« Poprzednie hasło: NIEWIELICZSKI | Następne hasło: NIEWIELKOŚĆ » |
NIEWIELKI (102) ai
niewielki (99), niewielgi (3); niewielgi CiekPotr; niewielki : niewielgi LibMal (2:1), Mącz (4:1).
W pisowni łącznej (57), w rozłącznej (45).
Oba e jasne.
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | niewielki | f | N | niewielká, niewielka, niewielk(a) | n | N | niewielki(e) |
G | niewielkiégo | G | niewielki(e)j | G | niewielki(e)go | |||
A | niewielki | A | niewielką | A | niewielki(e) | |||
I | niewielkim | I | niewielką | I | niewielkim | |||
L | niewielkim | L | niewielki(e)j | L | niewielkim |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | niewielcy |
m an | niewielki(e) | |
subst | niewielkié | |
A | m an | niewielkié |
subst | niewielkié |
sg m N niewielki (25). ◊ G niewielkiégo (4); -égo (1), -(e)go (3). ◊ A niewielki (8). ◊ I niewielkim (3). ◊ L niewielkim (2). ◊ f N niewielká (25), niewielka (1), niewielk(a) (2); ~ (attrib) -å (21); ~ (praed) -å (4), -a (1); -å KwiatKsiąż, WujNT, CiekPotr; -å : -a Leop (1:1).◊ G niewielki(e)j (2). ◊ A niewielką (8). ◊ I niewielką (2). ◊ L niewielki(e)j (1). ◊ n N niewielki(e) (2). ◊ G niewielki(e)go (1). ◊ A niewielki(e) (1). ◊ I niewielkim (2). ◊ L niewielkim (1). ◊ pl N m pers niewielcy (1). m an niewielki(e) (1) [cum sb: cielceJ. subst niewielkié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ A m an niewielkié (1) [cum sb: karpie]. subst niewielkié (3); -é (2), -(e) (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. s.v. wielki.
W połączeniu z dem. (11): CZąbr ieſth ziołko nie wielkie/ liſthecżki ma drobniuchne FalZioł I 143a; SKowronek ieſth Ptak mały/ na głowie ma cżubek ale nie wielki FalZioł IV 23d; á z thego vcżyń iakoby plaſtrzyk nie wielki wąſki FalZioł V 92v, I 61b; LibMal 1543/75, 1545/107v; Siłnać też Woł beſtia/ á niewielki Wilcżek RejZwierz 62v, 73; Memingien ieſt miáſto [...] idzie przez nie rzecżká niewielka BielKron 286v; Poczyńże thám Stawki nie wielkie á nie głębokié. Strum O3v, O3.
W charakterystycznych połączeniach: niewielki(-a, -e) chłop (chłopek, chłopik) (3), ciało [= o czyimś niewielkim wzroście], człowiek, czubek, karpie, korzeń, krosta, książki, łodka, matka, nos (2), nozdrze, plac, plastrzyk, płomień, potworka, rzeczka, skrypt, stawki (2), tarcza, wilczek, zając, ziarnka, ziolko.
»niewielka liczba« [szyk 2:1] (3): Boc téſz i heretikow [...] niewielká liczba była MurzNT 28v; Dobrego żywotá ieſt licżbá (niewielka) dni: ále dobre imię zoſtánie ná wieki [Bonae vitae numerus dierum, bonum autem nomen permanebit in aevum]. Leop Eccli 41/16; SarnUzn G3v.
»niewielki poczet« (4): LibLeg 11/85v; Tám was nie wielki poczet/ á wżdy rozerwány/ Iedni z wolnośćią dźierżą/ drudzy záſię z pány. Prot C2v; KochOdpr D3; Miltiades Atheńſki/ ſześćkroć ſto tyśięcy / Ná polách Márátońſkich/ ieſliże nie więcey/ Perſow nie wielkim pocżtem ſzcżęśliwie poráził KlonWor 17.
»niewielki wiek« (1): Bo ſthárość nie wielkiego wieku/ áni licżenim lat policżona/ vććiwa ieſt [senectus enim venerabilis est non diuturna, neque annorum numero computata; Stárość bowiém poczćiwa ieſt niedługowieczna/ áni liczbą lat poráchowána WujBib] Leop Sap 4/8.
»niewielkie wojsko« (2): Krol Węgierſki [...] przećiwko nieprzyiaćielowi iechał z niewielkim woyſkiem BielKron 259; RejZwierc 163.
»wzrost niewielki, wzrostu niewielkiego; urodą [= wzrostem] niewielki« (1:1:1): bo był wzroſtu niewielkiego [quia statura pusillus erat], Leop Luc 19/3; A iż był vrodą nie wielki/ [...] wſtąpił ná drzewo [...] á z dáleká ſie dziwował á przypátrował onemu dziwnemu cżłowiecżeńſtwu Páná náſzego. RejPos 347v; PaprPan O4.
W połączeniu z dem. (3): LibMal 1551/l65v; DAwidek był niewielki/ z oną ſwoią procą/ Gdy Obrzymá poráźił/ z iego ſrogą mocą. RejZwierz 69; ReszHoz 129.
W przeciwstawieniu: »niewielki ... wielki« (1): á zwyćiężywſzy iednego/ nam nie wielka ſławá; lecż od iednego nam wſzytkim zwyćiężonym zoſtáć/ wielka ieſt ſromotá. SkarŻyw 274.
W charakterystycznych połączeniach: niewielki(-a) dar (4), datek, majętnostka, moc, poczciwość, potrzeba, stan.
»niewielki koszt« (1): Skrzynię ták maſz dáć robić wſzák nie wielki koſzt á rzecz pożyteczna. Strum I4v.
»niewielki kwasek [w czym]« = coś mało kwaśne (1): Wziąć iabłek czoby w nich był niewielki kwaſek FalZioł 1 154b.
»niewielka odmiana, różnica, rozność« [szyk 3:1] (2:1:1): iż przed potopem Káldeyſkim ięzykiem mowiono/ á Káldeyſki zgadza ſie z Zydowſkim máiąc odmiánę niewielką. BielKron 5v; Inter se leviter dissident, Nie wielka roznicá yeſt miedzi niemi Mącz 190a; GórnDworz Kk; Cżytayże 2. Sám. 22. A Pſal. 18 á doświadcżyſz tego/ ábowiem choćiaſz nie wielka ieſt odmiáná wobudwu/ [...]. Awżdy v ſámego iednego Nieświeſkiego tłumácżá to naydzieſz/ iż toż iedno ſłowo inácżey v Sámuelá á inácżey w Pſálmie przełożył CzechRozm 128v.
»niewielka pociecha« (1): Skąd niewielką poćiechę bá y ſławę mamy. CzahTr H2v.
»rozumu niewielkiego« (1): iſz zwielá vcżonych Polákow/ rzadko ktory co piſze ku czytaniu poſpolitęmu/ á iá będąc człowiekiem i nauki i rozumu niewielkiégo/ nie tilko śię ważę piſzac/ ale teſz to cobych napiſáł/ dopuſczám [...] drukowac MurzHist A2.
»niewielka rzecz« (6): Strum I2; Nie wielka przeto (rzecz) iesli y ſłudzy iego przetwárzaią ſię/ iáko ſłudzy ſpráwiedliwośći [Non magnum ergo si et ministri eius transformantur velut ministri iustitiae] BudNT 2.Cor 11/15; ActReg 69; Ieſli vważam v śiebie ná káżdy dźień to/ com vcżynił/ ieſzcżeć to nie wielka rzecż/ ktorą ćierpię LatHar 583; wſzákóż groſz nie wielka rzecz iest dáć do Appellátiiéy SarnStat 1298; Y my nie wielką rzecz czynim/ iż mięſá y mleczná nie iemy/ mamy ryby y ine potráwy. SkarKaz 121a.
»niewielka sława« (1): CzahTr H2v cf »niewielka pociecha«.
»niewielkie słowa« = słowa zwyczajne, na pozór proste, niewiele znaczące (1): Nie wielkieć to ſłowá co tu ſłyſzyſz co im powiedział/ ále byś ſie obacżył nacż ſie ſciągáią RejPos 85v.
» niewielka(-ie) suma, pieniądze« (3:1): GroicPorz dd3; Modica pecunia, Nie wielkie pieniądze, Máła ſummá. Mącz 228a; nie wielka mowię ſumá groſz ábo pułtorá odłożyć ná ochronienie náſze GrabPospR N4v, N4v.
»wiatr niewielki« (1): Wiathr bywa nie wielki. FalZioł V 55v.
»niewielka wina, winność« (1:1): Nie wielká ieſſcże winá [Non grandis est culpa] gdy kto co vkrádnie/ [...] Ale ktory cudzołożnikiem ieſt/ [...] ſtráći duſſę ſwoię Leop Prov 6/30 [przekład tego samego tekstu] PowodPr 79.
»niewielki(-a) zysk, korzyść« [szyk 1:1] (1:1): rownali też lidzbá Oboygá/ korzyść nie wielka to wiedzieć. KochOdpr B2v; ieſzcżećby to był ſobie nie wielki zyſk vmnożył s tego/ iżby był k ſobie iedno iednegoż cżłowieká przyciągnął á náwroćił. RejPos 325.
»niewielka rzecz« (2): a zaprzeć śię zbawićiela ſwego i nauki iego za niewielką rzecz ſobie pokładaiąc MurzHist C3; Nie wielkać to rzecż ieſt/ wierzyć iż vmárł Pan Chriſtus/ [...] ále Wiárá Chrześćijáńſka ieſt Chriſtuſowe zmartwychwſtánie. KuczbKat 50.
»niewielkiej wagi« (1): Pusilla epistoła. Krótki liſtek. Methaphor. Niewielkiey wagi/ máło mogący. Mącz 332c.
Synonimy: 1. mały, niski; a. młody, niedorosły, niedoźrzały; 2. drobny, mały, nieznaczny, b. krotki, niedługi; 3. błahy.
Cf WIELKI
IM