Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OCIĄŻAĆ SIĘ]

Następne hasło: OCIĄŻAN »

OCIĄŻAŁY (10) part praet act

ociążały (5), ociężały (5); ociążały RejZwierz (2), RejPos (2), GrochKal; ociężały Mącz (2) Oczko, LatHar, SkarKazSej.

o oraz a jasne.

comp (1) ociążalszy.

Fleksja

sg
m	N	ociężały, ociążalszy	f	N		n	N	ociążałé
	G			G			G	ociężał(e)go
	D	ociężał(e)mu		D			D
	I			I	ociążałą		I

pl
A	subst	ociążał(e)

sg m N ociężały, ociążalszy (4). ◊ D ociężał(e)mu (1). ◊ f I ociążałą (1). ◊ n N ociążałé (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G ociężał(e)go (1). ◊ pl A subst ociążał(e) (1).

Sł stp brak, Cn: ociężały, Linde XVI(XVIII) – XVIII w. s.v. ociążeć.

Znaczenia

1. Ciężki (5)
- Przen (1)
- a. Przepełniony (3)
  - Przen (2)
  - α. O organizmie (1)
- b. O kobiecie: będąca w ciąży (1)
2. Ciążący, stanowiący ciężar, przen (1)
3. Powolny, gnuśny; zmęczony (4)
- Przen (1)

1. Ciężki; gravatus, gravis Cn (5):

Przen (1):

W przeciwstawieniu: »lekki ... ociążały« (1): Cżás przyſzły á marna śmierć/ káżdego obudzi. Ciáło lżeyſze a vmyſł ociążálſzy będzye/ Bo iuż muśi rozmyſláć przyſzłe rzecży wſzędzie. RejZwierz 22v.

a. Przepełniony (3):

Przen (2):

Wyrażenia: »ociążałe [= przepełnione żalem] serce« (1): A iego płáċżu nie mogły nicżyie Słowá vſkromić: bowiem oćiążáłe Serce/ nie záraz ná pociechę dbáłe. GrochKal 8.

»ociężały w złości« = zacięty, trwający w złym (1): Biádá/ práwi/ narodowi grzeſznemu/ ludowi ociężáłemu w złości [populo gravi iniquitate Vulg Is 1/4] SkarKazSej 703a.

α. O organizmie (1):

W połączeniu szeregowym (1): co ſle więc okaże/ kiedy ćiáło pełné plugaſtw/ odęté/ nátkáné/ oćiężáłé/ á z dobréy woléy lecącé á vpadáiącé Oczko 12v.

b. O kobiecie: będąca w ciąży (1): Tákże dopirko on vbogi ſtárzec [św. Józef] muſiał iść/ ácż z wielką trudnoſcią/ y z oną ociążáłą pánienką/ ktora byłá porucżona w opiekę iemu. RejPos 18v.

2. Ciążący, stanowiący ciężar, przen (1): A ſpráwiwſzy tháką myſl á tákie ſerce w ſobie/ złożywſzy z niego ony ociążáłe ſproſnośći rozlicżnych á rozmáithych złośćiwych myſli iego/ iuż beſpiecżnie możeſz záwołáć do Bogá Oycá ſwego niebieſkiego RejPos 202.

3. Powolny, gnuśny; zmęczony; fracidus, torpidus Mącz; tardus Cn (4): GWilhelmus Angielſki krol/ będąc ociążáły/ Chciał też iuż odpocżynąć RejZwierz 22; Fracidus, Ociężały/ Nárażonego zdrowia/ śiwy/ nápoły zgniły/ gnuśny. Mącz 135c, 459a.

Przen (1): Powſtánieſz nákoniec z oćiężáłego leniſtwá twego LatHar 259.

Synonimy: 1. ciężki, ważny; 3. ciężki, gnuśny, ospały, zgniły.

Cf OBCIĘŻAŁY, OCIĄŻAĆ, OCIĄŻONY