[zaloguj się]
[pdf]

ODKRYTY (51) part praet pass pf

odkryty (47), odkryt (4).

o jasne.

Fleksja
sg
mNodkryty, odkryt fNodkrytå nNodkryto, odkryt(e)
G G Godkryt(e)go
Aodkryty Aodkrytą Aodkryt(e)
I Iodkrytą Iodkrytym
pl
N m pers odkryci
A subst odkryt(e)
I f odkrytymi
L odkrytych
inne formy
pl N subst m - odkryté, odkryty; pl N subst f - odkryt(e)

sg m N odkryty (9), odkryt (1); ~ (praed) odkryty (3) CzechEp, ReszPrz, WujNT, odkryt (1) SzarzRyt. ◊ A odkryty (2). ◊ f N odkrytå (5). ◊ A odkrytą (4). ◊ I odkrytą (4). ◊ n N odkryto (2) BibRadz, WujNT, odkryt(e) (1) BudNT. ◊ G odkryt(e)go (1). ◊ A odkryt(e) (1). ◊ I odkrytym (4). ◊ pl N m pers odkryci (1). subst m (praed) odkryté (2) BibRadz, GosłCast, odkryty (1) RejPs; -é (1), -(e) (1). f odkryt(e) (7). ◊ A subst odkryt(e) (5). ◊ I f odkrytymi (1). ◊ [L odkrytych.]

Sł stp s.v. odkryć, Cn notuje, Linde bez cytatu; poza tym XVI w. s.v. odkryć.

1. Odsłonięty; apertus Vulg, Calag, Cn; discoopertus PolAnt; revelatus Vulg (24): A bywáły odkryty fundámenty wſſego ſwiátá y przezroczyſte wſſytki głębokoſci wodne RejPs 24v; BibRadz Ps 18/16; Ale ie Pan Bog plagą morową záráźił/ [...] á to dla tego iż widzyeli Arkę odkrytą nie będąc kápłany. BielKron 63.
[Wyrażenie: »szabla odkryta« = wyjęta z pochwy: świecą ſie w vlicach dobyte Miecże/ [...] y ſzáble odkryte ZbylDroga B4.]
W przen (2):
Wyrażenia: »odkryty oczom [czyim]« (1): wſzytkie rzeczy obnáżone ſą y odkryte oczom iego [omnia autem nuda et aperta sunt oculis eius] WujNT Hebr 4/13.

»odkryty smysłom« (1): A cożby to zá wiárá byłá/ gdyby wſzytko odkryte ſmyſłom miáłá? SkarKaz 159b.

Szereg: »obnażony i odkryty« (1): WujNT Hebr 4/13 cf »odkryty oczom«.
Przen (4): Abowiem áż do dźiśieyſzego dniá táż zaſłoná w czytániu ſtárego Teſtámentu trwa nie będąc odkryta WujNT 2.Kor 3/14.
a) Zrozumiały (o sensie Pisma Św) (2): iż iáko duch ożywia ćiáło/ ták Kryſtus ożywia y oświeca w nas Zakon Boży/ ábychmy go rozumieli y odkryty mieli. GrzegŚm 55.

W przeciwstawieniu: »zakryty ... odkryty« (1): W ſtárym/ práwi/ Teſtámenćie ieſt nowy zákryty; á w nowym ieſt ſtáry odkryty. WujNT przedm 31.

Szereg: »zrozumiany i odkryty« (1): táiemnice zakonu ſtárego przez Ewangelią S. zrozumiane ſą y odkryte SkarJedn 237.
a. O ludziach: obnażony; intectus Calep, Cn; nudus, sine vestibus Calag; detectus, nudatus Calep; depannis, sine pannis Cn (13): do oblężenia Ieruſzalima nawroćiſz twarz twoię/ á rámię twoie odkryte (będzie)/ y będzieſz prorokowáć nań. BudBib Ez 4/7; Calag 158b; Calep 548a.

W przeciwstawieniu: »odkryty ... przykryty (a. nakryty, a. zakryty)« (4): Nic ná tym/ yeſli kto z odkrytą álbo zákrytą głową ſye modli KromRozm I Ov, Ov; KromRozm III F3v; Ma ſię modlić mąż odkrytą/ á niewiáſtá nákrytą głową. WujNT 1.Cor 11 arg.

Wyrażenie: »odkryta głowa« [szyk 5:1] (6): Lekkać rzecz byłá/ [...] mężczyznam z odkrytą álbo przykrytą głowa [!] wkoſćyele ſye modlić KromRozm I Ov, Ov; KromRozm III F3v; Potym koronny Podkomorzy/ Arcybiſkupowi koronę podał/ ktorą on [...] ná odkrytą głowę Krolewſką [...] wdział BielKron 329v; SienLek 48; WujNT 1.Cor 11 arg.
Szereg: »nagi i odkryty« (1): pozwáni do práwá [tj. przed sąd boży]/ ſtániem nadzy y odkryći SkarŻyw 120.
Przen (3):

odkryt czemu (1): Y ták pierzchliwego Smierći grzbiet ieſt odkryt/ iák pierśi śmiáłego. SzarzRyt C2.

Wyrażenie: »odkryte oblicze« (2): NiemObr 83; A my wſzyścy/ odkrytym obliczem [revelata facies] chwałę Páńſką iáko w źwierćiedle vpátruiąc/ w toż wyobráżenie przemienieni bywamy WujNT 2.Cor 3/18 [przekład tego samego tekstu NiemObr].
b. Znajdujący się na widocznym miejscu (1):

W przeciwstawieniu: »odkryty ... tajemny« (1): Gdzie wrzod odkryty ſnádnie zlecżyć może/ A gdzye tháyemny dyabeł mu pomoże. RejZwierc 216.

α. [Nie osłonięty (nie zabudowany lub nie zarośnięty od którejś strony): áby folwárk tákowy był odkryty ku wſchodu ſłońcá Cresc 1571 18; te [zioła mają więtszą moc] co ná wyſokich mieścach wietrznych ábo odkrytych roſtą Cresc 1571 676.
Wyrażenie: »wolność odkryta« = brak osłonięcia: Wirydarze od południa y od zachodniey ſtrony ku zaſłonie potrzebuią drzew wyſokich á rzadkich. Záśię ze wſchodu y od pułnocy/ chcą mieć wolność odkrytą Cresc 1571 679.]
c. O szyku bojowym: bezpośrednio narażony na atak wroga, bez osłony (1): iákoby ſie nieprzyiaćiel mocno opárł/ ſnádnieby mu iuż przyść do odkrytego y rozdzielonego woyſká BielSpr 21v.
d. [O koniu: nie przykryty: Gdy śię też koń zápoći/ [...] ma ſtać odkryty ábo ná wiátr wywiedźiony aż śię ochłodźi od potu Cresc 1571 520.]
2. Otwarty, nie zamknięty; przen; patulus Cn (1):
Zwrot: »[na co] mieć kaletę odkrytą« = być hojnym (1): ná Rzecżpoſpolitą/ Ci Suchodolſcy máią káletę odkrytą. PaprPan T.
3. Ujawniony, objaśniony, zdemaskowany, objawiony (19): KromRozm III Av; Aby [...] wſzech náſládowcy iego [papieża] błąd był odkryty CzechEp 273.

odkryty komu (3): BiałKat 286; Ięłám czynić przyſmáki żądzámi ſkłádnémi/ Któré nikomu przed tym nie były odkryté GosłCast 49. Cf »odkryty ludziom«.

odkryty czym (1): Ale iż to ieſt [...] ſmrodliwy gnoy [...] ná plotkách ſię wymyſłow ludzkich wieſzáć: przetoż też ten przed inſzymi trzebá wyſzuflowáć: á potym y drugie/ tákże ſłowem Bożym odkryte/ precż porządkiem ſwym wyrzucáć. CzechEp 111.

odkryty przed kim (1): Wierzę [...]/ iż to iuż ták Bog v ſiebie ſámego/ [...] przed ktorym ſą wſzyſtkie rzecży odkryte/ [...] poſtánowić y náznácżyć racżył. CzechRozm 24.

W przeciwstawieniu: »zakryty (a. skryty) ... odkryty« (6): BibRadz Matth 10/26; Iż świąthość: ćiáłá Páńſkiégo prawdźiwégo niewiernym ieſt zákryta/ á wiernym ieſt odkryta BiałKat 286; RejPosWstaw [213]; LatHar 193; Abowiem nie ieſt nic ſkrytego/ coby odkryto być nie miáło [non revelabitur] WujNT Matth 10/26.

Wyrażenia: »fałsz (jest) odkryty« (2): GrzegŚm Av; Ktemu ieſzcże cżuiąc [...] iż ten iego fałſz miał być kiedykolwiek odkryty/ y ſłuſznie pokarány ReszPrz 39.

»odkryty ludziom« (1): odkryte ludziom zdrady ſwoie widząc/ z ziemie Zydowſkiey z ſromotą vćiekáć muśiał SkarŻyw 361.

»prawda odkryta, odkrytą pokazana« (1:1): Aby ták X. K. dumá wſzytká/ [...] Antychriſtá Rzymſkiego/ vpádłá/ [...] á prawdá fundámentálná zbáwienna áby odkrytą pokazáná byłá. CzechEp 273; LatHar 193.

»tajemnica (jest) odkryta« [szyk 2:1] (3): thu iuż zrozumieſz/ iż ieſt odkryta táiemnicá ſercá iego RejPos 29v; SkarJedn 132; NiemObr 164.

»zdrada odkryta« [szyk 2:1] (3): Ktorego [Antychrysta] Fáłſze/ Zdrády/ tu iuſz maſz odkryte GrzegŚm Av; SkarŻyw 361; GosłCast 22.

Szeregi: »odkryty a objaśniony « (1): Pirwſze kſięgi będą otwárthe/ gdy będą odkryte á obiáſnione złośćiwe ſpráwy káżdego niewiernego RejAp 173.

»odkryty i wiadomy« (1): máiąc iuż táiemnice one Bábilońſkie [...] odkryte y wiádome/ nabożeńſtwem Antychryſtowym ſię brzydzą NiemObr 164.

4. Jawny, nie ukrywany (2): Potym [miał być kościół psowan] iáwnym gwałtem á odkrytym okrucieńſtwem. LubPs A4, A4.
a. [Wyraźny, oczywisty: A iſzby teſz to proroſtwo [Daniela o czterech monarchiach] rozumieć miał moy mily Chrzeſcianinie/ o oſtatnym czaſie/ okazuie to ſąm text odkriti na oſtatku tego proroſtwa napiſany. FlinsCunDzień D3.]
*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Apertus, participium, sive nomen ex participio, Otworzony/ yáwny/ odkrity Mącz 278d, 252d, 442b; Retectus – Odkriti. Calep 919b, 314a.

Synonimy: 1. ododziany, odsłoniony; a. nagi, nieodziany, nieubrany, obnażony.

Cf NIEODKRYTY, ODKRYĆ

LWil