[zaloguj się]
[pdf]

OSOBLIWY (797) ai

osobliwy (788), osobliw (2), osobliwy a. osobliw (7).

-ſſ- (20), -ſs- (3), -ſz- (2), -ſ- (772); -l- (795), -ł- (2).

Oba o jasne.

comp i sup -osobliwszy (27 + 13). sup nå- (10), nåj- (3) Mącz (2), VotSzl; nå- (10), na- (1); nå- : na- BibRadz (2:1); ~ nåj- (2), naj- (1); nåj- VotSzl, nåj- : naj- Mącz (1:1).

Fleksja
sg
mNosobliwy, nåosobliwszy fNosobliwå, (na)osobliwszå, osobliwa, osobliw(a) nNosobliwé
Gosobliw(e)go Gosobliwéj, osobliwszéj, osobliwyj, osobliwé Gosobliwégo, (nå)osobliwszégo
Dosobliw(e)mu Dosobliw(e)j, osobliwyj Dosobliw(e)mu
Aosobliwy, osobliwszy, osobliwégo Aosobliwą, (nå)osobliwszą Aosobliwé, osobliwszé
Iosobliwym, osobliwszym, osobliw(e)m Iosobliwą, (nå)osobliwszą Iosobliwym, osobliw(e)m
Losobliwym, osobliw(e)m Losobliw(e)j Losobliwym, osobliwem, osobliwszém
V Vosobliwå, osobliw(a) V
pl
N m pers osobliwi
subst osobliwé, nåosobliwszé, osobliwy
G osobliwych, osobliwszych
D osobliwym, osobliw(e)m
A m pers osobliw(e)
subst osobliwé, osobliwszé
I m osobliw(e)mi, osobliwymi
f osobliw(e)mi
n osobliwymi
L osobliwych, osobliwszych

sg m N osobliwy, nåosobliwszy (73). ◊ G osobliw(e)go (21). ◊ D osobliw(e)mu (4). ◊ A osobliwy, osobliwszy (43), osobliwégo (4); -égo (1), -(e)go (3). ◊ I osobliwym, osobliwszym (31), osobliw(e)m RejPs (2). ◊ L osobliwym (6), osobliw(e)m (1) ZapMaz. ◊ f N osobliwå, (na)osobliwszå (41), osobliwa (1), osobliw(a) (5); ~ (attrib) -å (35); ~ (praed) -å (6), -a (1) BudBib. ◊ G osobliwéj, osobliwszéj (81), osobliwyj (2) MurzHist, MurzNT, osobliwé (1) OpecŻyw; ~ -éj (17), -(e)j (64). ◊ D osobliw(e)j (5), osobliwyj (1) MurzHist. ◊ A osobliwą, (nå)osobliwszą (76). ◊ I osobliwą, (nå)osobliwszą (30). ◊ L osobliw(e)j (8). ◊ V osobliwå (1), osobliw(a) (2). ◊ n N osobliwé (53); -é (3), -(e) (50). ◊ G osobliwégo, (nå)osobliwszégo (59); -égo (11), -(e)go (48). ◊ D osobliw(e)mu (3). ◊ A osobliwé, osobliwszé (56); -é (9), -(e) (47). ◊ I osobliwym (17), osobliw(e)m (3) MetrKor, RejPs (2). ◊ L osobliwym (10), osobliwem, osobliwszém (3); -ém (2) MurzNT, Strum; -ém : -ym GliczKsiąż (1:1); ~ -ém (1) Strum, -em (1) MurzNT, -(e)m (1). ◊ pl N m pers osobliwi (5). subst osobliwé, nåosobliwszé (34), osobliwy (1) FalZioł, -é (10), -(e) (24). ◊ G osobliwych, osobliwszych (38). ◊ D osobliwym (5), osobliw(e)m (1) LibLeg. ◊ A m pers osobliw(e) (3). subst osobliwé, osobliwszé (48); -é (8), -(e) (40). ◊ I m osobliw(e)mi (3) RejPs, WerKaz, SkarKaz, osobliwymi (2) BierEz, KrowObr. f osobliw(e)mi (2). n osobliwymi (1). ◊ L osobliwych, osobliwszych (11).

Składnia comp: osobliwszy nad kogo (3). ◊ Składnia sup: ze wszech naosobliwszy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wyjątkowy, inny niż wszyscy, dziwny, zwracający uwagę; szczególnie dobry; singularis Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; praecipuus Vulg, Mącz, Calep, Cn; specialis Mącz, JanStat, JanPrzyw, Cn; insignis Modrz, Calep, Cn; eximius, peculiaris, proprius Mącz, Cn; decorus, differentius Vulg; celebritatis, insolitus, praeclarus, rarus Mącz; exquisitus, istus Modrz (478): March1 Av; Zywot Ezopá Frygá Mędrcá obycżáynego [...] z niektorymi też inych ſławnych Mędrcow Przykłády oſobliwymi/ á bárzo śmieſznymi iteż krotochwilnymi. BierEz kt; Pieſń o zmártwych wſtaniu za proceſyią. Drugá oſobliwé noty. OpecŻyw kt; PatKaz I 2v; PatKaz III 122v; y nyrkam ieſth oſobliwa pomocz to ziołko. FalZioł I 29d, +2, I 30a, 32d, 50a, 86b (14); BielŻyw nlb 4, 94, 145; GlabGad P8v; ZapWar 1535 nr 2413; WróbŻołt B7v; RejPs 39, 67v, 70v, 86v, 138v (12); SeklWyzn F, f3; LibMal 1546/111; Potim kaplan ma pytacz [...] ieſli ktory grzech/ ma o ſſoblywy [!] ktory by grizł ſąmnięnie iego SeklKat Xv; RejKup o3; HistAlHUng A4; co inſzym Bóg dáł/ ku oſobliwyi pociecieſze [!]/ zwłaſzcza ſtarości ich/ to śię mnie wſzyſtko piekłem s ſtało MurzHist O3, A2, B4, E4, P3v, Q3; MurzNT 58v, 93v, 151; KromRozm II q2v, y2; Abowiem nikt/ bez oſobliwego obyáwyenya bożego/ wybránya czyyego/ áni ſwego właſnego pewyen nye yeſt KromRozm III Dv, A6, G6, M3v [2 r.] M4, M5, P3v; BielKom E, F2v; GliczKsiąż L7; Pan Bog W. W. oſobliwą chuć s przyrodzenia ku Muzycze [...] dáć racżył. LubPs A2, B4v, G4v, N4v, N5v, O6 (14); GroicPorz Bv, oo4 żp; Prorocy ſą/ ktore Pan Bog oſobliwym nádchnienim/ y wykłádánim piſmá ſwiętego/ obdárowáć ratzył KrowObr 4, 50v, 65, 82, 100, 176, 242v; Więc źwirzątká rozlicżne pod drzewy buiáią/ Rogi dziwne y bárwy oſobliwe máią. RejWiz 24v, 185v, Cc4, Cc5 żp; O nieobiáwieniu táiemnic/ o nieprziymowániu perſon/ o niekorych oſobliwych złośćiách Leop Eccli 42 arg, Luc 4/32; WIśniowieckich to narod/ oſobliwy bywał RejZwierz 92v, 102, 115v; ſpráwilichmy ku końcowi Reieſtr/ ku prędſzemu mieyſc potrzebnych znaleźieniu/ zebrawſzy ie tám wſzytki ktore ſię nam naoſobliwſze zdáły BibRadz *6, *4v, *5, *5v, I 3d marg, 8b marg (11); OrzRozm F2v, G2v, N, P3v, V v; Był cżłowiek oſobliwey náuki y rozumu/ przeto był ſobie zhołdował wſzytki pány BielKron 180v, 1v, 21v, 57, 105v, 143v (17); KwiatKsiąż B2, F2, K4v, P4; LeovPrzep F4; Mecaenas [...] ten był oſobliwey łáski przećiw Vergiliuſowi y Horatiuſowi Poetom onego wieku bárzo sławnym Mącz 212b, 36d, 55d, 83d, 91c, 127b (17); [poganie] Hetmánom ſwym ſłupy pozłoćiſté lali/ oſobliwé groby budowáli OrzQuin R4, L, Rv, T4v, Y3v; O oſobliwſzych Známionach przychodzących przed chorobą. SienLek 19, 73, 128v, 136, 140v, 148; SienLekAndr a2v, a3; RejAp 201, Ee3; KRol ieden Dánáyſki miał oſobliwą miłość ku trzem Krolom HistRzym 99v; Y oſobliwe á pocieſzliwe náuki s tych dwu hiſtoriy nam tu ſą zoſtáwione. RejPos 44v, 1, 32, 34v [2 r.], 47v, 58v (20); RejPosWiecz2 93v; BiałKat 173v; Potym bacżyć mamy w piśmie rozmáite obycżáie/ á oſobliwe cżthery: byćia s Kryſtuſem. GrzegŚm 35, 7, 11, 22, 52; Przez ktore ſłowá y Obrzędy/ sſtawa śie [kapłan] tłumácżem y pośrzednikiem miedzy Bogiem y ludźmi. A ten ieſt oſobliwy vrząd Kápłáńſki. KuczbKat 245, 15, 60, 65, 85 [2 r.], 95 (13); Reyeſtr álbo pokazánie krotkie mieyſc oſobliwſzych/ dla prędſzego ználezyenia porządnie podług liter s pilnoſcią zebrány. RejZwierc Aaa3, 67; WujJud A7, 105; RejPosRozpr b3, c2 [2 r.], c3; A iż to oſobliwy ſkutek ieſt z martwychwſtánia Páná Iezuſá Kryſtuſá/ odpuſzcżenie grzechow/ vſpráwiedliwienie ábo żywotá nápráwiene [!]/ y nieſmiertelność RejPosWstaw [1102]; gdzye ſą ty cżterzy oſobliwe pobożnośći cżęśći. RejPosWstaw [1433], [413]; BudBib Eccli 19/21, Dan 13/31; MycPrz II A4v; wtém goſpodárſtwie iáko oſobliwſzém nád inné obiéráć ſye raczyſz Strum B5; BudNT Hhv; CzechRozm 68, 123, 155v, 162v [2 r.], 185 (10); y ták ie [małżeństwo] opátrzył [Bóg] oſobliwą łáſką/ że áni go zepſował grzech pierworodny/ áni zgłádził potop/ áni kaźń inſza Páńſka zniſzcżyłá. KarnNap F2; Szátą/ trzewikiem ábo botem/ [...] kámykiem oſobliwym/ y wſzelákim koſztownym vbiorem á zdáleká przynieśionym/ ták ſię chcemy popiſowáć/ áby ſię nam dźiwowano. ModrzBaz 56, 12, 21, 24v, [41], 42 (16); SkarJedn 47; KochPs 20, 78, 98, 171, 210; SkarŻyw 26, 80, 201, 262, 294 (9); W gonitwie z drzewy miedzy inſzymi mieli przednieyſze mieyſcá y dank dzielnośći (marg) Ian Tárło/ Iarocki/ Polacy/ y Ian Rechemberger Gońcy oſſobliwi. (–) StryjKron 727, 607; CzechEp 5, 40, 48, 49, 51 (17): CzechEpPOrz **2; KochJez B4; ták iżby ſię mnie tym báwić nie potrzebá/ by mi był X. K. oſobliwey do tego przycżyny nie dał NiemObr 151, 4, 29, 36, 37 [2 r.], 40 (13); Ten mu ſye fortél ze wſzech zdał naoſobliwſzy. KochBr 151; ReszPrz 88; ReszHoz 121; ReszList 142; WerGośc 259; WerKaz 275, 303 marg; PudłFr 25, 68; GostGospSieb +3; Gdy Rzymiánie w Sycyliey wiodąc woynę s Kártágineńcżyki/ woyſká ſwe mieli. Hetman Kártágineńſki pagorki y mieyſcá oſobliwſze záſięgnął Phil C3; GórnTroas 69; KochCn B4; osobliwy filar Kośćiołá Bożego/ Athánázyuſz. LatHar 376, 190, 201, 251, 264, 476 (10); tym zacnieyſzym zoſtawſzy nád ánioły; im oſobliwſze nád nie imię odźiedźiczył. WujNT Hebr 1/4, s. 227, 238, 453, 505, 508 (12); WysKaz )?(2v; Od których płac té poddáné náſzé w téy mierze z oſobliwéy dobrotliwośći náſzéy wolné czynimy ná wieki. SarnStat 547, 63, 114, 216, 349, 644 (18); SiebRozmyśl E3v; KmitaSpit B; iż iedná źiemiá nie zwykłá rodźić/ y oſobliwych doſtátkow żywnośći/ y oſobliwych mężow. PowodPr 70, 32, 37 marg; SkarKaz 5a, 381a, 577a; VotSzl B3, C [3 r.], D4 [2 r.], E2v; GosłCast 34; SkarKazSej 706a; iż nád Xiężnę owá/ Oſobliwſzego coś miáłá Krolowa. Iáko nád leśne Nymphy ma Dyáná/ W złoto vbrána. KlonFlis G4v, A3; KlonWor **v; RybWit Av, A2v.

N sg f w funkcji orzecznika: »osobliwa, osobliwsza« (2): Ono oſobliwá w 1 Macha: 16. w wirſzu 2 Iſráel bywáło wybáwione. BudBib c3; Ale to oſobliwſza/ co o duchu ś. wyznawáią NiemObr 133.

W połączeniach szeregowych (13): Contra venenatos morsus praecipua remedia, Przećiwko vkąſzeniu yádowitych robaków/ nayoſobliwſze á náylepſze/ y náypewnieyſze lekárſtwá. Mącz 36d; Paradoxon, Co yeſt przećiwko mnimániu poſpolitemu/ Co oſobliwego/ Nowego á rzadkiego yeſt. Mącz [95]b; Eximius, Wyborny/ oſobliwy/ niepoſpolity/ cudny/ známienity. Mącz 102d, 142b, 346d; RejPosWiecz2 92v; Strum A3; CzechRozm 162; KarnNap F3v; WerGośc 255; Calep 543a, 830a; [św. Jan] ktory dáleko więtſze y oſobliwſze y z bogátſzemi dáry Bożemi poświęcenie wźiął/ niżli Ieremiaſz. SkarKaz 577b.

W charakterystycznych połączeniach: osobliwa(-y, -e) chęć (4), chuć (2), cnota (5), dar (26), dobrodziejstwo (3), dzielność (4), dziękowanie (3), kochanie (9), lekarstwo (11), łaska (30), miejsce (10), miłosierdzie (2), miłość (8), moc (11), nauka (9), objawienie (6), obrona (2), opatrzność (2), piecza (8), pilność (3), pociecha (11), pomoc (6), pożytek (9), praca (3), przykład (9), staranie (2), szczęście (2), umiłowanie, upominek (2), zapłata (2).

Wyrażenia: »co(kolwiek a. coś, a. coż) (naj)osobliw(sz)ego, nieco osobliwego« = quidquid praecipuum Vulg [szyk 20:3] (22:1): iż nyeco oſobliwego obaczyli/ czego przed nimi nikt nye obaczył. KromRozm I E2v; KromRozm III E; LubPs N2v marg, Ov marg, Y4v marg; Leop Deut 12/11; Iazon [...] chcąc co oſobliwego po ſobie w pámięć ludzką ná ſwiecie zoſtáwić/ vmyſlił żeglowáć á doſtáć złotego runá w Kolchis BielKron 53v, 10v, 54v, 440v; Mącz [18]b, 46a; OrzQuin E3, T3; prośił Archimedeſſá [...]/ áby oſobliwégo co okazał z téy Náuki. GrzepGeom A4v; Naprzod iáko Pan Bog dźiwnie wykstałtował ſerce káżdego z oſobná/ y dał coś oſobliwego iednemu nád drugiego. GrzegŚm 30; WujJudConf 89; NiemObr 48; KlonŻal A3v; KochBr 153; PudłFr 32; GórnTroas 5; KlonFlis G4v.

»osobliwy dziw« [szyk 1:1] (2): BielKron 171v; O tych [Besarabach] piſał Ouidius Naſo Poéta zacny zá oſſobliwy dźiw do Rzymiánow StryjKron 105.

»w dziw osobliwy« (1): [Troja] Miáſto w dźiw oſobliwé/ niebieſkich robotá/ Zły koniec wzięłá GórnTroas 8.

»osobliwym kuńsztem« (2): KochPs 203; pewienem ia tego/ że [...] miſterny ten á oſobliwym kuńſztem ſpráwiony związek ćiáłá mego w rychle ſię rozerwie LatHar 637.

»osobliwem misterstwem« (1): á odzienie iey [królowej] będzie złotem przetykáne oſobliwem miſterſtwem. RejPs 68v.

»osobliwym obyczajem« (4): KuczbKat 240; ACżkolwiek Miniſterium [...] ſciąga ſie też ku wzbudzániu y záchowániu modlitw poſpolitych/ [...] wſzákże oſobliwym obycżáiem więcey należy w przepowiádániu ſłowá Bożego. RejPosRozpr b3; przeto iż nádeń nie ma Bog żadnego inſzego/ ták oſobliwym obycżáiem z duchá ś. pocżętego CzechRozm 33; WysKaz 47.

»(dziwno) osobliwa panna, niewiasta« = Matka Boska [szyk 2:2] (3:1): Panno oſobliwá Miedzy wſſemi lutoſciwá [...]. Dáy nám żywot cżyſty OpecŻyw 190; A przeto tak pyſſe onyey ſzwyąty Anselmus doctor o nyeuyaſto dzywno oſoblyua a oſoblyuyey dzywna PatKaz III 92, 93v; LatHar 414.

»osobliwa persona« (2): niewiele miaſtu pożytęcżny [!] ieſt/ choćby też był Xiążęćiem albo oſobliwą perſoną. KwiatKsiąż K3; Mącz 205a.

»osobliwa robota« (1): Y vkázował ná ſobie oſobliwą robotą ſzyte y háwtowáne/ iedwabne y ſzárłatne ſzáty KlonFlis A2.

»rzecz osobliwa« [szyk 6:3] (9): HistAlHUng A2v; A iedná rzecż náoſobliwſza w tym Proroku ma być obacżoná BibRadz I 353v, I 3d marg, 353v; Mącz 142b; KuczbKat 30; Abowiém Staw/ ieſt rzecz oſobliwa/ może káżdy názwáć Szpiżárnią w któréy by ſkarb chowano. Strum H4; CzechRozm 162; Tákowé oſobliwé rzeczy może ſobie zbiéráć, częśćią z przykłádów dźieiów Polſkich, iáko y z inſzych hiſtoriy cudzoźiemſkich. SarnStat 1263.

»osobliwa sprawa« [szyk 3:1] (4): O iáko oſobliwą ſpráwą ſą poſtánowiony wſſytki rzeczy odćiebie naſz miły pánie RejPs 152v, 27; KarnNap B; Kilká záśię ſłow od Anyołá ná ten cżás opuſzcżonych/ [...] táż Helżbietá Duchá ś. pełná przycżyniłá: cżęśćią Syná z mátką wyſławiáiąc/ cżęśćią też z oſobliwey ſpráwy Duchá S. LatHar 7.

»osobliwy wzgląd« (5): Et Bruta fulmina, apud Plinium, Piorunowe vderzenie/ które żadnemu nie przepuſzcza/ to yeſt/ nie ma ná nikogo oſobliwego wſględu Mącz 27b, 157b, 405a, 406c; Chrześćijánie wſzytkich wiekow y czáſow/ ná to miáſto [Rzym] oſobliwy wzgląd mieli/ y nawięcey ie czćili y ważyli WujNT 393.

Szeregi: »dziwny a osobliwy« [szyk 2:1] (2:1): KuczbKat 20; Ktoby mowił/ że w tym Sákrámenćie zoſtáie iſtność chlebá y winá/ weſpołek z Ciáłem y Krwią Páná náſzego Iezu Chriſtá/ á przałby dźiwnego onego á oſobliwego przemienienia wſzyſtkiey iſtnośći chlebá w Ciáło/ y wſzyſtkiey iſtnośći winá w Kreẃ WujJud 263; SkarJedn 259.

»jedyny i osobliwy« (1): onę iedyną y oſobliwą modlitwę/ ktorą Chriſtus vcżnie ſwe Bogá oycá ſwego wzywáć náucżał/ to ieſt/ Oycże náſz CzechRozm 6v.

»osobliwy i misterny« (1): bom tego názwiſká [tokarz] niegodźien: żem ſię rzemięſłá tego oſobliwego y miſternego (w ktorym ſię zdáwná wiele zacnych ludźi kocháło) nie náucżył. CzechEp 64.

»osobliwy a nalepszy« (1): Praecipua remedia, Oſobliwe á nalepſze lekárſtwá. Mącz 36d.

»niezwykły a osobliwy« (1): Doſyć ná tym iż o rzeczy nie zwykłey á iśćie oſobliwey rozumieć będźiemy. BibRadz I 3d marg.

»osobliwy, (a, albo) niepospolity« [szyk 2:2] (4): Exquisita doctrina Philosophus, Niepoſpolitey álbo oſobliwey nauki Philoſoph/ mędrzec. Mącz 336d, 395a, 399b, 404d.

»nowy albo osobliwy« (1): ále wżdy [zbory kacerskie] co nowego álbo oſobliwego przedſye byorąc á ſtárożytne vſtáwy y ſpráwy krzeſciyańſtwá ſtrofuyąc/ oſobliwe ſchadzki ſobye czynyą KromRozm III E.

»osobliwy (osobliwszy) a pewny (najpewniejszy)« [szyk 1:1] (2): Ad serpentium ictus praecipua herba, Ná vkąſzenie wężowe/ naypewnieyſze á náyoſobliwſze ziele. Mącz 36d; SienLek 140v.

»osobliwy i przedniejszy« (1): Przeto wielkość tey táiemnice ktorą nam Piſmo S. cżęſto ku rozbierániu/ iáko rzecż oſobliwą y przednieyſzą náſzego zbáwienia/ podawa KuczbKat 30.

»skryty i osobliwy« (1): tedy tu muśi być przy tych Kśięgách coś ſkrytégo y oſobliwégo OrzQuin T3.

»sławny i osobliwy« (1): Przeto trudno ſię iey [ligi chrześcijańskiej] [...] ſpodziewáć mamy [...]. Czego ieſli ktory narod/ tedy náſz Polſki/ ma iáſne ále żáłoſne świádectwá/ w ſławnym y oſobliwym Krolu Włádyſłáwie v Wárny poráżonym VotSzl B2.

»osobliwy i (a) tajemny« [szyk 1:1] (2): Symbolum etiam. Krótka Sentencia, która táyemną á oſobliwą naukę w ſobie oſięga. Mącz 436c; CzechRozm 162.

»trefny a osobliwy« (1): iako iednak w tey naſzey hiſtoriey ſiła ſie trefnich a oſobliwych rzecży naiduie. HistAlHUng A2v.

»wielki a (i) osobliwy« [szyk 7:3] (10): GliczKsiąż C7; KSięgi Iobowe. ARgument. TA Hiſtorya ieſt nam przykładem cudnym oſobliwey á bárzo wielkiey ćierpliwoſći BibRadz I 273v, *6v, I 66b marg; RejPos 48v; KuczbKat 30, 35, 40, 399; á zwłáſzcżá ku przecżyſtey Mátce Bożey oſobliwe y wielkie nábożenſtwo miáłá. SkarŻyw 580.

»osobliwy a wysoki« (1): a mi obacziwschi yego pokorę dalyſmi mv znaſchey oſſoblywey a wiſſokiey lasky woyewodztwo ziemie walaskiey LibLeg 10/65.

»znamienity a osobliwy« (1): A thoć ſą známienite á oſobliwe dobrodzyeyſtwá kroleſtwá Páná Kryſtuſowego tu w tym docżeśnym żywocie náſzym. LubPs ee6.

Iron. (5): (marg) Innocentius trzeći ná heretyki práwá vcżynił nie Christuſowskie. ( — ) Oſobliwy Wikáryi Chriſtuſow/ y potomek Apoſtolſki: oſobliwa głowá ćiáłá powſzechnego kośćiołá: oſobliwy páſterz owiecżek Chriſtuſowych. CzechEp 42; Iż to ſą oſobliwi namieſtnicy y náſládowcy Chriſtuſowi/ ktorzy tego co im Chriſtus roſkazał cżynić niechcą CzechEp 51, 332.

2. Szczególny, specjalny; singularis Modrz, JanStat, Cn; specialis JanStat, JanPrzyw, Cn; peculiaris, praecipuus Mącz, Cn (120): bula oſoblyua od ſyxta papyeza czwartego moczą papyeſką, vydana takye ſromoczy y hanby y ye potąpya PatKaz I 13; MetrKor 40/823; Bowyem on [Bóg] ieſt oſobliwem opiekálnikiem tych ktorzy ſobie ſámi pomoc niemogą RejPs 170v; LibLeg 11/75; RejKupSekl a8; KromRozm I E3; MurzHist B3; KromRozm III I6v, P5; Ligurgus on wyelki á záwołány wydawcá praw Lácedemońſkich [...] te kthore ſie godziły ku małżeńſtwu á rodzenyu dzyatek oſobliwemi doſtoynoſcyámi á myeyſcem s práwá y vſtáwy ſwey opátrzył GliczKsiąż C5; OSobliwa ieſth á bárzo pyękna modlitwá/ áby Pan ſtłumił ſprzećiwniki koſciołá ſwego LubPs N6, E3v, K3, Tv, cc6v; Wyymuiąc ty Cechy s tego porządku/ ktorzy oſobliwą prerogátywą y Przywileiem od przodkow Iego K. M. álbo od kthorego Zwierzchniego Páná ſwego ſą nádárzeni y opátrzeni. GroicPorz f4v, t2; Ták też y Anguſtyn [!] ſwięty/ izali kxiąg oſobliwych nie nápiſał/ w ktorych błędy ſwoie iáwnie wyznał? KrowObr B2, 121v [2 r.]; Leop Ps 129 arg; Wſzelákie rzeki ktorymi idzye z puſt ſą náſze/ y z ich biegámi/ choćiaby kto miał ná nie oſobliwe práwo/ tedy iednák niewolno nikomu ná nich iázow czynić UstPraw E2v, E3; w ktory dźień lud wźiął od Paná zakon á oſobliwe práwá/ iáko lud wolny. BibRadz I 71b marg, I 103c marg; dáie mu też Przyſtáwá/ y ſtrożá z niebá Angiolá oſobliwego. OrzRozm B4v, C3v; ále faſkam z winem y onym chlebom był oſobliwy ſtoł przyrządzony/ podle ołtarza BielKron 329, 329v; LeovPrzep A4; Caecubum, oſobliwe wino w Kámpániey. Mącz 29d; Gladiatores, Byli przed czáſem oſobliwi ludzie w ſzermierſtwie wyćwiczeni które ſpuſzczano w ſzranki ſzermowáć o gárło v Rzimiánów. Mącz 146a; Recuperator, Sędzia który był od pretorá ku oſobliwym ſpráwóm wyſadzón/ podſędek. Mącz 348d; Toga, Oſobliwy Xtałt ſzáty był v Rzimiánów/ długa uczćiwa á poczeſna ſzátá. Mącz 456d, 89a, 98b, 161a, 190d, 238a (13); OrzQuin H3v, T3v; Oſobliwa wodká ná oczy/ weźmi liśćia rzepikowego/ koſzyſzczkowego/ kopru włoſkiego SienLek 67; Ieſt też oſobliwa máść przećiw káſzlowi/ thym kthorzy niemogą w śię żadnych lekarſtw bráć SienLek 83v, 34, 79v, 89, 105 [2 r.], 107 (16); możem rozumieć krolá nád krolmi/ y páná nád pány. Kthory ſobie ſtworzenie rodzáiu ludzkiego iákoby oblubienicę namileyſzą oſobliwym przywileiem miłośći przyłącżył HistRzym 102; RejPos 31v; KuczbKat 260; Przetoż káżdemu zborowi ábo zebrániu ieſt ieden oſobliwj przełożon Páſterz/ ták iákoby nieiáki wierny ocieccżeládny [!]/ ſpráwuiąc á záchowywáiąc wſzytkę cżeladkę. RejPosRozpr c; BudBib b2, c4; BiałKaz B2; CzechRozm 6v, 60v, 197, 231v, 239v, 253v; Przed láty wonych wielkich mieśćiech byli oſobliwi Vrzędnicy/ ktore zwano AEdiles/ iákoby Dozorcy domow ModrzBaz 35; Bo nigdy woyny niewſzcżynáli/ áż vpomniawſzy ſię ſwego/ á woynę przez oſobliwego ná to obránego posłá [per foecialem legitime denunciato] opowiedźiawſzy. ModrzBaz 104v, 32v, 36, 128v [2 r.], 132v; To piſanie moie gdy wyniść miedzy ludzie miáło/ oſobliwem ná to oko miał/ ábych ie wáſzey K. M. przypiſał SkarJedn A4v, 121, 264; SkarŻyw 213, 348; CzechEp 287, 289, 361, 417; NiemObr 133, 160, 172; GórnRozm G2; ActReg 21; Phil C2; Iezu/ ktoryś błogoſłáwioną P. Máryą/ trzećiego roku po národzeniu iey/ przez ſługi twe Kápłany/ y rodźice iey/ miáſto oſobliwey ofiáry/ w Kośćiele oddáną/ przyiąć z Oycem y z Duchem S. racżył. LatHar 548, 10; GDźie oſobliwéy zmienki w Przywileiu/ álbo w zapiśie o Cle nie ieſt vczyniono/ Práwu Królewſkiému vznawamy bydź záchowano. SarnStat 398; y iné ſpráwy przez nié ſkazáné w oſobliwych kśięgách ná to vczynionych bywáią wpiſowáné SarnStat 748, 303, 352, 447, 538, 656 (20); PaxLiz C3v.
Szereg: »rozne a osobliwe« (1): Hi omnes legibus inter se differunt, Máyą rózne á oſobliwe práwá. Mącz 123b.
3. Dotyczący jednej osoby lub rzeczy, osobisty, prywatny, indywidualny; własny, właściwy; privatus Mącz, JanStat, Cn; specialis Calep, JanStat, Cn; peculiaris, praecipuus, privus, proprius, singularis Mącz, Cn; domesticus, idiota Mącz: alienus JanStat (126): dyabli ſą żywi cicho, á wezwani cichożywowie (iako y ludzie) rozumem domyſlni, ducha cirpiącego, ciała powietrznego, bytu wiecżnego, z tego lepak pięciorga, troie z ludzmi ieſt im poſpolite, cżwarte ich oſobliwe, piąte lepak ſpołu z bogi nieſmiertelnymi maią. BielŻyw 91; MurzNT 33v; GliczKsiąż O4v; Ma [sędzia] tedy oſobliwe ſumnienie y wiádomoſć odłożyć ná ſtronę/ y wedle Sądowych ſpraw ſędźić. GroicPorz b2, dd; BielKron 307v; KwiatKsiąż N; Idiotes vel Idiota. Oſobliwy który ſam ſobie tylko żywie/ też ten który nie ma ná ſobie yákiego vrzędu áni doſtoynośćy/ też proſtak gnuśny nievmieyętny. Mącz 164b, 94c, 152c, 194b, 256c, 286b, 322d [2 r.]; HistRzym 44; A tu dopirko przypátruy ſie ſpráwie tey Ewányeliey dziſieyſzey/ nam ku oſobliwey náuce od Páná náſzego zoſtáwioney. RejPos 251, 246v; KwiatOpis A3; RejZwierc 40v; Oſobliwe potrzeby/ należące żywotowi ludzkiemu ſą/ wodá/ pokarm/ vbior/ y dom ku okryćiu ſzkárádośći iego. BudBib Eccli 29/26[28]; Chriſtuſowi vcżniowie ábo oni oſobliwi iego Apoſtołowie: ktorzy potym budownikámi domu Bożego mieli być CzechRozm 253v, 233; KochPs 118; SkarŻyw 115 marg; CzechEp 27, 169; NiemObr 23; Dogma – Nauka oſſobliwą ktorą ſobie obierzeſz. Calep 338b, 996a; WujNT 870; Ale niechay będźie przyśięgły/ y ſpoſobny do czyniénia liczby poſpolitéy/ źiemſkiéy/ y królewſkiéy oſobliwéy SarnStat 336; á zwłaſczá ná oſobliwą prośbę y przyczynę y rádę Naiaſnieyſzégo brátá náſzégo namilſzégo Páná Alexándrá SarnStat 886, 59, 1038, 1059, 1095, 1188; W trzećim przykazániu obowiązał Bog oſobliwą pámiątką lud ſwoy/ áby dźień śiodmy/ zániechawſzy świeckich zabaw iemu poświęćił PowodPr 50, 55.

osobliwy komu (3): KuczbKat 55; Propria est praeceptio Stoicorum. Tá nauká yeſt oſobliwa Stoykóm/ Tilko Stoici ták dzierżą. Mącz 326d, 107a.

W przeciwstawieniach: »osobliwy ... pospolity (7), powszechny (2), jawny« (10): MurzNT 93v; Bo wylicża nie tylko iáwne cudá/ ále y oſobliwe y właſne ludu onego LubPs dd3v; Mącz 155c, 322d; RejPosWiecz2 94v; Wierny więcey ſie oglądáć powinien ná powszechne słowá Bożego roskazánie niżli ná oſobliwe duchá obiáwienie. CzechRozm 240 marg [idem] **5v; ták náſzá prywatá y oſobliwe poćiechy prętko wyſchną y zginą/ gdy ſię z ſpoſpolitem [!] niezmieſzáią SkarŻyw 115; SarnStat 538, 938.

Wyrażenia: »osobliwy dobrodziej« [szyk 1:1] (2): bylé dźiękowáł [czytelnik]/ náprzód panu Bogu/ Potym niektorem oſobliwym dobrodźieium moiem/ Iako Iego M: Kśiążećiu Pruſkięmu/ Ich M: panum woiewodom Iunowłodzławſkięmu/ i Płockięmu MurzHist A4; GliczKsiąż A4.

praw. »osobliwy list« [szyk 3:2] (5): Oſobliwy záſye Liſt ieſt/ ktory od oſobliwey Perſony/ nie iáwnego Piſárzá ręką bywa piſány/ iáko ieſt Cyrograff/ Ausczug/ Miſſywy. GroicPorz y3, y2v [2 r.], y3, oo2.

»lud osobliwy« = naród wybrany: Żydzi w Starym Testamencie, chrześcijanie w Nowym Testamencie [szyk 5:1] (6): A otoż ſą oſtátecznemi ktorzy będą pierwſzemi/ á ſą pierwſzemi ktorzy będą oſtátecznemi. (marg) Temi słowy chce złożyć prożną chwáłę Zydowſką ktorży ſię chlubili że ie ſobie Bog obrał zá lud oſobliwy. (–) BibRadz Luc 13/30; RejPosWstaw 22 [3 r.]; RejPosWiecz3 98v; WujNT Tit 2/14.

»msza osobliwa« = msza na jakąś intencję, w której tylko kapłan przyjmuje komunię (6): A tak y wemſzi Papieſkiey oſſobliwey/ gdy nie dla prziymowania ſacramentu bywa cziniona ale za duſze/ niemoczne/ konie [...] niemoże być tam prawdziwy ſacrament SeklKat Y2v; WujJud 225 marg, 226v, 227 [2 r.], Mm6.

»osobliwym obyczajem« [szyk 7:1] (8): Y teraz nye ſam yeden Caluinus oſobliwym ſwym obyczáyem piſmo o bożym ćyele álbo wyeczerzy páńſkyey wykłáda KromRozm II q3, n4; KromRozm III F2, F8; Mącz 155c; Mieſzka [Pan Krystus] mowię/ nie tilko onym poſpolitym obycżáiem/ to ieſt/ nie zwirzchownie tylko/ [...] Ale oſobliwym obycżáiem/ to ieſt/ wewnętrznym/ to ieſt/ w ſercach prawdziwych wiernych. RejPosWiecz2 94v; KuczbKat 240; SarnStat 1025.

»osobliwa persona, osoba« (4:1): Drugie [pieczęci] nie ważne/ kthore żadney rzeczy wieczney potwierdzáć niemogą/ iáko ſą pieczęci oſobliwych Perſon. GroicPorz y3v, y3 [2 r.]; Congiarium, Dar/ Vpominek/ który król álbo xiążę ludziem/ álbo oſobliwym yákim perſonam dáye/ álbo też żołnierzóm Mącz 63b, 329c.

»osobliwe pozwolenie (a. przyzwolenie, a. zezwolenie)« = specialis comprobatio a. consensus JanStat [szyk 4:1] (5): O błogoſłáwiona Márya/ [...] ktoraś oſobliwym twym onym zezwoleniem/ rátunku dodáłá świátu zágubionemu. LatHar 486; NAkoniec vſtáwiamy/ y poſtánowiliſmy zá wolą y przyzwoleniem oſobliwym [voluntate et consensu JanStat 231] Páná náſzégo Królá przerzeczonégo SarnStat 189, 1059 [idem 1188], 1096, 1188.

»osobliwe prawo« [szyk 1:1] (2): Ius singulare, et ius privatum, Oſobliwe práwo niektórych ártikułów ſie dotykáyące. Mącz 178d; IZ káżdé pobiéránié/ któré bywa zá práwem cudzym álbo oſobliwym [alieno seu privato iure JanStat 60]/ poſpolitą wolność [...] obráźićby muśiáło SarnStat 396.

»osobliwy przyjaciel« [szyk 2:1] (3): LibLeg 11/135v; iż mi Pan Doktor Stániſław Rozárius w. W. Służebnik/ oſobliwy moy przyiaćiel/ ktemu chući dodał GroicPorz A4; BibRadz Ps 41 arg.

»przywilej osobliwy« [szyk 5:2] (7): Przywileie poſpolite y oſobliwe [privilegia publica et privata JanStat 103] nie máią inák być rozumiáne y wykłádáne iedno iáko ſámy w ſobie brzmią. UstPraw H2 [idem SarnStat (4)]; SkarJedn 107; WujNT 307; SarnStat 52, 99, 327, 765.

»osobliwe rozkazanie« [szyk 1:1] (2): Thak yakosmi sroſkazania v.k.m. oſſoblywego miely wyechacz kv roſgranyczeniv a roſyaſdowy panstw vk.m. LibLeg 11/75; CzechRozm 246v.

»sąd osobliwy« (2): tám [w Wenecyjej] Kſyążę z Konſiliarzmi ſwemi/ y że [!] wſzytkiem ſwoiem Senatem/ nic o Sądźiech tych oſobliwych niewie/ ſą ná to Sędźiowie wyſądzeni [lege: wyſádzeni]/ ktorzy priuata ſądzą. OrzRozm T4; Boiázliwe dekretu Páńſkiego z ſądu oſobliwego y poiedynkowego ocżekawánie. LatHar 669.

»sekretarz osobliwy« (1): áby ſzli ku iednemu rycerzowi ſtháremu/ Krolá vmárłego ſekretarzowi oſobliwemu/ á ktoregoż kolwiek by on z nich Krolem wyzwolił áby ten krolował. HistRzym 101.

»swoj osobliwy« [szyk 6:3] (9): zyczacz w M. od pana Boga wſchego dobrego a od Czeſſarza laſky yako prziyaczyelyom ſſwoyem oſſoblywem. LibLeg 11/135v; SeklKat K4v; KromRozm II n4, q3; KromRozm III F2, F8; GórnDworz C8v; NiemObr 50; iż téż máią ſwoie oſobliwé niektóré zwyczáie SarnStat 1146.

»urząd osobliwy« (1): Apoſtołowie w vrzędźie ſwym oſobliwym Apoſtolſkim/ námieſtnikow nie máią NiemObr 50.

»osobliwe zdanie« (1): iż káżdy cżłowiek ma ſwoie około káżdey rzecży oſobliwe zdánie GórnDworz C8v.

Szeregi: »osobliwy a dobrowolny« (2): á z woléy vprzéyméy á oſobliwéy/ y zá oſobliwym á dobrowolnym pozwoleniem Rad náſzych Duchownych y Swietckich [...] w część/ y w właſność Korony Polſkiéy przywrácamy [ziemie] SarnStat 1059 [idem] 1188.

»jawny i (albo) osobliwy« (4): GroicPorz y2v [2 r.], oo2; áby káżdy Piſarz iáwny/ álbo oſobliwy [notarius publicus aut privatus JanStat 240] Dworu náſzégo Biſkupiégo [...] więcéy nic nád ſześć groſzy práſkich wyćięgáć áni bráć od niedoſtátecznych nie máią SarnStat 221.

»mianowity i osobliwy« (1): ponieważ miánowite y oſobliwe Chriſtuſowe roſkazánie temu iuż zábiegło CzechRozm 246v.

»(bądź, tak, i) pospolity i (bądź, jako) osobliwy« = communis et praecipuus a. domesticus et publicus Mącz; tam generalis quam specialis JanStat, JanPrzyw; publicus et privatus JanStat [szyk 12:5] (17): UstPraw H2; BibRadz I 1c marg; Mącz 36d, 94c; Ale iż ieſt Modlitwy ſpoſob dwoiáki/ Oſobliwy y Poſpolity KuczbKat 370; WujJud 227; RejPosWstaw [1434]v; NiemObr 29; LatHar 172; Pánów y ſzláchty wſzyſtkich czyniémy wolné/ y wyymuiemy od ſkłádánia wſzyſtkich dáni álbo podatków ták poſpolitych iáko oſobliwych SarnStat 882, 52, 63, 99, 327, 349, 765, 1025.

»osobliwy a tajemny« (1): Z ktoregoż piſmá to mamy Izali nye z oſobliwego á táyemnego podányá? KromRozm II h4v.

»własny abo osobliwy« (1): ktory [Chrystus] dał ſámego śiebie zá nas/ áby nas wykupił od wſzelákiey niepráwośći/ á żeby oczyśćił ſobie lud przyięmny (marg) właſny ábo oſobliwy. G. (–) WujNT Tit 2/14.

»właściwy i osobliwy« (1): że tá chwałá/ ták właśćiwa y thák ieſt Pánu Bogu oſobliwa/ iż żadnemu ſtworzeniu ſłużyć niemoże. KuczbKat 55.

W przen (1): Ze téż iſtą śmiał gánić rymem vſczypliwym: Acz to potym odwałał [!] piórem oſobliwym. KochFrag 22.
a. W funkcji rzeczownika (2): tedy on [Sokrates] Crytonowi ſwemu oſobliwemu rzekł, że potrzech dniach vmrę, bom wid[z]iał weſnie piękną niewiaſtę, ktora mi powiedziała że potrzech dniach vmrzeſz. BielŻyw 55; A niemnimay [...] áby Pan Bóg niemiáł oſobliwych záwżdy/ co chwalili Imię iego (marg) Bóg ma ſwé záwżdy/ y kośćiół ſwoy. (–) BiałKat 13v.
4. Osobny, odosobniony; singularis Mącz, Calep, JanStat, Cn; separatus Vulg, Cn; solitarius Mącz, Cn; secretus Mącz (64): myenyacz pana Iana fyrliąga bicz ſzdrayczą czczy moyey. przetho yſz my zoną moyą przechovyva y napokoyv oſſoblyvem ſſnyą ſſią przechoviva zamyka. ZapMaz V S 2/335; Ktore ſą vczinki á grzechy przeciw duchu ſwiętemu? [...] Niewierzyc [...] że by niebył oſſobliwą perſoną SeklKat P3; KromRozm III E; KrowObr 104v; Tákże Krol Ozyaſz był trędowátym aż do dniá ſmierći ſwoiey/ y mieſſkał w domu oſobliwym pełen thrędu Leop 2.Par 26/21; BibRadz I 336b marg; BielKron 231v; Secta, Sekta/ błedliwa [!] nauká/ oſobliwa rotá/ máyąca oſobliwe mniemanie/ náukę y wiárę w wielu rzeczách. Mącz 384d, 362d; Zábićié powietrza/ ieſt Páráliż w oſobliwych członkoch SienLek T2v, 135; Potym krolewná przebywáiąc w oſobliwym gmáchu z żoną rycerzową/ á gdy cżás przyſzedł porodzenia/ porodźiłá ſyná. HistRzym 32, 13v, 36; KwiatOpis C4; WujJudConf 84; Y áby óná wodá która idźie Rzéką miáłá dobry y oſobliwy odchód á nie tędy kędy ma być ſpuſzczánié Stáwu. Strum F4v, O3; KochPs 98; Apoſtołowie Páńſcy oſobliwych domow/ ſobie nie budowáli/ áni budowáć roſkázowáli/ ále w domv v ktoregokolwiek brátá z wiernych/ ſchadzki y nabożeńſtwo odpráwowál[i]. NiemObr 22, 23, 49, 138, 139; GórnRozm K4, M; Calep 982b; Moráwſkié tákże winá/ et alterius, generis áby w tych piwnicách y w domiéch nie były ſkłádáné/ ále w oſobliwych dla pomiéſzánia ich. SarnStat 292, 1000; KmitaSpit C5v.

osobliwy od czego (1): Insulae etiam dicuntur, Twierdze/ kopce álbo dóm oſobliwy od drugich domów. Mącz 171c.

Przysłowie: Natura nihil solitarium amat, Przirodzenie nic oſobliwego nie miłuye. Mącz 241d.
Wyrażenia: »osobliwe miejsce (a. mieśce, a. miestce)« = separatus locus Vulg [szyk 20:8] (28): OpecŻyw [79]; SeklKat C3; duſze błogosławioné [...] były na oſobliwem mieścu/ gdźie śię cieſzyły nadźieią przyſzłego przywiedźięniá do boga MurzNT 199; choroby/ ktore ſą brzydliwe á myerźyone [...] then ktoryby tákye ćirpyáł w zámknyenyu á mieyſcu oſobliwem leżeć á chowáć ſie ma GliczKsiąż G4v, G4; Leop Ez 43/21; KwiatKsiąż Gv; Secessus, Oſobliwość/ Oſobliwe mieyſce/ Táyemne/ Spokoyne. Mącz 44d; Peto te secretum, Proſzę cie na oſobliwe mieyſce/ trzebámi cie ná słowo. Mącz 295b; Toparchia, Vrząd/ ſtároſtwo nád yednym oſobliwym mieyſcem. Mącz 458c, 14a, 43d, 49b, 56c, 196b, 272c, 383d; O rozmáitych niedoſtátkoch/ ktoré ſye przydawáią y thędy y owędy po ćiele/ nieſzukáiąc ſobie mieſtc oſobliwych SienLek 124; GrzegŚm 4; Tedy ſędzia káżdego ſwiádká ná oſobliwe mieyſce oddzielił HistRzym 74, 37v [2 r.], 74, 74v [2 r.], 107v, 124v; WujJudConf 116; CzechEp 5.

»nic osobliwego« (1) Mącz 241 d cf Przysłowie.

»osobliwy sakret« = ustęp, ubikacja (1): Latrina autem Domowy á oſobliwy ſácret. Mącz 134a.

Szeregi: »osobliwy, jedyny« [szyk 1:1] (2): Monasterium, Oſobliwe/ yedine mieſzkánie/ klaſztór. Mącz 230c, 395a.

»osobliwy a tajemny« (1): Loca ab Arbitris libera, Oſobliwe á tayemne mieiſcá. Mącz 14a.

5. Lubiący samotność; misanthropos Mącz (9): Ieſth to znamię Melankoliey w ciele panuiącej ktora cżini cżłowieka boiaznego, oſobliwego. GlabGad L6v.
Wyrażenia: [»osobliwa natura«: NIe ták ſą oſobliwey nátury pſzcżoły iáko ludźie/ orłowie y mnodzy ptacy/ ále w towárzyſtwie mieſzkáią j robią. Cresc 1571 601 (Linde).]

»osobliwy żywot« (3): GliczKsiąż K4v; dwá krolikowie przyiecháli z Niemiec do Rzymá dla nabożeńſtwá/ támże ſie pokrzćili/ opuśćiwſzy páńſtwá/ do klaſztorá wſtąpili dla oſobliwego żywotá wiedzyenia w nabożeńſtwie BielKron 167v, 174.

Szeregi: »osobliwy a cienny« (1): nyechayby ſie przyłożył zá dzyećińſtwá áby ſie nye chronił ludzi/ áni theż oſobliwego á yákoby cyennego żywotá wyodł. GliczKsiąż K4v.

»osobliwy, (a) nietowarzyski« [szyk 1:1] (2): GlabGad P3v; Misanthropos. Latine osor hominum, Nietowárziski/ oſobliwy człowiek który gárdźi ludźmi álbo ſie chróni poſpolitowánia s ludźmi. Mącz 223d.

a. W funkcji rzeczownika (3): Philoermus, Latine amator solitudinis, solitarius, Miłoſnik puſzczy/ oſobliwy. Mącz [297]d, 230c, 401 d.

Synonimy: 1. dziwny, jedyny, niezwyczajny, niezwykły, znamienity; 2. pojedynkowy, własny, właściwy; 3. jedyny, mianowity, pojedynkowy, własny, właściwy; 5. nietowarzyski.

Cf NIEOSOBLIWY, OSOBKOWY, OSOBNY

JB