[zaloguj się]
[pdf]

OBLECZONY (124) part praet pass pf

obleczony (123), obwleczony (1); obleczony : obwleczony RejAp (9:1).

obleczony (101), obleczon (23).

Oba o oraz e jasne.

Fleksja
sg
mNobleczony, obleczon fNobleczonå, obleczona nNobleczon(e), obleczono
Gobleczon(e)go Gobleczonéj G
Dobleczon(e)mu D D
Aobleczonégo Aobleczoną A
I Iobleczoną I
Vobleczon Vobleczonå V
pl
N m pers obleczeni
subst obleczon(e)
D obleczonym
A m pers obleczonych
subst obleczon(e)

sg m N obleczony (41), obleczon (17); ~ (attrib) obleczony (31), obleczon (2) OpecŻyw, SzarzRyt; ~ (praed) obleczon (15), obleczony (10); obleczon LibLeg, HistJóz, FalZioł, KrowObr (2), Leop, BielKron (4), HistRzym, BudBib (2), BialKaz; obleczony Leop, RejAp, BudNT, CzechRozm, Koch Dryas, SkarŻyw (2), LatHar; obleczony : obleczon WujNT (2:1). ◊ G obleczon(e)go (2). ◊ D obleczon(e)mu (2). ◊ A obleczonégo (14); -égo (1) OpecŻyw, -ego (1) MurzNT, -(e)go (12). ◊ V obleczon (2). ◊ f N (attrib) obleczonå (5), (praed) obleczona (3) RejPs, SkarŻyw (2). ◊ G obleczonéj (1). ◊ A obleczoną (3). ◊ I obleczoną (1). ◊ V obleczonå (2); -å (1), -(a) (1). ◊ n N obleczon(e) (3), obleczono (1); ~ (attrib) -(e) (2); ~ (praed) -o (1) Mącz, -(e) (1) WujNT. ◊ pl N m pers obleczeni (18). subst obleczon(e) (3). ◊ D obleczonym (2). ◊ A m pers obleczonych (2). subst obleczon(e) (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: obleczony od kogo (3) TarDuch, KrowObr, LatHar, obleczony przez kogo (1) HistRzym.

Sł stp s.v. 1. oblec, Cn s.v. skórą obleczony, Linde XVI i XVIII w. s.v. oblec.

I. Na którego włożono coś (123):
1. Ubrany, przyodziany; indutus Vulg, PolAnt, Mącz; amictus PolAnt, Vulg; vestitus PolAnt, Vulg; circumamictus, circumdatus Vulg; circumindutus, opertus PolAnt (101): BielKron 329; y náleźli cżłowieká śiedzącego/ od ktorego cżárći wyſzli/ oblecżonego y rozumnego BudNT Luc 8/35; Sordidatus – Plugawie oblieczoni. Calep 993b, 49b; Y przyſzli do Ieſuſá/ y vyrzeli onego ktory był opętány/ ſiedzącego/ obleczonego/ y z dobrym baczenim WujNT Mar 5/15.

obleczony w co (68): OpecŻyw 131v; A ieden coś za młódzienczyk ſzedł zanim/ obleczony wprześcieradło na golé ciało [amictus sindone super nudo] MurzNT Mar 14/51; KrowObr 106, 106v; ſłużyli mu [kniaziowi] przy ſtole ſłudzy w Dálmátyki oblecżeni iákoby w kośćiele cżęſto kroć klękáiąc. BielKron 435; RejAp 58; Calep 121b, 138a, 209b, 594a, 606b (11); LatHar 274; Y woyſká ktore ſą ná niebie ſzły zá nim ná koniách białych/ obleczone w biśior biały y czyſty [vestiti byssino albo et mundo]. WujNT Apoc 19/14; Zoch náſtąpił z rotą na walkách ćwicżony/ Wſzytek w bechter potężny do nog oblecżony. KmitaSpit B4. Cf Wyrażenia.

obleczony czym (9): Dáley Ian ſwięty powiáda/ iż tego Páná náſzego miedzy tymi/ thák iákochmy ſłyſzeli/ ſwiecżniki ſtoiącego widział oblecżonego poderem/ á pás złoty był pod pierſiámi iego. RejAp 14v, 14 [2 r.]; BudNT Apoc 15/6; WujNT Apoc 15/6. Cf Wyrażenia.

W przeciwstawieniach: »obnażony, zwleczon ... obleczony« (2): [o koronacyi] Krol [...] thámże zwlecżon z onych ſzath przez koronnego Podkomorzego [...] á oblecżon ieſt w ſzáty poświęcone/ według zwycżaiu koronácyey BielKron 329; [O Panie Jezu Chryste] żołnierzom do vkrzyżowánia podány: od ktorych byłeś powtore obnáżony/ w páwłokę oblecżony/ cżerniſtą koroną vkoronowány LatHar 274.

W charakterystycznych połączeniach: obleczony w bechter, w bisior, w dalmatykę, w gunię, w karacinę, w koszulę, w kożuch, w lniankę, w ornat, w pawłokę (2), w płaszcz, w prześcieradło, w purpurę, w sajan, w skorę, w stołę, w szarłat, w szarzyznę (2); obleczony płotnem (2), poderem (3).

Wyrażenia: »obleczony w dębinę« = zakuty w dyby (1): Oblecżony w dębinę zá ręce zá nogi/ Cżeka ſrogiey ſpowiedźi nieborak vbogi. KlonWor 38.

»w odzienie, odzieniem obleczony« [szyk 5:4] (8:1): O Pokorny Iezu/ ienżes dlá mnie cżlowieka grzeſſnégo w biálé odzienié oblecżon/ a iako ſſálony od Heroda naſmiéwán bytz rácżyles. OpecŻyw 122v, 122v; TarDuch [C4]; KrowObr 106, 106v; Mącz 52a; Y słyſzałem onego mężá oblecżonego wpłoćienne (odzienie) [virum indutum lineis]/ ktory (był) wzgorę wod (oney) rzeki BudBib Dan 12/7, Ez 10/2, Dan 12/6.

»w suknię obleczony« [szyk 2:1] (3): a ſam Iozef był obletzon wbyałą ſuknię a barzo ſwyatłą/ a płaſtz pawłotzny złotem wyſzywany przepaſał go HistJóz B4; Tunicatus – wſpodnią suknię oblieczoni. Calep 1093b, 766a.

»obleczony w szaty, szatą« = veste (a. vestibus) indutus PolAnt, Mącz; vestimentis indutus PolAnt, Vulg; vestimentis circumindutus PolAnt; amictus stolis, vestitus podere a. stolis Vulg [szyk 15:12] (26:1): myſlylysmy ze yeſth pan chrzeſczyanſki naſego zakonv, a on bil Tvrczin thelko wnaſze schathy obleczon LibLeg 6/190v; Ale coście wżdy byli wyſzli widźiéć? Człowiekali wmiękkié ſzaty obleczonego MurzNT Luc 7/25; Wezwał tedy krol Amáná do ſiebie/ ſpytał go co ma być wyrządzono mężowi ktorego krol chce w vcżciwośći mieć [...] ma być oblecżon w ſzátę krolewſką/ á koroną koronowan BielKron 115, 329; Sericatus, Vyedwabiony/ w yedwabną ſzátę obleczony. Mącz 386c, 34b, 285d; BudBib Lev 16/32, Ez 9/11, 10/6, 7, Zach 3/3; BudNT Apoc 1/13, 19/13; Chlamydatus – Wriczerską ſzatę oblieczoni. Calep 189b, 593b, 972a, 1008b, 1071b; A obroćiwſzy ſię vyźrzałem śiedm świeczników złotych: á w pośrzodku onych śiedmi świeczników złotych podobnego Synowi człowieczemu/ obleczonego w długą ſzátę/ y przepaſánego v pierśi páſem złotym. WujNT Apoc 1/13; Kto zwyćięży/ ták będzie obleczon w ſzáty białe/ y nie wymáżę imieniá iego z kśiąg żywotá WujNT Apoc 3/5, Matth 11/8, Luc 7/25, Apoc 4/4, s. 853, Apoc 7/13, 19/13.

»w zakonne szaty, w zakonny ubior obleczony (z ręki czyjej)« = który został zakonnikiem [szyk zmienny] (2:1): Názáiutrz przy mátce z modlitwámi zwycżáynymi/ oblecżoná ieſt w zakonne ſzáty SkarŻyw 224; Odelrykus [...] opuſzcżáiąc świát przyſzedł/ áby zręki iego w zakonne ſzáty był oblecżony SkarŻyw 293, 324.

»w ubior obleczony« (2): Znam ćię/ o zacny Krolu/ choćiaś bez korony/ Ani w rozny od inſzych vbior oblecżony KochDryas A2; Linteatus – W płotniani vbior obleczeni. Calep 606b.

»obleczony w ubior święty« = przyjęty do zakonu (1): [św. Bernardyn] wedle Ewánieliey y rády Chryſtuſowey/ przedawſzy wſzytkę máiętność ſwoię/ y rozdawſzy vbogim/ w Sennie oblecżony ieſt w vbior święty/ Anielſkiego Fránćiſzká SkarŻyw 461.

»obleczony w wory, wormi« = amicti saccis PolAnt, Vulg; operti in saccis PolAnt (4:2): BibRadz Is 37/2; RejAp 89v, 90v; krol Chyzkijáhu [...] posłał Eliakimá márſzałka/ y Sewnę piſárzá/ y ſtárſze ofiárowniki oblecżone w wory do Ezáiáſza proroka ſyná Amocowego BudBib 4.Reg 19/2; BudNT Apoc 11/3; Y dam dwiemá świádkom moim/ y prorokowáć będą tyśiąc dwieśćie y ſześćdźieśiąt dni/ obleczeni w wory. WujNT Apoc 11/3 [przekład tego samego tekstu RejAp 89v, 90v].

»w żałobę [= w żałobne odzienie] obleczony« (1): Pullatus – wzalobę oblieczoni. Calep [874]b.

Szereg: »obleczony i ubrany (a. przybrany)« (4): Kryſtus był w Purpurę ná pośmiech obletzon y vbran/ y wtym odzieniu/ od iednego do drugiego ſędziego wodzon. KrowObr 106v, 106 [2 r.], 106v.
W przen (4):

obleczony w co (3): [Apostołowie] ſą obleceni [!] w ſtoly białe to ieſt w onę zapłátę y w onę pociechę wiáry y niewinnośći ſwoiey RejAp 48; [Babilon] miáſto ono wielkie/ ktore było obleczone w biśior y w purpurę [amicta erat bysso et purpura] WujNT Apoc 18/16, s. 866.

obleczony czym (1): [Słońce] Iák oblubieniec obleczon z ſzczyrego Złotá vbiorem/ á wieniec z kámieni Koſztownych ſpráwion/ głowę mu promieni. SzarzRyt A3.

Przen (14):

obleczony czym (1): Bowiem obleczona ieſt chwałá wielmożnoſći twoiey zewſſech ſtron náſz pánie káżdem wyznawániem [Confessionem et decorem induisti amictus lumine sicut vestimento Vulg Ps 103/2] RejPs 151v.

a) O kimś, w kim zaszła lub zajdzie jakaś zmiana spowodowana otrzymaniem jakiejś cechy określonej dopełnieniem; indutus PolAnt, Vulg (13):

obleczony w co (4): Nyech w ſrogye poháńbyenye będą obleceni [!]/ Ci ludzye ták vporni á práwye ſſaleni/ Ktorzy przećiw mnye dźiwne rzecży wymyſláli LubPs I3v, Z2; Leop Iob 29/14; Potym woiował [Krystus] mocnie ná polu tego świátá/ á przez iednę dziewicę. Máryią/ był oblecżon w zbroię cżłowiecżeńſtwá. HistRzym 84.

obleczony czym (8): Ktorzy ćie nienawidzą/ będą oblecżeni háńbą [induentur confusione]: á przybytek niecnotliwych nie oſtoiſie. Leop Iob 8/22; Mieſzkáyćież wy tedy w mieśćie Ieruzálem/ áż będźiećie oblecżeni mocą z wyſokośći [induamini virtutem ex alto]. BibRadz Luc 24/49 [przekład tego samego tekstu RejPos]; RejPos 134v; BudNT Luc 24/49; CzechRozm 235v; CzechEp 209; iákożby mogł być rzeczon obleczony ſpráwiedliwośćią? WujNT 681, Luc 24/49.

Zwrot: »w Chrystusa być obleczony« = zostać chrześcijaninem (1): Corko moiá wierna w Chriſtuſie/ żeś ſie ochrzćiłá/ y w Chriſtuſá ieſteś obleczona/ Ten cię ſam wybáwić ma StryjKron 125.
Szereg: »obleczony być i odziać się« (1): Oblecżonem w ſpráwiedliwość y odziałem ſie nią iáko inym odzienim [Iustitia indutus sum et vestivi me sicut vestimento] Leop Iob 29/14.
a. Na który coś nałożono (1):
Wyrażenie: »węda w glistę obleczona« = wędka z przynętą: chłop głupi/ dla nędznego brzuchá/ Wpada w ćięſzką niewolą/ iáko w ſmołę muchá [...] Iáko rybá ná wędę w gliſtę oblecżoną. KlonWor 27.
2. Pokryty, powleczony warstwą czegoś; circumdatus Vulg; indutus PolAnt (11): [Ná dobrze ochędożony Koriánder/ ley ſprzodku dobrze wrzący cukier. Ale náoſtátku [...] ma tym lżey wrzeć/A to dla tego/ áby tym okręgleyſzy mogł być/ y więtſzych źiarn/ á tym gęśćiey oblecony [!]. SienHerb 527b.]

obleczony czym (4): Też ſlodkie Migdały ſą dobre ku iedzeniu/ thak w polewkach iako czukrem oblecżone FalZioł III 13a; Folliculare pars remi follicule tecta, Rękoyeść wyosłá skórą obleczona. Mącz 133c; KochMon 31; W lektykę go [króla] wſadzono złotem oblecżoną/ W ktorey śiedźiał y z dźiećmi/ y z pobocżną żoną. KmitaSpit C6v.

W przen (7):

obleczony w co (4): LubPs hh6; Ciáło moie oblecżone w robaki [Induta est car o mea vermibus] y w plugáſtwo z prochu/ ſkorá moiá popádáłá ſię áż mi obmierzłá. BudBib Iob 7/5. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »obleczony skorą, w skórę, ciałem, [płcią ciała]« = mający otrzymać, mieć ludzką postać (2:2:2): Bo iſćie wiem że Odkupićiel moy żyw ieſt/ á w oſtátecżny dzień że mam powſtháć z źiemie y záś oblecżon będę w ſkorę moię [rursum circumdabor pelle mea]/ y w ćiele moim oglądam Bogá. Leop Iob 19/26 [przekład tego samego tekstu BielKron, BialKaz]; BielKron 467v; BiałKaz D4v; Ale dáleko wſzytko podziwienie/ wſzytkę mowę y myſl náſzę przechodzi/ co nam iednorodny Syn/ Iezus zbáwićiel náſz/ vcżynił. ogień y duchá nam dáiąc/ ku pożywániu y napoiu/ nam ćiáłem oblecżonym: to ieſt ćiáło y krew ſwoię. SkarŻyw 120; GrabowSet Bv; [Sdrowas tisz gora wÿbrana gdzie wsehcchmocznoscz [!] oblezona [lege: obleczona] ÿest plczią cziala naſzego [o Matce Boskiej] TekstyPol 133].
Szereg: »obleczony, ociągniony« (1): Ciáło náſze w ſmrodliwy proch w ſpruchniáłość oblecżone W zeſchłą á iuż práwie w wątłą ſkorę ieſt ociągnione. LubPs hh6.
3. Otoczony; amictus Vulg (11):

obleczony czym (6): płod w zywocie lezy/ a wielą błonek bywa obleczon. FalZioł V 15v; Mącz 507b. Cf »niewiasta obleczona słońcem«.

W połączeniu szeregowym (1): Involucrum, Wſziſtko to czym nieco bywa obwiyano/ odziewano/ álbo obleczono/ odziecká/ błońká. Mącz 507b.

bibl. Wyrażenia: »niewiasta obleczona słońcem, w słońce« = mulier amicta sole Vulg (4:3): OpecŻyw 180, 186v; PatKaz III 132; Niewiaſthá oblecżona ſłońcem/ á mieſiąc był pod nogámi iey/ á ná głowie iey koroná ze dwánaſcie gwiazd RejAp 98v, CC2v; WujNT Apoc 12/1, s. 866.

»w obłok obleczony, obleczony obłokiem« (1:1): RejAp 83v; Y Widźiałem drugiego ániołá mocnego zſtępuiącego z niebá/ w obłok obleczonego [amictum nube] WujNT Apoc 10/1.

II. Włożony (o ubraniu) [na co] (1): Laena – Koſsulia na zwierchnie ſzati abo na zbroię oblieczoną. Calep 578a.

Synonimy: I. 1. odziany, okryty, ubrany, uszacony; 2. oblany, powleczony; 3. obtoczony, otoczony; II. włożony.

Cf 2. OBLEC

JB