[zaloguj się]
[pdf]

CAŁY (1274) ai

cały (1065), cał (209) [w tym: w cale (196)]; cały : cał BierEz (7 : 1), BielKom (2 : 1), Mącz (95 : 1), KochPs (10 : 1), SkarŻyw (88 : 1), MWilkHist (1 : 1), GórnRozm (8 : 1), ZawJeft (4 : 2), GrabowSet (4 : 1), WyprPl (2 : 1), SarnStat (68 : 2).

cał- (1113), cåł- (29); cał-: cåł- KrowObr (10 : 1), BibRadz (23 : 1), BielKron (44 : 1), Mącz (93 : 3), LeovPrzep (1 : 1), HistRzym (1 : 1), WujJud (14 : 1), BudBib (9 : 1), MycPrz (3 : 1), BudNT (7 : 1), CzechRozm (39 : 1), Oczko (3 : 1), SkarŻyw (81 : 9), CzechEp (22 : 2), OrzJan (19 : 1), KochFrag (4 : 1), GrabPospR (8 : 1), GórnRozm (10 : 1). ◊ cåł (3).

comp i sup (1 + 1) (nå)calszy.

Fleksja
sg
mNcały, nåcalszy, cåł fNcałå, cała, cał(a) nNcałé, cało
Gcałégo Gcałéj, całyj Gcałégo
Dcałému Dcałéj Dcał(e)mu
Acały, całégo Acałą, calszą Acałé
Icałym, cał(e)m Icałą Icałym, cał(e)m
Lcałym Lcał(e)j Lcałym, cał(e)m
pl
N m pers cali
m an cali, cał(e)
subst całé
G całych
D całym
A subst całé
I m całymi
f całymi, cał(e)mi
n cał(e)mi
L całych
inne formy
sg m A a. G - całégo; sg f A a. I - całą; sg m a. n G - cał(e)go; sg n A a. pl A subst - całe; sg n L skostn - w cale

sg m N cały, nåcalszy (78), cåł (3); ~ (attrib) cały (46); ~ (praed) cały (18), cåł (3); cåł ZawJeft, GrabPospR; cały : cåł BierEz (1 : 1). ◊ G całégo (20); -égo (3), -(e)go (17). ◊ D całému (4); -ému (1), -(e)mu (3). ◊ A cały (321), całégo (21); -égo (2), -(e)go (19). ◊ A a. G całégo (1). ◊ I całym (16), cał(e)m (1); -ym : -(e)m OrzRozm (1 : 1). ◊ L całym (11). ◊ f N całå (44), cała (7), cał(a) (6); ~ (attrib) -å (21), -a (1); -å : -a Mącz (6 : 1); ~ (praed) -å (23), -a (6); -a KochPs, SkarŻyw, MWilkHist, ZawJeft, WyprPl; -å : -a GórnRozm (1 : 1). ◊ G całéj (35), całyj (1) MurzHist; ~ -éj (8) OpecŻyw, OrzQuin, KochPieś, SarnStat (5), -ej (1) Oczko, -(e)j (26). ◊ D całéj (6); -éj (1), -(e)j (5). ◊ A całą, calszą (188). ◊ I całą (22). ◊ A a. I całą (5). ◊ L cał(e)j (11). ◊ n N całé (20), cało (3); -é (6), -(e) (14); ~ (attrib) -é (7); ~ (praed) -é (13), -o (3); -o BielKom; -é : -o SarnStat (1 : 2). ◊ G całégo (44); -égo (11), -(e)go (33). ◊ D cał(e)mu (1). ◊ A całé (43); -é (14), -(e) (29). ◊ I całym (26), cał(e)m (2); -(e)m GrzegRóżn; -ym : -(e)m CzahTr (1 : 1). ◊ L całym (2) CzechRozm, SkarKaz, cał(e)m (2) FalZioł, BibRadz. ◊ m a. n G cał(e)go (3). ◊ pl N m pers cali (5). m an cali (2) BierEz, BibRadz, cał(e) (1) Mącz subst całé (36); -é (9), -e (1), -(e) (26); -é : -e SarnStat (5 : 1). ◊ G całych (8). ◊ D całym (1). ◊ A subst całé (64); -é (11), -(e) (53). ◊ I m całymi (2). f całymi (2), cał(e)mi (2); -ymi CzechEp; -(e)mi PowodPr; -ymi: -(e)mi CzechRozm (1 : 1). n cał(e)mi (2). ◊ L całych (3). ◊ sg n A a. pl A subst całe (2); -e (1), -(e) (1). ◊ sg n L skostn w cale (196); -e (80), -é (2), -(e) (114); -e : -é SarnStat (41 : 2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Zupełny, pełny, kompletny, obejmujący wszystkie elementy składowe lub wszystko, co zawiera treść; bez reszty; traktowany ogólnie; niepołowiczny, nieograniczony; totus Mącz, Calag, Calep; integer Mącz, Cn; omnis, plenus Mącz; solidus Cn (802): Támem cáłe ſádło złokał BierEz R3v; Brachium. [...] Cáła ręká od pleci áż do łokćyá. Murm 58, 62; Mymer1 23; Czałe Iaie vpalonę z winem albo z ocztem wypiwſzy/ wſzythkie ciekącżki zaſtanawia. FalZioł IV 20b; Thy wſzytki rzecży vwarz w winie: w czałey kwarcie FalZioł V 117, I 43a, 141b, III 15c, V 69, 92, 101; Przeto od czałego cżłowieka począwſzy pothym do głowy poydziemy GlabGad M2, B8v, M2v [2 r.]; Niech wezmą ſmolniku/ Czarnogłowu/ oboiego po połfunta/ Niedoſpiałku y Praczowniku czały funt LudWieś B3v; Item powyada yſch sthowarziſchem ſwym Woythkyem Zobyezyerza [...] myaſſa wyeprzewego ſtroną czala y ſthuką, sadlo czale y kawalyecz [...] vkradl LibMal 1546/117v, 1546/121 [2 r.]; Tedys y ty doſkonałý Bos moy y ſkapiczą czały RejKup z6; MurzNT 96; Ty wſzyſtki iako i ototy v/ w/ k/ wielé kroć całé ſłowo wáżą/ iako gdy mowięm ſwoim/ zmoim/ v mnie w domu krzeczy/ ktobie MurzOrt B2v, Bv, B3; Yáſnye to káżdy obaczy/ gdy nye będźye vćinał ſlow/ ále cáłą rzecz/ yáko thám ſtoi/ przedſye weźmye. KromRozm III I5v; BielKom D8; GliczKsiąż I8v; káżdą iednę cząſtkę álbo dwie może bráć/ y rozumieć zá cáłą przyſyęgę GroicPorz h3v, k3v [3 r.], k4v, ſ2, bb3v; iáko wſzytká wielkość ludu onego báránká offiárowáłá/ potym cáłego/ z głową/ z nogámi/ y ze wſzytkimi trzewámi iádłá KrowObr 185, 185; BibRadz I 1d marg, Lev 3/9, II 2a marg; nie ná kęſe kroleſtwo mnie dano tobie zá małżonkę/ áni ná cżwartą cżęść/ ále ná cáłe BielKron 354; tám vcżynił z brátem Olbráchtem vgodę táką/ iż Krol Włádźiſław miał być Krolem całym Węgierſkim iáko doſtátecżnie wybrány y koronowány BielKron 397, 121, 127v, 211v, 331; GrzegRóżn I3v; Est autem As, Cáła rzecz káżdey rzeczy którą może dzielić ná dwánaście części Mącz 17c; Intercalaris mensis, Mieſiąc w którym yeden dźień prziſadzáyą ku ſpełnieniu czáłemu biegu rocznemu Mącz 31c; Comata Gallia, Całá Fráncia/ która niegdy Tranſalpina bywa názywána Mącz 60d; Huiusce rei potestas omnis in vobis sita est, Maćie cáłą zwierzchność w tey rzeczy. Mącz 397c; Volumen, Iedna część cáłych xiąg. Mącz 506d, 15d, 26c, 127b, 191c [2 r.], 291b (22); OrzQuin F4; SarnUzn H3v; Albo weźmi cáłe gniazdo iáſkołcze/ á włoż ie w gorącą wodę SienLek 81, 39v; Otoż s páná iáko z głowy/ á s ſláchty/ y s poſpolſtwá iáko s cżłonkow/ ſtánęłoby cáłe iedno ciáło GórnDworz Hh5v, Ee5; Ten tedy kąt z tego Kliná w którym ieſt odiąwſzy/ zoſtáną dwá/ w których obu nie będźie cáły kąt ieden proſty GrzepGeom F; A ták vkazáło ſye iáſnie/ że Kwádrat cáły a.b.c.d. cáłéy Figurze Romboides b.c.d.e. ieſt równy. GrzepGeom G2; Ieſli ieden Diameter będźie ná ſześći łokiet/ á drugi ná ośmi: wiedź puł liczby iednégo ná cáłą liczbę drugiégoGrzepGeom G4v; bo czternaśćie łokći więtſzych y dłóni/ mogą cáłych pietnaśćie vczynić mnieyſzych. GrzepGeom L4v, F3, F4, G4v, Iv, K2, N2; Abo s popiołu káwálec ſkłá vcżyniwſzy/ cáłego cżłowieká w nim [...] y ze wſzytkimi iego vbiory y poſtáwámi/ oglądáć. RejPos 270v; GrzegŚm 2 marg, 19, 23, 33, 63; RejZwierc 30v; przypiſáliſmy z teyże Confeſsiey Artykuł cáły o wiecżerzy Páńſk. WujJudConf 13, 216v, 227v, 247; Aż zá ſiodmym obacżył/ ták obłocżek máły/ Iáko wielki może być/ ludzkich nog trop cáły. HistHel C2v; Strum G3; BudNT b4v, Ioann 7/23; StryjWjaz B3v; ábyś ſtátecżnie áż do końcá Bogu ſámemu cáłą chwałę oddawał CzechRozm 223v; Nie może ſie też zákryć áni cáłym będąc w málucżką ſtucżkę chlebá zmieśćić CzechRozm 264v, 117, 120; Acż koły wyłamano koło tego płotá/ Ale w iego deſzcżułce mieſzka cáła cnotá PaprPan H2v, Vv; A Páweł S. cáły dom ſtrożá ſwego [...] tákże y [...] Koryntcżykow pokrzćił niemáło KarnNap B; ModrzBaz 90v, 117v, 122, 122v; Iż cáłą ręką żegnáią/ y krzyſz S. iednym pálcem cżynią. SkarJedn 233, 26; ſámym Rhabárbárum/ ná raz go biorąc poránu/ iáko czerwony złoty Ducat záważy: álbo ieſli z cáły nie będźie/ ná rozum iáko dwá orzechy leśné/ [...] nie źle ćiáło przepurguiem Oczko 38, 32; Calag 213b; po trzy dni cały pſałterz prześpiewał. SkarŻyw 570, 51, 119 marg, 528; MWilkHist G2; StryjKron 597; Co ia tu dla tego przypominam/ żeby ſię kto niechćiał cáłego we wſzytkim między Antyochem/ á Antychriſtem porownánia dopiráć. CzechEp 366, 276; Poyźrzawſzy tedy pilnie w cáłą náukę páná Chriſtuſowę/ nie naydźiemy tego/ áby Piotrowi regiment iáki naywyżſzy/ nád innymi Apoſtoły [...] zlećił. NiemObr 31; Bo tylko Europę/ y to nie cáłą opánował NiemObr 59, 13, 45, 48, 55, 138, 163; KochPhaen 24; KochMRot C; BielSjem 23; GórnRozm K2w; Obroc ſie do Oitzizni ſwoiei cala ſtrona. PaprUp Av; ZawJeft 9; ActReg 128; Calep 1075b; Piwá áby były pełne becżki: á ieśliby miał vtacżáć z káżdey/ lepiey iednę wypić cáłą GostGosp 58; Bo ieſli w káżdym ſynu nie od[dawáiącym c]áłey powinnośći rodzicom ſwym/ go[dno to ieſt ſtr]ofowánia Phil B, B4; weſelé odnieś Grékóm cáłé GórnTroas 43, 44; Polaká Láchem tylko ſámá Ruś miánuie. Czy to ieſt iákoby vćinek cáłégo ſłowá/ Polak KochCz Bv; Twe imię ſławi/ cáły ſmyſł ſerdecżny GrabowSet R3v; OrzJan 101; LatHar 189; Prze co inſzego odrzuca y on cáły wierſz z liſtu pierwſzego Ianá S. WujNT przedm 6; Kto iedno przykazánie zakonu przeſtępuie/ cáłego zakonu przeſtępcą ieſt. WujNT Iac 2 arg; Drugie/ iż iáko P. Chriſtus/ ták też y Antychriſt będzie ieden pewny człowiek/ [...] á nie cáły porządek ábo ſucceſſia Papieżow przez tyśiąc lat WujNT 869, przedm 13, s. 331, 332, 365, 564 (14); Podymnégo z cáłégo łanu dwá groſzá máią bydz dawáné. SarnStat 351; tedy będźie wolno powodowi ná ſummę ſzkody przyśiądz/ álbo ná cáłą ſummę/ álbo ná mnieyſzą SarnStat 799, 241, 339, 350, 352, 471 (21); (iáko y rynſztokow ábo gorſzych mieyſc ćierpiemy/ áby ſię cáły páłac nie pomázał.) PowodPr 41, 11, 25, 57, 81; Cáły człowiek robił/ cáły też wźiąć ma zapłátę. A duſzá ſámá bez ćiáłá/ nie ieſt człowiekiem cáłym SkarKaz 3b, 208b [2 r.]; Ná ktory ſkarb Rzeczypoſp: ieſliby ktokolwiek [...] bądź fortelem iákim/ bądź gwałtownie ſię rzućił/ [...] bez conſenſu cáłey Rzeczypoſp: ná Seymie/ tedy táki ipſo facto infamis być ma VotSzl Ev; KlonFlis Ev; V Rzymian trzymał ieden cáłą Prowincyą KlonWor 13, 79.

W połączeniu z przymiotnikiem lub imiesłowem (2): Przeto gdi v kogo vzrzyſz ocży wcżeſne odtworzone, iaſne, miernie okrągłe czałe GlabGad N6; Leucoparyphos — w białe zali [!] oblieczoni. Calep 593b.

Przysłowie: Nie ſą tákie rękawy iáko kożuch cáły. March1 A3v [idem] March3 Vv.
Zwroty: »orać całym pługiem« = uprawiać obszar ziemi równy mierze powierzchni zwanej pługiem (inaczej łanem) (1): Którykolwiek kmieć orze cáłym pługiem [arat cum integro aratro JanStat 227]/ ile będźie miał wołów álbo koni/ ma dáć cżtéry wiązáni konopi gotowych SarnStat 190.

»rzeczy się całej przypatrzyć (a. przypatrzać, a. przypatrować)« [szyk zmienny] (5): CzechRozm 130v, 146v, 147v, 191v; Gdyż kto ſię dobrze rzecży ſámey cáłey przypátrzy: [...] tedy tego nie może inácżey rzec CzechEp 305.

»ucho całe zostawić, zachować« [szyk zmienny] (1 : 1): gdy iácy iedná ſtroná przyſzłá do niego ná żáłobę/ tedy tylko iednym vchem słuchał/ powiedáiąc/ że drugie vcho ku słuchániu drugiey ſtronie chce cáłe zoſtáwić. ModrzBaz 87v; SkarJedn A5.

Wyrażenia: »w bokoch cały« = pełny, gruby, tłusty (1): Ktory koń ćienkiey bywa ſzyie/ W bokoch cáły iáko ktory ſtyie. SienLek 188.

»z całej dusze, całą duszą« (2 : 1): á Narodowi ſwemu Polſkiemu/ cáłym ſercem/ cáłą duſzą/ y cáłą myślą/ wiernie ſłużąc. OrzQuin A2v; SkarŻyw 503; Dźiękić oddamy/ z cáłey duſze ſwoiey GrabowSet Vv.

»całą garścią« (1): Rzekł bych też ieſzcże/ żeby był [...] ſzcżodrym w rozdawániu káżdemu/ á nie ſzcżypthy/ ále czáłą garſcią GórnDworz Ii2v.

»całą gębą, całymi gębami, ustami« = głośno, wyraźnie; gorliwie (5 : 3 : 1): Pleniore ore laudare, Cáłemi vſtámi wychwałáć [!]. Mącz 304b; náſz też [język] Polſki zda ſie trudny/ á iákoby cżłowiek cáłą gębą/ á gwałtem mowił GórnDworz F7, D7v; Ktorego błędu nie ieſt też wolna Wielkonocna oná pioſnká/ ktorą chłopſtwo obżárſzy ſie w kárcżmie/ tákże żacy y báby cáłymi gębámi ſpiewáią CzechRozm 157v, 81v, 221v, 223; CzechEp 83; NiemObr 177.

»całym krokiem« = szybko (1): Gradu pleno, Całym krokiem. Mącz 147c.

»cała moc« [szyk 3 : 1] (4): Też ſam korzeń albo proch iego [...] może być czały rok y przez dwie lecie w czałey mocży zachowany FalZioł I 110a; CzechRozm 19; tedy Sędźia z Podſędkiem [...] tę ſpráwę dźiedźiczną ſkázáć y vznáwáć niech máią cáłą moc [plenam facultatem JanStat 488]. SarnStat 554, 559.

»całą myślą« [szyk 1 : 1] (2): OrzQuin A2v; lecz ſię iuż ná to vday myślą cáłą. KochFr 108.

»cała nadzieja« (4): cále ſie Chriſtuſowi Pánu oddáć: [...] w nim cáłą nádźieię położyć. CzechRozm 227, 29, 98v; CzechEp 169.

»cała prawda« (1): A kiedy by chciał policzyć, A całą prawdę pobaczyć, Nalazłby więcej ucisku Niżli sławy, albo zysku. BierRozm 11.

»cała rzecz« [szyk 7 : 7] (14): GlabGad B8v; A twoie ony wykłády/ tylko ſie zá kilká ſłow iąwſzy/ rzecż cáłą opuſzcżáią CzechRozm 263v, 263v, 266v; CzechEp 46, 242, 300; ywszytko KIM od niosłem comi wm MMP. zlecic raczeł, [...] a rzecz całą honesta occone od wm MMP. oddałem ActReg 169; SarnStat *6. Cf »rzeczy się całej przypatrzyć«.

»całym sercem, z całego serca« = in toto corde PolAnt [szyk 30 : 2] (19 : 13): Y náwrocą ſie do ciebie cáłym ſercem y zupełną duſzą ſwoią BibRadz 3.Reg 8/48; GrzegRóżn A3; OrzQuin A2v; RejPos 168; GrzegŚm 31; WujJudConf 231; CzechRozm 71 v; SkarJedn 313, 314; KochPs 12, 138; ztjm złącżona ieſtem w niebie/ ktoregom zcáłego ſercá miłowałá ná ziemi. SkarŻyw 70, 21, 120, 141, 358, 428 (9); CzechEp 104, 229; Rácż ſię nam dáć przez wiárę znáć/ á ſercem cáłym miłowáć. ArtKanc I10v, I20; WysKaz 10; SiebRozmyśl C; PowodPr 56; SkarKaz Oooo2b; SkarKazSej 658a, 683a; CzahTr C2, C2v.

»cały świat« (2): BierEz R2v; Za tym pięćioro ma mieſtcze/ kthora licżba czałemu ſwiatu ieſt prziwoita KłosAlg A2v.

Zestawienia: »cały jedwab« = czysty jedwab (może aksamit) (1): Holosericum, Zwłaſzczá cáły yedwab’ ῾όλος enim totum significat, to yeſt, Axámit. Mącz 386c.

»cała liczba« = całkowita (4): Gdy we wſzytkich trzech terminiech ieſt łamana licżba przy czałey: Tedi złam całą licżbę przez ſwego mianowacża KłosAlg F3, E2v, F3v.

»cała ofiara« (2): Cáłe ich ofiáry [sacrificia ipsius Vulg] bywáły vſtáwicznie dwá kroć odpráwowáne przeż [!] dźień. BibRadz Eccli 45/16 [17]. Holocaustotis, [...] Gdy cáła ofiárá byłá palona króm wnętrznośći. Mącz 157b.

»cały zegar« = z tarczą 24-godzinną (1): ći wſzythcy z goſpod ſwoich wyiecháli o dwunaſtey na cáłym zegárze BielKron 330.

»cały żołnierz« = z pełnym ekwipunkiem (2): áby z dorocżnych pożytkow ſwych/ cáłego żołnierzá wedłuk ſtanu ſwego wypráwić mogli GrabPospR M2, M2.

Szeregi: »cały, a nie w części« (1): tedy też o Iezuśie toż wyznáć muśi/ iż ieſt cżłowiekiem cáłym/ á nie w cżęśći CzechEp 308.

»cały a(l)bo połowica« (2): Tákże téż Młynárze/ Kárczmarze/ y zagrodnicy/ którzy nie máią áni robią ról/ to ieſt łanów cáłych álbo połowice [integros vel medios JanPrzyw 16] [...] ná święto S. Mikołáiá płáćić będą. SarnStat 350 [idem] 892.

»cały a spełny« (1): Verborum circuitus pro periodo, [...] Cáła á ſpelna rzecz. Mącz 104d.

»cały, (abo, a, i) wszytek« [szyk 3 : 3] (6): CzechRozm 266v; SkarŻyw 99; CzechEp 239, 262; tedy iedná z dźiedźin onych/ to ieſt/ przy któréy zoſtáie ſtáré rzéczyſko/ wſzyſtkę y cáłą [omnem et integram JanStat 420] ma mieć właſność w rzéce SarnStat 467, 964.

»cały, (ani, a, i) zupełny« [szyk 4 : 2] (6): Periodus, [...] Cáła zupełna ſentencia álbo mowá w rzeczy Mącz 291b, 17c, 191c; BiałKat 118v; NiemObr 46; SarnStat 1253.

Wyrażenie przyimkowe: »w cale« = w całości, w pełnej objętości, w pełni; w pełnym znaczeniu słowa; integraliter JanStat (25): Item czo ssye thycze grunthu na ktorym sye sbudowal w starey wssy tho wczale ostaviamy my yednacze przi Stanyslawie ZapWar 1550 nr 2666; WujJud 65v; poprzyſiągł wſzytko trzymáć trwále/ Y ze wſzytkich śił ſluby ſwoie ſpełnić w cále. StryjWjaz C2; KochFragJan 4; Gdyż z tego poboru wcále liczbá przed témiſz Deputaty w Wilnie czyniona bydź ma. SarnStat 415; żeby ſie wcále ná iednym mieyſcu rzecz nálázłá SarnStat 513, 1075; boby pan poſtáremu y robotę od ſwego chłopk[á] w cale mogł mieć/ y dań GrabPospR M3v.

~ W połączeniu z przymiotnikiem (2): áni ſie tym ćieſzćie/ żebyśćie záraz mogli być wcále wolnymi CzechRozm A7v; Albo ſáme w cále żywe. KlonŻal C3.

Zwroty: »w cale odda(wa)ć« [szyk zmienny] (3): CzechRozm 210; Chce/ bychmy poſłuſzenſtwo oddáli mu w cále. ZawJeft 33; WujNT 252.

»w cale zachować« [szyk zmienny] (2): RejPos 248; áby záchowáł ſpráwiedliwość ſwoię w cále WysKaz 25.

»w cale zostawić« (1): Bogu y Krolowi y Biſkupom z tą prośbą w cále to zoſtáẃmy OrzRozm P.

Szereg: »w cale a(l)bo w, po części itp.« = in toto vel in parte JanStat [szyk 7 : 2] (9): gdy my z vcżynkow náſzych/ áni w cále áni w cżęśći/ nie możemy być vſpráwiedliwieni CzechRozm 215, 209, 209v [2 r.], 219; CzechEp 352, 367; Owa nierozumne rzecży/ máią ſwe nadźieie/ Ze ich zgołá nie rozwieie Wiátr po śmierći/ lecż zoſtáną/ w cżęśći álbo w cále KlonŻal C3; SarnStat 683. ~
a. O czasie lub czynnościach i zdarzeniach trwających nieprzerwany, ciągły, od początku do końca; często oznacza nie całość, lecz większą część, służy też do podkreślenia długotrwałości; continens, continuus, perpes, solidus, totus Mącz, Cn; omnis perpetuus Mącz; integer Cn [w tym: w funkcji okolicznika czasu w połączeniu z A sg bez przyimka (241), z przyimkiem „przez” (158), z innym przyimkiem (18)] (469): bo cáłe cżterdźieſci dni nie przeſtawał grom wielki BielKron 444, 295; Mane totum dormire, Cáłe dopołudnie ſpáć. Mącz 207a; Solidus etiam ad tempus refertur, et significat iuge et continuum, Vſtáwiczny cáły. Ut decem annos solidos, Cáłe dzieſięć lat. Mącz 399c, 38c, 287d, 292d [2 r.], 325d, 342d (14); przez cáłé puł roká/ tám około Exekucyéy rádząc/ [...] roziecháliſmy ſye dármo OrzQuin E3v; LeovPrzep K2; Owa thego cáły obiad było. GórnDworz S4v, Aa4v; HistRzym 11v; WujJud 193; WujJudConf 138; BudNT Act 28/30; Przez cáły wielki poſt nigdy ſię nieprzewłocżyłá SkarŻyw 160, 160, 567, 571, 573, 583 (8); ktore mury potym przes lat trzydzieśći cáłe potomkowie iego ledwo dokonáli StryjKron 91; z ktorych do Zamku vſtáwicznie ſtrzelano cáłe dwánaście Niedziel StryjKron 737, 36, 308, 477, 492, 657; iednák kto żołnierſką przez cáły/ á Senatorſką przez puł wieku/ condycyą nieboſzcżykowę wſpomni/ przyimie od domowego cżłowieká bárzo zá wdźięcżno. GostGospSieb +4v; GórnTroas 60; Mſzey cáłey ſłucháć. LatHar 121 marg, 259; WujNT przedm 9, Act 27/30; NAprzód po odebrániu tych prowentów/ pan Podſkárbi z Deputaty pieniędzy obliczyc ma ná pułroká cáłé żołniérzóm SarnStat 363, 735; VotSzl B; Czekam tu cáłe Roki ieſzcze mię nie wzywał Zaden CiekPotr 66; Zá mężowe pieniądze cáły May gáchował. KlonWor 60, 63.
Wyrażenia: »przez cały czas« (2): z tąd ſie vkazuie iże przez czały cżas aże do ſądnego dnia wiara krzeſciańska nie vſtanie WróbŻołt Y4; Suo tuo consulatu somnum non vidit, Prześ [!] cáły czás vrzedu [!] swego oká nie zmrużył. Mącz 494a.

»całą drogę« (1): Niech cáłą drogę pilnuią kozery KlonFlis H4.

»cały dzień« ‒ omni die, tota die, per totam diem Vulg; totos dies, totum diem Mącz; totis vel singulis diebus Cn [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (96), A pl (1), z przyimkiem „na” (2), „przez” (47), „za” (3)] [szyk 148: 13] (161): Wſzyſcy śię będą dziwowáć/ A cáły dzień o nim gádáć BierEz R4v; OpecŻyw 32, 39, 78v; Stłucż ie á włoż w wino białe przez czały dzień. FalZioł V 114, III 3a, V 37; abowiem on ieſt czały dzień rozmyſlanie moie. WróbŻołt 118/97, 31/3, 34/28, 37/13, 43/22, 55/2 (12); RejPs 57, 64, 86v; RejRozpr H, H2; LudWieś B2, B3; RejJóz F3v; HistAl H5v, M; KromRozm II d3v; Diar 49, 78; BielKom E8; LubPs D, F4v, H3v, I4, K2 (19); RejWiz 33; położył mię opuśćiáłą/ cáły dzień żáłośćią ſkonáną. Leop Thren 1/13, Iudic 9/45, Iudith 6/16, Ps 37/7, 13, 51/4 (10); RejZwierz 107v; Tedy ſłońcę [!] ſtánęło w pośrzod niebá/ áni ſie poſpieſzyło ku záchodowi iákoby zá cáły dźień [unius diei]. BibRadz Ios 10/13, Ex 10/13, 3.Reg 19/4, Rom 8/36; OrzRozm V; drugiego dniá cáły dzień ſzthurmowáli áż do nocy BielKron 251; ledwy tho zá cáły dzień vgáſło. BielKron 303v, 11v, 251, 385, 412, 414 (10); Apricabar hodie toto die, Cáłym dzień dziś ná słóńcu ſtrawił. Mącz 13a; Dicamus totum hunc tibi diem, Tego dnia cáłego chcemy tobie k woli być. Mącz 85b; Uno die abstinetur potione et pabulo, Przes cáły dzień áni yedzą ány piyą. Mącz 446d, 215c, 282c, 290b, d [2 r.], 316a (16); Prot C4v; SienLek 122v, 157; RejAp 185; muśiſz W.M. czáły then dzień/ chwał białychgłow ſłucháć GórnDworz Z5v, Iv; kthorzychmy ćirpyeli cięſzkość dniá czáłego w gorącośći. RejPos 59, 59, 276v, 306v, 317; KuczbKat 50; RejZwierc 98 [2 r.], 106v, 139v, 145; WujJudConf 191; Także y niżey wſzędy á tu ſię znáczy iż ſię dzień cáły [tj. doba] od wiecżora pocżyna BudBib I 1 marg, 384a; A ſam ſie vdał w puſzcżą/ ná cáły dzyeń chodu HistHel C3; BudNT Matth 20/7; A vbodzy kmiotkowie/ ktorzi cáły dźień prácuiąc vpalenie słonecżne ćierpieli [diei onus et estum pertulerunt]/ z rąk onych okrutnych á drapieżnych Hárpiy wſzytkiego pátrzyć muſzą. ModrzBaz 34v, 36v; KochPs 30, 55, 108; wznák położyli/ ćiągnąc y męcżąc go cáły dzień aſz długo w noc. SkarŻyw 328, 31, 106, 107, 324, 484 (8); KochTr 7; StryjKron 522; PudłFr 5, 73; ZawJeft 13; Perdius ‒ Czałi dzien trwaiąci. Calep 777a; Niech tłucze pierśi dni cáłé/ y nocy. GórnTroas 13; GrabowSet H3; LatHar 50, 53, 160, 162, 163 (9); WujNT Matth 20/6, s. 248, Rom 8/36, 10/21; ná których ławách we Wtórek przez cáły dźiéń/ á we Czwartek do godźiny nieſzpornéy/ á w Piątek przez cáły dźiéń tylko káżdégo tego dniá ſal [...] vendant SarnStat 968; Niecny roſtrucharz vcżćiwymi ćiáły/ Kupcży dźień cáły. KlonFlis D2, Ev; KlonWor 22, 73 [2 r.], 74, 75, 76.

»(przez) całą godzinę« [w tym: bez przyimka (4)] [szyk 7 : 1] (8): ſtłucż to ſpołem zoliwą á ſmaż na lekkiem ogniu czałą godzinę FalZioł V 113v, V 91v, 113v, 115v; Táka ſpráwá przywołánia/ przypowiádánia/ y obżałowánia/ będźie przes cáłą godźinę. GroicPorz nv, ov; KrowObr 38v; BielKron [3322].

»przez całą jesień« (1): Wſzákże iſz przez cáłą Ieſień wiátr ſrzedni [...] vſtáwicznie ſrodze wiał/ przegnał wodę morſką od tych kráin ku Angliey StryjKron 26.

»całe lato« [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (3), z przyimkiem „na” (2), „przez” (5)] (11): DRzewko pyęknie zyelone/ cáłe láto ſtoi RejZwierz 127v; BielKron 269v, 314; Ziółko ieſt bárzo wóniáiącé/ [...] brunatny kwiatek miéwa przez cáłé láto SienLek 256v, 126; Strum N2; ActReg 4v [2 r.]; GostGosp 108; nie ćięſzko przyidźie ieden tydźień ná cáłe láto z włoki ośiádłey iednem robotnikiem zá wypráwionego robić GrabPospR M3v, M3.

»cały miesiąc, księżyc« = mense integro, ad mensem dierum Vulg [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (9), z przyimkiem „przez” (6), „za” (1)] [szyk 14 : 4] (16 : 2): ktorego gdy ſie poranu trunek napijeſz, przez czały kxiężycz paraliżu ſie nieboy. FalZioł I 77a, I 76d, II 1d; MiechGlab 14; LudWieś B2, B3; MurzHist D4v; Dam im mięſá ku iedzeniu cáły kxiężyc? Leop Num 11/21, Num 11/20; Nie będziećie go ieść thylko przez ieden dźień/ ábo przez dwá/ [...] Ale przez cały mieſiąc/ áż ſie wam nozdrzámi rzući BibRadz Num 11/20, Num 11/21, Iudith 3/13; nie będźie [...] iadał na ſthole/ iedno ná źiemi zá cáły mieſiąc BielKron 465, 114v,165, 21lv; SkarŻyw 484; SarnStat 496.

»cała noc« = totam noctem Vulg, Modrz, Cn; tota nocte, toto noctis tempore Vulg; perpetam noctem Mącz; perpete nocte Cn [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w G sg (4), A sg (62), z przyimkiem „na” (2), „przez” (23)] (102): OpecŻyw 33, 116; FalZioł III 3a, IV 17c; BielŻyw 108; WróbŻołt E6; ty ſłowá ſobie będę przez cáłą noc przypominał RejPs 112v; RejRozpr I2; Cżała nocz pjł ą wdzien ſuſſy RejKup R, g5; czałyi nocy nieſpał nieboráczek MurzHist Dv; LubPs B5; RejWiz 12, 45; wyſzuſſyl ie Pan/ wianiem wiátru gwałtownego y palącego cáłą noc Leop Ex 14/21, Ex 14/20, Iudic 19/25; RejFig Bb5v, Bb7v; RejZwierz 73, 100v; BibRadz Ex 14/20, 21, Ios 10/9, 1.Reg 15/11, 31/12, Tob 10/7; BielKron 31, 52v, 66, 250, 406, 460; Pernox, Przeznocny/ przes cáłą noc. Mącz 252a; Pernoctant venatores in nive, [...] Cáłą noc trwáyą ná śniegu Mącz 252a, 52d, 252a, 290d, 292d, 447b (11); GórnDworz S, T2, Aav; RejPos 18, 175v, 176, 176v, 225v [2 r.] (9); HistLan C2v, C3; ábowiem on ſam nietylko cáłe nocy ná modlitwie ſtrawił/ ále też iednę modlitwę trzy kroć powtarzał. KuczbKat 370; RejZwierc 114; BielSpr 67v; BudBib Iudic 16/2; CzechRozm 115; ModrzBaz 26v [2 r.]; KochPs 30; Cżytánim/ cáłey nocy modlitwámi/ poſty/ y pokornymi poſługámi/ zábáwiáłá żyćie ſwoie SkarŻyw 193, 51, 107, 135, 160, 161 (14); KochTr 7; StryjKron 161; Iednák mam tę nádźieię/ że przedśię zá láty/ Nie będą moię cáłé nocy bez zápłáty KochMuza 25; KochPam 85; KochPieś 4, 29; PudłFr 13; ArtKanc D12v; ZawJeft 6; Posłałem nacała noc ludzie przed sobą ActReg 56; GrabowSet T3; LatHar 49, 124, 511; WujNT 26, Luc 5/5, s. 479, Bbbbbb3v; ZapMaz II G 97/90v; KmitaSpit B3; PowodPr 73; KlonWor 75.

»całą bożą noc« (1): To tego/ y co lepiéy oni tám vmieią/ Cáłą Bożą noc będźie KochPieś 30.

»cały rok« = annum totum Vulg; tempus annum Mącz; omni anno ModrzBaz [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (34), z przyimkiem „na” (7), „przez” (31)] [szyk 67 : 12] (79): OpecŻyw 39v, 160; A ten proch trwa w ſwey moczy przez czały rok. FalZioł V 91, I 79d, 81d, 97b, 110a, 129c (12); BielŻyw 27; RejRozpr D4; LudWieś B; Diar 24; KrowObr 71, 169, 171 [2 r.], Tt4; RejWiz 30v; RejZwierz 138; przeto cáły rok y ná drugi v nich wielkie zámieſzanie było. BielKron 416v, 166, 249, 374; Mącz 199b, 290c, 406b; SienLek 53, 107; ták że Apollon w tym całym roku nie vznał/ by krolewná nań mile weyźrzáłá HistRzym 13v; RejZwierc 107v, 136; A ieſli nie okupi/ y ſpełni ſię mu rok cáły/ tedy odyidzie dom on BudBib Lev 25/30, Lev 25/29; Morderſtwá ná cáły rok gęſto ſię broią w tey Rzecżypoſpolitey. ModrzBaz 140v; SkarJedn 96, 345; Oczko 22; SkarŻyw 1, 89, 308, 333 [2 r.], 411 (14); MWilkHist Iv; StryjKron 5, 290, 330, 507, 522 marg, 682; CzechEp 44; Godźiná tám iák rok cáły. KochPieś 25; Ieden tylko táki dźiéń do cáłégo roku. PudłFr 66; Peranno ‒ Przez czałi rok zyę. Calep 774b; GostGosp 110; LatHar 246; WujNT Act 11/26; SarnStat 434, 522, 620, 972; GrabPospR N [2 r.]; SkarKaz kt; PaxLiz C4; KlonWor 79.

»cały tydzień« [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (7), z przyimkiem „na” (1), „przez” (6)] [szyk 14 : 2] (16) : FalZioł II 15b; SienLek 106v; PaprPan N4v; przydáli y poſt cáły tydzień SkarŻyw 15, 46, 226; KochTarn 77; BielRozm 11; Rozmáite rozmyślánia przez cáły tydźień LatHar 746, +12, 666; WujNT 337; tydźień cáły dźiéń podle dniá mamy mieć wolny SarnStat 149 [idem 857], 724, 857; PowodPr 51.

»cała zima« [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (2), z przyimkiem „na” (1)] (4): Nalazłſzy ſobie iamę w ziemi [...]/ tam ſobie nanoſi cżymby ſie czałą zimę przeżywiła. FalZioł IV 23c; Frumentum omne quod eo tolerandae Hyemis gratia divexerat Caesar, Wſzyſtko żyto które tám był zwiosł ná przetrwánie álbo wychowánie cáłey źimy. Mącz 457a; SkarŻyw 543; GrabPospR M4.

»cały żywot« [w tym: okolicznik czasu bez przyimka w A sg (2), z przyimkiem „przez” (10)] (14): Serpit per omnium vitam amicitia, Miłość á záchowánie towárziſkie roſciąga ſie przes cáły żiwot. Mącz 388b; iſz ná ſamo cżytánie/ tego co nápiſał/ cáły żywot iego máły ſię być zda. SkarŻyw 411, A2, 160 [3 r.], 161, 290 [2 r.], 293 [2 r.]; iákoż tego [...] z onym dobrym ktory cáły żywot oſtrą pokutę [...] cżynił/ porownywáć? SkarKaz 383a, 382b, 385a.

Szereg: »wszytek, cały« (1): Takież wſzytek cżały Mieſiącz przimrozny á iaſny będzie. LudWieś B2.
2. Nieuszkodzony, nierozdrobniony, nienapoczęty, bez uszczerbku fizycznego, niepoddany niszczącemu działaniu; salvus Mącz, Cn; expletus, illibatus, imminutus, inattenuatus, incolumis, incorruptus, integellus, integer, iustus, plenus, sartus et tectus, sospes Cn (169): BierEz R2v; Widziſs ninié brodę moię bytz tzalą/ iutro ią vzrzyſs wytarganą. OpecŻyw [79]v; mocznemu żołądkhowi czałe ziarna dawać/ á mdłemu roſtarte dawać FalZioł I 62d, V 70, 109; LibLeg 11/55; RejPs 57; steyze vkradl 4 sthuky muchayeru modrego dwyą czale a dwye począthe. LibMal 1551/159, 1551/158v, 159; RejWiz 53, 150v; A ieſliby po zeprániu było ono mieſce trędu przyćiemnieyſſym/ oderznie y oddzieli ie od cáłego [a solido dividet]. Leop Lev 13/56; OrzList hv; RejZwierz 129; Wźiął thedy wſzytko to y rośćiął ná poły [...] Sámych thylko ptakow nie rośćinał. (marg) Cáli ptacy známionuią wybáwienie. ( —) BibRadz Gen 15/10, Ez 15/3; Doſycieś ſie pomśćił [...] nád Rzymiány krzywdy ſwoiey iżeć żadnego kráiu nie máſz cáłego około Rzymá/ przez miecż y ogień BielKron 110, 94v; Też wprochniáłe zęby/ ſyṕ popioł/ z palonych źiemnych gliſt/ rychleyći wypádną: ále ieſli cáłe tedy też od tego przeſtáną boleć. SienLek 77v, 26, 32; GrzegŚm 21; BudBib I 187b marg, Ez 15/5; Oni ſobie iednego/ niechay obieráią/ A obrawſzy cáłego/ ná ſztuki zrąbáią. HistHel C; bo ći doglądáli/ áby były cáłe domy y chędogie ModrzBaz 35; Ruſzyłeś z gruntu źiemie/ pádáć ſye muśiáłá/ Láſki twoiéy potrzebá/ ieſli ma być cáłá KochPs 86; wykowawſzy drzwi/ nálazł cáły chleb y wodę/ lecż ſamego ná poły vmárłego SkarŻyw 29; á Edwinus z ſmutku prętko vmárł/ y cáłe á ſpokoyne kroleſtwo brátu zoſtáwił. SkarŻyw 509; nálázł grob y ćiáło ieſzcże cáłe SkarŻyw 538, 249, 436, 472, 567; gdźie śmiáły Iaſon ledwé mógł vwiésć ſwóy korab cáły. KochFr 128, 45; Kmiotek kiedy rolą puſzcża/ ma budowánie cáłe oddáć GostGosp 40, 24; Iuż y mieyſcá święconé/ od was nie ſą cáłé GórnTroas 47, 46; Chlebie/ co wſzech żywiſz/ ácż ćię nie vbywa/ Cáłyś/ ácż łáknący pokarm z ćiebie miewa. GrabowSet O3v; KochFrag 14; OrzJan 68; Widźiſz to ſam ná oko/ że nie wſzędźie cáłé [siodło]. WyprPl A4v, Bv; LatHar 292; SarnStat 1109 marg; GosłCast 55.
Fraza: »nie było całego mie(j)sca, całe miesce« [szyk zmienny] (2 : 1): tak iż pocżąwſſy od glowy aże ku pięcie nożné/ niebylo w iego náſmiętſſym [!] ciele tzalé mieſce OpecŻyw 126y, [127]; SiebRozmyśl D.
Zwroty: »nie mieć, nie znaleźć całego miejsca« (1 : 1): Iużem thák ieſt wyćiągnion/ iż niemam cáłego mieyſcá ná ćiele ku wźięćiu nowych ran BielKron 257; SiebRozmyśl H2v.

»cał(y), całym zosta(wa)ć« (5 : 1): BielKron 28v, 88; Strum L4; obácżył/ iſz wpromieniu onym drzewo cáłe bez żadney odmiány zoſtawáło SkarŻyw 479, 193, 511.

»nic całego nie zostawić« [szyk zmienny] (2): RejPs 204; Cáłégo nic zoſtáwić niechcą: ogiéń ſrogi Wſzytki w popiół obróćił páńſkie ſynágogi. KochPs 110.

Wyrażenia: »kamienie całe [= nieciosane]« [szyk 3 : 1] (4): Y budowano dom z cáłego kámięniá [ex integris lapidibus] iákie przywożono BibRadz 3.Reg /7; BielKron 648; Z kámioni [!] całych zbuduieſz ołtarz Iehowie BudBib Deut 27/6, 3.Reg 6/7.

»z całą skorą« = bez uszczerbku (1): gdyby iedno Ztego tárgu wrocić ſię z cáłą ſkorą mogli. CiekPotr 50.

Szeregi: »cały, (a, i) nie(na)ruszony« [szyk 5 : 1] (6): iżeby tho zdziurawione dno wlazło na drugi garniec czały nie naruſzony FalZioł II 1d; kabatek perlowi nabyala glowa vczinyony czaly nyerwshony vespolek stem lanczvchem zalossyl ZapWar 1548 nr 2667; Mącz 366b [2 r.]; SkarŻyw 354; iż będźiemy záchowywáć Koronę Króleſtwá Polſkiégo záwżdy cáłą / y nienáruſzoną [salvam et integram JanPrzyw 4] SarnStat 882.

»cały a nie rozdzielony« (1): Bo iáko iábłko cáłé á nierozdźieloné trwa dłużéy SarnStat 121.

»zdrowy, (a, i) cały« [szyk 3 : 1] (4): Chleb biały ieſt nalepſzy z [...] ziarna zdrowego á czałego FalZioł V 63v; Tęż Ziemię náſzę Bełzką [...] zdrową y cáłą [salvam et integram JanStat 797] [...] chcemy chowáć SarnStat 1053, 82, 951.

Wyrażenie przyimkowe: »w cale« = w stanie nieuszkodzonym, bez szwanku, bez uszczerbku (60): Y rzekł Krol: W cále ſą [salvane sunt] piecżęći Dánielu? On odpowiedział/ w cále [salva] Krolu. Leop Dan 14/16; Ani też leią młodego winá w ſtháre nacżynie/ bo ieſli inák vcżynią/ pukáią ſie więc nacżynia/ á wino ſie roſtacża [...]. Ale wino młode/ zlewáią do nowego nacżynia/ tedy ták oboie bywa w cále [ambo conservantur] Leop Matth 9/17; ktorzy tego máią ćiążáć kogo pozywáią/ ieſli Páná thedy dwu wołu wźiąć/ ą ieſli kmiećiá tedy iednego/ kthorą ćiążą máią zchowáć wcále/ lećie dwie niedzyeli á źimie ośm dni. UstPraw 6; Y naſze też Podole iuż nie práwie w cále. MycPrz I C; StryjKron 170; KochPieś 8.
~ Zwroty: »w cale sta(ną)ć« [szyk zmienny] (4): BiałKaz H4v; SkarŻyw 56; PudłFr 27; dźiwna rzecż iáko y Pogáńſkie okrućieńſtwo bácżenie ná to mieyſce miáło: y teraz bez murow/ záwárćia/ obrony/ dotąd w cále ſtoi. PowodPr 31.

»w cale zachować, zachowany« (4 : 1): KrowObr Av; OrzJan 56; Abyś vrodzáie źiemſkie dáć/ y one w cále záchowáć racżył wyſłuchay nas. LatHar 178; SarnStat 1059, 1188.

»zostać w cale« [szyk zmienny] (7): Iego ciało aż do dnia ſądnego w czale zoſtanie. FalZioł V 46; LubPs eev; KrowObr Av; RejZwierz 122; Strum L2v; OrzJan 136; Gdy ośiąkł korab Noego ná ſkále/ Y zoſtał w cále. KlonFlis C. ~

a. Dziewiczy; indepravatus Cn (2): Lecz mówiłám chcąc ná nim to práwie wymęczyć [...] A w myśl ſwoię niepoiął rzeczy ták niemáłéy/ Z ſłów moich vſtráſzony/ y zoſtał ták cáły. GosłCast 50.
Szereg: »cały i niepokalany« (1): Bog moy z miłośierdzia ſwego/ záchował mię do tego cżáſu cáłą/ y niepokaláną. SkarŻyw 444.
b. Zdrowy, żywy; bezpieczny (66): A doſyć to z działu wźięli/ Iż odeſzli od lwá cáli. BierEz M2v, Q3v; Ale gdy [członek] odćyęt będźye/ álbo ſam ſye oderwye/ by też był nacálſſy/ nye może być vczeſtnikyem dobrodźyeyſtw/ ktore w to ćyáło z głowy yego płyną KromRozm I O3v; OrzList iv; byſmy iedno wſzyſcy in commune cáli w Polſzce byli. OrzRozm T, T; Nie boyćie śię tych kthorzy ćiáło zábijáią cżłowieká cáłego rozumiey żywego GrzegŚm 21; Iednák ty ták chćiéy być śmiáłym/ Iákoby ſye wróćił cáłym KochSob 68; PaprUp E3; Phil P; GórnTroas 9; póki ieſcze cáłé domá rzeczy/ zátrzy w imię pánſkié gdźie ieno żywnie chceſz z Turkiem/ byle nie domá w Polſcze OrzJan 136, 96.
Przysłowie: á tym ſpoſobem y wilk ſytem będźie/ y baran cáłem OrzRozm O; Iákoby mogł Wilk ſyt być á cáłe też Owce HistLan C4; áby y wilk był ſyt y báran cał zoſtał. GrabPospR Nv; y byłby wilk ſyt y owcá cáła. VotSzl E2v [idem] KlonWor ded **2 [ogółem 5 r.].
Fraza: »cała jest głowa« (1): nie mówię o ſłowá: Latwieyſza to/ kiedyby cáła byłá głowá. KochPieś 28.
Zwrot: »cał(y) (po)zosta(wa)ć« (4): FalZioł V 32v; Lud cał pozoſtał/ y ſameś ieſt zdrowy ZawJeft 26; LatHar 195; GrabPospR Nv.
Szeregi: »cały i mocny« (2): KwiatKsiąż B; ázaż zoſtáwi wáſzę kró: M. cáłégo y mocnégo OrzJan 82.

»cały, (a, i) zdrowy« [szyk 2 : 2] (4): FalZioł V 32v; OrzRozm A4; ziął go zdrzewá [...] y vcżynił go zdrowego/ y cáłego ná wſzytkim/ ták iáko pierwey. SkarŻyw 188; OrzJan 135.

»żywy, (a, i) cały« [szyk 2 : 1] (3): GrzegŚm 52; MycPrz II A4v; ktorego Ciáłá gdy wſzyſtek lud wierny pożywa/ [...] báránek ofiárowány cáły y żywy zoſtáie. LatHar 195.

Wyrażenie przyimkowe: »w cale« = w zdrowiu, przy życiu; w bezpieczeństwie (37): BielKron 371, 459; Pobożny człowiek będźie záwżdy w cále KochPs 45; A pan lud ſwóy wybrány záiął/ iáko owce: Y przeprowádźił w cále KochPs 118, 37, 87; á ták do Polſki Krol Wladiſław Lokietek ze wſzytkim połonem bez odporu wcále odćiągnął. StryjKron 406, 677; Bo dobré mienie Perły/ kámienie [...] Dobré ſą: ále Gdy zdrowie wcále KochFr 118; Nie wyśiedźiał ſye páſtérz z bydłem wcále Ná żadnéy ſkále. KochPieś 31; ArtKanc S17v; Rzeczpoſpolita poki ieſt w cále/ poty káżdy ſwoie może mieć ſpełná GórnRozm I3v; GostGospSieb +2; GrabowSet C; OrzJan 69 [2 r.]; Ty mię wieź/ ty ſtyruy ſam: ták ſkończę bieg w cále. SzarzRyt C4.
~ Zwroty: »w cale trwać« (1): Inſzy to dármo po drógách miotáli/ A my nie damy/ bychmy wcále trwáli? KochPieś 38.

»w cale zachow(yw)ać, zachowany« [szyk zmienny] (9 : 1): LubPs Lv; zdrowie ſwe wcále/ á ſławę w nienaigorſzym punkcie záchowáli. GórnDworz Z5; Który króle w przygodách w cále záchowywaſz KochPs 209, 47, 60, 112, 207; KochPieś 32; OrzJan 66; iáko [...] Dániel/ w iámie śiedmi [...] lwow/ żywot w cále záchowány LatHar [ + 9].

»w cale zostać« [szyk zmienny] (7): Látá twe w cále zoſtáną á wiecżnie ſie nie wzruſzą LubPs X4, T5v; LeszczRzecz A2; iákoby ſam tylko Wcále miáł zoſtáć/ kiedy wſzyſtko zginie. KochOdpr A4; ZawJeft 20; OrzJan 15, 62.

»w cale zostawić« (2): BielRozm 6; myślmy iákobyſmy [...] potomſtwo tákże náſzé wcále zoſtáwili. OrzJan 69. ~

3. Jednolity, nie złożony z części, niepodzielny; inconsutilis Mącz; perpetuus, solidus Cn (12): To yeſt dom nye ná rozlicznym á vſtęmpuyącym pyaſku/ ále ná yedney/ cáłey/ á twárdey opoce [...] zbudowány. KromRozm II tv; Monodus [...], Który miáſto zębów cáłą kość w dźiąsłách ma. Mącz 230c; Inconsutilis, Niesſzyty/ cáły zwłáſzczá niełatány. Mącz 433b; iedno miey drzewo po gotowiu przed tym/ á zwłaſzcżá Dębinę cáłą. BielSpr 64v; trzećie [słowa] ná właſnym przebiérániu ięzyká ſámégo, álbo téż w otwiérániu y w przywiérániu warg záwiſły: dla których trudno wymyśláć było liter cáłych JanNKar C3; Po P. Kryſtuśie vkrzyżowánym/ doſtáły ſię katom iego dwie ſzaćie: iedná zwierzchnia kráiána y ſzyta/ [...] Druga odſpodnia więźiona y cylowita/ ktorey ſię rozkráwáć niegodźiło. Y wyświadcża Ian ś. iż káżdy z onych kátow wźiął partem et tunicam/ to ieſt ſwoię cżęść rozdźieloney ſzáty/ y onę cáłą. PowodPr 55, 55 [2 r.].
Wyrażenia: »cały grunt« = twarda ziemia (1): Kiedy maſz czynić Vpuſt ná cáłym Grunćie/ dobry ieſt rąbiony w Izbice Strum L2v.

»całe kamienie a. cały kamień« (2): Columna [...] Słup álbo Filar z cáłego kámieniá Mącz 60d, 299c.

W przen (1):
Wyrażenia »grunt cały« (1): Iż opuśćiwſzy ná lądźie grunt cáły/ Iąłeś ſię pływáć po Wándźiney wodźie/ Cżęſto ku ſzkodźie. KlonFlis C2.
4. Nie wydrążony, pełny w środku; solidus Mącz, Calep (2): Solidus, id est, plenus et integer nihil concavi aut vacui habens, Cáły/ zupełny/ nie dęty ále yáko lity/ lány áni drożony. Mącz 399c; Solidus ‒ Rzecz kazda wſobie maiaca, dłuz, ſzerza y miaſzoſcz, zupełni, doskonałi, czałi. Calep 989b.
5. Prawdziwy, rzeczywisty, istotny, niewątpliwy (16): Cżemu Páná Iezu Kryſtá/ cáłym y iedynym zbáwićielem/ mieć niechcećie? KrowObr 60v; Y dźiśieyſzy Krol náſz/ ták też mowić muśi ieſli krolowáć w Polſzce/ y cáłym Krolem w Kroleſtwie ſwym być chce OrzRozm K3v; RejZwierc 197 [2 r.]; Ale mowię/ o prawdźiwym vniżeniu ſercá: y o cáłym ſpuſzcżániu ſie/ ná Bożą dobrotliwość CzechRozm 211v; ieſli ieſt cáły Chriſtus w chlebie/ ábo ſie z chlebá przemienił/ tedy tám nie ſam ieſt/ ále z vcżniámi ſwoimi CzechRozm 265, 264, 264v.
Wyrażenie: »cały przyjaciel« = amicus intimus Mącz [szyk 3 : 1] (4): Mącz 172b; Ze z rzadká przyiaćielá cáłégo doznamy/ Choćia ſye ſobie názbyt częſto zálécamy. PudłFr 64; GostGospSieb +4v; CiekPotr 83.
Szeregi: »cały i gruntowny« [szyk 1 : 1] (2): Mącz 172b; A iż Szábát y ceremonie inſze [...] miáły w ſobie ćień dobr przyſzłych á nie rzecż ſámę cáłą y gruntowną CzechRozm 71v.

»cały a istotny« (1): Drudzy záſię powiádáią/ iż pod obiemá cżęſciámi ſákrámentu tego [...] ieſt cáły á iſtotny Kryſtus. RejPos 88v.

»cały i zupełny« (2): tak ijż tzaly ij zupelny z bogiem otcem wniebie oſtál ij w żywocie panieńſkim zupelnie przebywál. OpecŻyw 9; CzechRozm 262.

6. Wyraża dodatnią ocenę strony jakościowej: doskonały, dobry, słuszny, bez zarzutu; fixus, integer, summus Mącz (240): Ták żyẃ ſtale ná zyemi iáko cżłowiek cáły/ Chceſzli by cie niebioſa z łáſką pożądáły. BielKom C6; Przeto ten ſláchetny ięzyk łáćińſki przez obcy narod gruby bárzo ſie w mowie odmienił/ ktory był ſam w ſobie pierwey chędogi á cáły záwżdy przed tym. BielKron 276; Labat consilium meum quod fixum erat, Leći o ziemię moyá rádá którąm zá cáłą miał. Mącz 180b, 171d; widzę Definicyą być cáłą: habet enim et genus, et differentias ſuas OrzQuin I2, F4v, T; wſzytki ſpráwy ſą ich złośćiwe á niemáſz w nich nic cáłego BudBib 3.Esdr 4/37; Bo Páńſtwu káżdemu cáłemu á roſtropnemu [...] nic żaden Krol ſkáżonymi obyczáymi ſwymi ſzkodźić nie może MycPrz II A4v; CzechRozm 65; Oczko A4; Pan z niebieſkich wyſokośći/ Poyrzał ná źiemſkie niſkośći/ Byłliby gdźie rozum cáły/ Albo kto ná Bogá dbáły. KochPs 18 [idem] 79; NiemObr 45; PudłFr 40; Przethoż k niemu wołaymy w ſwey poniżonośći/ A vſtáwnie żądaymy z cáłą dowiernośćią ArtKanc K3v; A to ſię dźieie nie zá zwádą meżá [!] z żoną. (bo miłość miedzy niemi bywa cáła) GórnRozm Hv; Niefarbowanich nam Kaſztelanow potrzeba nieſpieſtzonemi ſlowki/ ale zcalemi vſti á ſprawdziwemi Serci PaprUp Ev; Prawdá żeć do goſpodárſtwá cáłego tu wiele ieſzcże nie doſtawa GostGospSieb +3v; Teraz niech rácżey duſzę ſwą wyleię Teraz/ poki mam cáłą ſwą nádźieię. GrochKal 7; WysKaz X3v; Zá czáſem Niemce z ichże właſnégo ięzyká przezwano Garmanos, iákoby Garman/ cáły mąż JanNKar D; SarnStat 995; Y zwiedźieni kłamſtwem czártowſkim/ choć ieſzcze w cáłey náturze/ vpádli SkarKaz 121a, 243a.
Wyrażenia: »całe serce« = cor perfectum PolAnt (3): BibRadz 1.Par 12/38; CzechRozm 259v; Pámiętay Pánie iákom chodźił przed tobą/ w prawdźie y w cáłym ſercu SkarKaz 350b.

»całe sumnienie« [szyk 1 : 1] (2): Ale to grunt weſela práwégo/ Kiedy człowiek ſumnienia cáłégo KochPieś 2; ZawJeft 22.

»umysł cały« (2): BierEz M3v; Maſzże iuż ná tę woynę iecháć vmyſł cáły? WyprPl A3v.

»cała wiara« (11):Autores iuratissimi, Cáłey wiáry skłádácze krórzy [!] ſie żadnym fáłſzem by namniey nie zwykli obchodźić. Mącz 178c, 126a; iż [...] między Pánem á Niewolnikiem/ cáłéy wiáry żadną miárą być niemoże OrzQuin Qv, Q2v; RejPos 244v; CzechRozm 209; SkarJedn 349; CzechEp 215; GrochKal 12; SarnStat 327, 767.

Szeregi: »dobry i cały« (2): támże będźie powinien miánowáć ośmnaśćie świádków [...] mężów dobréy y cáłéy wiáry y ſławy [bonae integraeque fidei et famae JanStat 508] SarnStat 327, 767.

»cały, (i, a) doskonały« = perfectus et integer PolAnt [szyk 4 : 3] (7): BibRadz I 1d marg; Lecż w tey formie/ ktorąſmy iuż cáłą y doſkonáłą być pokazáli/ obácżyc to trzebá/ iż iedny ſłowá koniecznie ſą potrzebne KuczbKat 125; BudNT Iac 1/4; CzechEp 116, 132, 136; NiemObr 112.

»cały i gruntowny« (1): Gdyż to budowánie duchowne/ zbáwienne/ cáłe/ y gruntowne być ma NiemObr 33.

»cały, szczyry« (1): Thym cżłonkiem chwalimy Bogá ſercem wierzymy. Tego cżłonku chce Bog cáłego/ ſzcyrego GrzegŚm 31.

»cały a uprzejmy« [szyk 1 : 1] (2): Adest vir summa authoritate, et religione, et fide, [...] Mamy cżłowieká wielkiey powagi Bogoboiności y cáłey á vprzeymy wiáry. Mącz 126a; CzechRozm 89.

»cały a zupełny« (1): wnet wzbudził w nim cáłą á zupełną wiárę RejPos 244v.

a. Nie naruszony, nie wzruszony, nie skażony, nie zachwiany, nie zmieniony, nie wypaczony, stały; inviolabilis, salvus Mącz (187): Prziydzie nam záwżdy nowa waśń/ Nie może być cáła przyiaźń. BierEz L3; OrzList hv; Tegoć Krol pokázáć niemoże/ ábyſmy co cáłego w Polſzce mieli: nienaydźieſz Prywileiá żadnego/ z ktoregobychmy niewykroczyli OrzRozm E4, E4 marg, Kv, Vv; ale habit/ to yeſt/ wſpoſobienie a owoc cnot/ ſtoi zawżdy cały/ y wiekuiśćie trwa. KwiatKsiąż A4; Mącz 353b, 498b; BiałKaz M3v; StryjWjaz C4; A iż z ſtrony iey młodośći w podeyźrzeniu nie byłá/ żeby dziewictwá cáłego mieć nie miáłá CzechRozm 130; Byli oni ludźie [...] w káżdey wolney náuce/ [...] bárzo biegli: ále iych ſpiſy/ ktore teraz mamy/ nie ſą cáłe. ModrzBaz 98; SkarJedn 215; W rzeczypoſpolitéy zgodę/ Y cáłą vyźrzy ſwobodę KochPs 192; SkarŻyw 48; NiemObr 54; iż żaden nigdy kośćioł po świećie/ iáko ten Rzymſki ták cáły nie był záchowány/ od wſzelákiego plugáſtwá kácerſkiego. ReszList 191; oni ſtráćili Wolność ſwoię/ á náſzá z łáſki Bożey cáłá. GórnRozm F4v; zoſtáwiono mu cáłe práwo czynieniá/ o lekkość GórnRozm H4v, C2 [2 r.], F, G4; ZawJeft 21; A te cżtery cnoty ták ſą s ſobą ſpołu złącżone/ iż iedná bez drugiey cáła być nie może Phil D2; OrzJan 101; LatHar 577; Która wolność ma bydź záwżdy cáła SarnStat 1093, *7, 591, 783, 894, 942, 1119; Tákże teraz bárźiey ieſt obmyślny w ſwych rzeczach Vpádłych, niżli przedtym w cáłych był náſz Pángrácz? CiekPotr 45; by dobrze Rzeczpoſp: przepádłá/ byle náſze zbieránie cáłe było SkarKazSej 669b, 666a marg, 669b.
Zwroty: »cały zachow(yw)ać« [szyk zmienny] (7): WujJud A7; SkarŻyw 328; WisznTr 20; Bo pomierne rżeczy/ Rzeczpoſpolitą twierdzą y záchowuią onę ćáłą [!] GórnRozm M3; SarnStat 1021; PowodPr 14; SkarKazSej 659a.

»cały zosta(wa)ć« [szyk zmienny] (11): RejPos C4v; áby Heretyctwo wykorzenione było/ á zdrowa náuká cáła zoſtáłá SkarJedn 298, 309, 371; CzechEp 360; SarnStat 94, 337, 1024; SkarKaz 578b; Rozumieſz, że pieniądze twoie ktoreś wydał, [...] Iże záwſze zoſtáwáć cáłe [!] miáły CiekPotr 33.

Wyrażenie: »cała wiara« [szyk 3 : 2] (5): KromRozm I F3; OrzQuin L4v; GórnDworz D5v; wſzytkich ku dobremu żyćiu pobudzał/ y cáłą wiárę w miłośći robiącą/ zachowywał SkarŻyw 328; PowodPr 14.
Szeregi: »dobry i cały« (1): GDy widźiał ſzátan że nie mogł proſtothy piſmá [...] obálić/ dokątby ſtał dobry fundáment y cáły GrzegRóżn Fv.

»cał(y) i mocny (a. mocen)« (2): ále cokolwiek Kommiſsarze náſzy ſkażą/ to ma bydź cáło y mocno [ratum et firmum JanStat 406]. SarnStat 841, 1025.

»cały, nie nakażony« (1): A ofiárá wiecżna vſtáwicżna ieſtći opowiádánie Ewángeliey cáłe nie nákáżone WujJudConf 245v.

»cały a (i) nie naruszony (a. nie poruszony)« [szyk 5 :1] (6): KwiatKsiąż Hv; tákowé dániny máią zoſtáć cáłé á nie náruſzóné SarnStat 94, 337, 1021, 1211; SkarKaz 578b.

»cały a nierozdzielny« (1): gdyż [dożywocia] cáłe á nie rozdźiélné bydź máią wſzyſtkié záchowáné SarnStat 336.

»cały a nie zgwałcony« (1) : Co wſzyſtko [przymierze, wiara i obowiązek]/ by było cáłé á nie zgwałconé [...] nie byłby był Papiéż powodem do tákiéy woyny OrzJan 119.

»prawy i cały« (1): ktorych Bog w práwey y cáłey wyerze/ od błędow prozne/ záchował KromRozm I F3.

»cały i własny« (1): iż choćby ſie w przekłádziech rozne ſłowá naydowály/ gdy rzecż cáła y właſna będzie/ że to odrzucono niema być CzechRozm 128v.

»zupełny, (a, i) cały« [szyk 5 : 4] (9): WujJud A7; WujJudConf 39; CzechEp 227; im bliżey Apoſtolſkich cżáſow byli/ tym cálſzą á zupelnieyſzą náukę o wſzyſtkich Artykułách wiáry chrześćiiáńſkiey [...] odebráli. ReszPrz 94; SarnStat 1024, 1037, 1057, 1186 [2 r.].

Wyrażenie przyimkowe: »w cale« = w stanie nie naruszonym, nie skażonym, bez zmian, bez skazy; integraliter JanStat (111): że WM posłom [...] ku zatrzymaniu w cale przywilejow, wolności a swobod naszych pomagać z władzej swej senatorskiej raczycie. DiarDop 115; LubPs aa2; KochZg A3; RejPos 6; ktory Trádycye Apoſtolſkie iáko ſam był wźiął od przodkow ſwoich/ ták ie nam też w cále oddał WujJud 169v; BiałKaz H; Krol názáiutrz poprzyſiągł to wſzytko w Koſciele/ Pełnić/ co Poſeł iego poſtánowił/ w cále. StryjWjaz A4v; bo w náſzym Michále/ Wſzytko co zową dobrze to záſtánie w cále. PaprPan Xv; ActReg 31; GrabowSet I; Których kośći iuż dawno w prochu nieznáć: ále Sławá kwitnie/ y kwitnąć záwżdy będźie w cále. KochFrag 51; A którykolwiek Podſkárbi/ Száfarz/ Poborcá/ Stároſtá/ ábo potomkowie ich/ zoſtáną ná liczbie ſummę iáką/ támże záraz wcále do rąk Podſkárbiów [...] oddáć káżdy ma SarnStat 416, 344, 345, 416, 442, 1111, 1205, 1226.
~Zwroty: »w cale mieć« (5): OrzQuin V2; PaprUp D4; SarnStat 950, 1147; Zácżym ſławá twa wielka po wſzem świećie będźie. Ktorą y twoy potomek w cále ią mieć będźie CzahTr F.

»w cale (prze)trwać« [szyk zmienny] (3): OrzRozm D2v; KochPs 32; Y ſpráwiedliwość práwa/ áby trwáłá wcále. SapEpit A4v.

»w cale trzymać« [szyk zmienny] (2): Bo Polakom [...] niepotrzeba Pana meznego/ ieno ſprawiedliwego/ ktoribi wcale prawa y wolnoſci ich trzimal PaprUp H4; SarnStat 114.

»w cale (za)chow(yw)ać, zachowan(y)« [szyk zmienny] (51 : 12): LibLeg 11/173; DiarDop 113, 118; Dárius Krol Perſki dekret Krolá Cyruſsá prżodká ſwego/ o budowániu kośćiołá Bożego w cále záchowywa Leop 1.Esdr 6 arg; UstPraw K2v; OrzRozm E4, Q2v; LeovPrzep C2; Alexánder wielki/ wieſz w. m. iáko w czále záchował pocżćiwość białychgłow Dáriuſowych GórnDworz Aa, Z7, Aa6, Bb, Cc, Ee4v; iedno żeby ich fáłſz á omylna náuká w cále záchowaná być mogłá. RejPos 21v; BiałKat 366v; WujJud A7, 10v; BiałKaz H3; PaprPan N4v, Y, Hh; SkarJedn 199, 273; CzechEp 4; NiemObr 161; A niedorośli wnukowie [...] Wykną przeſtáwáć ná mále/ Wſtyd/ y cnotę chowáć w cále. KochSob 71; GórnRozm L2v; PaprUp I; Sądy y Vrzędy choc są wcale zachowane [...] nie mało się wnich iednak naruszęnia [...] działo. ActReg 41, 26, 54; KochFrag 48; OrzJan 94, 96, 97; LatHar 279, 462; WujNT 890; WSzyſtki domy Bożé álbo Kośćioły/ we wſzytkich ich práwiéch [...] chcemy wcále záchowáć [omnimode conservare JanStat 190]. SarnStat 181 [idem 628], 75, 107, 136, 158, 212 (21); GosłCast 17; PaxLiz A4v; KlonWor 41.

»w cale zosta(wa)ć« [szyk zmienny] (11): GliczKsiąż P3v; á záſtháwowali ſię nieprzyiaćiołom narodu ſwego/ áby ich mieyſce święte y zakon zoſtał w cále [ut starent sancta ipsorum, et lex Vulg] BibRadz 1.Mach 14/29; MycPrz I C3; CzechRozm 251 v; Ale coż dobrego w cále pod chorągwią Luthrową zoſtáło? ReszPrz 74; PaprUp L4v; ActReg 46; KochFrag 43; OrzJan 124; Iáko nákoniec to Kroleſtwo z ták niebeſpiecżnych rázow vpadku ſwego [...] w cále zoſtawáło? PowodPr 20, 81.

»w cale zostawić (a. zostawować)« [szyk zmienny] (7): SarnUzn E5; WujNT przedm 18; wſzyſtkié niech będą ſkáżoné/ zoſtáwiwſzy w cále y w mocy Mytá ſtáré. SarnStat 1075, 360, 1062, 1150, 1191.

Szereg: »z pełna i w cale« (1): wolałem właſnemi Odkupić go pieniądzmi, żebym ſkarb zwierzony Oddał przyiaćielowi, y ſpełná, y w cále. CiekPotr 14. ~
7. Podkreśla ekspresywnie ilość, rozmiary, stopień nasilenia: wielki, ogromny; po przyimku „bez” = żaden; zastępuje połączenia z „aż, nawet, wręcz”; solidus Mącz [większość przykładów nie pojmowana ekspresywnie mogłaby być zaliczona do poszczególnych znaczeń] (32): MiechGlab 72; A gdy z wiátru przydzie ſnádnie Czáſem cáły kożuch wpádnie RejRozpr C3; Z obu ſtron mnoſtwo ludźi/ myáſtá/ y źyemye cáłe po ſobye máyą. KromRozm II q3v; Obieráliſmy Krolá ná Seymie w Piotrkowie przy ſwym Krolu/ y przy cáłym Máyeſtaćie iego OrzList i; Lerna malorum, Cáły huf álbo gromádá nieſzczęśćia. Mącz 189c; Milo [...] ymię sławnego zápáśniká z Crotá/ który cáłego wołu nośił Mącz 221c, 399d; Ano nie tylko słowo albo trzy álbo wirſz/ ábo y kilká/ przydáwáć do piſmá ś: ważyli ſię [...] lecż też cáłe kśięgi pod imiony Apoſtolſkiemi wypuſzcżáć miedzy ludzi ſmieli BudNT b8, b2, d2; By chciał cáłym áchtelem możeſz pić do niego PaprPan I4v; á iżby miáſto iednego Doktorá iuż nie dwá/ ále cáłe ludźi vcżonych gromády były przekłádáne ModrzBaz 132v, 84; StryjKron 507; Zátym Krol cżarny/ przez ieden huf cáły/ Do kuchniey ſkocżył/ zá oſtátnie wáły. KochSz B; y ták ſię był zá cżáſem ná cáłe ſiedm żon ná rożnych mieyſcách żywych zdobył. ReszPrz 43; dla tey Confeſſyey Miáſtá gubią/ Zamki burzą/ cáłe Prowincye niſzcżeią. ReszPrz 70; ReszList 166; LatHar 664; A źli zginą y z domem bez nádźieie cáłey. KołakSzczęśl C3v; Naprzod w wielu Graeckich kśięgách ſą odćięte cáłe cząſtki piſmá S. prawdźiwego WujNT przedm 13, Tit 1/11; iáko cáłe polá ábo łąki/ ták cáłe śćiány/ domy/ y fámilie/ [...] wygłádźić ma. PowodPr 49; gdy cáła wieś Lázárzow leży przed dworámi budownych Bogacżow PowodPr 70, 35; SkarKazSej 669b.
Fraza: »całaż to bajka« (2): gdyż pan Chriſtus záraz po zwiáſtowániu w ſámym pocżęćiu ſwym był doſkonáłym mężem cáłaſz to bayka CzechEp 149, 168.
Wyrażenie: »cała rota« (3): gdy nietylko poiedynkiem/ parámi/ ále też cáłemi rotámi/ Kryſtuſá/ zá práwnym pozwoleniem policżkuią PowodPr 49, 48; List mi ten cáłą rotę myśli y boiáźni Gromádźi CiekPotr 75.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Integer, Zupełny/ cáły/ doskonáły/ nieułomny Mącz 171d; Salvus, Zdrowy/ Nienáruſzony/ cáły/ zupełny. Mącz 366b.

Synonimy: 1. nieograniczony, pełny, spełny, wszytek, zupełny; a. nieprzerwany; 2. nienaruszny, nienaruszony, nierozdzielony, nieruszony, nieuszkodzony; a. chędożny, dziewiczy, niepokalany, niewinny; 3. nierozdzielny; 4. pełny; 5. gruntowny, istotny, niewątpliwy, prawdziwy, rzeczywisty, zupełny; 6. doskonały, gruntowny, słuszny, szczery, uprzejmy; a. dobry, mocny, nienakażony, nienaruszony, nieporuszony, nierozdzielony, nieskażony, niewzruszony, niezachwiany, niezgwałcony, niezmieniony, prawy, własny, zupełny.

Cf CAŁKOWATY, CAŁKOWITY, CAŁOJEDWABNY, [CAŁONOCNY], CAŁOPALENIE, CAŁOPALIĆ, CAŁOPALONY, CAŁOSPALENIE, CAŁOSPALONY, CAŁOWITY, NIECAŁY

KW