Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NIESKAŻONOŚĆ]

Następne hasło: NIESKĄPIE »

NIESKAŻONY (12) part praet pass pf

W pisowni łącznej (8), w rozłącznej (4).Teksty nie oznaczają é oraz ó; e prawdopodobnie jasne (tak w nie-); a jasne.

Fleksja

sg
m	N	nieskażony	f	N	nieskażona, nieskażon(a)	n	N	nieskażon(e)
	A			A	nieskażoną		A
	I			I	nieskażoną		I	nieskażonym
	V			V	nieskażonå		V

pl
I	m	nieskażon(e)mi, nieskażonymi

sg m N nieskażony (2). ◊ f N nieskażona (1), nieskażon(a) (1). ◊ A nieskażoną (1). ◊ I nieskażoną (2). ◊ V nieskażonå (1). ◊ n N nieskażon(e) (1). ◊ I nieskażonym (1). ◊ pl I m nieskażon(e)mi (1) BudNT, nieskażonymi (1) WujNT.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. skazisty.

Znaczenia

I. W funkcji właściwej: Który nie uległ zepsuciu lub zniszczeniu; nienaruszony, cały (9)
II. W funkcji przymiotnika: Nie ulegający zepsuciu lub zniszczeniu, nieskazitelny, niezniszczalny; mocny, trwały (3)

I. W funkcji właściwej: Który nie uległ zepsuciu lub zniszczeniu; nienaruszony, cały; incorruptus PolAnt, Vulg, Cn (9): BudNT 1.Cor 15/52; CzechRozm 124; SkarŻyw 341; Bárzo prędko/ we mgnienie oká/ ná trąbę oſtáteczną (ábowiemći zátrąbi) á vmárli powſtáną nieſkáżonymi/ á my będźiemy przemienieni. WujNT 1.Cor 15/52.

W połączeniu szeregowym (1): Niepokálana/ nieſkáżona/ przecżyſtá dziewico/ [...] mnie grzeſznego łáſkáwie y moię plugáwą z niecżyſtych vſt modlitwę/ przyimi. SkarŻyw 120.

Wyrażenia: »dziewica, panna nieskażona« [szyk 1:1] (1:1): miedzi innymi więzniami vzrzał iednę pannę piekną y pieknie przyprawioną, ktora znamienitemu młodzienczowi była poſlubiona, y przyſtąpewſzi [!] ku oyczu iey y ku mężowi, ktoremu była obieczana onę pannę nie ſkażoną im dał BielŻyw 116; SkarŻyw 120.

»dziewictwo nieskażone« (1): Y rzecż ſię ſtáłá nieſłychána/ zdomu nierządnego z dziewictwem nieſkáżonym pánná wyſzłá: ále páná y oblubieńcá Chryſtuſowá. SkarŻyw 341.

Szeregi: »nieskażony ani naruszony« (1): Ale panna Marya nyeſkazona any naruſſona w yey począczyu zadnem grzechem A przetoſz w yey począczyu nyepotrzebouala poſzwyączenya PatKaz II 78v.

»zupełny to jest nieskażony« (1): A ſtolecż iego iako ſlońce przed oblicżnoſcią moią/ á iako mieſiącz zupełny na wieki [...] (koment) Mieſiącz zupełny [Ps 88/38], to ieſt nie skażony WróbŻołt ee5v.

II. W funkcji przymiotnika: Nie ulegający zepsuciu lub zniszczeniu, nieskazitelny, niezniszczalny; mocny, trwały; incorruptibilis Calag (3): y owſzem oná gránicá ma być pewna á nie ſkáżoná [firmam esse et validam JanStat 407]. UstPraw I2v; A ty záſię ktore tu przełożyć racżył nád tymi ſtády ſwemi zowie ie iáſnemi pochodniámi ſwemi/ zowie ic gwiazdámi/ zowie ye ſolą nigdy nie ſkáżoną RejZwierc 130v; Calag 538b.

Synonimy: I. cały, nienakażony, nienaruszony, niepokalany, nieporuszony, niezepsowany, niezgwałcony, zupełny; II. mocny, nieporuszony, niezgwałcony.

Cf NIESKAZISTY, NIESKAZITELNY, SKAŻONY

MŚ