[zaloguj się]
[pdf]

NIESŁAWNY (27) ai

W pisowni łącznej (20), w rozłącznej (7).

e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg
mNniesłåwny nN
Dniesłåwn(e)mu D
Aniesłåwn(e)go, niesłåwny Aniesłåwn(e)
Iniesłåwnym, niesłåwn(e)m I
pl
N m pers niesłåwni
subst niesłåwn(e)
A m pers niesłåwn(e)
subst niesłåwn(e)
I m niesłåwnymi

sg m N niesłåwny (12). ◊ D niesłåwn(e)mu (1). ◊ A niesłåwn(e)go (1), niesłåwny (1). ◊ I niesłåwnym (4), niesłåwn(e)m (1); -ym RejZwierc; -ym : -(e)m UstPraw (3:1). ◊ n A niesłåwn(e) (1). ◊ pl N m pers niesłåwni (1). subst niesłåwn(e) (2). ◊ A m pers niesłåwn(e) (1). subst niesłåwn(e) (1). ◊ I m niesłåwnymi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) ‒ XVIII w. s.v. sławny.

1. Nie mający rozgłosu, nieznany, nieuznawany; niskiego stanu; inglorius Mącz, Modrz, Calep, Cn; ignobilis Mącz, Calep, Cn; illaudatus, obscurus Mącz, Cn; incelebris Calep, Cn, ignominis Mącz, Calep; anonymus, illaudabilis, inhonoratus, inhonorus, surdus Mącz; incelebratus, indictus, umbraticus, umbratilis Cn (17): Illaudatus author Niesławny/ niewzięty Autor. Et illaudabilis, idem Mącz 186b; Surdae herbae Niesławne/ máłą zmiankę o ſobie máyące. Mącz 435a, 146d, 158a, 249d; ModrzBaz 40; Inglorius Qui nullam laudem aut gloriam sua virtute, aut fortitudine consequutus est et veluti ignobilis ‒ Nie sląwni, Calep 536a, [502]a, 518b.

W połączeniu szeregowym (1): gdy ludzie Bogá wzgardzonego/ vbogiego/ nieſławnego y podeptanego od świátá y wdziewictwie żywiącego vyzrzeli SkarŻyw A5.

W przeciwstawieniu: »niesławny ... sławny« (1): GWilhelmus Angielſki krol [...] miał brzuch niemáły. A Philip Francuſki Krol/ [...] Rzekł/ pewnie Gwilhelm zlęże/ będziemy mieć krzćiny. Ten ſie potym dowiedział/ rzekł/ nie ſławne krzćiny/ Ale będą ſławnieyſze/ pewnie wywodziny. RejZwierz 22.

Szereg: »niesławny i nieuczciwy« (1): Przeto też cżáſem zá málucżkim wieśći iákiey powienieniem ták ſię odmieniáią/ że ktorzi byli we cżći y w sławie/ hnet bywáią niesławni y nieucżćiwi [inglorii sint et inhonorati]. ModrzBaz 57.
a. W funkcji rzeczownika (5): Ignobilis, Nieznáyomy/ Niesławny/ Chłopowic/ gbur. Mącz 248d, 10d; RejZwierc [233].
Szereg: »sławny a niesławny; sławny z niesławnym« (1;1): Sławny á nieſławny. RejZwierc [233] nagł, B3v.
2. Okryty wstydem, hańbą, zniesławiony, bezecny; ściągający hańbę, wstyd; infamis Calep, Cn; famosus Cn (10): obnáżyć ſromotnie pánienkę kazał/ v do domu nierządnego prowádzić [...] gdy ná mieyſce tám to nieſławne przywiedzioná byłá/ w nim Angiołá Bożego [...] vyrzáłá. SkarŻyw 69; MWilkHist D3v; Infamis Qui ob vitium aliquod, aut turpitudinem male audit, aut cui fama est parum, secunda, aut integra ‒ Ten ktori sławe ſtraczieł, nie sławni. Calep 531b.
Szeregi: »brzydki i niesławny« (1): zá śmiáłego Sercá człowieká, nie máią tákiego Mądrzy, ktory ie obraca w zabáwy Tyráńſkie, brzydkie, y nieſławne ſpráwy. KlonKr C3.

»szkaradny a niesławny« (1): y acżby niekiedy zacżnieyſzych á ſláchetnieyſzych nauk takowi [tj. skąpi i łakomi] doſtąpili/ oni ye przetſię zawżdy yako y inſze ku ſzkaradnemu a niesławnemu pożytkowi obracayą KwiatKsiąż C2.

a. praw. Wskutek dokonanego przestępstwa sądownie uznany za bezecnego, pozbawiony czci szlacheckiej, a w konsekwencji praw obywatelskich i kościelnych (5):
Zwroty: »być (rozumian) niesławnym« (2): iż gdyby kto był trzy rázy w Sądzye oſkárżon o złodzyeyſtwo/ tákowy choćby wrócił ono co weźmie/ tedy iednák ma być nieſławnym/ y owſzem nie ma być wźięt w żadne doſtoieńſtwo UstPraw I3v, I4.

»[kogo] czynić niesławnym« (3): iż gdy brát brátá zábije/ álbo bliſki bliżnego/ tedy ten zábijak od ſpadku odpada/ á imienie zábitego ná dálſze przyiáćiele przyſć ma/ A ktemu tákiego zábijaká czyniem nieſławnem á niegodnym żadnego vrzędu. UstPraw D3v, D4v, I3v.

Synonimy: 1. niegłośny, niewiadomy, niewzięty, nieznajomy; 2. bezecny, haniebny, sromotny; a. bezecny.

Cf NIESŁAWĘTNY, SŁAWNY

KK