[zaloguj się]
[pdf]

JAWNY (343) ai

jawny (847), jawni (1) LibLeg.

a jasne (w tym 15 r. błędne znakowanie).

comp jawniejszy (8); -ejszy (1) OrzQuin; -éjszy (1) MurzHist, -(e)jszy (6).

Fleksja
sg
mNjawny, jawniejszy fNjawnå, jawniejsza, jawna, jawniejsza, jawn(a) nNjawné, jawniejszé
G G Gjawnégo, jawnéj, jawni(e)jszéj, jawnégo
D D Djawnemu, jawny, jawnégo, jawn(e)j, jawn(e), jawnęmu
A A Ajawną, jawné
I I Ijawnym, jawnem, jawną, jawnym, jawn(e)m
L L Ljawnym, jawnéj, jawnym, jawn(e)m
pl
N m pers jawni
subst jawné
G jawnych
D jawnym
A m pers jawné
subst jawné
I m jawnymi, jawn(e)mi
f jawnémi, jawnymi
n jawn(e)mi
L jawnych

sg N m jawny, jawniejszy (84). ◊ G jawnégo (14); -égo (2), -(e)go (12). ◊ D jawnemu (5); -emu (2), -(e)mu (3). ◊ A jawny (19), jawnégo (10); -égo (3), -(e)go (7). ◊ I jawnym (21), jawnem (3) RejPs, ComCrac, MurzNT; -em (1), -(e)m (2). ◊ L jawnym (6). ◊ f N jawnå, jawniejsza (141), jawna, jawniejsza (2), jawn(a) (10); ~ (attrib) -å (46); ~ (praed) -å (104), -a (2) HistAl, MurzHist. ◊ G jawnéj, jawni(e)jszéj (25); -éj (4), -(e)j (21). ◊ D jawn(e)j (5). ◊ A jawną (41). ◊ I jawną (9). ◊ L jawnéj (3); -éj (1), -(e)j (2). ◊ n N jawné, jawniejszé (82) [może też jawno w funkcji orzecznika (65) cf JAWNIE]; -é (3), -(e) (7). ◊ G jawnégo (22); -égo (1), -(e)go (21). ◊ D jawn(e) (5), jawnęmu (1) MurzNT. ◊ A jawné (56); -é (13) OpecŻyw (1), KochPs (2), OrzJan, SarnStat (8), GosłCast; -e OrzQuin; -(e) (42). ◊ I jawnym (12), jawn(e)m (1) KarnNap. ◊ L jawnym (22), jawn(e)m (2) ModrzBaz, GrabPospR. ◊ pl N m pers jawni (24). subst jawné (82); -é (13) OpecŻyw, OpecŻywPrzedm, SienLek (2), KochPs (3), KochFr, KochSob, SarnStat (2), GosłCast (2); -e (1) KochPieś; -(e) (68). ◊ G jawnych (30). ◊ D jawnym (4). ◊ A m pers jawné (5); -é (1), -(e) (4). subst jawné (61) [w tym zapis: jawnie (1) LibLeg 11/141]; -é (4), -(e) (57). ◊ I m jawnymi (12), jawn(e)mi (10); -ymi KromRozm I, KrowObr, RejWiz, OrzList, BielKron, GrzegRóżn, BudBib, CzechRozm, SkarŻyw, CzechEp, CiekPotr; -emi LubPs, RejPos, ActReg, WujNT (4); -ymi: -emi BibRadz (1 : 3). f jawnémi (2) RejPos, SarnStat, jawnymi (1) GrzegŚm. n jawn(e)mi (2) Mącz, RejPos, jawnymi (1) BielKron. ◊ L jawnych (13).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Dla wszystkich widoczny, publiczny, wiadomy, znany, nie tajny, nie skryty, nie maskujący się; wyraźny, oczywisty, niewątpliwy, prawdziwy; manifestus Mącz, Calag, Calep, Cn; clarus, confessus, perspicuus, testatus Mącz, Cn; patens, publicus BartBydg, Cn; apertus BartBydg, Mącz; indictivus, professus Mącz; certus, evidens, planus Cn (841): BierEz R4; Podzże lotrze/ zwodtza ludu bożégo/ dzis iuż będzie iawná zloſtz twoia. OpecŻyw 117, 134v; PatKaz III 136v [2 r.]; BartBydg 108b, 126; Nie ieſt mała rzecż od iawnego á ſzkodliwego błędu odſtąpić. BielŻyw 144, nlb 3, 167; złe rozmawianie ieſt iawna droga ku grzechom BielŻywGlab nlb 12; GlabGad G, H6; MiechGlab 87; WróbŻołt 16/2, Q3v; RejPs 65; Iawna ieſt Hiſtoria o Ezechiaſzu krolv Iudſkim SeklWyzn 2v, d2, g4; RejJóz F, H6, L5v; LibLeg 11/160; SeklKat X2v, Z2v; moje yeſt jawne pjſmo Ktore na ſwiat jaſnie wyſſło RejKup y3v, o2v; HistAl K2v; MurzNT 43v, Ioann 7/4; Diar 49; DiarDop 108; GliczKsiąż B2v; LubPs M2v, N3 marg, R6v marg, V2, Y2v, Zv marg (15); GroicPorz n3v [2 r.], dd2; Ieſth teſz w Ewánieliey Swiętey iáwne mieyſce o żenie właſney Piotrá Swiętego. KrowObr 223v, 33, 148v, 151v, 201v, 221 (11); Sćiſnęłá go náturá z inemi przypadki/ Ktorzy iey wſzetecżnośći ſą iáwnymi ſwiádki. RejWiz 137v, 161v, 174v marg, Cc6v; Leop Eccle 4/4; Pánie Stádnicki miły/ to ieſt bluźnierſtwo Sákrámentárſkie iáwne OrzList h2, a4, b, b3, d4v, h3v (9); wſzytko tho co ieſth ná świećie ſtworzono/ ma ſwoy pocżątek y dokońcżenie/ y iáwny ieſt koniec ich. BibRadz 4.Esdr 9/5, *2v, 1.Cor 3/13, I 133 marg, 138 marg; OrzRozm A4, C3v, D, E2, Sv (8); Piątego tedy dniá sſtáłá ſie nád nim pomſtá Boża iáwna/ iż robacy żywot iego bez przeſtánia gryźli áż do śmierći. BielKron 142, 91, 128, 152v, 199, 341 (21); GrzegRóżn E3v; Aperte falsum, Szcziry fáłſz/ yáwna łeſz. Mącz 278d, 55c, 81a, 273a, 278d [2 r.], 452c (14); w téy nowéy Ewányeliéy iáwné piekło y potępienié/ ludźiom vpornym zámknióné ieſt OrzQuin L2, Bv, C3v, Kv, X4v, Aav (14); Gdy ſię kto chćiał o krzywdę iáwną ná mię ſkárżyć/ Muſiał ſię nieboraczek na mym ogniu ſpárzyć. Prot A3v, B2v; SarnUzn Ev, F8; Troſká nie bes iáwney przyczyny á długo/ [...] Melánkolią á oſzálenie známienuie. SienLek 19v, 1, 16, V3v; RejAp 52, 124v, E3; RejPos 10, 86, 87v, 218v, 307v (24); GrzegŚm A4v [2 r.], 32; HistLan Fv; KuczbKat 150; RejZwierc 5, 37v, 50, 188v, 255 (11); WujJud 83, 90, 123, 192v, 234v, 243 (19); Kroniki Kośćielne [...] iáwny fáłſz wiela Trádyciy [...] pokázuią. WujJudConf 42, 55, 219v, 221v, 241, 242v; RejRozpr cv, c2, c2v; RejPosWstaw [414]v, 42; BudBib 4.Esdr 9/5; BudNT 1.Cor 11/17 [19], 1.Ioann 3/10; CzechRozm Av, 1v, 7, 82v, 217v, 241v; PaprPan Ilhv, [Hh5]; To ieſli vcżynimy/ wſzytkim tę iáwną o ſobie wiádomość damy/ że pokoiu wielce prágniemy ModrzBaz 104, 9, 31, 44, 53, 65v [2 r.], 73; ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 22, 343; Calag 370b [2 r.]; KochPs 44, 50 [2 r.], 81, 86, 134; Białych głow ſpowiedzi nigdy w kąćie ſłucháć niechćiał/ iedno na mieyſcu iáwnym y ocżom ludzkim przeyrzyſtym SkarŻyw 292, 41, 102, 161, 392 (13); Y przywiodł ich do ſpráwy pátrz iák Hetman ſpráwny/ Wiele waży na woynie/ maſz tu przykład iáwny. StryjKron 230, 59, 61, 215, 787; CzechEp 62, 80, 172, 193, 362; ácżem y ſam miał był wolą nieco wedle bacżenia y rozſądku niego odpiſáć/ widząc ták wielkie [...] y iáwne potwarzy niewinnych CzechEpPOrz *3v; NiemObr 31, 131, 134, 178; pijańſtwo/ iáko Seneká mędrzec Pogáńſki powieda/ ieſt iáwne ſzáleńſtwo. WerGośc 243; WerKaz 296 marg, 298; KochPieś 27; ArtKanc M18v; Calep 635b; Phil C4, E3; KochPij C, Cv; OrzJan 79, 108; LatHar 116; RybGęśli Dv; niechay pámiętáią Neutrales, [...] że ie P. Chriſtus kłádzie w poczet iáwnych nieprzyiaćioł twoich/ y kośćiołá ſwego. WujNT 50, 67, 404, 425, 2.Cor 5/11, s. 869 (25); WysKaz 36; SarnStat 390, 494, 897 [2 r.], 1163, 1308; GrabPospR M4v; PowodPr 23, 43; CiekPotr 79; CzahTr A3 [2 r.], 12; GosłCast 48, 66, 76; VSzeláka rzecż iáwnieyſza doſwiádcżoná bywa/ Kiedy więc kto iey owo ſkutecżnie záżywa. PaxLiz B2v, Bv, Cv, D4v, E2v, E3; KlonWor 30, 62, 64, 69, 72.

jawny u kogo (1): Wiedząc tedy on ſtrách Páńſki/ ludzie ku wierze przywodzimy/ á ieſtechmy v Bogá iáwnemi BibRadz 2.Cor 5/11.

jawny komu (43): OpecŻyw 13v; miałem na to bacżnoſc aby ten liſt żalecżaiąci nie tylko ſamym vcżonym ale też y poſpolitemu cżłowieku [...] był iawny. WróbŻołtGlab A5v; RejPs 57v, 206; SeklKat X2v; MurzHist Ev; LubPs N marg; Leop Deni 29/29; BibRadz Matth 6/18; Res celebrata omni sermone, Rzecz poſpolitemu człowiekowi yáwna. Mącz 45d, 208a, 473c, 51 ld; SienLek Ttt4; HistRzym 9v; BielSpr 40, 46; BiałKaz H; Iáwna ieſt żądość moiá tobie/ wiecżny boże KochPs 56, 14, 35; SkarŻyw 131; [Bogu] iáwne ieſt ſerce moię CzechEp 338; KochFr 53; LatHar 484; Wiedząc tedy ſtrách Páńſki ludźie námawiamy: lecz Bogu iáwnemi ieſteſmy [manifesti sumus] WujNT 2.Cor 5/11; SarnStat 14; PaxLiz E2v Cf »wszem jawny«.

jawny przed kim (5): SeklWyzn c4; MurzNT 66; BibRadz Eccli 39/23; BudBib Eccli 39/23; Iáwne też ieſt [serce moje] y przed Sędźim od niego poſtánowionym CzechEp 338.

jawny na czym (3): vmorzenie Páná Ieſuſowo ná ćiele noſząc/ aby y żywot Ieſuſow ná ćiele náſzem był iáwny. BudNT 2.Cor 4/10. Cf »jawny na wszem«.

jawny w czym (7): BibRadz Prov 26/26, 2.Cor 5/11; muſzę tego dowodu miéć pewny początek/ nád który/ [...] iáwnieyſzy/ być w tym dowodźie nie może OrzQuin Tv; áby y żywot Ieſuſow iawny był wśmiertelnem ćiele náſzem [ut et vita Iesu manifestetur in carne nostra mortali] BudNT 2.Cor 4/11; ModrzBaz 133; SkarJedn 276; WysKaz 33.

W przeciwstawieniach: »jawny ... tajemny (15), skryty (11), pokątny (a. pokątnie) (5), zakazany (2), cichy, kryjomy, milczący, nieodkryty, pokryty, potajemnie, schowany, zakryty, w zasłonie« (42): OpecŻyw 43; PatKaz II 65v; PatKaz III 136v; nieprzyacielſkie ſidła iawne ſą, ale zawiſć przyacielſka ſkryta ieſth BielŻyw 17; LubPs E3v marg; GroicPorz 12; KrowObr 182v; RejWiz 9v; Leop Deut 29/29; UstPraw E3v; BibRadz Prov 27/5, Eccli 17/13; PAn Kryſtus [...] cżłowiek iáwny/ Bog w záſłonie/ [...] rácżył ſie národzić roku pánowánia Rzymſkiego Ceſárzá Oktáwianá XLII BielKron 138, 162, 413v; Mącz 438b; OrzQuin H4; BiałKat 43v; HistLan B4; RejZwierc 147; WujJudConf 82, 180v, 212v; BielSpr 20; RejPosWstaw 44; Tobie iáwné/ y krijomé Złośći náſze ſą wiádomé. KochPs 137; SkarŻyw 173, 353; StryjKron 360; CzechEp 17, 326; ArtKanc T; ActReg 126; Przyśćie Syná Bożego nie będzie táięmne/ ále iáwne. WujNT 264, 27 marg, Bbbbbb2; SarnStat 156; GosłCast 49; SkarKazSej 675b; SzarzRyt B.

W porównaniach (4): y będąc oni [gramatykowie] wilkámi iádowitymi iáwnymi/ zmyſláią ſye być Páſterzámi Bożymi owieczek Páńſkich OrzList g4; OrzQuin Y2v; BudBib Sap 18/16; náuká Páná Chriſtuſowá/ iáko błyſkáwicá/ iáwna y iáſna ieſt po wſzytkim świećie. WujNT 267.

W charakterystycznych połączeniach: jawna (-y, -e) anarchija, bałwochwalca (6), bałwochwalstwo (2), bluźnierstwo (3), bluźnierz (2), błazeństwo, błąd (12), bunt, cnota (3), dekret (2), dług, droga (2), ewangelija (3), fałsz (9), fałszerz (3), głos (2), gniew (6), gwałt (2), gwałtownik, hipokryta, historyja (5), imię (2), istność (2), karanie (3), kaźń (3), kłamstwo, koniec (2), krzywda (7), łaska (2), łeż, miejsce (16), moc (2), modlitwa (3), możność, nauczyciel, nauka, niebezpieczeństwo (niebezpieczność) (4), niechuć, niecnota (4), niedostatek, nieprzyjaciel (14), nieprzyjaźń (3), obietnica (3), obraza, odpowiedź (4), ofiara (3), okrutność (okrucieństwo) (3), opisanie, opowiedanie, oświadczenie (2), oznajmienie, pismo (11), plaga (3), pochlebnik, pochlebstwo, poczesność, pomsta (10), powieść (3), przeklęctwo (2), przyczyna (6), przykazanie (2), przykład (6), rozeznanie, rozkazanie (3), rozmowa (2), skrytość, słowa (3), służba (2), sprawa (7), sromota (2), staranie (7), swowolność, szaleństwo (3), szyderstwo (3), świadek, upadek (3), uznanie, wesele (2), wiadomość (5), wojna (5), wola, wyrażenie (3), wyrzeczmie, wywod, wyzna(wa)nie (6), zakazanie, zawiść, (12), zwyczaj.

Przysłowia: Nigdy iáwney bitwy nie zwodź/ gdzie ſie nie ſpodźiewaſz zwyćięſtwá. BielSpr 36.

Gorſzy ieſt zdraycá domowy/ Niżli nieprzyiaćiel iáwny BierEz R4.

bibl. Gdzie ẃołow niemáſz/ żłob prozny bywa: á gdzie wiele zboża/ tám iáwna moc wołowa [Ubi non sunt boves praesaepe vacuum est ubi autem plurimae segetes ibi manifesta est fortitudo bovis.]. Leop Prov 14/4.

Fraza: »jawna (jest) rzecz« = res apparet, confesso est expertum est, liquet, palam res est, subiecto oculis res Mącz [szyk zmienny] (64): gdi v [...] źwierząt głowa ieſt podługowata, przeto y iey cżłonki nie ſą okrągłe, iako to rzecż iawna. GlabGad B8v; MiechGlab 49; RejPs 65v, 69, 181; KromRozm II b4v; GroicPorz bb2v; BibRadz 1.Cor 15/27; BielKron 229v, 231 [2 r.]; zbytnie pieſzczenie rodzicow/ zwykło znikczemniwać młodzieniaſzki: Czo wtych cżęſtokroć iawna rzecż bywa/ ktorzy od wdow mátek w roſkoſzach bywayą wychowáni. KwiatKsiąż E; Mącz 163a, 167a, 195b, 273a, 278a (8); Prot Dv; SarnUzn C5v, E3; SienLek a2; LeovPrzep bv; RejAp 64, 108; RejPos 13; KuczbKat 1, 135, 145, 225, 235, 290; BielSpr 46; WujJudConf 235, 238v; RejPosWstaw [1433]v; BudNT przedm b2, b8v, c4, c4v; CzechRozm 166v; To też iáwna rzecż ieſt [planum est]/ iż tem mnieyſze w Rzecżypoſpolitey ná cnotę/ y ná dobre ludźi bacżenie bywa/ cżem w więtſzem ieſt podźiwowániu zacność rodzáiu y bogáctwá. ModrzBaz 46v, 12v, 42v, 91v, 113v, 122v (7); SkarJedn 309; SkarŻyw 206; iáwne ſą rzecży/ iáko ſię ten Grzegorz Ianowi Konſtántynopolitáńſkiemu Biſkupowi záſtáwiał NiemObr 60, 13, 71, 127, 173 (6); PaprUp Lv; dáleko więcey iáwna rzecz ieſt [manifestum est]: ieſliże ná podobieńſtwo Melchiſedechá náſtawa inſzy kápłan WujNT Hebr 7/15, s. 11 przedm, 460, 560; PowodPr 29.
Zwrot: »jawnym [kogo, co] (u)czynić« (11): VSſem iawnó mily panie poſtrachu twógo znamię vcżyniles OpecŻyw 87v; WróbŻołt gg5; MurzNT Matth 12/16; Leop Ps 97/2; Decreta iudicum promulgare, Vſtáwy á skázánia ſędźiów yáwne wſzem vczinić. Mącz 235c, 511d; BielSpr 40; CzechRozm 136; ModrzBaz 82; ArtKanc T; WujNT 1.Cor 3/13.
Wyrażenia: »jawny cud, dziw« (7 : 1) (8): ktorych [ojców] zacnoſć/ Bog y zá żywotá y po śmyerći ich yáwnymi y rozlicznymi cudy obyáwił KromRozm I D3v; LubPs dd3v; BibRadz 4.Esdr 9/6; A co o nim [...] ſwięći Prorocy pod figurámi powiádáli/ to [...] widomie racżył oſwiećić á obiáſnić [...] iáwnemi á nie cżłowiecżeńſkiemi dziwy ſwemi RejPos 338, 196v; RejZwierc 48; BudBib 4.Esdr 9/6; SkarŻyw 277.

»jawny dowod« (3): GroicPorz hh2; Słyſząc tedy/ ták iáwne dowody/ y świádectwá/ o roznośći wiernych/ od niewiernych: [...] ktoż ták mądry będźie? ktoryby w to vgodźić vmiał? NiemObr 13; ActReg 163.

»droga jawna« = szlak, trakt (1): Przykázuiemy [...] áby od tego miáſtá Perskiego áż do Macedoniey drogá była iáwná [!] y poſpolitá HistAl G4v.

»jawna figura« (1): Ten Ołtarz/ był iáwną Figurą Krzyżá S. OrzQuin Nv.

»grzech (jest) jawny« = peccatum manifestum Vulg [szyk 7 : 7] (14): SeklKat X3 [2 r.]; LubPs E3v marg; RejPos 214v; grzech iáwny widzim/ ále pokáiánia grzeſzącego [...] ná ſercu iego/ widzieć niemożem. SkarŻyw 100, 184, 511; WujNT 1.Tim 5/24; SkarKaz 279a, 352b; O ſzoſtey chorobie Rzeczypoſpolitey/ która ieſt dla grzechow iáwnych SkarKazSej 702, 664b, 675b, 702b marg.

»jawne lice« = oczywisty dowód winy (2): RejJóz H6; [X.K.] z ſłowá Bożego ſzydźi [...] iáwne ná ſię/ y kośćioł ſwoy/ lice wlokąc CzechEp 191.

»jawne objawienie« (3): RejPos 118v; o perſonách nikt ſię z rozumu przyrodzonego domyślić nigdy nie mógł/ poki iáwne obiáwienie z niebá o tym nie záſzło. SkarKaz 274b, 275b.

»jawna pokuta« [szyk 4 : 1] (5): SeklKat X2v, X3 [2 r.]; Ambroży S. [...] Theodozyuſzá Ceſarzá karał y iáwną mu w kośćiele pokutę zá grzechy iego iáwne/ dawał SkarŻyw 511; WujNT 80.

»jawny post« (4): Nie zákázuieć tu Pan iáwnych poſtow/ iákie w piſmie świętym y vchwalone y vſtáwione były WujNT 27, 27 [2 r.], Bbbbbb2.

»jawna prawda« (5): LubPs aa5v; Cur impugnas ea quae manifeste vera sunt, Czemu ſie temu przećiwiſz co yáwna prawdá yeſt. Mącz 330b; RejPos 205; tacy ieſteſmy ludźie/ iż przećiwko iáwney prawdźie [apertam veritatem]/ dopuſzcżamy kłamſtwu przez tak wiele wiekow pánowáć ModrzBaz W; KochPs 59.

»jawne proroctwo« [szyk 11 : 2] (13): RejPs 67v; LubPs L2v, P4, T4 [2 r.], X3v marg, X5 marg; BielKron 73v; ACz były iáwne Proroctwá o Pánu náſzym/ á wſzákoż zyáwiemu iego nigdy był cżás nie położon. RejPos 35v, 3, 57, 66v; BudNT EE6v marg.

»jawne przyście« (1): A też áni wzwiemy kiedy ná nas przypádnie y tho iáwne á iáſne przyſcie iego RejAp 191.

»jawna rzecz« = clara a. testata res Mącz, Cn; famosa causa, evidens a. nota a. perspicua res Mącz; confessa res Cn [szyk 13 : 4] (17): GlabGad L5v; zwaſchey ſthroni za wſche thakowe ſzbitheczne rzeczi pochodzą y yawnje ſſą LibLeg 11/141; RejKup x5v; Mącz 55c, 117c, 278d, 452b, 494c; OrzQuin H4; GórnDworz Bb6; RejPos 81, 111; w rzecżách iáwnych [in rebus manifestis]/ cżłowiek dobry od pocżćiwey przyſtoynoáći odſtępowáć niema. ModrzBaz 27v, 133; CzechEp 195; NiemObr 153; Powod 13.

»jawny sąd, dźień (Boźy a. pański)« = sąd ostateczny [szyk 2 : 2] (3 : 1):Słońce ſie w ćiemnoſći obroći/ á kxiężyc w krew/ pierwey niżli dźień Páńſki prziydzie wielki y iáwny [dies Domini magnus et manifestus] Leop Act 2/20; OrzRozm C3v; drżáło/ iáko ná iáwnym Sądźie Bożym/ ſtráchem y boiáźnią/ ono kazánié wſzytko OrzQuin Y2v; RejZwierc I84v.

»jawne świadectwo« [szyk 27 : 2] (29): RejKup ſ2v; nie zádaway mi nieprawdy/ [...] gdyż ći oto iáwne ſwiádectwá przed otzy kłádę. KrowObr 9, 26v, 122v, 146, 153, 207v (11); RejPos 63, 106v, 107, 133, 135v; RejPosWiecz2 95v; WujJud 143; BialKaz G4; KarnNap F2; ModrzBaz 118v, 132; StryjKron 350; NiemObr 13, 117; Ian iáwne świádectwo dáie o Chriſtuſie poſłom Zydowſkim/ ludowi/ y właſnym vczniom ſwoim. WujNT 34 przedm; SarnStat 326; SkarKaz 3.

»(wszemu) światu, na wszy(s)tek świat (a. wszystki strony), w świecie, po wszytkim świecie jawny« [szyk 9 : 9] (11 : 4 : 1 : 2): MurzHist Ev; LubPs N marg; BielKron 152v; Testate et manifestae res, Wſzemu ſwiátu yáwne. Mącz 208a, 473c, 511d; iedno nierozumiey ábych mowił o tych rzeczách ktore iáwné w świećie ſą SienLek Ttt3v; BielSpr 46; BiałKaz Hv; Iáwné ieſt ná wſzyſtek świát miłośierdźie twoie KochPs 59, 14, 26, 59, 210; SkarŻyw 131; LatHar 484; WujNT 267; SarnStat 14.

»jawny wizerunk« (1): Tego wſzyſtkiego iáwny wizerunk rozgá oná Moizeſzowá okázowáłá WysKaz 8.

»wszem (a. wszytkim), każdemu, ludziom (jest) jawny« [szyk 8 : 6] (9 : 3 : 2): OpecŻyw 87v; FalZioł IV 36d; SeklKat X2v; KrowObr 178v; BibRadz Matth 6/18; ieſt iáwna wſzyćkim ſzcżodrość a ſwobodá ſtanu mego BielKron 332v; Mącz 143d, 235c; Prot Dv; Iáwne to ſą rzecży káżdemu/ ktoremi ſie czne białegłowy wſławiły GórnDworz Bb6; WujJudConf 247; StryjWjaz A3; CzechRozm 136; WujNT 1.Tim 4/15.

»jawny na wszem« (2): RejZwierz 104v; ſądy twoie iáwne ná wſzem ſą. RejAp 128.

»jawne zjawienie« (1): Ian ſwięty opowiadał iuż iáwne zyáwienie iego [Zbawiciela] RejAp 52.

»jawny znak« [szyk 20 : 1] (21): FalZioł V 32v; iáwne á ſtráſliwe znáki okázuią ſie nádemną ſrogoſći twoiey RejPs 130v; LubPs dd4; KrowObr A4v, 87, 129v; BibRadz I *3v, 17 marg; BielKron 128v; położ ná bolączkę [...] grochowé źiárno/ ieſlić vſchnie/ á ból ſye nie vlży/ znák ieſt iáwny śmierći SienLek 125v; RejPos 57, 106v, 1I3v, 189v, 196v (8); Krzeſt wiecżnego żywotá/ [...] iáwny znák nam dawa KuczbKat 110; RejZwierc 48; KochPs 130.

Szeregi: »jawny i dowodny« (1): [Żydzi] y po dźiś dźień bluźnią: nie przypuſzczáiąc iáwnego y wielce dowodnego obiáwienia o trzech w boſtwie iednym perſonách. SkarKaz 275b.

»jawny, (a, i) jasny« [szyk 21 : 7] (28): YAwne á iáſne wylicżenie wſzythkiey nędze narodu ludzkiego ieſt w Pſalmie tym LubPs T6, P4, T4, dd4, ee5, X5 marg (9); BibRadz I *3v; Mącz 12c, 208a, 303a, 454b, 494c; RejAp 28v, 191; RejPos 36, 69, 277, 338v, 339; RejPosWiecz2 95v; nam Pan náſz pogroſzki iákieś iáwne a iáſne ze wſzech ſtron okázowáć racży RejZwierc 255, 184v; Calep 377a; WujNT 21, 267.

»jawny a nieomylny« (1): thu w vſzy ſwe ſłyſzyſz iáwny á nieomylny dekret Páná ſwego RejPos 249v.

»jawny i oczywisty« (1): ktory [dziw] ſię [...] przy iáwnym y oczywiſtym ſwiádectwie wiela ludzi tráfił. StryjKron 350.

»jawny, (a) odkryty« (3): Potym [miał być kościół psowan] iáwnym gwałtem á odkrytym okrucieńſtwem. LubPs A4; A4; Mącz 278d.

»jawny i osobliwy« (1): w tym Pſalmie/ [...] wylicża nie tylko iáwne cudá/ ále y oſobliwe y właſne ludu onego LubPs dd3v;

»otworzony, (a) jawny« (2): poglądáy w rany ſtworzyciela twego/ ktoré ſą otworzoné/ a ku wierzeniu wnątrz iáwne. OpecŻywPrzedm C3v; Mącz 278d.

»jawny, (a) pewny« = planus et certus Mącz [szyk 3 : 2] (4): Mącz 303a, 494c; RejPos 322; [my mistrz] zſtąpieniem y wyrzeczeniem ſie wiecżnym/ nieodezwánym/ dobrowolnym/ zá pewną y iáwną wiádomośćią/ Nam potomkom y Zakonowi náſzému zſtępuiemy/ odrzékamy SarnStat 1089.

»jawny, i (a) pospolity« [szyk 4 : 3] (7): HistAl G4v; GroicPorz 11; Mącz 329b, 473c; Zbory álbo zchadzki wiernych Bożych nie máią táiemne być/ [...] ále iáwne y poſpolite WujJudConf 180v; LatHar 186; WujNT 310.

»jawny a sławny (a. rozsławiony)« (3): Magno theatro spectata familiaritas, Dobrze yásna/ yawna á sławna prziyáźń y záchowanie s kim. Mącz 454b, 87c, 473c.

»jawny, (a) szczery« [szyk 2 : 2] (4): OrzList bv; OrzQuin C4v; RejPos 205; Któré [żądze] nikomu przed tym nie były odkryté/ Przed nim ſtánęły/ ſczyré/ iáwné/ y odbyté. GosłCast 49.

»jawny, (a, i) świadomy« (3): Mącz 279a, 452b; Niech twoiá miłośierna miłość/ tęż łáſkę świátu iáwną y świádomą cżyni LatHar 484.

»jawny, (a, i) wiadomy« [szyk 4 : 1] (5): Mącz 119c, 406b; ták przyrodzenié náſze ſpráwiło/ ábyſmy z iáwnych y wiádomych nam rzeczy/ poſtępowáli ku rzeczam táiemnym y niewiádomym OrzQuin 114; ModrzBaz 133; LatHar 165.

»jawny a widomy« (2): Poſyłam W.M. ty kſiąſzki/ z roznych ſentenciy y s przypadkow omylnośći ſwiátá tego/ iáwnych a widomych zebráne RejWiz A4, 161 v.

»jawny a (i) znaczny« (3): ActReg 140; SarnStat 226; A gdy ſię co pewnego y iáwny á znáczny grzech pokaże: drugie miłośierdźie każe Pan Chryſtus czynić: Nie potępiáć. SkarKaz 279a.

»jawny i wszemu światu znajomy« (1): imię ich (Chrześćijánie) iáwne y wſzemu świátu znáiome. WujNT 443.

W przen (4): Wróćił mię z dźiwnych obłędliwośći Ná śćiéſzkę iáwnéy ſpráwiedliwośći KochPs 33; Fałſz/ zdrádźie ná świát oddał iáwné przywileie. GosłCast 71.
Wyrażenia:»jawny gościniec« (1): A ták kto namniey sſtąpi s tey drogi iego/ á s tego iáſnego á vtorowánego iáwnego gośćińcá ſwięthemi ſłowy iego/ [...] iuż [...] żadnym obycżáiem nie będzye ſie mógł dopytáć do Bogá Oycá RejPos 293.
Szereg: »jasny a jawny« (2): kto tey ták iáſney á iáwney ſwiátłośći odſtąpi/ tho ieſt/ woley/ roſkazánia/ y inych poſtępkow Páná ſwego/ iuż muśi chodzić w ciemnośći RejPos 338, 293.
α. N sg f w funkcji orzecznika: jawna rzecz; ignotum est ModrzBaz; manifestum est Vulg (14): Leop 1.Ioann 2/19; to iuż nie będzie iáwna/ że nie záwżdy diſtinete Bog o tobie mowi. SarnUzn C8v, C8v; RejPosWstaw [1103]v; To iuż iawna iż Bogá nikt nie widział CzechRozm 50, 22v; ModrzBaz 28v; CzechEp 46, 87, 135, 190, 233, 359; Abowiem iáwna ieſt iż z pokolenia Iudá poſzedł Pan náſz WujNT Hebr 7/14.
a. Oficjalny, urzędowy, prawomocny, legalny instytucjonalny; publicus JanStat (143): MurzNT 76; káżde piſánie ktoremu wedle zwyczáiu mieyſtcá bywa wierzono/ zá iáwne bywa poczytano. GroicPorz y3, n3v; OrzRozm Bv; Woiewodá Poznáńſki/ [...] był iáwnym obiáwienim od krolá/ dla ſpuſtoſzenia Polſkich kráin/ ocżyśćion BielKron 373, 272, 370, 374; Ceſarz Domicianus yáwnim mándatem zákazał áby żaden nie śmiał nowin wdźieráć/ álbo nowych ogrodów y winnic czinić. Mącz 251d; KuczbKat 60; Przetoż máią być zgromádzenia vcżćiwe/ iáwne/ w ktoryeh głos Ewángeliey świętey ma być opowiádan WujJudConf 220, 219v, 227; O iáwnem miánowániu imion tych ktorzi śię vrzędow domagáią [De nominibus eorum publice propendis], ModrzBaz 39; SkarJedn 273, 319; Clarigatio ‒ Iawne oſzwiaczenie, iąwną odpowiędz Calep 204a; WujNT 288, 362; ieſli mężobóycá nieośiádły á o mężoboyſtwo przez pozew náſz [...] pozwány niepoſłuſznie przed námi nie ſtánie/ ma bydź iáwnym wywołániém [publico edicto JanStat 608] przeze czći obwołan SarnStat 606; tákże go [tego ktory rzeczpospolitą obraził] ſkázuiemy náſzym y kroleſtwá náſzégo Polſkiégo iáwnym bydź nieprzyiaćielem/ y zdraycą [publicum hostem et fraudatorem JanStat 88]. SarnStat 980, 261, 275, 605, 914, 1229 (11); PowodPr 36.

W charakterystycznych połączeniach: jawne (-a, -y) akta, anatema, mandat, mianowanie, obwołanie (przywołanie, wywołanie) (10), odpowiedź (2), oświadczenie, zasiedzenie (2), zebranie (2), zgromadzenie (2).

Wyrażenia: »jawny dekret« (2): Ceſarz Kárzeł [...] dáł wywołáć iáwnym dekretem Luterá BielKron 197v, 405,

»klątwa jawna« (1): Wyznawam [...] wedłvg [...] Concilium Meldeńſkiego/ yż ma być klątwa iawna/ na ty/ ktorzy iawnie grzeſzą SeklWyzn d2.

»książki jawne« (1): Páweł wydał kſiążki iáwne/ chcąc błąd wykorzenić s kośćiołow BielKron 215v.

»jawny list« [szyk 4 : 2] (6): GroicPorz y2v [3 r.], y3, oo2; Ceſarz [...] dał wywołáć Sáſkie Kſiążę y Lántgráfá iáwny mi liſty/ iáko niepoſłuſzne/ niedowiárki BielKron 226v.

»persona jawna« (2): PIſarz/ ieſt perſoná iáwna/ godna/ przyſyęgą w Mieſćie obwiązána/ ku ſpiſowániu ſpraw Sądowych [...] wyrozumnymi ſłowy. GroicPorz d3v, aa3v.

»jawny pisarz« = tabellio, obsignator Mącz [szyk 13 : 10] (23): MetrKor 59/75, 77v; ComCrac 21; w Práwie [...] Máydeburſkim/ o iáwnych Piſárzoch y ich piſániu nie ieſt ták pilné ſtáránie y doglądánie GroicPorz d4v, y2v, y3; RejWiz 58v; Mącz 392d, 438a; SkarŻyw 309; ZapKościer 1585/60 [2 r.]; WujNT 8; Teſtáment oboygá práwá ten ieſt/ ktory przed iáwnym Piſárzem bywa SarnStat 215, 112 marg, 221, 222, 1105, 1108 (8); Iáwne Piſárze y Prokuratory/ Będźieſz bogáćił/ dáiąc im pobory KlonFlis H2v; KlonWor 70.

»prawo jawne« (2): Pitacus [...] prawo iawne vſtanowił BielŻyw 12; KochPs 142.

»jawne słowa« (2): Kuſpinian od Ceſárzá iáwnymi ſłowy oznaymił wſzemu ludu ziednocżenie krolow s Ceſárzem BielKron 414v; Nuncupata voluntas, Oſtáteczna wola Teſtámentarzowá yáwnemi słowy przi oblicznośći kilká świadkow vcziniona. Mącz 254d.

Szeregi:»jawny i dowodny« (1): A ktoby [...] [o zgubie listów] iáwnego y dowodnégo świádectwá [legittimum testimonium JanStat 102] álbo oświádczenia przed Stároſtą y Woiewodą [...] nie vczynił: tákowy [...] iuż nie otrzyma odnowienia SarnStat 326.

»jawny i osobliwy« (3): LIſty ſą dwoiákie/ Iáwne y Oſobliwe. Iáwny Liſt ieſt/ kthory ręką iáwnego Piſárzá bywa nápiſány albo podpiſány/ albo pieczęćią Vrzędową zápieczętowány. GroicPorz y2v, y2v, oo2.

»jawny i osobny« (1): [rozkazujemy] ábyśćie ninieyſzéy zapowiedźi náſzéy wiernie y mocnie przeſtrzégáli: [...] y po wſzyſtkich mieyſcách iáwnych y oſobnych [locis publicis et privatis JanStat 261]/ á zwłaſczá gdźie ſądy będą/ [...] [kazali obwołać] SarnStat 219.

»powszechny a jawny« (1): Ieſt ieſzcże y trzeći ſpoſob ſpowiedźi w Kośćiele Chrześćiáńſkim/ [...] pożytecżny dla tych/ ktorzy [...] nieprzeſtawáią ná powſzechney a iáwney ſłowá Bożego abſolucyey WujJudConf 84.

α. O czynach przestępczych i tych ktorzy je popełniają (63): GroicPorz ii4v; Mącz 97b; Nie odwlaczay karánia przeſtępcy iáwnemu/ Dla przeſtrogi Dworzánom y ſłudze przyſzłemu. Prot D2v; RejPos 166v; RejZwierc 261v; niemáſz w piśmie świętem/ [...] o tem/ áby gromády złodźieiow/ mężoboiec / y inſzych złocżyńcow iáwne być miáły. ModrzBaz 54; SkarŻyw 88; Bog tę Koronę karze/ zá to iż tákowe iáwne morderze zdrowo wypuſzcżáłá. PowodPr 67, 21.

W przeciwstawieniu: »jawny ... domniemany, tajemny, zmyślony« (3): GroicPorz ii4v; ſłowy poſtępowáć trzebá/ [...] ábyſmy niemieli zmyślonych Kátolikow/ ktoreſmy ználi być iáwnymi Heretykámi CzechEp 40, 46.

W porównaniu (1): o ktorym [fundatorze] biją kſięgi/ y piſzą liſty o nim/ iáko o złoczyncy iáwnym OrzList h4v.

Wyrażenia: »jawne cudzołostwo« (6): LibMal 1551/161, 1554/193; A ſtąd co vroſło iuż káżdy bacżyć może/ iákie łotroſthwá/ iákie iáwne á niewſtydliwe cudzołoſtwá RejAp 171, Ff2; WujJud l33v; SkarKazSej 705a.

»jawny cudzołożnik« (3): SeklWyzn d2v; Iawni czudzoloſnik [...] kiedy by [...] prziſzedł naſpowiec porozgrzeſſenie/ tedi ſpowiednik mamu vſtawic yawną pokutę SeklKat X2v; RejPos 166v.

»jawne heretyctwo, kacerstwo« [szyk 1 : 1] (1 : 1): CzechEp 46; Kácerſtwo iáwne/ ábo obroná/ y pochwalenie iego. LatHar 113.

»jawny heretyk, kacerz« [szyk 2 : 1] (2 : 1): Sewerá/ yáko yáwnego kácyrzá/ [papież] záklął KromRozm III P5v; ieſliby też to prawdá byłá/ żeby ſię heretyk ktory iáwny pokazał/ [...] tedy przed śię y tákiego zábijáć nie da: ále ſię go tylko rádźi wyſtrzegáć CzechEp 44, 40.

»jawne krzywoprzysięstwo« (4): SkarKazSej 705a; OrzJan 115; boię ſie żeby Pan Bog/ zá to iáwne [...] krzywoprzyśięſtwo Krolow obránych/ nas naywięcey nie karał. PowodPr 45, 45.

»jawny mężobojca« (2): SeklWyzn d2v; Iáko ſą iáwni lichwiarze/ iáwni mężoboycze/ iáwni cudzołożnicy/ iáwni oni złocżyńce/ ktorzy [...] lud Páńſki łupią á odzyeráią RejPos 166v.

»jawne mężobojstwo« [szyk 1 : 1] (2): Manifesta caedes, Iáwne mężoboyſtwo. Mącz 208a; SkarKazSej 704a marg.

[»jawny uczynek«: Iáwny vcżynek troiáki ieſt. Naprzod/ iż [...] záprzeć vcżynku niemoże/ bo ieſt ták iásny, iákoby ſie go ręką dotykał. Powtore [...] kiedy kogo w vćiekániu poimáią. Po trzecie, kiedy v kogo krádźioną/ álbo złupioną rzecż w cżyiey ſkrzyni naydą SzczerbSpecSax 169 (Linde).]

»wszetecznica jawna« (3): GórnDworz R6; W Tyrze zá iednym Mnichem [...] záwoła iedná wſzetecżnicá iáwna: Oycże wielebny/ zbaw mię SkarŻyw 100; KlonWor 60.

»jawny złoczyńca« [szyk 4 : 2] (6): IAwni złoczyńce y w dźień Swięty mogą być ná mękę wedle Práwá dáni GroicPorz hh2v; OrzList h4v; OrzQuin N2; gdy morderzá [...] albo iáwnego złocżyńcę iákiego trácą/ thedy [...] ludzie ych chwalą y s tego ſie ráduią. RejAp 153v; RejPos 166v; KlonWor 42.

»jawne złoczyństwo« = publicum maleficium JanPrzyw 16 [szyk 3 : 1] (4): W ſpráwách theż hániebnych [...] [nie może apelować] ten złoczyńcá ná ktorego ieſt złoczyńſtwo iáwne mężoboyſtwá/ [...] y innego kthorego hániebnego vczynku GroicPorz cc2v; WujJudConf 240v; CzechEp 386; SarnStat 498.

»złodziej jawny« = fur publicus JanStat 236; autoforos Calep [szyk 9 : 7] (16): obwynyony nyema przyszyągacz alye ma bycz obyeſzon yako yvſz yawny slodzyey MetrKor 34/134, 40/814 [3 r.]; LibLeg 6/118, 118v; GroicPorz kk; Wedle ſtárodawnych Rzymſkich praw/ iáwne złodźieie [fures manifesti] karano nágrodzeniem we cżwor naſob/ á nie iáwne we dwoy naſob ModrzBaz 78; GórnRozm G4v; Calep 119a; SarnStat 182, 214, 513, 627, 1314; KlonWor 8.

»złodziejstwo (jest) jawne« = manifestum furtum Mącz [szyk 2 : 2] (4): ZLodźieyſtwo ieſt dwoiákie/ Iáwne y Táiemne. GroicPorz ii4v, ii4v; Manifestarius fur, Ná yáwnym złodzieyſtwie poymány/ złodziey. Mącz 208a, 317d.

Szeregi: [»jawny albo świeży«: Iáwny álbo świeży vcżynek ieſt to/ kiedy ſie co świeżo ſtánie/ o co zárázem żáłuią/ y zárázem ſądzą/ to ieſt/ że złocżyńcá záráma być pokonan/ áni ná rękoiemſtwo może być dan. SzczerbSpecSax 169 (Linde).]

»znaczny i jawny« (1): Nie máſz nigdźież [...] ták znácznego y iáwnego kradźieſtwá y łupieſtwá: ná ktore kárnośći żadney nie poſtáwiono. SkarKaz 458a.

β. Przeznaczony dla ogółu (2): Publice venire, Yáwnie/ Ná yáwnym targu być záprzedan. Mącz 329b; spectacula theatrica, Gry ná plácu miedźi ſzrankámi ſpráwowáne/ yáwne gry. Mącz 454b.
b. Drukowany, opublikowany (3):
Zwrot: »wydać [coś] jawne« (1): wypiſáli ie [obyczaje żywota krola] vcżeni ludzye/ w ſwoich Orácyach álbo Kazániu/ y wydáli poſpolithemu cżłowieku iáwne BielKron 425.
Wyrażenie: »jawna (-e) rzecz, wydanie« [szyk 1 : 1] (1 : 1): AEditio, Publicatio. Iáwna rzeć/ Wydánie yáwne. Mącz 4a.
2. Wydatny, okazały (4): V kogo nos będzie wztocżony wzgorę zdołu, tak iż dziurki będą iawne, iakie ludzie zową pernonoſfe, znamio. cżłowieka nie ſtatecżnego GlabGad N8; [o Dorocie] Szyiá pęłna okazáła: Pierśi iáwne: ręká biáła. KochPieś 68.
Szereg: »jawny, (i) wielki« (2): GlabGad P6v; CEtus ieſt riba morzka, [...] Gębę ma w ciele wielką y iawną/ ale w niey dziuri ciaſne ſą FalZioł IV 2b.
3. Znajdujący się na otwartej przestrzeni, pod gołym niebem (1): Xystum Yáwny pláć do przechadzki króm dáchu. Mącz 512c; [[Rzepa] kocha ſię na roli iawney/ bowiem cień a niedochodzenie ſłończa barzo iey ſzkodzi Cresc 1549 503 (Linde).]
4. Posiadający wylot, otwarty (1): Caminus eyn kemmet ader eyn ofen. Kamyen. Komyn yáwny. Murm 134.
5. Będący jawą, realnie istniejący (1):
Szereg: »jawny a isty« (1): w nich [w dzieciach] nie panuie ieſzcże rozum ktoriby mógł rozeznać ſen od iawney á iſtey rzeczy GlabGad L5v.

Cf JAWNIEGRZESZNIK, [JAWNOGRZESZENIE], JAWNOGRZESZNICA, JAWNOGRZESZNIK, JAWNOGRZESZNY, JAWNOPOKARANIEC, NIEJAWNY

KCh