[zaloguj się]
[pdf]

OCIĄŻONY (41) part praet pass pf

ociążony (41), [ociężon].

ociążony (35), ociążon (6).

Pierwsze o jasne; formy złożone oraz niezłożone m oraz n z tekstów nie oznaczających ó; w formie niezlożonej f o jasne.

Fleksja
sg
mNociążon, ociążon fNociążonå, ociążona nNociążon(e), ociążono
Gociążon(e)go G Gociążon(e)go
Dociążon(e)mu D D
A A Aociążon(e)
Vociążony V V
pl
N m pers ociąż(e)ni
subst ociążon(e)
A subst ociążon(e)

sg m N ociążony (4), ociążon (4); ~ (attrib) ociążony (1); ~ (praed) ociążony (3), ociążon (4); ociążon RejZwierc.; ociążony: ociążon RejPos (3:3). ◊ G ociążon(e)go (3). ◊ D ociążon(e)mu (1). ◊ V ociążony (1). ◊ f N ociążonå (3), ociążona (1); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -å RejPos (2), -a (1) SarnStat. ◊ n N ociążon(e) (5), ociążono (1); ~ (attrib) -(e) (2); ~ (praed) -(e) (3) LubPs, RejPos, BudBib, -o (1) RejPs. ◊ G ociążon(e)go (2). ◊ A ociążon(e) (2). ◊ pl N m pers ociąż(e)ni (8). subst ociążon(e) (5). ◊ A subst ociążon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: ociążony od kogo (1).

Sł stp s.v. ociążyć, Cn brak, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. ociężać.

1. Noszący jakiś ciężar; gravatus PolAnt, Vulg; gravis PolAnt; oneratus Vulg (29): [aby towarów żadnych z sobą nie brali [...], a to, żeby galera ociężona nie była RadzPodróż 223.]
Przen (27): A vrzędem żadnym ziemſkim nigdy ſie niechciał páráć/ powiedał iż w zátrudnionym żywocie dwá co naſláchetnieyſze klenothy ociążone być muſzą/ Wolność á Sumnienie RejZwierc Aaa.

ociążony czym (1): Toć then [baranek] miał być wypuſzcżon á wygnan ná thę okrutną puſzcżą tego złoſliwego narodu ludzkiego/ ociążony grzechy á złoſciámi náſzemi. RejPos 103.

a) O grzechu [w tym: czym (17)] (20): Biádá narodowi grzeſzącemu/ ludowi oćiążonemu złosćią BibRadz Is 1/4, Luc 21/34; Iáką tám zázdroſcią będzie ociążon on nieſláchetny cżárt/ iż cżłowiek będąc wiernym Pánu ſwemu/ [...] poydzie przed ocżymá iego poſiadáć onego błogoſłáwionego mieyſczá iego/ s ktorego on był márnie zráżon prze niewierność ſwoię. RejPos [136]; Pilnie ſie ſtrzeżcie áby ſercá wáſze ociążone nie były obżárſthwem á pijańſtwem? RejPosWstaw 44.

W porównaniu (1): Tákże też to ciáło twoie ktore teraz ieſt nie inácżey iedno iáko gliná grzechem ociążone/ [...] wyleći nie inácżey iedno iáko ptaſzek á iáko promień ſłonecżny z grobu ſwoiego RejPos 109.

Wyrażenia: »grzechem (a. wielkością grzechow, a. srogościami grzechow) ociążony« [szyk 8:4] (12): Iáko ociążone ſumnienie wielkoſcią grzechow w nieznoſney żałośći ieſt LubPs L4 marg, B4, L3v marg, X3 marg, Y4; A żadnego cżłeka s tego nie wyymuie/ [...] iżby tym grzechem nie był ociążon RejPos 129v, 49, 64, 109, 119v, [136], 183.

»ociążone sumnienie« [szyk 3:3] (6): Kthoremi [złościami] gdy bywa ſumnienie ociążone/ iuż ſie záwżdy trwoży przed potępieniem ſwoim. LubPs B4v, B4, L4 marg; RejPos 89, 119v; Ci pothym zá ſkarániem Bożym á zá ſrogoſcią ſumnienia ociążonego/ ſámi ſie potym ku onemu fałſzowi przyználi RejZwierc 202.

Szereg: »nędzny a ociążony« (2): A ták ty nędzny á ociążony cżłowiecże/ gdy obacżyſz ociążone grzechem ſumnienie ſwoie/ [...] pytay ſie pilno o Pánu ſwoim/ y o miłoſierdzyu iego RejPos 119v, 89.
b) O śnie (2):
Fraza: »oczy [czyje] były ociążone« = ktoś był zmęczony (1): A wroćiwſzy ſię/ nàlazł ie zaſię ſpiące/ bo oczy ich były ociążone [erant enim oculi eorum gravati] BibRadz Mar 14/40.
Wyrażenie: »snem ociążony« (1): A Piotr y ći co byli z nim/ ſnem oćiążeni byli [gravati erant somno]. WujNT Luc 9/32.
c) O starości [czym] (1): A ták owſzem cżłowiek ktory iuż ku ſwym poććiwym á ſzedziwym látom przyſzedł/ á iż iuż ieſth nieiáko imi ociążon/ á cżegoż ſie iuż inſzego [niż śmierci] ma nádziewáć? RejZwierc 166v.
d) Nadmiernie zajęty niepotrzebnymi sprawami [czym] (2):
Wyrażenie: »ociążony sprawami świata tego« (2): w ktorey [ewangelii] nam dwá ſtany iáko źwierciádłá poſtáwić racżył: ſtan ociążonego bogacżá ſpráwámi ſwiátá tego/ [...] á ſtan nędznego człowieká RejPos 161, 57v.
Szereg: »obłożony a ociążony« (1): iż thym záwżdy trudniey poznáć to dzieciątko/ nam iáwnie przynieſione á ofiárowane w pośrzodek nas [...]/ ktorzy ſą obłożeni á ociążeni ſpráwámi ſwiáthá tego RejPos 57v.
a. O kobiecie: będąca w ciąży (2): Nie ſzły też zá nią [za Maryją idącą do Betlejem] wozy/ niewiele też s ſobą zánieść mogłá/ iáko ociążona RejPos 19, 18v.
2. Ciężki, stanowiący obciążenie; przen (1): Kiedy ſerce pocżćiwe ma myſi onę cżyſtą/ [...] Wolną od wſzech márnych ſpraw ſwiátá omylnego/ A iż nie ma ná ſobye nic ociążonego. RejWiz 62v.
3. Uciśniony, udręczony, znoszący dolegliwości, pokrzywdzony (11): [Psalm] zámyka w ſobie ſtany ludzkie [...]: Iáko ſą vbodzy tułáiący ſie [...]. Drudzy głód y niedoſtátek ćirpiący. Drudzy od okrutnikow ſwieckich y duchownych ociążeni. LubPs Y4; Podźcieſz do mnie wſzyſcy ktorzy prácuiecie á ieſteſcie ociążeni [onerati estis Vulg Matth 11/28]/ á ia was ochłodzę. RejPos 313; [ieſly by niektori opath dla vielkiego vboſztwa bel oczięzon. StatNorb 347].

ciążony czym (7): LubPs Y4; iż iuż thám [w niebie] ſam w pokoiu/ á żadnemi prácámi áni trudnoſciámi nie ſą oczążeni [!] RejAp 168v; (marg) Iż Pan miał odmienic ſprawi ſtarego zakonu. (—) Abowiem widzyał iż narod ludzki ták ociążony zakonem záwżdy miał być w rozgniewániu iego RejPos 32v, 10; BudBib Eccli 3/28; CzechRozm 204; IZ ſie ſkárżyli Poſłowie Ziemſcy/ żeby Szláchtá [...] byłá oćiążoná przedawániém ſoli Pruſkiéy SarnStat 389.

Szereg: »ociążon i udręczon« (1): A ná koniec ták był ná tey puſzcży ociążon y vdręcżon/ iż iuż ono cżłowiecżeńſthwo niewinne/ wiſząc ná onym ſrogim drzewie krzyżowym/ wytrwáć nie mogło RejPos 103.
W przen (2):
Fraza: »ociążono(-e) jest (będzie) serce« [szyk zmienny] (2): A ſnadz to ieſt ieſſcze ćięſſa ráná ná duſſy moiey/ iż ſie niemogę záprzeć wſtydliwych wyſtępkow ſwoich bo oćiążono ieſt ſerce moye ile kroć ie widzę wſpomináiąc przed ſobą. RejPs 58; Serce zátwárdziáłe będzie oćiążone pracámi [Cor durum gravabitur laboribus] BudBib Eccli 3/28.

Synonimy: 3. uciśniony, udręczony.

Cf OBCIĄŻONY, OCIĄŻAŁY, OCIĄŻYĆ

MC