[zaloguj się]

NIKT (2520) pron

nikt (2519) niekto (1), [nikto]; nikt : niekto Mącz (84:1).

e oraz o jasne.

nikt (1136), nigd (45), nik (2); nigd MurzHist (12), MurzNT (26), MurzOrt; nikt : nigd : nik LibLeg (3:3:1), RejKup (24:3:–), Mącz (34:–:1).

Fleksja

N nikt (1183).G nikogo (438) [w tym: ni kogo (4)], nikog(o)ż (33), nikogój (15); nikog(o)ż SkarJedn (6), SkarKaz (6), SkarKazSej (3); nikogój DiarDop, Strum, Phil (8); nikogo : nikog(o)ż : nikogój Diar (5:–:2), SkarŻyw (1:17:3), WujNT (26:1:‒); ~ -og- (49), -(o)g- (437); -ój (1), -(o)j (14).D nikomu (688) [w tym: ni komu (1)], nikomuj (1); nikomu : nikomuj PaprPan (8:1; Sv); ~ -omu (107), -ómu (2), -(o)mu (579); -omu : -ómu Mącz (25:1), Strum (1:1).A nikogo (32), nikog(o)ż (3); nikog(o)ż SkarJedn, SkarŻyw; nikogo : nikog(o)ż WujNT (2:1); ~ -og- (8), -(o)g- (27).I nikim (60), niki(e)m (6) -(e)m FalZioł, RejPs, BibRadz, GórnRozm; -im : -(e)m SkarŻyw (2:1), CzechEp (3:1).L nikim (46), nikiem (7); -iem RejKup, MurzHist, Leop, PaprUp, SkarKaz; -im : em RejPs (1:2); ~ -em (1), -(e)m (6).V nikt (8). Połączenia z przyimkiem: G ~ do nikogo, do nikogój, do nikog(o)ż (8) GórnDworz, ModrzBaz (4), SkarŻyw (2), SarnStat, ni do kogo (5) [w tym: nidokogo (1)] RejPs, RejPos (3), WujJud; ~ ni od kogo, ni od kogój (34) [w tym: ni odkogo (2)], od nikogo (23); ni od kogo LibLeg (2), LubPs, BibRadz (3), RejAp (3), GórnDworz (2), RejPos (3), RejZwierc (3), NiemObr (3), GórnRozm, Phil, SarnStat (6); od nikogo Diar, OrzRozm, BudNT, CzechRozm (3), ModrzBaz, ActReg, WujNT; ni od kogo : od nikogo GliczKsiąż (1:1), CzechEp (5:13); ~ ni u kogo (1) UstPraw, u nikogo (1) Mącz; ~ z nikogo (4), ni z kogo (1) UstPraw. ◊ D ni ku komu LubPs (2). ◊ A ~ na nikogo, na nikog(o)ż (13), ni na kogo, ni na kog(o)ż (11) [w tym: ninakogo (2)]; na nikogo OrzQuin, GórnDworz (2), ModrzBaz (4), SkarŻyw, CzechEp (3); ni na kogo OrzRozm, RejAp, RejPos, PaprPan, ActReg, WujNT (3); na nikogo : ni na kogo Diar (1:1), Mącz (1:2); ~ nad nikogo (1); ~ ni o kogo (1) RejZwierc, nie o kogo (1) Mącz, o nikogo (1) BierEz; ~ ni przez kogo (2) LibLeg, RejPos, przez nikogo (1) KromRozm II; ~ w nikogo, w nikogoż (3); ~ za nikogo (1). ◊ I ni nad kim (1) TarDuch, nad nikim (1) RejWiz; ~ ni pod kim (1); ~ ni przed kim (1) HistLan, przed nikim (1) ModrzBaz; ~ ni z kim, ni z ki(e)m (25) [w tym: ni skim (11), niskim, niski(e)m (7), ni s kim (3)], z nikim, z niki(e)m (20) [w tym: znikim, zniki(e)m (3), s nikim (3)], z ni z kim, z ni z ki(e)m (4) [zapis: z niskim, z niski(e)m]; ni z kim RejPs, RejWiz, RejZwierz, BielKron (6), SienLek, RejAp (2), RejPos (2), RejZwierc, NiemObr (2), RybGęśli (2), WujNT; z nikim FalZioł, Mącz (3), GórnDworz (2), KarnNap, SkarJedn, SkarŻyw (2), GórnRozm, ActReg (3), KochFrag, SarnStat (2), PowodPr, CzahTr; z ni z ki(e)m BibRadz; ni z kim : z nikim PaprPan (1:1); ni z kim : z ni z kim CzechRozm (2:2), CzechEp (2:1); ~ ni za kim RejAp (2), za nikim (1) SkarKazSejL ~ ni na kim (2) [w tym: ni nakim (1)] UstPraw, ZapKościer; na nikim (1) GórnDworz; ~ i o kim, ni o kiem (11) [w tym: niokiem (3), ni okim (2)], o nikim (2); o nikim BielŻyw; ni o kim : o nikim CzechEp (1:1); ~ni w kim, ni w kiem (32) [w tym: niwkim, niwkiem (4), ni wkim (2)]; w nikim, w nikiem (5) [w tym: wnikiem (1)]; w nikiem MurzHist, Leop; ni w kim : w nikim RejPos (17:1), ArtKanc (1:2).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVII w.

Żaden człowiek, żadna istota nadprzyrodzona, żadne zwierzę, żadne stworzenie żyjące; nemo Miech, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; nullus PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; nequis HistAl, Vulg, PolAnt, Modrz, Calep; nec (a. ne a. neque a. non) aliquis Vulg, Modrz, JanStat; nec (a. ne a, neque a. non) quisquam PolAnt, Vulg; non ullus Modrz, Vulg; nec unusquis HistAl; nec animal a. homo, nemo hominum, nemo natus, nemo quisquam, nemo unus, ningulus Cn (2520): Nequis – Nikt, ząden. Ex Ne et Quis, pro Ne aliquis: hoc est, Ut nullus. Calep [696]a, [694]b.
Szeregi: »nikt i kto« (1): (nagł) NIKOMV, Y KOMV. (–) Wſzyſtkim ogułem, y poiedynkiem, Káżdemu wdźięcznym być vpominkiem Chce moy POTROYNY. CiekPotr )? (2v.

»żadny, to jest nikt« (1): Drugié [A] zową [...] Polſkim/ którégo znák ieſt kréſká tákƶe nád nim/ ále od lewéy ku práwéy ręce/ iáko ƶàdny/ to ieſt/ nikt. JanNKarKoch D4v.

a. W wypowiedzeniu zaprzeczonym partykułąnie [w tym w połączeniu z dodatkowym elementem przeczącym: nic (pron decl in decl) [w tym: „nicz G ai lub pron poss (24)] (117), nic (av) (21), nigdy (69), żaden (71), nigdzie(j) (indzie) (5), nikt (1), niskąd (1); dwukrotnym: nigdy nic (pron) [w tym: „nicz G ai (1)] (7), nigdy nic (av) (3), żaden nic (pron) (1), nigdy żaden (3); w połączeniu z elementem nie zaprzeczonym zamiast ze spodziewanym zaprzeczonym: wszystek (6), każdy (3), zawżdy (2), jaki (zam. żaden) (1); w dwuczłonowym zdaniu złożonym ze spójnikiemani”, „niczłon bezniktz czasownikiem nie zaprzeczonym partykułąnie” (typ: nikt nie widział ani słyszał) (33), z czasownikiem również zaprzeczonym partykułąnie” (typ: nikt nie widział ani nie słyszał (5), nie widział ani nie słyszał nikt (2)) (7)] (2373): ya nyeſzmyem thakych rzeczy, nykomu po wyedzyecz any obyawycz. bowem mnye nykt nyebądze wyerzyl. PowUrb +3v; March1 A3v, A4; BierEz B2v, C3v, E3v, F, F2v (23); OpecŻyw 15, [34]v, 45v, 54, [57]v (17); ForCnR C4v; PatKaz I 4v; PatKaz II 33, 61; PatKaz III 89, 146, 149, 149v; KlerPow 3; MetrKor 46/65v, 175v; FalZioł IV 1c, 4b, 22b [2 r.], V 52v; O nikim zle nie mow BielŻyw 35, 19, 20 [2 r.], 34, 37, 39, 46; BielŻywGlab nlb 12; GlabGad E6, L7v, M3v [2 r.], N2, N2v; MiechGlab 4, 41 [2 r.], 55, 65; BierRozm 5, 6, 9, 12; yego Kro. m. [...] zakazacz bedzye raczil abi go [szkodnika] nygd wpaniſthwye yego Kro. m. przechowiwacz nyeſzmyal. LibLeg 11/170, 6/155v, 191, 8/132v, 10/56, 11/70v (18); March3 V3, V3v, V8; WróbŻołt vv; WróbŻołtGlab A3, A4v [2 r.]; RejŁas w. 75; á ięzyk twoy/ nigdy niſkiem prawdziwie niemowił. RejPs 75v, 27v, 49v, 61v, 62, 74v (19); ComCrac 16; LibMal 1544/84v, 89, 1552/166v, 1553/177v; Nádobny to zyſk moy pánie Gdy káżdy ná ſwym przeſtánie Ani komu [lege: a nikomu] niebywa krzyw Kiedy kto ſwym poczćiwie żyw RejRozpr Hv, Bv, C2v, E4, E4v, F4v, I3v, K; Ia iſcie z tym nie będę ni kogo winował RejJóz O4, C2, D2 marg, D4v, E7, F4 (14); SeklKat Iv, Ov, T; RejRozm 393, 398; Ach ċzieżkyć mé opatrzenie Gdyż już niwkyem nadzieje nie RejKup n7, b5, Cv, f3 [2 r.], f4v, f 6 (32); A Anektánábus mieſzkał w Macedoniey nikomu nieznáiomy [Anectanabus autem mansit Macedoniae incognitus; ... Anectanabus osthal vmacedonyey nyesznayomy HistAl 1510 28]. HistAl A2v, B7v, H2v, N2; Nikt ſye też nye dźiwuy/ iżem imyenyá ſwego nyeprzypiſał KromRozm I A2v, C, D, Ev, E2v, G2v, G3, I; MurzHist A4, C3v, G, K, O4, S4, Vv; Wina téfz młodego/ nigdći niezléwá w ſkorniki wiotché. MurzNT Mar 2/22, k. 3v, Matth 6/24, k. 58v, 66, Matth 17/9 (22); MurzOrt B2; KromRozm II b3, 14v, o, ov, o2, y2; KromRozm III A3, B5v, Dv, E4, I3, L, M4; Diar 34, 50, 54, 57, 58 (11); DiarDop 100 [2 r.], 114, 119; BielKom A4, C4v, C7v, D8, Ev (8); GliczKsiąż C8v, 16, N8, P3v; LubPs I3v, K4, N2 [2 r.], O4v, O5v (16); GroicPorz c, d4, f2v, g, g2 (13); KrowObr 36v, 62 [2 r.], 116, 124v, 181v, 214; A ták gdyż ták rozumieſz iż nikt o ſwey mocy/ Nie może nic dobrego RejWiz 133v, A3v, A8, 4v, 7v, 17 (40); nie dáiąc nikomu iákiego pogorſſenia [Nemini dantes ullam offensionem ... nikomu żadnégo zgorſzenia WujNT]: [...] zálecaymy ſie ták iáko ſludzy Boży Leop 2.Cor 6/3; Nikogoſmy nie obráźili/ nikogoſmy nie ſkáźili/ nikogoſmy nie oſſukáli. Leop 2.Cor 7/2, Ex 2/12, 4.Reg 7/5, Prov 28/1, Sap 12/11, Eccli 14 arg (17); OrzList gv [2 r.], h3; Win náſzych Krolewſkich o wſzeláką rzecz przepádłych/ obiecuiem nikomu nie dáwáć/ nikim wyćiągáć: [...] [wina] niema być ni zkogo braná iedno o czworę rzecz UstPraw G2; A ieſliby nieoſiádłego niemogł ni v kogo záſtáć/ tedy nań położyć pozew v Koſćiołá UstPraw H4, Av, A2, A2v, C4, E2 (22); RejFig Bb2v, Bb3v, Dd3, Ee4; A kolnierzá potrząſay/ ni o kogo nie dbay RejZwierz 124, 3, 6v, 12, 15v, 18 (25); A nie mieli ktoby ie był rátował [...] żadnego porozumienia z niſkiem nie mieli [commercium non erat cum homine] BibRadz Iudic 18/28; Nie chwal nikogo [ne laudaveris virum] z powieſći przed tym niż go zrozumieſz BibRadz Eccli 27/7; Namći ſię nie godźi zábijáć nikogo [Nobis non licet interficere quemquam]. BibRadz Ioann 18/31, *2v, *3v, *6v, I 1 marg, 3b marg (36); Powiem nie oglądáiąc ſye nikogo. OrzRozm I2, C4, C4v [2 r.], D4v, N4v; mam thę o nim nádzieię/ yż ſie więcey nie będzie niſkim gwałtem obchodził BielKron 224, 17v, 20v, 26, 28, 30v (84); GrzegRóżn E, Gv, I, Lv [3 r.], N2; KochSat A4v; KwiatKsiąż Hv; nemo potest hoc citra fastidium identidem audire, Nikt nie może bes/ przikrośći tego záwżdy słucháć. Mącz 54c; Immunis, Wolny/ Swiebodny/ Nikómu nie powinny Mącz 237b; Nullo impellente cadebant, Pádáli ácz ich nik [!] nie gonił. Mącz 287b, 22b, 27b, 29c, 55b, 59a (71); OrzQuin B, D3v [3 r.], D4v, E2, N [2 r.] (12); Prot Bv, B3, B3v, C2v, D3v [3 r.], Ev; SarnUzn C7v [2 r.], Dv, D2, E8v, [G2]v, Hv [2 r.]; SienLek 53v, 95v; żem bogátj á ieſtem zbogácon/ á ni od kogo nic nie potrzebuię RejAp 42; Bog ni ſkim nie mowi. RejAp Ddv [idem 4v marg], AA4, AA6, 4v marg, 16, 20v (28); A ták iáko niemoże nikt ſłucháć noſem [...] ták też niemoże żaden vżyć cudnośći [...] dotknieniem/ ále telko temi ſmyſły/ ktore do vznánia pięknośći należą GórnDworz Mm2, B [2 r.], C4, C5, C8, D6 (58); HistRzym 3v, 41v, 57v, 62v, 72, 79, 92; gdyż to ſą właſne cżáry/ á nic nigdy nikomu pomoc nie mogą. RejPos 305, A2, 6, 11v marg, 26v, 40 (59); BiałKat 31, 66, 251, 293v; BielSat C4, D2, G2, N2v; GrzegŚm [A]v, 62; Bo nie ſmiał żálu ſwego ni przed kim odkrywáć HistLan Cv, Bv, B4, E; KuczbKat 10, 135, 335, 345, 420, 425 [2 r.]; naſzcżęſliwſzy ieſt/ ktho nic ni od kogo nie potrzebuie RejZwierc 101; Kto iedno ſam ſobie żywie/ A nikomu niepomocny/ Będąc zdrow záwżdy niemocny. RejZwierc 232v, B2v, I marg, 5, 6, 13 (86); W ćiągnieniu nie śmie żadny wźiąć nic gwałtem ni komu BielSpr 54, 26v, 27v, 39, 52v; Koch Mon 21; Oni żadnego áffektu złego/ áni gniewu/ ni nienáwiśći przećiw nikomu/ áni przyiáźni niemieli WujJud 35, 58v, 86v, 129v, 174v, 178 (13); WujJudConf 68v, 80v, 98, 139v, 146, 223v; RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [212]v, [1103]v; y poſzli ſobie [Dawid i Awiszaj]/ á nikt niewidział [et non videns (marg) fuit qui videret (‒)] áni cżuł/ áni wiedział/ Bo wſzyſcy ſpáli BudBib 1.Reg 26/12; Cżemu przyſzedłem á nie było nikogo [et non vir (marg) erat quispiam (–)]? wzywałem/ á żaden ſię nie ozwał? BudBib Is 50/2; á nieday przycżyny nikomu ábyć miał kto złorzecżyć [ne dederis locum homini maledicendi tibi]. BudBib Eccli 4/5, B3v, los 8/31, Is 22/22 [2 r.], ler 16/6, 49/33 (15); HistHel B4v; MycPrz I C3v; Strum E4, Iv, R4; WierKróc A2v, B3; BiałKaz Fv [2 r.]; BudNT Matth 8/28, 17/9, 20/7, Mar 8/26, 30 (22); Ale też nie tego pokoiu źiemſkiego ſwieckiego/ że ſie z niſkim nie wádzą CzechRozm 112v; á ſądzić też miał nikomu niefolguiąc/ áni ſie ná żadne oſoby oglądáiąc. CzechRozm 179v, A7, A8v, 4v, 5, 7 (60); W miłośći wielkiey żyli [...] Nie cżyniąc ſzkod áni krzywd w ſąſiedztwie nikomui [!] Też ſie ſwięći chowáli w ich cnotliwym domu PaprPan Sv, A4, B3v, G3v, G4, H3 (22); KarnNap C3, E3; [Cnota] nikomuby podeśćia/ niemyśliłá: ni podkimby dołow niekopáłá ModrzBaz 136v, 2, 2v, 3, 8, 14 (37); Nikt ták głupi nie ieſt/ áby Páná zbáwićielá od fundámentu kośćielnego odſadzał SkarJedn 73, A7v, 1, 6, 11, 13 (40); KochDryas A3; KochOdpr B2v, C; Oczko 26, 39v; Nikt nie vfay świátu temu/ Ani rózumowi ſwemu KochPs 89, 9, 19, 33, 54, 87 (13); Ná obiady do nikogoy proſzony nie chodził, (marg) [...] Ná obiady do nikogoſz nie chodził. (–) SkarŻyw 87, A5, 1, 2, 3, 13 (94); Pełno nas/ á iákoby nikogo nie było KochTr 8, 9; MWilkHist B4; StryjKron 26; Myſmy [...] nikogo nie zábili/ áni maiętnośći iego wźięli CzechEp 165, 5, 6, 13, 16, 18 (73); KochJez A4v [2 r.]; NiemObr 6, 14, 17, 18 [2 r.], 25 (29); KochEpit A3 [2 r.]; Nikt nie porádźi/ nikt nie pożáłuie: Tákżeć ieſlić ſię dobrze poſzáńcuie/ Zaden ſię z tobą nie będźie rádował KochFr 61, 8, 31, 48, 115, 118; KlonŻal ktv, A2, C2v, C3; KochDz 108, 109; KochMuza 28; KochPhaen 15; KochSz A4, Bv, B2, B2v, C; KochWz 138; KochMRot A2, A2v, B2v; ReszPrz 64 [2 r.]; WisznTr 14, 27; BielSen 17, 19; BielSjem 15, 24; KochPieś 8, 17, 20, 23; KochTarn 77; PudłFr 5, 19, 20; ZapKościer 1586/64v; ArtKanc E20v, K7, N20, P7, V2v; BielRozm 22, 25; A tu v was niewiem tákli ieſt/ że nikt nikomu Wolnośći nie przerywa. GórnRozm Bv, A2v, A3, B, B4 [2 r.], C [3 r.] (29); KochWr 20; zaden cnotliwi niokiem zlego nic nierozumie PaprUp K4v, D4, H3, Lv, L3v; Nikt przedtym dźieći właſnych więcéy nie miłował: Nikt w więtſzéy wadze niemiał/ więcéy nie ſzánował. ZawJeft 21, 32; ActReg 3, 7, 10, 15, 16 [2 r.] (22); GostGosp 20, 38, 98, 146; iż nie ieſt [...] nikt ták ſproſny áni ná rozum ſwoy niedbáły/ coby [...] kśiąg á piſmá miedzy ſprzętem á ochędoſtwem domowym mieć rádniey niż cżego inſzego nie wolał GostGospSieb + 2, +4; GrochKal 17; Abowiem ieſli to ieſt znák cnoty/ [...] nikomu nie ſzkodzić/ nikogoy nie krzywdzić/ y nikogoy nie zdradzáć. Y tho nie ieſt alienum od cnoty/ [...] vmieć ſie zdrády drugiego vſtrzedz Phil D2, D2, E4, 12, K2, N [2 r.] (13); GórnTroas 20, 21, 24, 28, 37 (8); GrabowSet L2, N, O4, Q2, Q3v, Rv; KochFrag 19, 30, 41, 48, 50 [2 r.]; OrzJan 16; WyprPl C3; LatHar 731, 737; KołakSzczęśl Bv, C2v; W dobrách ſię ſwych niſkim wiernie nie obchodźiſz. RybGęśli Bv, B2v, C2v, D4; Náuczyćielu/ wiemy iżeś ieſt prawdźiwy/ [...] á niedbaſz nikogo [non est tibi cura de aliquo; áni dbaſz ná żadnego Leop]/ ábowiem nie oglądaſz ſię ná oſobę ludzką. WujNT Matth 22/16; Wſzyścy [...] ktorzy wychodzą z kośćiołá/ y odćináią ſię od iednośći iego/ ſą Antychriſtámi/ o tym nikt nie wątpi. WujNT 820, 5, 27 [2 r.], Matth 8/4, 9/30, s. 60 (104); WysKaz 46; Vſtáwiamy/ áby żadna praeſcriptia negue luris fatalia [...] áż do Roku od dniá koronáciiéy náſzéy/ w práwie káżdym nikomu nie ſzły. SarnStat 6, *7v, 17, 44, 73, 84 (62); SiebRozmyśl E3; KmitaSpit C6; iż żaden z nich [z diabłów] w te dni nieśmiał nikogo kuśić PowodPr 52, 35, 61, 63 [2 r.], 73, 85; Táki będźie ten oſtátni czás/ [...] nikt ſię nie zátái/ nikt nie obroni/ nikt nie przedáruie/ nikt ſię nie wykłáma/ nikt ſię nie wyprośi. SkarKaz 4a; Máią być kośćioły náſze iáko puſtynie/ w ktorych ludźi nie máſz/ iákoby niokiem nie wiedźiał: iákoby ſam ieden tám wſzedł SkarKaz 609a, 2a, 40a, 41a, b, 83b [2 r.] (59); CiekPotr 21, 85; CiekPotrHerb )?(3; CiekPotrSzym )? (3v; CzahTr [D]v, H3, I, K2, K4; GosłCast 18, 27, 32 [2 r.], 36, 49, 73; A záwżdy nie zechcećie nikomu folgowáć. PaxLiz Bv, C2, D3, D4; Vrodźiłem ſię wolnym śláchćicem nie boię ſię nikogoż SkarKazSej 692a, 658a, 659a [2 r.], 661a, 662a, 663b (22); KlonFlis D3, Ev; SapEpit Bv; KlonWor 13 [2 r.], 23, 25, 37, 42 (11); PudłDydo A3; ZbylPrzyg A3, A4, B4v.

nikt z kogo (pl a. sg coll.) (24): ComCrac 13; RejKup D, cc8v, dd7v; náidźiecie oślę vwiązané na ktorym nigdy zludźi nigd [nemo unquam hominum] nieśiedźiáł MurzNT Luc 19/30; KromRozm III C; GliczKsiąż F2v; Głuchemu nikt z was niech nie łáie [non maledices surdo]/ áni ſlepemu niech ná drodze záwády nie kłádźie. BibRadz Lev 19/14; y nie będźie nikt coby w niey mieſzkał ták z ludźi iáko y zwierząt [non erit qui habitet in ea ab homine et usque ad animal] BibRadz Ier 50/3, 1.Esdr 8/15; BielKron 108; a z ludzi niemáſz nikogo zemną [de populis non vir mecum] BudBib Is 63/3, 1.Esdr 8/15; BudNT loann 7/19, Act 24/23, 1.Tim 6/16; CzechRozm 3v; Wſzákże ſie nie ohydzę ia z was tym nikomu/ Ze tego od was wſzytkich oſobno odłącżę PaprPan O; SkarJedn 175; boſmy w mocy v Szátáná byli/ nie był nikt z ſtworzenia/ ku wybáwieniu Z tego więźienia. ArtKanc P6v, S7v; GrabowSet Rv; iż tu teraz ná Séymie nikogo z ſtanu Duchownégo z Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo nie było SarnStat 864, 46.

W połączeniach z przydawką [w tym: nikt + przydawka (32), przydawka + nikt (2)] (34): A nye było nikogo nyedoſtátecznego myędzy nyemi. KromRozm III G7v; Diar 74; Iż niemáſz nikogo/ ſpráwiedliwego [quia non est iustus quisquam]/ nie máſz rozumnego/ nie máſz ktoby ſzukał Bogá. Leop Rom 3/10; BibRadz Gen 39/9, Eccle 7/21, Is 18/2; Mącz 259d; zwłaſzczá w mor/ dáleko od ludźi mieſzkáć/ ni skim obcym nic nieſpráwiáć SienLek 3; GórnDworz Bb4; HistRzym 66v; Nikt wyerny nigdy opuſzcżon być nie może. RejPos 175v marg, 227v; BielSat B3; RejZwierc 243; bo Bog nie ma ná śię nikogo wyżſzego/ do ktoregoby ſie zá námi przycżyniáć miał WujJud 59v; Strum A4v; BudNT Philipp 2/20; KarnNap F4; KochPs 25; niemiałá do posługi ſwey nikogoſz pilnego SkarŻyw 461, [236], 492; CzechEp 268; BielRozm 11; GórnRozm M3v; y nieposyłałem nikogo swego iako drudzy vczynili ActReg 131; GostGosp 134; Phil G4; WyprPl B2; Abowiem nie ieſt pod niebem inne imię dáne ludźiom/ w ktorymbyſmy mieli być zbáwieni (marg) nie máſz nikogo innego dánego ludziom, przez ktoregoby mogli być zbáwieni. Hebr. (–) WujNT Act 4/12; áby żadnych krzywd/ żadnych ſzkód/ nikomu/ ták Duchownégo/ iáko Swietckiégo ſtanu/ czynić nikt nie śmiał SarnStat 128; Niechay przedśię śmiáłośći gnuśny nikt nie łáie. KmitaSpit Cv; SkarKaz 577a; bo niemaſz tu teraz Ták bárzo pieniężnego nikogo iáko on CiekPotr 40.

W połączeniu ze zdaniem przydawkowym [w tym z odpowiednikiem: taki (2); kto (38), co (20), ktory (2), ktorykolwiek (4), ktokolwiek (23), aby (3), by (3); w tym: nikt inszy (a. iny a. inny) (4); zdanie przydawkowe w antepozycji (3)] (91): BierEz M4v; bo niſam zwieſz gdy wpádnieſz/ á iuż nikt niebędzie áby ćię kto wydrzeć mógł. RejPs 75v, 26, 35v, 101, 103v, 110v (10); A kto mu ſtały w wierze/ nikt na tym nie tráći RejJóz A6, K4, Mv; Gdyz nikt odpoċatku niebył Aby był doſycz vċynił Na ſwiecze ſwey powinnoſczy RejKup S, f5; MurzHist P, R3v; MurzNT loann 7/4; KromRozm III D5; Diar 47; LubPs A4v, Q3, Y5, hh4v; Ieſzcże gorſza iż nie ma nikogo przy ſobie/ S kimby ſie miał rozmowić álbo ſie pocieſzyć RejWiz 34, 94v; Lew nikogo nie drapye/ kto mu pokoy dáie. RejZwierz 69v, 25v, 54; á niemáſz nikogo w tey źiemi coby ſię zſzedł z námi [vir non est ... ut ingrediatur ad nos] BibRadz Gen 19/31; záwżdy będźieſz trapion y łupion/ á nikt nie będźie coby ćię odiąć miał [et non erit servator]. BibRadz Deut 28/29, Deut 18/10, 28/26, Eccle 7/21, Eccli 39/22, 51/10 (10); BielKron 46; GrzegRóżn C2; Mącz 474a; RejAp 54, 176; Nieznałem ia nikogo tákiego/ kogoby białegłowy kiedy prośić miáły. GórnDworz Aa3v, Bb8v; Gdyż nie ieſt nikt inſzy ktoby nas mógł wydrzeć RejPos 198, 33v, 140, 260, 331v; RejPosWiecz2 90v marg; KuczbKat 430; Nikt nie ieſth czoby chodził w ſwiatłośći. RejZwierc 190 marg [idem Bbb]; Nikt ſie nie boi/ Kto s cnotą ſtoi. RejZwierc 238v, 215, 221v, [276], Bbb; WujJud 59v; WujJudConf 137v; BudBib Eccli 39/22[23]; BudNT Philipp 2/20; ModrzBaz 44; SkarJedn 8, 49, 112, 175; KochPs 25, 34; wſzákże w grzech w wieść nikogoſz/ ktory mu ſię zprzećiwi/ [...] nigdy mocą ſwoią [czart] nie może. SkarŻyw 36, 98, 224, 472; CzechEp 181; NiemObr 133; BYłem oycem niedawno/ dźiś niemam nikogo/ Coby mię ták zwał KochFr 37; KochPieś 22; PudłFr 53; ArtKanc K11v; GórnRozm B; ActReg 140; GostGospSieb +2; GórnTroas 74; Nie máſz nikogo/ by chćiał być ochłodą/ Nie vyźrzyſz/ ktoby znáiomym ſię licżył/ Albo/ w vćiſku/ poćiechy vżycżył. GrabowSet Q2; WujNT 44, 409 marg; PowodPr 10; CiekPotr 40; SkarKazSej 692b.

W połączeniu z dodatkowym rzeczownikiem lub zaimkiem uściślającym pojęcienikt” [w tym: ze spójnikiemani”, „niw funkcji partykuły wzmacniającej przeczenienawet’ (6), z przysłówkiemzwłaszcza” (3); nikt + rzeczownik (16), rzeczownik + nikt (4)] (20): Nie smie sie zwierzyć nikomu, Ani bratu rodzonemu, Mając go podeźrzanego. BierRozm 13; RejJóz H4v; MurzNT Mar 13/32; DiarDop 102; Ani ludzye áni on nikt ich nie pożywie RejWiz 13v; RejZwierz 17v; BielKron 398v; SarnUzn F3v; á bácż pilnie nędzniku co tu Pan mowi/ iż nie miánuie nikogo/ áni żadney przebráney oſoby RejPos 147; SkarŻyw 310; KochFr 63; Ták dźiéwká iáko młodźieniec/ Nie proś mię nikt o móy wieniec KochSob 64; Boże tyżeś zaślubił/ byś nikogo nie zgubił/ zwłaſzcżá thwego wiernego ArtKanc R20; Stan Duchowny odmienion/ nie ma ſwey powági/ Krol/ Kśiądz/ y nikt BielRozm 4; ActReg 43, 126, 163; WujNT Matth 24/36 Bbbbbb3v; áby nikt áni żaden vrząd naſzkodliwſzego złośniká w kośćiele poimáć nie śmiał SkarKazSej 680b.

W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no (229), tylko (a. telko) (8), ale (1), je(d)no tylko (2), jedno wszystko (1); nikt ... (o)krom [kogo] (13), oprocz [kogo, czego] (7), (m)imo [kogo] (2); w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny) (107); (jedno) [kto, co] ... a nikt iny (a. inszy) [w tym: [kto] ... a nikt iny ... jedno [kto] (1)] (4)] (263): Cżemuś [...] ſkłamał. Mowiąc iż niemáſz nikogo/ Oprocż cżłowieká iednego BierEz D3v; OpecŻyw [57]v, 59v, 160v; PatKaz II 30, 30v, 45v; iż Atila nikogo ſie nie boi na ſwiecie thelko dwoyga zwierząk [!] [neminem timeret nisi bina animalia] Lwa á Wilka MiechGlab 57; A tak gdj vczinia zamek tedj go nyk ynni niebedzie mógł zborzicz yedno bog LibLeg 11/58; Abiſczie sye niewdaly wczinienie oprawi nykomv ynschemv yeno tilko livdziem Czeſſarſkym samim LibLeg 11/82, 11/132v, 187v; WróbŻołt oo2v; gdyſz niwkim nieieſt ina nadzieia naſſa iedno wtobie panu naſſem. RejPs 17v, 80v, 85, l03v, 109, 142v, 146v, 217; á ządaiąc tego czego niemoże nikt iny dać krom páná Boga SeklKat F4, 14; Tedy yedno yego ſwieta mocz Nikd ynſy niemoże pomocz RejKup r4, 17v, dd4v, ee5; iſz wnikiem inſzym iedno w panu Chriſtuśie/ nadźieie zbawięniá mieć niemożecie. MurzHist R3v, P4; a oni [uczniowie] podniowſzy oczy ſwoie niewidźieli nikogo okrom Iezuſa ſamégo [neminem viderunt si non Iesum solum]. MurzNT Matth 17/8, Matth 11/27, k. 91 [2 r.], Mar 13/32, Ioann 3/13, 8/10; Noego/ okrom ktorego w potop nikt nye yeſt záchowan przy żywoćye. KromRozm III E5v, 13v, N3v, O2; aby jedno ci sami przysięgli sędziowie a pisarze a nikt iny nie zastawał przy namowach dekretu. Diar 95, 61, 69, 87; DiarDop 102; GliczKsiąż G7, I4; Nadobne vpominánie wiernych/ áby nikomu nie vfáli/ iedno nauce páńſkyey. LubPs O marg, G2v, O6v [2 r.], R2, S4 [2 r.], X6v marg, bb6 marg; KrowObr 23; Leop Ier 9 arg, Mar 5/37; Woźnego niemoże nikt inſzy czynić y ſądzić/ iedno Woiewodá. UstPraw C4, D2v, Gv; A nie był tám nikt/ iedno oni dwá ſtárcy [et non erat ullus ibi; praeterquam duo seniores] BibRadz Dan 13/16, Apoc 2/17; ábym tey rozmowy mimo W. M. nikomu inemu nie przypiſał OrzRozm A3v, Dv, H4v; [Cyganie] mowę ſobie zmyſlili ku kradzieży godną/ áby im nikt nierozumiał iedno ſámi ſobie BielKron 261v, 132, 185v, 224, 231v, 233 (12); GrzegRóżn D2v; Sibi placet, [...] Nie o kogo nie dba/ yedno ſam o ſię. Mącz 302a, 386d; OrzQuin Gv, N, N2, S2 marg, X; SarnUzn F3v [2 r.], G6v; imię ſwoie nieznáiome/ ktoremu nikt niezrozumie/ iedno komu to będzie dano. RejAp 28; iż thu ſwięći Pánu ſámemu á nikomu inemu nie przypiſuią ſądu/ pomſty/ á ſpráwiedliwośći/ iedno temu ktory kroluie ná wiek wiekom RejAp 154v, 7, 9, 9v, 16v, 69 (26); Ták wielkim [...] nikt cie iny nie vcżynił iedno ia. GórnDworz Kk5, E5v, L5v, P7v, Hh6; áby tu nikomu inemu nie dufał/ nikogo inego nie náſládował/ ni w kim inſzym nádzyeie ſwey nie pokłádał/ iedno w nim ſámym/ [...] á w ſwiętym miłoſierdziu iego. RejPos 289v, 17, 33v, 37v, 65v, 72v (57); BiałKat 376; GrzegŚm 18, 47; RejZwierc 34v, 175, [193], 195v, 226; Pan Chriſtus zákázuie/ ábychmy nikogo inſzego niewzywáli/ ni do kogo niechodźili jedno do niego. WujJud 56; KochList nlb 2; RejPosWstaw 143v; BudBib C2v; MycPrz II C3; BiałKaz F3; BudNT Matth 17/8; CzechRozm 49 [2 r.], 63v, 158v, 187; nikomu ſię niegodźiło pierśćieni nośić/ iedno temu/ ktoryby [nemini ... quam qui] w bitwách przećiwko nieprzyiaćielowi mężnie pocżynał ModrzBaz 51, 74v, 108, 132, 133; A nikomu innemu iedno Piotrowi Chryſtus to co iego ieſt w zupełnośći nie dał. SkarJedn 70, 5, 280 [3 r.]; á nikt onim okrom onego Romaná/ niewiedział. SkarŻyw 249, 41, 120, 196, 242, 383 (12); iż y wiádomośći ſerc ludzkich/ nie miał ni od kogo/ ale od śiebie iáko prawdźiwy Bog CzechEp 193, 343, 345 [3 r.]; iż krom ćiebie nikt nam nie pomoże ArtKanc L7, J13v, Q11v; BielRozm 30; ActReg 131, 170; gdy [przełożeni] [...] nikogoy inſzego do ſpraw Rzecżypoſpolitey nie przypuſzcżáią/ okrom pochlebców Phil S3; GrabowSet E4v; KochAp 5; ZapKościer 1591/46; iż ná ten pierwſzy Synod nikogo inſzego nie wezwano oprocz Apoſtołow WujNT 460, Matth 11/27, 17/8, 24/36, Luc 8/51, s. 338 marg (10); obiecuiemy [...] Vrzędów wſzyſtkich [...] nikomu/ iedno oſobóm dobrze záſłużonym/ [...] y iedno tutecznym rodakóm/ nie rozdáwáć [Pollicemur ... guod ... et officia ... personis bene meritis ... et indigenis distribuemus JanStat 300] SarnStat 71 [idem 484, 909]; á niema téy ſzkody ſwéy nikomu przyczytáć iedno ſobie [nulli alteri quam sibi ipsi JanStat 632] SarnStat 692, 66, 170, 391, 483, 484 (11); PowodPr 61; SkarKaz 381a, 636a, Oooov; VotSzl D4v; CiekPotr 17.

W połączeniach porównawczych z przymiotnikiem lub przysłówkiem w różnych stopniach przybierających sens stopnia najwyższego dla comparandum [w tym: nikt ... jako [kto] (32), jedno [kto] (11); nikt ... nad [kogo] (12); nikt + comp av (31), comp ai (attrib i praed) (20), sup av (1), „takz posit av (1), „tak barzoz posit ai (1), „tak” (1); comparandum w antepozycji [zawsze: nad kogo] (4), w interpozycji (1); w tym: nikt inny (a. inszy, a. iny) (8)] (55): OpecŻyw 159v; gdy nieieſt nikt inſſy: zwierchnieyſſy nad nami iedno ty panie boze naſz. RejPs 63; LibMal 1543/72v; nikt gorzey vćirpieć nie może iáko ty ćirpiſz [nil peius quis sustinere valet, quam tu sustines; nycz gorszego kto mosze szczyerpyecz nyſzly thy czyerpysz HistAl 1510 391] HistAl K2; KromRozm I I2v; MurzHist O3v; że niemoże nigd/ lepſzégo nic abo mędrſzégo pomyślic/ iako ten ktory wſzyſtki ſtworzył MurzNT 126; GliczKsiąż H7v; GroicPorz A4v; Y niemáſz nikogo w domu tem nád mię przednieyſzego [Non est maior aliquis ... me] BibRadz Gen 39/9, Is 18/2; OrzRozm A3v; wſzákże tych błędow nikt był nie náſiał ná ſwiecie nawięcey/ iáko Zydowie Kábáliſte BielKron 26v, 202; Recipit hominem nemo largius, Nikt ták hoynie gośći nie czćy yáko on. Mącz 184c; Nemo illo in commemoratione antiquitatis solertior, Nikt nie vmie ták o ſtárych rzeczách powiedáć yáko ón. Mącz 215c, [169]d, 256b, 378b; OrzQuin K4v, Lv; nikt bledſzy/ nikth mizernieiſzy/ nikt ſmętnieiſzy/ nikt cżęſciey nie wzdycha/ nikt mniey nie mowi/ nikth więcey nie płácże/ iáko ten kto ták miłuie. GórnDworz L12, D8v, E3, G8, S4v, Cc6, Ee4; ták iż mnimał by nikogo więtſzego w páńſtwie nádeń nie było HistRzym 66v; żeś iuż nikomu inſzemu nie powinnieyſzy ſlubu á wiáry/ iedno iemu. Nikogo więcey nie miłowáć/ iedno iego. RejPos 130, 33v, 40, 324v; RejZwierc 50v, 104v, 133; Y nie nálazłem v śiebie nikogóy godnieyſzégo nád w.m. Strum A4v; ilekroć [...] iákie ſpory bywáią/ nikogo ſię więcey poſpolićie nierádzą/ iedno ſzkoł [nemo magis consulitur quam scholae] ModrzBaz 130, 129; SkarJedn 146; nie máſz nád ćię wdrodze Bożey nikogoſz doſkonálſzego. SkarŻyw [236], 143; CzechEp 118 [2 r.]; że nád ćię nikt inny Zdrowia y ſwobod więcey iey [ojczyźnie] życżyć nie będzie BielSenJoach 3; ActReg 68, 164; SkarKaz 577a; CiekPotr 40.

W powtórzeniu intensyfikującym (2): niewiem áby co prędzey cżłowieká wydało/ iáko kiedy náder tháiemnym być chce/ nikomu á nikomu nie vfáiącz GórnDworz Dd2.

W przeciwstawieniach: »nikt ... każdy (20), wszyscy (17)« (37): Iezu ienzes ſlugi twoie wſzytkim miłoſierdzie cżinić/ á nie mſcić ſie ni nad kim navcżał. TarDuch B4; BielŻyw 20; Więc chociay mu nikt nie krzyw przedſię wſzytkim łáie. RejWiz 12v, 7v, 86; BielKron 115v; áby dworzánin to co mu ſie tu náznácżyło vmiał doſkonále [...] y iemu/ żeby ſie dziwował káżdy/ á on nikomu GórnDworz N3; RejPos 285v; áby był żyw [poczciwy szlachcic] cnothliwym/ pocżćiwym / pobożnym á pomiernym ſwym żywotem/ nikomu nie ſzkodliwym/ á káżdemu wiernym á prawdziwym. RejZwierc 51, 64, 187v; RejPosWstaw [212]v; BiałKaz I4 [2 r.]; PaprPan Y; to co Doktorowie roſkázuią/ ábyſmy przećiwne rzecży przećiwnemi lecżyli/ ná nikogo [nemini] ſię ſkwápliwie niegniewáiąc/ nikomu [nemini] niezayrząc/ ná nikogo [neminem] złey woli niemáiąc/ przećiwko wſzytkim [adversus omnes] ſię łáſkáwie ſtáwiąc ModrzBaz 67, 69; SkarJedn 43; Gdzieby też to o ſobie ták rozumieć chćieli/ Ze im káżdy/ á oni niewinni nikomu Spráwiedliwośći cżynić KochOdpr B4; SkarŻyw 567; NiemObr 111 [2 r.], 159, 172; KochPieś kt; GórnRozm I2v; Phil Q4; WujNT 1.Cor 10/24; wſzyścy vczyć chcą/ á nikt ſłucháć y poſłuſznym być [...] niechce. SkarKaz 608b, 280b [2 r.], 488a; Nikt nie mowi/ doſyć mam: káżdy przyczynić chce/ choć mu zbywa. SkarKazSej 704b, 673a; ZbylPrzyg A3v.

W charakterystycznych połączeniach: nikt nie jest (nie był, nie będzie) (29), się nie najduje (nie nalazł, nie najdzie) (9); nikt z ludzi (7); niemasz nikogo(ż) (24).

Przysłowia: Rad zły vcyeka choć go nikt niegoni. March1 A3 [idem] March3 T8v.

Nie żąday złego nikomu/ áby ćię ſámego niepotkáło. BierEz K2v.

A nikt niemądr áſz po ſkodzie RejRozpr Kv.

Barba non facit Philosophum, Brodá nikogo Philoſophem á medrcem [!] nie cżyni. Mącz 23b.

Połączenie: »nikt zgoła« [szyk 5:2] (7): UstPraw H2v; winien/ rozumiey że ią obiecał/ ácż z gołá nikomu nic nie winien. WujJud 114; SkarJedn 47; KochPs [217]; ZA przywileiem Iego Królewſkiéy M. nikomu zgółá nie ieſt wolno fráſzek tych/ IANA KOchánowſkiégo/ nápotym drukowáć. KochFr [135]; CiekPotr 10; KlonWor 11.

Wyrażenia: »nikt iny (a. inszy, a. inny)« = nikt poza wiadomym lub wymienionym w kontekście, nikt oprócz tego; nemo alius PolAnt, Modrz [w tym: nikt iny ... je(d)no (104), tylko (4), jako (2), jeno tylko (1); nikt iny ... oprocz [kogo, czego] (3), (m)imo [kogo] (2), (o)krom [kogo] (2), nad [kogo] (1)] [szyk 147:2] (149): PAnie boże moy iż niwkiem inem nienálezy nádzieiá ma/ dniem y nocą nieprzeſtánę wołáć ktobie RejPs 129v, 80v, 101, 108, 146, 216; Dziwni to iaczys goſcie trzeba im rąk patrzeć Bo tu iny nikt nie był a iuż kubek zginął RejJóz O3v; ZapWar 1548 nr 2667; niczyjej inej jurysdycyji nad sobą nie czujemy ani znać chcemy, jeno WKM, bośmy nikogo sobie inego za pana nie obrali. Diar 87; RejFig Aa8v; Mącz 240d; RejAp 38v, 39; RejPos 281v; RejZwierc 79v; á tákowey cżći ſámemu Bogu należącey/ áby nikomu nieoddawał inſzemu. WujJudConf 53, 57; Tedy chłopóm zápowié áby nikómu inſzemu nie przedawáli. Strum P3v; BudNT Ioann 15/24; KarnNap F4; trzebá mowić o głownieyſzych ſędźiach/ do ktorych od innych ſędźiow wſzytcy Koronni ſtanowie ápellowáć mogą/ á od nich do nikogo inſzego ModrzBaz 90v, 91; BOG ſwoié dźiatki miłuie/ Swégo duchá im dáruie [...] To ie dźiećmi iego czyni/ A nie ma tego nikt iny. KochMRot A3; ArtKanc D4; WujNT 409 marg; PowodPr 40. Cf W połączeniu ze zdaniem przydawkowym; W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt; W połączeniach porównawczych z przymiotnikiem lub przysłówkiem.

»nikt ani na niebie, ani pod niebem« (1): áby ni w kim áni ná niebye áni pod niebem nie byłá/ [...] żadna ina vciecżká náſzá/ iedno do tego ſwiętego Iezus imieniá iego RejPos 350.

»nikt na świecie, jako świat« = nemo Miech (5:1): MiechGlab 57; że téſz nigd iako swiat/ więtſzych mąk niepoznáł MurzHist Hv; RejAp 107v; iżby lepiey nie vfáć nikomu ná ſwiecie GórnDworz M2, T4v; ActReg 140.

Szereg: »żadny, nikt« (1): Niċ panie oczię niedbaią. Zadny ſię ktobie niebierze Nikt dzis znich twich ſpraw nieſtrzeze RejKup D.
b. W wypowiedzeniu nie zaprzeczonym partykułąnie [w tym: z dopełnieniem w G (10); „niktw połączeniu z przyimkiem: ni + przyimek (22), przyimek + ni (4)] (143):
α. W wypowiedzeniu z czasownikiem nie zaprzeczonym partykułąnieani w żaden inny sposób (8): ComCrac 13; a nikt tego prawdziwie pokazać może, aby jem [król] nie tylko in publicis rebus, ale też et in privatis dosyć czynić nie miał Diar 22; Nie obłudną/ nie zdrádną/ nikomu k lekkośći/ Wiárę náwſzem chowáiąc RejWiz 37; iż też zákazánie macie ni ſkim przymierza bráć BielKron 47v.

W połączeniu uwydatniającym, wyłączającym i wyodrębniającym jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nie zaprzeczone orzeczenie przyniktprzeniesione w odpowiedzi z nie zaprzeczonego pytania (1); „niktzawsze z przyimkiem w formie: ni + przyimek] nikt inszy ... je(d)no (3): ony yego pitaly od kogo a ſzczego powſtawayą takowe sbiteczne rzeczi. ny odkogo ynſchego powſtawayą yeno od tich Tatar LibLeg 11/90; i przirzekl ni nakim inſzim tego ſzukać, iedno na Sliachetnym Panie Philipie Bukowskim. ZapKościer 1581/20v; CzechEp 345.

W połączeniu porównawczym z przymiotnikiem w comp przybierającym sens stopnia najwyższego dla comparandum (1): Nemini infensior quam tibi, [...] nikomu więtſzym nieprziyacielem yeſt/ yáko tobie. Mącz [169]d.

Wyrażenie: »nikt inszy« (3): LibLeg 11/90; ZapKościer 1581/20v; bo o ſynu cżłowiecżym [mówią słowa Chrystusa']: á ták też ni okim inſzym wykłádáne [...] máią być/ iedno o cżłowieku. CzechEp 345.
β. W zdaniu zani”, „ni (19):
αα. ani”, „niłączy człony zdania współrzędnie złożonego [w tym: „niktz dodatkowym elementem przeczącymnigdy” (1), „nic” (pron indecl) (1); człon bezniktzaprzeczony partykułąnie” (7), nie zaprzeczony partykułąnieale wprowadzony również przezani” (5), nie zaprzeczony partykułąniei nie wprowadzony przezani” (2); człon zniktw antepozycji (3)] (14): nyezwikl [...] groſzycz. any yego Kro. m. dawa nygdi prziczini nyeprziyazny nykomv LibLeg 11/139v; iż náucżycyelom/ bogom/ y rodzicom nigdy nye może im nikt oddáć/ áni ſie im od nikogo doſić ſtáć może. GliczKsiąż N8; RejWiz 89v; Nie vczyniłeś nam krzywdy [...] ániś wźiął nic ni od kogo [neque tulisti de manu viri quippiam. (marg) cuiusquam (–)]. BibRadz 1.Reg 12/4; coſz ći było potym/ gdyś zá to áni walcżył/ áni ku pożytku nikomu był BielKron 439, 208v; iż te cznoty ſą dáne od bogá/ áni ſie ich nikt náucżyć może. GórnDworz Ffv; KarnNap F4; Bo my małżeńſtwo S. cżćiemy/ [...] y im ſię nigdy [...] nie brzydzim/ áni go nikomu zákazuiem SkarJedn 235; Chriſtus Pan wźiął od Bogá oycá kroleſtwo/ ktorego nie zleca/ áni zleći nikomu CzechEp 330, 334; o to niechayby nikt áni ćierpiał/ áni płáćił. GórnRozm E4; Ták tá [śmierć] wſzyſtko ſkłáda/ Ani opowiáda Nikomu/ ſwoiego Zámáchu ſtráſznego. SzarzRyt A.
Wyrażenie: »nikt iny« (1): kto ſie boi Bogá/ iuż nikomu inemu áni wierzy/ áni dufa/ áni go ſobie ná wſpomożenie bierze/ iedno tegoż ſámego iedynego Bogá RejAp 120v.
ββ. ani”, „niłączy równorzędne składniki zdania prostego (4): s karánim á z bićiem rodzicy nye máyą ná kożdym mieyſcu wylatać/ ále domá oſobliwye/ gdzyeby nikt áni widzyeć áni ſlyſſeć mogł. GliczKsiąż G4v; rozmáity narod Tátárſki/ ktorych nikt obiecháć áni wypiſáć może dla trudnego przebyćia ieźior BielKron 269; A nikt cnotą/ ni ſercem mógł bydź rówien iemu. GórnTroas 35; WujNT Act 24/12.
γγ. aniwzmacnia dodatkowy element przeczenia przy jednym ze składników zdania prostego (1): iż przy ſobie iákąś ſzkátułkę miał/ Ktorey nigdy nikomu áni vkázáć chciał. HistLan B4v.
γ. W równoważniku zdania z domyślnym z kontekstu orzeczeniem zaprzeczonym [w tym: w odpowiedzi na pytanie zaprzeczone (1)] (98): nigd ćię nieoſądźił? Rzekła ona/ Nigd panie [nemo te condemnavit ... Nemo Domine] MurzNT Ioann 8/11; Mącz 253a; Nikt ni ſkim wiernie. RejPos 145, 145; Dał nam [Bóg] rozum/ dał mowę/ á nikomu z námi. KochPieś 151; WitosłLut A5.

W połączeniu z przydawką (1): iż ciebie ſámego/ á ni kogo inego zá tobą proſzącego/ wyſłucháć chce RejPos 133.

W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no [kto, co] [w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny) (35); nikt z dodatkowym elementem przeczącym:,,nicz G ai (1); w odpowiedzi na niezaprzeczone pytanie (16)] (52); nikt ... oprocz [kogo] [w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny (1)] (3); (jedno, tylko) [kto, co] ..., (a. ale) nikt iny (a, inszy, a. inny) [w tym: [kto] ... a nikt iny ... oprocz [kogo] (1)] (36)] (90): yako panu szwemu dzyedzycznemv kthorego szobye mam [...] za pana szwego dzyedzycznego, a nykogo ynego MetrKor 34/265, 37/2; kto cie takowym kupcem vcżynil? zapráwdę nikt iedno twé przeklęté lakomſtwo OpecŻyw 83v; yeſly bendzye nyedobrze thedi nykomv ynſchemv yeno themv kthorego tho przed thim pothikalo. LibLeg 11/139v, 11/55v; WróbŻołt E3; Możnoſći páńſkiey wſſytko náleży, á nikomu inſſemu. RejPs Ff3v, 34v, 96, 100v, 124v, 141 (9); LibMal 1546/122; Tobiec wſzdy wolno choremu Alie nikomu inemu. RejKup 15v; żeby oni tilko ſami (a nigd inſzy) o tym co by śię znim naoſtatek s ſtało wiedźieli MurzHist V; KromRozm II i3v, x4v; Diar 64; GliczKsiąż C4; A on ſam nikth iny wydárł nas z mocy ich LubPs V6v; ni ku komu iedno ku Pánu w pothrzebach ſwych ocży ſwe podnośić mamy. LubPs cc3v marg, P2v marg, Q2v marg, R2, R4 [2 r.], T2 marg (16); GroicPorz d3v; drudzy [...] Nikomu nic dobrego iedno ſobie życzą. RejWiz 90v, 90; A nikt inſzy iedno ty/ ſam ſie ná tym myliſz. RejZwierz 133; BibRadz II 64a; Mącz 319c; OrzQuin S2, T3v, T4v; że tho ſłowo IEHOVA nikomu iedno iednemu á wiernemu Bogu ſłuży SarnUzn Dv; Kto to ſiedzi ná tym iáſnym á wielkim máyeſtacie/ niktći inſzy iedno on RejAp 172, 9v, 50v, 55v, 77, 99v (10); Dzyerzże wiernie ten ſlub Pánu ſwemu/ Iemu dufay nikomu inemu RejPos Bv, 20v 133, 167v, 187v, 205v (18); Ktoż to nam ma nágrodźić/ nikt iedno Ziemiánie BielSat C2 [idem BielRozm]; RejZwierc 264; KarnNap B4; ModrzBaz 108; Kto mię záwiedźie w polá Idumſkie obfité? Nikt oprócz ćiebie KochPs 87 [idem] 167; PudłFr 51; ArtKanc Q5v; BielRozm 17; ActReg 14, 54; A po smierci Anny nikt ieno Hanus ma vzywać maiętnoſci iey. ZapKościer 1591/46; WujNT 890; która to źiemiá Bełzka [...] nikomu innému/ iedno nam przynależáłá [nos et nullum alium contingebat JanStat 796] y przynależy. SarnStat 1053.

W połączeniach porównawczych z przymiotnikiem lub przysłówkiem w comp przybierającym sens stopnia najwyższego dla comparandum [w tym: nikt ... jako [kto] (1); nikt nad [kogo] (1); nikt z comp av (1), comp ai domyślny z posit ai z członu poprzedzającego (1); nikt inszy (1)] (2): Tyś ſam iedno Pánie godzien they wiecżney chwały/ á nikt inſzy nád cię. RejAp 50v; miałby tobył sobie Pan Hetman zaobelzenie iakie wczym nikogo więcey iako mnie winowałby. ActReg 124.

Wyrażenia: »nikt iny, inszy, inny« = nemo Mącz; nullus alius JanStat [w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny) je(d)no [kto, co] (35), (jedno, tylko) [kto, co] ..., (a, ale) nikt iny (a. inszy, a. inny); w tym: [kto] ... a nikt inny ... oprocz [kogo] (1) (36)] [szyk 69:2] (45 :22:4): MetrKor 34/265, 37/2; Iakoby rzekł nikt inſzy iedno ſam pan Chriſtus. WróbŻołt E3; LibLeg 11/55v, 139v; RejPs 34v, 96, 124v, 141, 143v (8); LibMal 1546/122; RejKup 15v; MurzHist V; KromRozm II i3v, x4v; Diar 64; GliczKsiąż C4; SPráwowáć ſie tobye będzyem á nikomu inemu/ Oprocż ciebie LubPs R4; ábychmy ni ku komu inemu/ iedno ku Pánu [...] podnosili ocży y ſercá náſze LubPs Xv marg, Q2v marg, T2 marg, V6v, X3, Z3v (10); GroicPorz d3v; Pánu Bogu ſie porucż/ inemu nikomu. RejWiz 90; RejZwierz 133; Tibi licet praeterea nemini, Tobieć wolno á nikomu ynemu. Mącz 319c; OrzQuin S2, T3v, T4v; RejAp 9v, 50v, 55v, 77, 99v (10); Abychmy ni w kim inſzy m/ iedno w tobie Pánu twoim/ pokładali wſzytki nádzyeie ſwoie. RejPos 273, Bv, 20v, 133, 167v, 187v (18); RejZwierc 264; KarnNap B4; ActReg 14, 54; Bo tákowa ſłużbá nikomu innemu iedno ſámemu Bogu ieſt powinna. WujNT 890; SarnStat 1053.

»iny nikt na tym świecie« (1): abowiem zem bil przednym ſgrzeſchil ſwimy grzechi tilko bogv a ynemv nykomv na tim swieczie LibLeg 11/55v.

»nikt żywiący na świecie« (1): czego iesli nie jest wm przyczyną tedy nikt zywiący na Swiecie ActReg 166.

δ. W równoważniku zdania z domyślnym orzeczeniem: „nie jest”, „nie ma (a. nie może) być (18):

W połączeniu ze zdaniem przydawkowym (1): nikt pohańbion/ ni przemożon nadkiem rękę dzierżyſz SeklKat 19v.

W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no [kto] (15), tylko [kto] (1); oba człony połączenia zawsze równoważnikami zdania] (16): LibLeg 10/63; IZeś ieſt bogiem oycem y ſtworzycielem naſſem nikomu chwała iedno tobie: nidokogo teſz vcieczka iedno do ciebie RejPs 121; wiemy/ iż ni w kim nádzieiá/ ni w kim vſpráwiedliwienie/ ni w kim grzechom odpuſzcżenie/ ni w kim zbáwienie y żywot wiecżny/ iedno w tym Báránku niewinnym RejAp 144v, 9, 38v, 55v, Dd2v, Ee2v [3 r.]; Nikt dobry/ tylko ieden Bog [nemo bonus si non unus (marg) nisi solus (–) Deus]. BudNT Luc 18/19; ále żywot od nikogo/ iedno od Bogá [a nemine praeterquam a Deo]. ModrzBaz 143; [Nikto dobry/ tylko ieden/ Bog. BudBib Matth 19/17 (Linde)].

W przeciwstawieniu: »kto ... nikt« (1): że moie piſanié dálibóg może być komu pożyteczné/ nikomu [...] ſzkodliwé MurzHist A2v.

Synonimy: niżadny, żaden.

Cf KTO, NIEKTO, NIKI, NIKTEJ, NIKTY

KK