[zaloguj się]
[pdf]

NIEWIDZIANY (48) part praet pass impf

niewidziany (48), niewidzian (4).

W pisowni łącznej (34), w rozłącznej (14).

e jasne; -any, -ån.

Fleksja
sg
mNniewidziany, niewidziån fNniewidzianå, niewidziåna, niewidzian(a) nNniewidzian(e)
Gniewidzian(e)go Gniewidzianéj G
Dniewidzian(e)mu D D
Aniewidzian(e)go A Aniewidzian(e)
Iniewidzianym Iniewidzianą I
pl
N m pers niewidziani
subst niewidzian(e)
G niewidzianych
I n niewidzianymi
inne formy
pl A - niewidzian(e)

sg m N niewidziany (9), niewidziån (1); ~ (attrib) -y (2); ~ (praed) -any (4) GrzegRóżn, WujNT (3), -ån (1) GrabowSet. ◊ G niewidzian(e)go (8). ◊ D niewidzian(e)mu (2). ◊ A niewidzian(e)go (3). ◊ I niewidzianym (2). ◊ f N niewidzianå (1) CzechEp, niewidziåna (1) OpecŻyw, niewidzian(a) (1). ◊ G niewidzianéj (1). ◊ I niewidzianą (1). ◊ n N niewidzian(e) (1). ◊ A niewidzian(e) (1). ◊ pl N m pers niewidziani (1). subst niewidzian(e) (2). ◊ G niewidzianych (11). ◊ A niewidzian(e) (1). ◊ I n niewidzianymi (1).

Sł stp brak, Cn s.v. niewidany, Linde XVIII w. s.v. widzieć.

I. W funkcji właściwej (13):
1. Którego nie widziano; invisus Mącz, Calep, Cn; inaspectus Calep (11): OpecŻyw 10v; PatKaz III 109; Mącz 495a; A krotko mowiąc/ iáko niewidziánego rychley poznaſz z obrázu/ ktoryś pierwey málowány widział: ták z świętych ktorzy ſą żywy obraz Boſkich cnot/ rychley ſie y właśniey Bogu tworcy twoiemu przypátrzyſz. SkarŻyw A3; Calep 517a, 560a; Ale Sędźia niewidźiánéy rzeczy nie może ſkázáć ták iáko Podkomorzy ná polu. SarnStat 465; WujNT 307 marg; GrabowSet T4v.
Wyrażenie: »nigdy niewidziany« (2): BOg Oćiec z niebá słyſzány w głoſie/ á nigdy nie widźiány. GrzegRóżn L4v; CzechEp 167.
2. Niezwykły, osobliwy, invisitatus Cn (2): KwiatKsiąż N3; A to koniecżnie co by było/ otworzyśćiey wyłożę/ áby kto nie mnimał że ia ták mowię/ iáko zwykli mowić Poetowie wey iak ſię oświadcza iż po prostu y ſzcżyrze mowić chce. ktorzy rzecży nie ćieleſne/ niektoremi figurámi ábo podobieńſtwy/ iákoby nie widźiánymi ogárnuią. CzechEp 258.
II. W funkcji przymiotnika: Niewidzialny, którego nie można zobaczyć; non apparens Vulg (35): IZ Bog iedyny á prawdźiwy ieſt Duch niewidźiány/ y w Iſtnośći ſwoiey nieogárniony/ przetoż nie może być żadnym obycżáiem/ áni obrázem ſobie podobnym wyráżony. WujJudConf 44; Apoſtoł [...] Iezuſá Chriſtuſá obrázem Bogá niewidziánego názywa/ [...] A obrázem go dla tego zowie/ iż ſie w nim Bog/ z miłośći ſwey wielkiey światu oznaymił CzechRozm 37v, 11, **7 [2 r.]; CzechEp 199, 269, 274, 314, 315; Gdy też wiárá ieſt okazánim. rzecży niewidźiánych/ potrzebá do tego/ áby ná wſzem y z káżdey ſtrony wárowna byłá/ wątpliwośći żadney nie máiąc/ [...] Bo ieſliby oná namniey zwątlona y niepewna byłá/ trudno rzecży tych/ ktorych ſmyſłámi ćieleſnymi doyść/ áni dośiąć/ nie możemy/ okázáć ma. NiemObr 69, 68, 83, 84, 92; A ták Syn ma w ſobie tenże żywot/ ktory ma y Oćiec: iż ieſt tymże Bogiem co y Oćiec. A z ſtrony záś człowieczeńſtwá dał mu moc ſądzenia: iż ieſt Synem człowieczym. To ieſt/ iż przyſtało áby ſędzia ludzi był nie ſámym Bogiem niewidziánym/ ále y człowiekiem WujNT 324; Bo to ieſt kácerſtwo Antropomorfitow/ mniemáć żeby Bog miał tákże ręce/ oczy/ nogi/ iáko człowiek. Ale przeto te obrázy ſtawiáią/ áby ludzie temi znáki pobudzeni/ ná Páná Bogá żywego y niewidziánego wſpomináli WujNT 471; A Ieſtći wiárá gruntem rzeczy tych ktorych ſię nádźiewamy/ wywodem rzeczy niewidźiánych [Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium] WujNT Hebr 11/1; Wywodem rzeczy niewidziánych [Hebr 11/1]) Táć ieſt chwałá wiáry [...] iż to wierzymy/ czego nie widzimy. WujNT 777, 405, 777 marg, Xxxxx3, Cccccc3v.

W połączeniach szeregowych (2): A krolowi wiekow/ nieśmiertelnemu/ niewidziánemu [invisibili Pol Ant 1.Tim 1/17]/ ſámemu mądremu Bogu cżeść y ſławá ná wieki wiekow CzechRozm 5v; że kośćioł Chriſtuſow ma być tákież táiemny/ nie widziány y nieznáiomy. WujNT 563.

W przeciwstawieniach: »widziany (3), widomy... niewidziany« (4): Tákże Duchá ś. máluią w gołębicy/ álbo w ięzykach w ktorych ſie pokázáć racżył: á Syná Bożego w ſwoim cżłowiecżeńſtwie/ ponieważ z niewidźiánego/ sſtał ſie nam widźiánym. WujJud 44v; Aby kto ták nie mniemał/ żeby iſtność niewidźiána/ y wſzędźie cáła/ ábo wſzytká/ która ieſt oycá/ ſyná y duchá ś. ćieleſnymi zmyſłámi/ ruſzáiąc ſię z mieyſcá ná mieyſce to tego to owego cżáſu miáłá być widźianá CzechEp 262, 130; WujNT 753.

Wyrażenia: »niewidziany Bog« (1): Spieráią ſię Kálwiniſtowie/ iż ſię nie godzi nie widziánego Bogá zgołá niiáko málowáć WujNT 471.

»bostwo niewidziane« (1): Boſtwo nie widziáne nie może być żadnym widziánym obrázem wyrażone WujNT 471.

»obyczajem niewidzianym« (1): gdyż nie duchem ſámym/ Chriſtus pan z wiernymi ſwymi ſię złącża w iedno/ obycżáiem niewidźiánym: ále też vżywa do tego/ przepowiádánia ſłowá Bożego; dla cżego poſługowánie poſtánowił we zborze ſwoim NiemObr 34.

Szeregi: »duchowny a niewidziany« (1): ále ſam Pan Chriſtus był duchowną á nie widziáną ſkáłą. WujNT 603.

»niecielesny i niewidziany« (1): Lecz iáko ániołowie choćia tákże ſą nie ćieleśni y nie widziáni/ [...] byli málowáni [...] ták też Bog Oćiec y Duch S. przeczby nie miał być málowány WujNT 471.

»tak widziany jako i niewidziany« (1): [przez to Słowo są uczynione] ták widziáne iáko y niewidziáne rzeczy WujNT 306. [Ponadto w przeciwstawieniach 3 r.]

Synonimy: I. 1. nieoglądany; 2. osobliwy, wymyślny.

Cf NIEWIDANY, WIDZIANY

IM