Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEWIDAN

Następne hasło: NIEWIDNY »

NIEWIDANY (18) part praet pass impf

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (5).

e jasne; -any, -ån.

Fleksja

sg
m	N	niewidany, niewidån	f	N	niewidanå	n	N	niewidan(e)
	G			G			G	niewidan(e)go
	A	niewidan(e)go, niewidany		A	niewidaną		A	niewidan(e)
	I			I	niewidaną		I
	V			V	niewidanå		V

pl
G		niewidanych
D		niewidanym
A	m pers	niewidan(e)
	m an	niewidan(e)
	subst	niewidan(e)

sg m N niewidany (2), niewidån (1); ~ (attrib) -any (1); ~ (praed) -ån (1). ◊ A niewidan(e)go (1), niewidany (1). ◊ f N niewidanå (1). ◊ A niewidaną (1). ◊ I niewidaną (1). ◊ V niewidanå (1). ◊ n N niewidan(e) (1). ◊ G niewidan(e)go (1). ◊ A niewidan(e) (1). ◊ pl G niewidanych (1). ◊ D niewidanym (1). ◊ A m pers niewidan(e) (1). m an niewidan(e) (1). subst niewidan(e) (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII w.

Znaczenia

I. W funkcji właściwej (12)
- 1. Nie widywany; jeszcze nie widziany (9)
- 2. Nie widziany (2)
- 3. Nie dający się dostrzec, niewidoczny (1)
II. W funkcji przymiotnika: Niesłychany, niezwykły, rzadki; invisitatus Cn (6)

I. W funkcji właściwej; invisibilis Calag; inaspectus, invisus Cn (12):

1. Nie widywany; jeszcze nie widziany (9):

Wyrażenia: »pod gwiazdą niewidaną« (1): PAnie/twarz ſwą/ przybráną W rumiáność vcżćiwośći/ Serce/ pełne żáłośći/ Pod gwiazdą niewidaną/ Nioſę/ złośći ſwych/ licżbę nieſłycháną. GrabowSet Sv.

»nigdy niewidany« (5): RejPs 115; Krolowa przymknęłá ſie bliżey/ dziwuiąc ſie onym rzecżam nigdy nie widánym BielKron 122v, [85²]v; RejAp 184; wſadzawcżynie (w ktorey tylko trochę drobiozgu [!] miewał) wielkie y nigdy tám niewidane ryby nálazł. SkarŻyw 412.

»nigdzie indzie niewidany« (1): zwierzęta v nich ſą Ielenie/ Lanie/ Sarny j zwierze iedno nigdzie indzie niewidane [in terris aliis non visum] ktore Swak zową MiechGlab 23.

»okiem niewidany« (2): Iuż nam rozlicżne owoce poydą dziwnych roſkoſzy onych żadnym okiem nie widánych od onego Máyeſtatu Páńſkiego RejAp 188v, 184.

Szereg: »niewidany i nieświadomy« (1): Po śmierći. Noclegi twoie/ y mieścá niewidáne/ y nieświádome. LatHar 669.

2. Nie widziany (2):

Wyrażenie: »dawno, od dawnych czasów niewidany« (1:1): y wdrodze nálazł miłego brátá ták dawno niewidánego SkarŻyw 490; ktory [rok] ſłuſznie świętym/ dla wielkiego nabożeńſtwá od dawnych cżáſow niewidánego áni ſłychánego názwáć możemy ReszHoz 125.

Szereg: »niewidany ani słychany« (1): ReszHoz 125 cf »dawno niewidany«.

3. Nie dający się dostrzec, niewidoczny (1): Unſichtbar. Niewydany. Niedożorny. Invisibilis. Calag 533a,

II. W funkcji przymiotnika: Niesłychany, niezwykły, rzadki; invisitatus Cn (6): ále ná táką świátłość/ y dziwną poſtáwę ś. Iágnieſzki pátrząc/ wzlepſzonemi odchodzili. Boſką iákąś moc y cudo nie widáne w Pánnie znáiąc. SkarŻyw 69; KmitaPsal A2; ktorzy [rodzice] párę ſynow máiąc/ obudwu záraz ſtráćili. iedne^go niewidána gwałtowna śmierć pożárłá SkarKaz 314b.

W połączeniu szeregowym (1): O niewidaná miloſci/ o niewymowná dobroci/ o nowá ij nieſlychaná pokoro OpecŻyw 91.

W charakterystycznych połączeniach: niewidane(-y, -a) cudo, gość, miłość, rzecz, śmierć.

Szeregi: »dziwny, niewidany« (1): vyrzeli ludzie dziwne/ niewidáne w odzieniu mniſkim ále iáko owiecżki pokorne. SkarŻyw 355.

»niewidany ani słychany« (1): w których ignotu^m per magis ignotum X. K. chce okázáć/ rzecż nie widáną áni ſłycháną/ przez tę ktorey też nigdy nie było/ nie máſz iey/ áni będźie. CzechEp 148.

[Cf NIEWYDANYznacz. 2.]

Synonimy: I. 1. nieznany; 3. niewidzialny; II. niesłychany, niezwykły, rzadki.

Cf NIEWIDNY, NIEWIDZIANY, WIDANY