« Poprzednie hasło: NIKOMY | Następne hasło: NIKTEJ » |
NIKT (2520) pron
nikt (2519) niekto (1), [nikto]; nikt : niekto Mącz (84:1).
e oraz o jasne.
nikt (1136), nigd (45), nik (2); nigd MurzHist (12), MurzNT (26), MurzOrt; nikt : nigd : nik LibLeg (3:3:1), RejKup (24:3:–), Mącz (34:–:1).
N nikt (1183). ◊ G nikogo (438) [w tym: ni kogo (4)], nikog(o)ż (33), nikogój (15); nikog(o)ż SkarJedn (6), SkarKaz (6), SkarKazSej (3); nikogój DiarDop, Strum, Phil (8); nikogo : nikog(o)ż : nikogój Diar (5:–:2), SkarŻyw (1:17:3), WujNT (26:1:‒); ~ -og- (49), -(o)g- (437); -ój (1), -(o)j (14). ◊ D nikomu (688) [w tym: ni komu (1)], nikomuj (1); nikomu : nikomuj PaprPan (8:1; Sv); ~ -omu (107), -ómu (2), -(o)mu (579); -omu : -ómu Mącz (25:1), Strum (1:1). ◊ A nikogo (32), nikog(o)ż (3); nikog(o)ż SkarJedn, SkarŻyw; nikogo : nikog(o)ż WujNT (2:1); ~ -og- (8), -(o)g- (27). ◊ I nikim (60), niki(e)m (6) -(e)m FalZioł, RejPs, BibRadz, GórnRozm; -im : -(e)m SkarŻyw (2:1), CzechEp (3:1). ◊ L nikim (46), nikiem (7); -iem RejKup, MurzHist, Leop, PaprUp, SkarKaz; -im : em RejPs (1:2); ~ -em (1), -(e)m (6). ◊ V nikt (8). Połączenia z przyimkiem: G ~ do nikogo, do nikogój, do nikog(o)ż (8) GórnDworz, ModrzBaz (4), SkarŻyw (2), SarnStat, ni do kogo (5) [w tym: nidokogo (1)] RejPs, RejPos (3), WujJud; ~ ni od kogo, ni od kogój (34) [w tym: ni odkogo (2)], od nikogo (23); ni od kogo LibLeg (2), LubPs, BibRadz (3), RejAp (3), GórnDworz (2), RejPos (3), RejZwierc (3), NiemObr (3), GórnRozm, Phil, SarnStat (6); od nikogo Diar, OrzRozm, BudNT, CzechRozm (3), ModrzBaz, ActReg, WujNT; ni od kogo : od nikogo GliczKsiąż (1:1), CzechEp (5:13); ~ ni u kogo (1) UstPraw, u nikogo (1) Mącz; ~ z nikogo (4), ni z kogo (1) UstPraw. ◊ D ni ku komu LubPs (2). ◊ A ~ na nikogo, na nikog(o)ż (13), ni na kogo, ni na kog(o)ż (11) [w tym: ninakogo (2)]; na nikogo OrzQuin, GórnDworz (2), ModrzBaz (4), SkarŻyw, CzechEp (3); ni na kogo OrzRozm, RejAp, RejPos, PaprPan, ActReg, WujNT (3); na nikogo : ni na kogo Diar (1:1), Mącz (1:2); ~ nad nikogo (1); ~ ni o kogo (1) RejZwierc, nie o kogo (1) Mącz, o nikogo (1) BierEz; ~ ni przez kogo (2) LibLeg, RejPos, przez nikogo (1) KromRozm II; ~ w nikogo, w nikogoż (3); ~ za nikogo (1). ◊ I ni nad kim (1) TarDuch, nad nikim (1) RejWiz; ~ ni pod kim (1); ~ ni przed kim (1) HistLan, przed nikim (1) ModrzBaz; ~ ni z kim, ni z ki(e)m (25) [w tym: ni skim (11), niskim, niski(e)m (7), ni s kim (3)], z nikim, z niki(e)m (20) [w tym: znikim, zniki(e)m (3), s nikim (3)], z ni z kim, z ni z ki(e)m (4) [zapis: z niskim, z niski(e)m]; ni z kim RejPs, RejWiz, RejZwierz, BielKron (6), SienLek, RejAp (2), RejPos (2), RejZwierc, NiemObr (2), RybGęśli (2), WujNT; z nikim FalZioł, Mącz (3), GórnDworz (2), KarnNap, SkarJedn, SkarŻyw (2), GórnRozm, ActReg (3), KochFrag, SarnStat (2), PowodPr, CzahTr; z ni z ki(e)m BibRadz; ni z kim : z nikim PaprPan (1:1); ni z kim : z ni z kim CzechRozm (2:2), CzechEp (2:1); ~ ni za kim RejAp (2), za nikim (1) SkarKazSej ◊ L ~ ni na kim (2) [w tym: ni nakim (1)] UstPraw, ZapKościer; na nikim (1) GórnDworz; ~ i o kim, ni o kiem (11) [w tym: niokiem (3), ni okim (2)], o nikim (2); o nikim BielŻyw; ni o kim : o nikim CzechEp (1:1); ~ni w kim, ni w kiem (32) [w tym: niwkim, niwkiem (4), ni wkim (2)]; w nikim, w nikiem (5) [w tym: wnikiem (1)]; w nikiem MurzHist, Leop; ni w kim : w nikim RejPos (17:1), ArtKanc (1:2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.
- Żaden człowiek, żadna istota nadprzyrodzona, żadne zwierzę, żadne stworzenie żyjące
(2520)
- a. W wypowiedzeniu zaprzeczonym partykułą „nie” (2373)
- b. W wypowiedzeniu nie zaprzeczonym partykułą „nie” (143)
»żadny, to jest nikt« (1): Drugié [A] zową [...] Polſkim/ którégo znák ieſt kréſká tákƶe nád nim/ ále od lewéy ku práwéy ręce/ iáko ƶàdny/ to ieſt/ nikt. JanNKarKoch D4v.
nikt z kogo (pl a. sg coll.) (24): ComCrac 13; RejKup D, cc8v, dd7v; náidźiecie oślę vwiązané na ktorym nigdy zludźi nigd [nemo unquam hominum] nieśiedźiáł MurzNT Luc 19/30; KromRozm III C; GliczKsiąż F2v; Głuchemu nikt z was niech nie łáie [non maledices surdo]/ áni ſlepemu niech ná drodze záwády nie kłádźie. BibRadz Lev 19/14; y nie będźie nikt coby w niey mieſzkał ták z ludźi iáko y zwierząt [non erit qui habitet in ea ab homine et usque ad animal] BibRadz Ier 50/3, 1.Esdr 8/15; BielKron 108; a z ludzi niemáſz nikogo zemną [de populis non vir mecum] BudBib Is 63/3, 1.Esdr 8/15; BudNT loann 7/19, Act 24/23, 1.Tim 6/16; CzechRozm 3v; Wſzákże ſie nie ohydzę ia z was tym nikomu/ Ze tego od was wſzytkich oſobno odłącżę PaprPan O; SkarJedn 175; boſmy w mocy v Szátáná byli/ nie był nikt z ſtworzenia/ ku wybáwieniu Z tego więźienia. ArtKanc P6v, S7v; GrabowSet Rv; iż tu teraz ná Séymie nikogo z ſtanu Duchownégo z Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo nie było SarnStat 864, 46.
W połączeniach z przydawką [w tym: nikt + przydawka (32), przydawka + nikt (2)] (34): A nye było nikogo nyedoſtátecznego myędzy nyemi. KromRozm III G7v; Diar 74; Iż niemáſz nikogo/ ſpráwiedliwego [quia non est iustus quisquam]/ nie máſz rozumnego/ nie máſz ktoby ſzukał Bogá. Leop Rom 3/10; BibRadz Gen 39/9, Eccle 7/21, Is 18/2; Mącz 259d; zwłaſzczá w mor/ dáleko od ludźi mieſzkáć/ ni skim obcym nic nieſpráwiáć SienLek 3; GórnDworz Bb4; HistRzym 66v; Nikt wyerny nigdy opuſzcżon być nie może. RejPos 175v marg, 227v; BielSat B3; RejZwierc 243; bo Bog nie ma ná śię nikogo wyżſzego/ do ktoregoby ſie zá námi przycżyniáć miał WujJud 59v; Strum A4v; BudNT Philipp 2/20; KarnNap F4; KochPs 25; niemiałá do posługi ſwey nikogoſz pilnego SkarŻyw 461, [236], 492; CzechEp 268; BielRozm 11; GórnRozm M3v; y nieposyłałem nikogo swego iako drudzy vczynili ActReg 131; GostGosp 134; Phil G4; WyprPl B2; Abowiem nie ieſt pod niebem inne imię dáne ludźiom/ w ktorymbyſmy mieli być zbáwieni (marg) nie máſz nikogo innego dánego ludziom, przez ktoregoby mogli być zbáwieni. Hebr. (–) WujNT Act 4/12; áby żadnych krzywd/ żadnych ſzkód/ nikomu/ ták Duchownégo/ iáko Swietckiégo ſtanu/ czynić nikt nie śmiał SarnStat 128; Niechay przedśię śmiáłośći gnuśny nikt nie łáie. KmitaSpit Cv; SkarKaz 577a; bo niemaſz tu teraz Ták bárzo pieniężnego nikogo iáko on CiekPotr 40.
W połączeniu ze zdaniem przydawkowym [w tym z odpowiednikiem: taki (2); kto (38), co (20), ktory (2), ktorykolwiek (4), ktokolwiek (23), aby (3), by (3); w tym: nikt inszy (a. iny a. inny) (4); zdanie przydawkowe w antepozycji (3)] (91): BierEz M4v; bo niſam zwieſz gdy wpádnieſz/ á iuż nikt niebędzie áby ćię kto wydrzeć mógł. RejPs 75v, 26, 35v, 101, 103v, 110v (10); A kto mu ſtały w wierze/ nikt na tym nie tráći RejJóz A6, K4, Mv; Gdyz nikt odpoċatku niebył Aby był doſycz vċynił Na ſwiecze ſwey powinnoſczy RejKup S, f5; MurzHist P, R3v; MurzNT loann 7/4; KromRozm III D5; Diar 47; LubPs A4v, Q3, Y5, hh4v; Ieſzcże gorſza iż nie ma nikogo przy ſobie/ S kimby ſie miał rozmowić álbo ſie pocieſzyć RejWiz 34, 94v; Lew nikogo nie drapye/ kto mu pokoy dáie. RejZwierz 69v, 25v, 54; á niemáſz nikogo w tey źiemi coby ſię zſzedł z námi [vir non est ... ut ingrediatur ad nos] BibRadz Gen 19/31; záwżdy będźieſz trapion y łupion/ á nikt nie będźie coby ćię odiąć miał [et non erit servator]. BibRadz Deut 28/29, Deut 18/10, 28/26, Eccle 7/21, Eccli 39/22, 51/10 (10); BielKron 46; GrzegRóżn C2; Mącz 474a; RejAp 54, 176; Nieznałem ia nikogo tákiego/ kogoby białegłowy kiedy prośić miáły. GórnDworz Aa3v, Bb8v; Gdyż nie ieſt nikt inſzy ktoby nas mógł wydrzeć RejPos 198, 33v, 140, 260, 331v; RejPosWiecz2 90v marg; KuczbKat 430; Nikt nie ieſth czoby chodził w ſwiatłośći. RejZwierc 190 marg [idem Bbb]; Nikt ſie nie boi/ Kto s cnotą ſtoi. RejZwierc 238v, 215, 221v, [276], Bbb; WujJud 59v; WujJudConf 137v; BudBib Eccli 39/22[23]; BudNT Philipp 2/20; ModrzBaz 44; SkarJedn 8, 49, 112, 175; KochPs 25, 34; wſzákże w grzech w wieść nikogoſz/ ktory mu ſię zprzećiwi/ [...] nigdy mocą ſwoią [czart] nie może. SkarŻyw 36, 98, 224, 472; CzechEp 181; NiemObr 133; BYłem oycem niedawno/ dźiś niemam nikogo/ Coby mię ták zwał KochFr 37; KochPieś 22; PudłFr 53; ArtKanc K11v; GórnRozm B; ActReg 140; GostGospSieb +2; GórnTroas 74; Nie máſz nikogo/ by chćiał być ochłodą/ Nie vyźrzyſz/ ktoby znáiomym ſię licżył/ Albo/ w vćiſku/ poćiechy vżycżył. GrabowSet Q2; WujNT 44, 409 marg; PowodPr 10; CiekPotr 40; SkarKazSej 692b.
W połączeniu z dodatkowym rzeczownikiem lub zaimkiem uściślającym pojęcie „nikt” [w tym: ze spójnikiem „ani”, „ni” w funkcji partykuły wzmacniającej przeczenie ‘nawet’ (6), z przysłówkiem „zwłaszcza” (3); nikt + rzeczownik (16), rzeczownik + nikt (4)] (20): Nie smie sie zwierzyć nikomu, Ani bratu rodzonemu, Mając go podeźrzanego. BierRozm 13; RejJóz H4v; MurzNT Mar 13/32; DiarDop 102; Ani ludzye áni on nikt ich nie pożywie RejWiz 13v; RejZwierz 17v; BielKron 398v; SarnUzn F3v; á bácż pilnie nędzniku co tu Pan mowi/ iż nie miánuie nikogo/ áni żadney przebráney oſoby RejPos 147; SkarŻyw 310; KochFr 63; Ták dźiéwká iáko młodźieniec/ Nie proś mię nikt o móy wieniec KochSob 64; Boże tyżeś zaślubił/ byś nikogo nie zgubił/ zwłaſzcżá thwego wiernego ArtKanc R20; Stan Duchowny odmienion/ nie ma ſwey powági/ Krol/ Kśiądz/ y nikt BielRozm 4; ActReg 43, 126, 163; WujNT Matth 24/36 Bbbbbb3v; áby nikt áni żaden vrząd naſzkodliwſzego złośniká w kośćiele poimáć nie śmiał SkarKazSej 680b.
W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no (229), tylko (a. telko) (8), ale (1), je(d)no tylko (2), jedno wszystko (1); nikt ... (o)krom [kogo] (13), oprocz [kogo, czego] (7), (m)imo [kogo] (2); w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny) (107); (jedno) [kto, co] ... a nikt iny (a. inszy) [w tym: [kto] ... a nikt iny ... jedno [kto] (1)] (4)] (263): Cżemuś [...] ſkłamał. Mowiąc iż niemáſz nikogo/ Oprocż cżłowieká iednego BierEz D3v; OpecŻyw [57]v, 59v, 160v; PatKaz II 30, 30v, 45v; iż Atila nikogo ſie nie boi na ſwiecie thelko dwoyga zwierząk [!] [neminem timeret nisi bina animalia] Lwa á Wilka MiechGlab 57; A tak gdj vczinia zamek tedj go nyk ynni niebedzie mógł zborzicz yedno bog LibLeg 11/58; Abiſczie sye niewdaly wczinienie oprawi nykomv ynschemv yeno tilko livdziem Czeſſarſkym samim LibLeg 11/82, 11/132v, 187v; WróbŻołt oo2v; gdyſz niwkim nieieſt ina nadzieia naſſa iedno wtobie panu naſſem. RejPs 17v, 80v, 85, l03v, 109, 142v, 146v, 217; á ządaiąc tego czego niemoże nikt iny dać krom páná Boga SeklKat F4, 14; Tedy yedno yego ſwieta mocz Nikd ynſy niemoże pomocz RejKup r4, 17v, dd4v, ee5; iſz wnikiem inſzym iedno w panu Chriſtuśie/ nadźieie zbawięniá mieć niemożecie. MurzHist R3v, P4; a oni [uczniowie] podniowſzy oczy ſwoie niewidźieli nikogo okrom Iezuſa ſamégo [neminem viderunt si non Iesum solum]. MurzNT Matth 17/8, Matth 11/27, k. 91 [2 r.], Mar 13/32, Ioann 3/13, 8/10; Noego/ okrom ktorego w potop nikt nye yeſt záchowan przy żywoćye. KromRozm III E5v, 13v, N3v, O2; aby jedno ci sami przysięgli sędziowie a pisarze a nikt iny nie zastawał przy namowach dekretu. Diar 95, 61, 69, 87; DiarDop 102; GliczKsiąż G7, I4; Nadobne vpominánie wiernych/ áby nikomu nie vfáli/ iedno nauce páńſkyey. LubPs O marg, G2v, O6v [2 r.], R2, S4 [2 r.], X6v marg, bb6 marg; KrowObr 23; Leop Ier 9 arg, Mar 5/37; Woźnego niemoże nikt inſzy czynić y ſądzić/ iedno Woiewodá. UstPraw C4, D2v, Gv; A nie był tám nikt/ iedno oni dwá ſtárcy [et non erat ullus ibi; praeterquam duo seniores] BibRadz Dan 13/16, Apoc 2/17; ábym tey rozmowy mimo W. M. nikomu inemu nie przypiſał OrzRozm A3v, Dv, H4v; [Cyganie] mowę ſobie zmyſlili ku kradzieży godną/ áby im nikt nierozumiał iedno ſámi ſobie BielKron 261v, 132, 185v, 224, 231v, 233 (12); GrzegRóżn D2v; Sibi placet, [...] Nie o kogo nie dba/ yedno ſam o ſię. Mącz 302a, 386d; OrzQuin Gv, N, N2, S2 marg, X; SarnUzn F3v [2 r.], G6v; imię ſwoie nieznáiome/ ktoremu nikt niezrozumie/ iedno komu to będzie dano. RejAp 28; iż thu ſwięći Pánu ſámemu á nikomu inemu nie przypiſuią ſądu/ pomſty/ á ſpráwiedliwośći/ iedno temu ktory kroluie ná wiek wiekom RejAp 154v, 7, 9, 9v, 16v, 69 (26); Ták wielkim [...] nikt cie iny nie vcżynił iedno ia. GórnDworz Kk5, E5v, L5v, P7v, Hh6; áby tu nikomu inemu nie dufał/ nikogo inego nie náſládował/ ni w kim inſzym nádzyeie ſwey nie pokłádał/ iedno w nim ſámym/ [...] á w ſwiętym miłoſierdziu iego. RejPos 289v, 17, 33v, 37v, 65v, 72v (57); BiałKat 376; GrzegŚm 18, 47; RejZwierc 34v, 175, [193], 195v, 226; Pan Chriſtus zákázuie/ ábychmy nikogo inſzego niewzywáli/ ni do kogo niechodźili jedno do niego. WujJud 56; KochList nlb 2; RejPosWstaw 143v; BudBib C2v; MycPrz II C3; BiałKaz F3; BudNT Matth 17/8; CzechRozm 49 [2 r.], 63v, 158v, 187; nikomu ſię niegodźiło pierśćieni nośić/ iedno temu/ ktoryby [nemini ... quam qui] w bitwách przećiwko nieprzyiaćielowi mężnie pocżynał ModrzBaz 51, 74v, 108, 132, 133; A nikomu innemu iedno Piotrowi Chryſtus to co iego ieſt w zupełnośći nie dał. SkarJedn 70, 5, 280 [3 r.]; á nikt onim okrom onego Romaná/ niewiedział. SkarŻyw 249, 41, 120, 196, 242, 383 (12); iż y wiádomośći ſerc ludzkich/ nie miał ni od kogo/ ale od śiebie iáko prawdźiwy Bog CzechEp 193, 343, 345 [3 r.]; iż krom ćiebie nikt nam nie pomoże ArtKanc L7, J13v, Q11v; BielRozm 30; ActReg 131, 170; gdy [przełożeni] [...] nikogoy inſzego do ſpraw Rzecżypoſpolitey nie przypuſzcżáią/ okrom pochlebców Phil S3; GrabowSet E4v; KochAp 5; ZapKościer 1591/46; iż ná ten pierwſzy Synod nikogo inſzego nie wezwano oprocz Apoſtołow WujNT 460, Matth 11/27, 17/8, 24/36, Luc 8/51, s. 338 marg (10); obiecuiemy [...] Vrzędów wſzyſtkich [...] nikomu/ iedno oſobóm dobrze záſłużonym/ [...] y iedno tutecznym rodakóm/ nie rozdáwáć [Pollicemur ... guod ... et officia ... personis bene meritis ... et indigenis distribuemus JanStat 300] SarnStat 71 [idem 484, 909]; á niema téy ſzkody ſwéy nikomu przyczytáć iedno ſobie [nulli alteri quam sibi ipsi JanStat 632] SarnStat 692, 66, 170, 391, 483, 484 (11); PowodPr 61; SkarKaz 381a, 636a, Oooov; VotSzl D4v; CiekPotr 17.
W połączeniach porównawczych z przymiotnikiem lub przysłówkiem w różnych stopniach przybierających sens stopnia najwyższego dla comparandum [w tym: nikt ... jako [kto] (32), jedno [kto] (11); nikt ... nad [kogo] (12); nikt + comp av (31), comp ai (attrib i praed) (20), sup av (1), „tak” z posit av (1), „tak barzo” z posit ai (1), „tak” (1); comparandum w antepozycji [zawsze: nad kogo] (4), w interpozycji (1); w tym: nikt inny (a. inszy, a. iny) (8)] (55): OpecŻyw 159v; gdy nieieſt nikt inſſy: zwierchnieyſſy nad nami iedno ty panie boze naſz. RejPs 63; LibMal 1543/72v; nikt gorzey vćirpieć nie może iáko ty ćirpiſz [nil peius quis sustinere valet, quam tu sustines; nycz gorszego kto mosze szczyerpyecz nyſzly thy czyerpysz HistAl 1510 391] HistAl K2; KromRozm I I2v; MurzHist O3v; że niemoże nigd/ lepſzégo nic abo mędrſzégo pomyślic/ iako ten ktory wſzyſtki ſtworzył MurzNT 126; GliczKsiąż H7v; GroicPorz A4v; Y niemáſz nikogo w domu tem nád mię przednieyſzego [Non est maior aliquis ... me] BibRadz Gen 39/9, Is 18/2; OrzRozm A3v; wſzákże tych błędow nikt był nie náſiał ná ſwiecie nawięcey/ iáko Zydowie Kábáliſte BielKron 26v, 202; Recipit hominem nemo largius, Nikt ták hoynie gośći nie czćy yáko on. Mącz 184c; Nemo illo in commemoratione antiquitatis solertior, Nikt nie vmie ták o ſtárych rzeczách powiedáć yáko ón. Mącz 215c, [169]d, 256b, 378b; OrzQuin K4v, Lv; iż nikt bledſzy/ nikth mizernieiſzy/ nikt ſmętnieiſzy/ nikt cżęſciey nie wzdycha/ nikt mniey nie mowi/ nikth więcey nie płácże/ iáko ten kto ták miłuie. GórnDworz L12, D8v, E3, G8, S4v, Cc6, Ee4; ták iż mnimał by nikogo więtſzego w páńſtwie nádeń nie było HistRzym 66v; żeś iuż nikomu inſzemu nie powinnieyſzy ſlubu á wiáry/ iedno iemu. Nikogo więcey nie miłowáć/ iedno iego. RejPos 130, 33v, 40, 324v; RejZwierc 50v, 104v, 133; Y nie nálazłem v śiebie nikogóy godnieyſzégo nád w.m. Strum A4v; ilekroć [...] iákie ſpory bywáią/ nikogo ſię więcey poſpolićie nierádzą/ iedno ſzkoł [nemo magis consulitur quam scholae] ModrzBaz 130, 129; SkarJedn 146; nie máſz nád ćię wdrodze Bożey nikogoſz doſkonálſzego. SkarŻyw [236], 143; CzechEp 118 [2 r.]; że nád ćię nikt inny Zdrowia y ſwobod więcey iey [ojczyźnie] życżyć nie będzie BielSenJoach 3; ActReg 68, 164; SkarKaz 577a; CiekPotr 40.
W powtórzeniu intensyfikującym (2): niewiem áby co prędzey cżłowieká wydało/ iáko kiedy náder tháiemnym być chce/ nikomu á nikomu nie vfáiącz GórnDworz Dd2.
W przeciwstawieniach: »nikt ... każdy (20), wszyscy (17)« (37): Iezu ienzes ſlugi twoie wſzytkim miłoſierdzie cżinić/ á nie mſcić ſie ni nad kim navcżał. TarDuch B4; BielŻyw 20; Więc chociay mu nikt nie krzyw przedſię wſzytkim łáie. RejWiz 12v, 7v, 86; BielKron 115v; áby dworzánin to co mu ſie tu náznácżyło vmiał doſkonále [...] y iemu/ żeby ſie dziwował káżdy/ á on nikomu GórnDworz N3; RejPos 285v; áby był żyw [poczciwy szlachcic] cnothliwym/ pocżćiwym / pobożnym á pomiernym ſwym żywotem/ nikomu nie ſzkodliwym/ á káżdemu wiernym á prawdziwym. RejZwierc 51, 64, 187v; RejPosWstaw [212]v; BiałKaz I4 [2 r.]; PaprPan Y; to co Doktorowie roſkázuią/ ábyſmy przećiwne rzecży przećiwnemi lecżyli/ ná nikogo [nemini] ſię ſkwápliwie niegniewáiąc/ nikomu [nemini] niezayrząc/ ná nikogo [neminem] złey woli niemáiąc/ przećiwko wſzytkim [adversus omnes] ſię łáſkáwie ſtáwiąc ModrzBaz 67, 69; SkarJedn 43; Gdzieby też to o ſobie ták rozumieć chćieli/ Ze im káżdy/ á oni niewinni nikomu Spráwiedliwośći cżynić KochOdpr B4; SkarŻyw 567; NiemObr 111 [2 r.], 159, 172; KochPieś kt; GórnRozm I2v; Phil Q4; WujNT 1.Cor 10/24; wſzyścy vczyć chcą/ á nikt ſłucháć y poſłuſznym być [...] niechce. SkarKaz 608b, 280b [2 r.], 488a; Nikt nie mowi/ doſyć mam: káżdy przyczynić chce/ choć mu zbywa. SkarKazSej 704b, 673a; ZbylPrzyg A3v.
W charakterystycznych połączeniach: nikt nie jest (nie był, nie będzie) (29), się nie najduje (nie nalazł, nie najdzie) (9); nikt z ludzi (7); niemasz nikogo(ż) (24).
Nie żąday złego nikomu/ áby ćię ſámego niepotkáło. BierEz K2v.
A nikt niemądr áſz po ſkodzie RejRozpr Kv.
Barba non facit Philosophum, Brodá nikogo Philoſophem á medrcem [!] nie cżyni. Mącz 23b.
Połączenie: »nikt zgoła« [szyk 5:2] (7): UstPraw H2v; winien/ rozumiey że ią obiecał/ ácż z gołá nikomu nic nie winien. WujJud 114; SkarJedn 47; KochPs [217]; ZA przywileiem Iego Królewſkiéy M. nikomu zgółá nie ieſt wolno fráſzek tych/ IANA KOchánowſkiégo/ nápotym drukowáć. KochFr [135]; CiekPotr 10; KlonWor 11.
»nikt ani na niebie, ani pod niebem« (1): áby ni w kim áni ná niebye áni pod niebem nie byłá/ [...] żadna ina vciecżká náſzá/ iedno do tego ſwiętego Iezus imieniá iego RejPos 350.
»nikt na świecie, jako świat« = nemo Miech (5:1): MiechGlab 57; że téſz nigd iako swiat/ więtſzych mąk niepoznáł MurzHist Hv; RejAp 107v; iżby lepiey nie vfáć nikomu ná ſwiecie GórnDworz M2, T4v; ActReg 140.
W połączeniu uwydatniającym, wyłączającym i wyodrębniającym jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nie zaprzeczone orzeczenie przy „nikt” przeniesione w odpowiedzi z nie zaprzeczonego pytania (1); „nikt” zawsze z przyimkiem w formie: ni + przyimek] nikt inszy ... je(d)no (3): ony yego pitaly od kogo a ſzczego powſtawayą takowe sbiteczne rzeczi. ny odkogo ynſchego powſtawayą yeno od tich Tatar LibLeg 11/90; i przirzekl ni nakim inſzim tego ſzukać, iedno na Sliachetnym Panie Philipie Bukowskim. ZapKościer 1581/20v; CzechEp 345.
W połączeniu porównawczym z przymiotnikiem w comp przybierającym sens stopnia najwyższego dla comparandum (1): Nemini infensior quam tibi, [...] nikomu więtſzym nieprziyacielem yeſt/ yáko tobie. Mącz [169]d.
W połączeniu z przydawką (1): iż ciebie ſámego/ á ni kogo inego zá tobą proſzącego/ wyſłucháć chce RejPos 133.
W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no [kto, co] [w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny) (35); nikt z dodatkowym elementem przeczącym:,,nic” z G ai (1); w odpowiedzi na niezaprzeczone pytanie (16)] (52); nikt ... oprocz [kogo] [w tym: nikt iny (a. inszy, a. inny (1)] (3); (jedno, tylko) [kto, co] ..., (a. ale) nikt iny (a, inszy, a. inny) [w tym: [kto] ... a nikt iny ... oprocz [kogo] (1)] (36)] (90): yako panu szwemu dzyedzycznemv kthorego szobye mam [...] za pana szwego dzyedzycznego, a nykogo ynego MetrKor 34/265, 37/2; kto cie takowym kupcem vcżynil? zapráwdę nikt iedno twé przeklęté lakomſtwo OpecŻyw 83v; yeſly bendzye nyedobrze thedi nykomv ynſchemv yeno themv kthorego tho przed thim pothikalo. LibLeg 11/139v, 11/55v; WróbŻołt E3; Możnoſći páńſkiey wſſytko náleży, á nikomu inſſemu. RejPs Ff3v, 34v, 96, 100v, 124v, 141 (9); LibMal 1546/122; Tobiec wſzdy wolno choremu Alie nikomu inemu. RejKup 15v; żeby oni tilko ſami (a nigd inſzy) o tym co by śię znim naoſtatek s ſtało wiedźieli MurzHist V; KromRozm II i3v, x4v; Diar 64; GliczKsiąż C4; A on ſam nikth iny wydárł nas z mocy ich LubPs V6v; Iż ni ku komu iedno ku Pánu w pothrzebach ſwych ocży ſwe podnośić mamy. LubPs cc3v marg, P2v marg, Q2v marg, R2, R4 [2 r.], T2 marg (16); GroicPorz d3v; drudzy [...] Nikomu nic dobrego iedno ſobie życzą. RejWiz 90v, 90; A nikt inſzy iedno ty/ ſam ſie ná tym myliſz. RejZwierz 133; BibRadz II 64a; Mącz 319c; OrzQuin S2, T3v, T4v; że tho ſłowo IEHOVA nikomu iedno iednemu á wiernemu Bogu ſłuży SarnUzn Dv; Kto to ſiedzi ná tym iáſnym á wielkim máyeſtacie/ niktći inſzy iedno on RejAp 172, 9v, 50v, 55v, 77, 99v (10); Dzyerzże wiernie ten ſlub Pánu ſwemu/ Iemu dufay nikomu inemu RejPos Bv, 20v 133, 167v, 187v, 205v (18); Ktoż to nam ma nágrodźić/ nikt iedno Ziemiánie BielSat C2 [idem BielRozm]; RejZwierc 264; KarnNap B4; ModrzBaz 108; Kto mię záwiedźie w polá Idumſkie obfité? Nikt oprócz ćiebie KochPs 87 [idem] 167; PudłFr 51; ArtKanc Q5v; BielRozm 17; ActReg 14, 54; A po smierci Anny nikt ieno Hanus ma vzywać maiętnoſci iey. ZapKościer 1591/46; WujNT 890; która to źiemiá Bełzka [...] nikomu innému/ iedno nam przynależáłá [nos et nullum alium contingebat JanStat 796] y przynależy. SarnStat 1053.
W połączeniach porównawczych z przymiotnikiem lub przysłówkiem w comp przybierającym sens stopnia najwyższego dla comparandum [w tym: nikt ... jako [kto] (1); nikt nad [kogo] (1); nikt z comp av (1), comp ai domyślny z posit ai z członu poprzedzającego (1); nikt inszy (1)] (2): Tyś ſam iedno Pánie godzien they wiecżney chwały/ á nikt inſzy nád cię. RejAp 50v; miałby tobył sobie Pan Hetman zaobelzenie iakie wczym nikogo więcey iako mnie winowałby. ActReg 124.
»iny nikt na tym świecie« (1): abowiem zem bil przednym ſgrzeſchil ſwimy grzechi tilko bogv a ynemv nykomv na tim swieczie LibLeg 11/55v.
»nikt żywiący na świecie« (1): czego iesli nie jest wm przyczyną tedy nikt zywiący na Swiecie ActReg 166.
W połączeniu ze zdaniem przydawkowym (1): nikt pohańbion/ ni przemożon nadkiem rękę dzierżyſz SeklKat 19v.
W połączeniach uwydatniających, wyłączających i wyodrębniających jedynego sprawcę lub jedyny obiekt [w tym: nikt ... je(d)no [kto] (15), tylko [kto] (1); oba człony połączenia zawsze równoważnikami zdania] (16): LibLeg 10/63; IZeś ieſt bogiem oycem y ſtworzycielem naſſem nikomu chwała iedno tobie: nidokogo teſz vcieczka iedno do ciebie RejPs 121; wiemy/ iż ni w kim nádzieiá/ ni w kim vſpráwiedliwienie/ ni w kim grzechom odpuſzcżenie/ ni w kim zbáwienie y żywot wiecżny/ iedno w tym Báránku niewinnym RejAp 144v, 9, 38v, 55v, Dd2v, Ee2v [3 r.]; Nikt dobry/ tylko ieden Bog [nemo bonus si non unus (marg) nisi solus (–) Deus]. BudNT Luc 18/19; ále żywot od nikogo/ iedno od Bogá [a nemine praeterquam a Deo]. ModrzBaz 143; [Nikto dobry/ tylko ieden/ Bog. BudBib Matth 19/17 (Linde)].
W przeciwstawieniu: »kto ... nikt« (1): że moie piſanié dálibóg może być komu pożyteczné/ nikomu [...] ſzkodliwé MurzHist A2v.
Cf KTO, NIEKTO, NIKI, NIKTEJ, NIKTY
KK