« Poprzednie hasło: OBŁOŻONY | Następne hasło: OBŁOŻYĆ SIĘ » |
OBŁOŻYĆ (53) vb pf
Pierwsze o jasne. ◊ W imp: -łoż (12), -łóż (2); -łoż : -łóż SienLek (12:2). ◊ W pozostałych formach: -łoż-.
inf | obłoży |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | obłożył, jest obłożył | m pers | obłożyli |
n | subst | obłożyły |
imperativus | |
---|---|
sg | |
2 | obłoż |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | by obłożył |
inf obłożyć (15). ◊ fut 1 sg obłożę (1). ◊ 2 sg obłożysz (2). ◊ 3 sg obłoży (7). ◊ 1 pl obłożym (1). ◊ 2 pl obłożycie (1). ◊ 3 pl obłożą (1). ◊ praet 3 sg m obłożył (2), jest obłożył (1) LibMal. ◊ 3 pl m pers obłożyli (1). subst obłożyły (1). ◊ imp 2 sg obłoż (15). ◊ con 3 sg m by obłożył (2). ◊ part praet act obłożywszy (4).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.
obłożyć czym (11): [Jako działać race] Stłucż Sáletrę y węgle/ kęs żywice/ siárkę [...] Przyłożyć to do ſzypu/ á płotnem obłożyć/ Sćiągnąć dobrze nićiámi/ á w ſmole omocżyć BielSat N2v; laſká głogowa gdy iey przychędoży/ Nadobnie oſtrugawſzy koſtecżką obłoży/ Ochotnie z nią ſtáruſzek podrygáiąc chodzi RejZwierc 28v. Cf obłożyć co czym.
obłożyć co czym (9): OpecŻyw 149v; Alexander/ przykazał rycerzom áby ſniey [z trzciny] czynili łodki/ á obłożywſzy ie skorámi/ áby w nich onę rzekę przeiezdzili [ut facerent naviculas ex ipsis arundinibus et coriis appositis transmearent]. HistAl M2v; Leop Ex 25/24; RejFig Bb6; BielKron 33; BielSpr 68v; LatHar 735; Pánie/ zániechay iey [figi] y ná ten rok/ áż ią okopam y obłożę gnoiem [fodiam circa et mittam stercora]: owa ſnać da owoc WujNT Luc 13/8; A było naczynie poſtáwione octu pełne: A oni gębkę pełnę octu/ obłożywſzy Izopem [hysopo circumponentes] podáli do vſt iego. WujNT 2.Ioann 19/29.
W charakterystycznych połączeniach: obłożyć gnojem, (h)izopem (3), jajcy, kosteczką, listwą złotą, płotnem, skorami, ziemią, złotem.
»pięścią obłożyć« (1): Zathym po ſchygy pyąſzczya then ze yezyk yeſth go oblozyl LibMal 1554/187v.
obłożyć około czego (1): FalZioł I 144a cf obłożyć na co.
obłożyć co (21): Theż grzankami z rżanego chleba głowę obłożyć/ wyciąga parę z głowy y bolenie odeymuie. FalZioł V 75v; Też kto ma bolącze á cżyrwone kroſty/ tho ieſt ſwierzb/ Fijołki vwarzone w wodzie/ á tim obłoż kroſty: vznaſz pomocz. FalZioł I 150a, I 151d, III 30b [2 r.]; RejWiz 79v; Weźmi lipoſoku Arábſkiego/ rozetrzy ie z oliwą/ wſyṕże w to prochu z łáyná wołowego/ á to rozmázawſzy ná chuſtkę ogorzelinę ná noc obłoż SienLek 80, 81v, 82, 121v, 132v, 134v (8); Oczko 31v, 32. Cf Zwroty.
obłożyć na co (1): Layno wilcże boleſć trzew lecży/ á zwłaſzcża tę niemocz ktorą zową kolika/ á tho gdy ie wypije ſcżym kolwiek/ albo ie winem roſpuſcić, á na brzuch y około brzucha obłożyć FalZioł I 144a.
Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Też gdy by pierſi białey głowie chciały owrzodzieć/ á kiedyby ſie iuż cżyrwonoſć vkhazała z gorącoſcią/ zmieſzać paięcżynę z rożanym oleykiem á tym obłożyć. FalZioł I 149c; Gdy kogo z ije [!] pies, albo ſmok morzki/ thakieſz obłożyć niemi: nie dopuſzcża iadu. FalZioł IV 30c.
W charakterystycznych połączeniach: obłożyć brzuch (na brzuch i około brzucha) (2), członek tajemny, czoło i skroni, gardło, głowę, krosty, miestca pryszczywe, nogę (2), ogorzelinę, piersi (2), puchlinę (2), pulsy na skroniach, skroni, szyję, zołzy, żywot; obłożyć błotem, grzankami, listem grzybieniowym, łajnem skotowym, tłuczonymi rakami, wodką rożaną.
»obłożyć maścią [co]« (1): Gdy koń nogę wytknie álbo wywinie Náćięgni nogę wywinioną záś iáko byłá/ á onę puchlinę y náruſzenie ſtáwu/ obłóż thą máśćią SienLek 174.
»plastrem obłożyć [co]« (1): Też gdy by plaſtrem ſtego ziela obłożył pierſi białey głowie tedy iey mleko odeymie. FalZioł I 34d.
»z przodku i z zadku obłożyć« (1): SienLek 117 cf lekarstwem obłożyć«.
»zielem obłożyć [co]« (3): FalZioł I 34d; Albo náwarz w wodźie pokrzyw [...] potym onę iuchę piy/ á źielem co w niey wrzáło żywot obłoż/ tym żołądek bes ſzkody y ćięſzkośći wyczyśćiſz. SienLek 96, 139v.
Synonimy: 1. okryć, pokryć; b. obciążyć; 2. oddać, wrocić.
Formacje współrdzenne cf ŁOŻYĆ.
JB