłuſznym powolne y łatwie przyzwolenie/ á w roſkázuiącym nabożne było pomiárkowánie. CzechEp 132.

Synonimy: 1. dobry, jasny, krotki, lekki, prędki, snadny; a. miękki, skłonny; 2. lekki, łaskawy, miękki, miłościwy, miły, powolny, wdzięczny.

Cf ŁACNY, ŁACWY, NIEŁATWI

JZ