Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBLANIE

Następne hasło: OBLATA »

OBLANY (29) part praet pass pf

o jasne, a pochylone (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

sg
m	N	oblany	f	N	oblåna	n	N	oblån(e)
	G			G	oblån(e)j		G
	A	oblånégo		A	oblåną		A	oblåné
	V	oblåny		V			V

pl
N	m pers	oblåni
G		oblånych
D		oblånym
A	subst	oblåné
V	m pers	obláni
V	subst	oblån(e)
inne formy
pl N subst m - oblåné; pl N subst f - oblån(e), oblåny

sg m N oblany (6). ◊ A oblånégo (1). ◊ V oblåny (1). ◊ f N oblåna (2); ~ (attrib) -a (1) GosłCast; ~ (praed) -a (1) RejAp. ◊ G oblån(e)j (1). ◊ A oblåną (1). ◊ n N oblån(e) (3). ◊ A oblåné (1). ◊ pl N m pers oblåni (1). subst m oblåné (2). f (attrib) oblån(e) (1), (praed) oblåny (1) RejZwierc. ◊ G oblånych (3). ◊ D oblånym (1). ◊ A subst oblåné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ V m pers obláni (1). subst oblån(e) (1).

Sł stp s.v. oblać, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. oblać.

Znaczenia

1. Polany, zmoczony (23)
- W przen (5)
- Przen (12)
2. Napełniony, nasączony (2)
- Przen (1)
3. Powleczony, pokryty jakąś substancją (2)

1. Polany, zmoczony; perfusus, respersus Mącz [w tym: czym (22)] (23):

Wyrażenia: »krwią oblany« = perfusus a. respersus cruore Mącz (5): Oglądáy bok moy/ ij wſſytko ciało moię panieńſkié/ niewinną krwią obláné OpecŻyw 141, 131v, 141; Mącz 140a, 404b.

»(oczy) łzami oblane« (2): OpecŻyw 141; Bądźcie pozdrowione nałáſkáwſze ocży Páná Iezuſá Chryſtuſá/ zbáwićielá náſzego/ dla nas łzámi oblane. LatHar 266.

W przen (5): Záwżdy ſye kurzą/ záwżdy ſą obláné Ołtarze moię/ y krwią pijáné. KochPs 74.

Wyrażenia: »oblane krwią granice« (1): Iż to ſzczęśliwa Rzeczpoſpolitha co czáſu pokoiu rozmyſla ſie ná niepokoy á boi ſie trwogi/ bo iuż wſzędy á wſzędy oblany ſą krwią gránice náſze RejZwierc [28³]v.

»krwią gorącą oblany« = podniecony, wzburzony (1): Chceſz/ niechceſz/ przećięś ty móy/ á wſzytká ſie trzęſłá Krwią gorącą oblana/ ták wſzytká obeſzłá. GosłCast 60.

»krwawym potem oblany« (2): Iezu krwáwym potem przy vcżynioney trzykroć modlitwie w ogroycu obfićie oblany/ zmiłuy ſię nád námi. LatHar 338, 539.

Przen (12):

Wyrażenia: »krwią oblany« = okupiony krwią, śmiercią [szyk 8:2] (10): ktoby przecżedł hiſtorie [...] mogłby właſnie rzec iż ſie tá ſzcżyra wodá práwdy Páńſkiey práwie w kreẃ obroćiłá á okrutnie ieſt krwią oblaná. RejAp 133, 175v; Chrześćianie krwią Chryſtuſową oblani: wroććie ſię do Páná Bogá ktory w pokoiu w miłośći y w iednośći mieſzka SkarJedn 332, A6, 255, 376, 380; PaprUp L4v; PowodPr 20; KlonFlis B3.

»łzami oblany« (2): SkarŻyw 557; O Pánno [...] Teraz/ teraz/ ocży rácż też ſkłonić ſwoie/ A łzámi oblane przyimi prośby moie. GrabowSet R4v.

2. Napełniony, nasączony [czym] (2): Stomachus cibis oblitus, Żołądek pokármy oblany. Mącz 194c; Aquosus – Wodniaſty wodą obląny. Calep 86a.

Przen (1):

Wyrażenie: »strachem oblany« (1): A mnie/ niewiém/ zkąd martwieią mé żyły/ Ciáło y wſzytkié członki ſtráchem ſą obláné GosłCast 19.

3. Powleczony, pokryty jakąś substancją [czym] (2): Scorpio [...] też oſtrze czerniowe/ ołowem ná końcach oblane Mącz 373d, 428c; Picatus – Smoła obliani. Calep 810a.

Synonimy: 1. zmoczony; 3. obleczony, powleczony.

Cf OBLAĆ