[zaloguj się]
[pdf]

OBACZENIE (68) sb n

-enie (67), -ęnie (1).

o jasne; -bå- (57), -ba- (1) SkarŻyw; pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg
N obåczenié
G obåczeniå
D obåczeniu
A obåczeni(e)
I obåczeni(e)m
L obåczeniu

sg N obåczenié (13); -é (2), -(e) (11). ◊ G obåczeniå (28). ◊ D obåczeniu (8). ◊ A obåczeni(e) (8). ◊ I obåczeni(e)m (8). ◊ L obåczeniu (3).

Sł stp notuje, Cn brak. Linde bez cytatu s.v. obaczać.

I. Rzeczownik od, „obaczyć” (22):
1. Stwierdzenie za pomocą zmysłów; deprehensio Calep (5): gdy ſie obawał [Jakub] oycá w obacżeniu [tj. gdy ojciec go dotknie]/ obſzyłá mu Rebeká mátká ręce koźlęcemi ſkorámi/ iáko były y Ezau koſmáte BielKron 14.
Szeregi: »obaczenie, czucie« (1): Sensibilis – łatwi do obaczenią doczuczią. Calep 968b.

»doznanie, obaczenie« (2): Observabilis, Co łatwie yeſt ku doznaniu ku obaczeniu. Mącz 389c; Calep 309a.

a. Przedmiot spostrzegania zmysłowego (1): Obiectum Philosophi usurpabant pro eo quod sensu aliquo percipitur – Smisłem obaczenie. Calep [713]b.
2. Zrozumienie, poznanie, wiedza o czymś (13): RejWiz A4; RejPos 9; iż trudno má być kthory naród ták s przyrodzenia do káżdego obacżenia ták przykłonny iáko ieſt naród náſz Polſki RejZwierc A3.

obaczenie czego (9): GlabGad A2, A5; MiechGlab [88]; iż s cżytania a obacżenia ſtaradawnych dzieiow roſtą nam wielkie pożytki y krotofile. HistAlHUng A3; MurzHist B4v; nie trzebá do ſpráwiedliwośći miłoſierdzya áni obacżenia rodu BielKron 105; RejPos 66v; iſz ſię oną ochotną śmiercią męcżennikow/ y modlitwą ich zá ſobą/ do obácżenia prawdy nie przywodził SkarŻyw 80. Cf obaczenie czego przez co.

obaczenie czego przez co (1): Snadne obacżenye potomſthwá Noego przez tę Figurę. BielKron 6v.

obaczenie czyje (1): iż żadne obacżenie rozumu cżłowiecżego/ nie może niſkąd inąd vrość/ iedno s pilnego ſłuchánia [...] náuk pothrzebnych RejPos 63.

3. Zwrócenie uwagi na jakiś element spośród wielu, wyróżnienie (2): Czo ieſth w tym Pſalmie ku obacżeniu napotrzebnieyſzego. LubPs Q2 marg.

obaczenie czego (1): A iż bylo tym ſnádniey/ co ſię o tym piſáć będźie/ káżdy poiąć y wyrozumieć mogł: z obacżeniem ták fałſzu/ iáko y prawdy: [...] oto iuż porządkiem ſwym [...] mowić ábo piſáć pocżnę CzechEp 105.

** Bez wystarczającego kontekstu (2): Consyderatio, Obaczenie. Mącz 64a; Inspectio – Pilne weirzenię, obaczenię. Calep 544b.
II. Rzeczownik od „obaczyć się”: Opamiętanie się z błędu [w tym: czyje (21): pron poss (14), G sb i pron (6), ai poss (1)] (35): RejKup p4v; RejWiz 132v marg, Cc4; BielKron 108; RejAp 44v; Abowiem ten wiek [młodość] ieſt naſwowolnieyſzy/ nagorſzy/ á nigdy w nim nie máſz obacżenia żadnego RejPos 223; iż nigdy tobie nic nie pomoże cudzá wiárá do odpuſzcżenia grzechow/ ieſli też przy niey nie będzye obacżenia twego RejPos [236]v, 67v, 120v marg, 130v, 131v, 143 (11); RejZwierc 265 [2 r.]; KochPs 81; otworz ocży tym nędznym ludźiom/ á day im obacżenie NiemObr 68; WerGośc kt, 207.

obacżenie w czym (1): day im też y grzechow odpuſzcżenie (á naprzod w nich obacżenie) LatHar 631.

Szeregi: »obaczenie a nawrocenie« (2): vſtáwicżnie cżekaſz nędznego obacżenia á náwrocenia káżdego nędzniká ſwoiego. RejPos 252v, 345v.

»obaczenie i polepszenie« (1): Rácż dáć vpádłym obacżenie/ y polepſzenie LatHar 31.

»upamiętanie i obaczenie« (1): ktorym Pánie Boże day vpámiętánie/ y obacżenie NiemObr 91.

»obaczenie, uwiarowanie« (1): ieſli nas nie podeprze łáſką á miłoſierdzyem ſwiętym ſwoim/ [...] iużby było trudne obácżenie náſze/ iużby było trudne vwiárowánie náſze RejPos 116.

»uznanie a obaczenie« (5): gdy nam nie doſtánie [...] vznánia á obacżenia náſzego/ tedy then náſz miłośćiwy Pan [...] wſpomoc nas będzye miłościwie racżył RejPos 193v, 121 [2 r.], 321, 325.

W przen (3): iż on ſam [...] przywodzi wiernie pokutuiące ná drogę prawdziwego obacżenia. LubPs ee5 marg; długo á długo ocżekawa obacżenia onego ſercá nędznego. RejPos 172v, 325.
III. Jedna z władz umysłowych (11):
1. Rozum, rozsądek, rozwaga (10): A iákoż tu ma dáć Pan [...] iáką ſpráwę ábo iákie obacżenie przełożonym kroleſtwá takiego? RejZwierc 189v.

obaczenie czyje (2): który [jad fałszu] gdy wcżás obacżon będzie/ ſnádnie może być vlecżon obacżeniem cżłowieká nędznego RejAp 78; RejPos 71.

Zwrot: »ku lepszemu obaczeniu przyść, przychodzić« [szyk zmienny] (1:1): iáko odpráwiwſzy w poczćiwym wychowániu młode látá ſwoie/ á przyſzedſzy ku lepſzemu obacżeniu/ iáko w śrzedniem wieku ma pocżćiwie ſthanu ſwego vżywáć RejZwierc 29, 7.
Wyrażenie: »rozmyślne obaczenie« (1): Iákoż tych wiele znaydzieſz co to lekkoſcią zową kiedy ſie rázem nie pomśći. A iabych to záſię zwał [...] rozmyſlnym obacżeniem RejZwierc 80v.
Szeregi: »obaczenie i pamięć« (1): A my iáko ſie w tym záchowywamy/ to káżdego obacżeniu y pámięći porucżam. RejPos 71.

»rozum a obaczenie« (1): záwżdy [człowieczeństwo nasze] niepewne ieſt/ iáko y káżde ine ktore nie będzye rozumem á pilnym obacżeniem záwſciągnione RejPos 322v.

Wyrażenie przyimkowe: »z obaczeniem« (3):
~ Wyrażenie: »z roztropnym obaczeniem« (2): Tákże też záſię ſą y złe rzecży ná ſwiecie/ ále kto ich pomiernie á z roſtropnym obacżeniem vżywa/ tedy nic nikomu ſzkodzić nie mogą. RejZwierc 71v, 92.
Szereg: »z rozmysłem a z obaczeniem« (1): iż ſzcżęſliwy to káżdy ieſt kto ſie czudzą przygodą ſkarawſzy/ ſwey ſie z dobrym rozmyſłem á z obacżeniem przeſtrzega. RejZwierc 267. ~
2. Może: wyobraźnia (1):
Szereg: »fantazyja albo obaczenie« (1): Aby w niey [głowie] tym ſnadniey mogły być rozdzielone trzy komorki potrzebne, pirwſza fantaſiey albo obacżenia [...], wtora rozumu [...], trzecia pamięć GlabGad B3.

Synonimy: II. upamiętanie, uznanie; III.1. rozum; 2. fantazyja.

Cſ NIEOBACZENIE, OBACZYĆ, OBACZYĆ SIĘ

KW