[zaloguj się]
[pdf]

1. OCIEC (11316) sb m

ociec (10625), ojciec (192), otciec (6), occiec (1), hojciec (7), [(kaszub.) ojc, wojciec], ociec a. ojciec (448), ociec a. otciec (42), hociec a. hojciec (1); ojciec LibMal, GroicPorz (40), KochEpitCath (3), KochMuza, KochWz (3), KochMRot (3), KochPieś (12), PudłFr (4), GórnTroas (40), KochFrag (10), KochAp, OrzJan (13), JanNKar (4), GosłCast (3); otciec KlerWes; ociec a. otciec WrobŻołt (41), WróbŻołtGlab; hociec a. hojciec ZapWar, ociec:ojciec KochPs (2:1), ZawJeft (1:3), SarnStat (1:46), SiebRozmyśl (1:3); ociec : ojciec : hojciec ZapWar (30:1:1); ociec : otciec : occiec WróbŻołt (7:5:1). [Za postaci wątpliwe uznano tematy przypadków zależnych z tekstów, w których nie ma zaświadczonej pewnej odmianki lub występują dwie albo trzy pewne odmianki. Tematy przypadków zależnych z tekstów, gdzie występuje jedna pewna odmianka, zostały do niej zaliczone].

W N oraz w V sg: -ec (2584), -eć (26); -eć ConPiotr; -ec: -eć RejJóz (12:1), SeklKat (15:4), MurzHist (1:1), MurzNT (22:2), OrzRozm (6:1), BielKron (182:1), Mącz (44:6), BiałKat (36:1), KuczbKat (13:1), WujJudConſ (3:2), SkarŻyw (111:1), CzechEp (120:3), NiemObr (43:1). ◊ Tematy przypadków zależnych: ojc- (8355), ojtc- (222), otc- (42), occ- (9), occ- a. oćc- (78); ojtc- OpecŻywList, OpecŻywSandR (3); otc- GlabGad WróbŻołtGlab; occ- a. oćc- ZapWar (2), PowUrb (12), PatKaz I (5), PatKaz II (55), PatKaz III (4); ojtc- : otc- : ojc- OpecŻyw (217:6:2); ojc- : otc- : ojtc- MiechGlab (4:1:1); otc- : occ- WrobŻołt (33:8); ojc- : occ- LubPs (50:1).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl du
N ociec, ojciec, hojciec, otciec ojcowie, ojtcowie, occowie, otcowie
G ojca, occa, ojtca, otca ojców, ojtców, occów, otców
D ojcu, ojtcu, occu, otcu, ojcowi, ojtcowi, ojcewi ojcom, ojtcom, otcom, occom, ojcum
A ojca, ojtca, occa, otca ojce, ojtce, otce, occe ojcu
I ojc(e)m, ojtc(e)m, occ(e)m, otc(e)m, oc(e)m ojcy, ojtcy, occy, ojcami, ojcmi
L ojcu, ojtcu, occu, hojcu ojcach, otcach, ojcoch, occoch
V ojcze, ojtcze, otce, occe, ociec ojcowie, ojtcowie
inne sg A a. G - ojca, ojtca, otca

sg N ociec (2506), ojciec (92), hojciec (1), otciec (6); ojciec KochEpitCath (2), KochMuza, KochWz (3), KochMRot (2), KochPieś (3), PudłFr, GórnTroas (16), KochFrag (2), KochAp, OrzJan (3), JanNKar (2), GosłCast; otciec KlerWes; ociec : ojciec LibMal (6:1), KochPs (2:1), ZawJeft (1:3), SarnStat (1:46), SiebRozmyśl (1:3); ociec: otciec WrobŻołt (7:5); ociec: ojciec: hojciec ZapWar (30:1:1). ◊ G ojca, occa, ojtca, otca (2969). ◊ D ojcu, ojtcu, occu, otcu (988), ojcowi, ojtcowi (48), ojcewi (6), skrót (5); -owi Diar, UstPraw (2), StryjKron (2), KołakCath; -u:-owi OpecŻyw (57:2), HistJóz (8:1), SeklWyzn (1:1), KromRozm III (1:2), BielKom (1:2), GliczKsiąż (1:9), BibRadz (23: 1), BielKron (57:7), GrzegRóżn (11:3), SarnUzn (4:1) HistLan (16:1), BudBib (10:4), BudNT (7:1), CzechRozm (28: 1), CzechEp (74:2), ZewJeft (1:1), GórnTroas (6:2), GrabowSet (3:1), WujNT (64:1), SarnStat (3:4), SkarKaz (11:1); -u : -ewi ZapKościer (2:6). ◊ A ojca, ojtca, occa, otca (965). ◊ A a. G ojca, ojtca, otca (132). ◊ I ojc(e)m, ojtc(e)m, occ(e)m, otc(e)m, oc(e)m (956). ◊ L ojcu, ojtcu, occu, hojcu (302). ◊ V ojcze, ojtcze, otce, occe (878), ociec (5); ojcze:ociec PowUrb (5:1), OpecŻyw (52:1), TarDuch (5:1), WrobŻołt (9:1), RejZwierc (1:1); ~ -e (72), -é (1), -(e) (805); -e : -é OpecŻyw (51:1). ◊ pl N ojcowie, ojtcowie, occowie, otcowie (456). ◊ G ojców, ojtców, occów, otców (555); -ów (22), -ow (6) OpecŻyw (5), OpecŻywSandR, -(o)w (527). ◊ D ojcom, ojtcom, otcom, occom (147), ojcum MurzNT (2); -om OpecŻyw (6), -óm (1) SiebRozmyśl, -(o)m (140). ◊ A ojce, ojtce, otce, occe (109). ◊ I ojcy, ojtcy, occy (101), ojcami (45), ojcmi (1); -y ZapWar, OpecŻyw (3), PatKaz II (2), FalZioł, RejRozpr, LubPs (2), RejZwierz, BibRadz (24), BielKron (10), GrzegRóżn, HistRzym, RejPos, KochMon, WujJud, RejPosRozpr (2), SkarŻyw (8), ReszPrz, ArtKanc, JanNKarGórn, SkarKaz, SkarKazSej; -ami GliczKsiąż, KrowObr (2), KwiatKsiąż (2), Strum, CzechRozm (9), StryjKron, CzechEp (14), KlonŻal, LatHar, WysKaz; -mi SarnStat; -y : -ami Leop (11:1), KuczbKat (3:4), BudBib 11:1), ModrzBaz (1:1), NiemObr (6:2), WujNT (4:3). ◊ L ojcach, otcach (21), ojcoch, occoch (3) PatKaz II, BibRadz (2); -ach (8), -åch (7), -(a)ch (6); -ach CzechRozm, ModrzBaz, SkarJedn, CzechEp, SarnStat, PowodPr; -åch GliczKsiąż, GórnDworz, KuczbKat (2), BudBib, StryjKron; -ach : -åch Leop (1:1), SkarŻyw (1:1). ◊ V ojcowie, ojtcowie (14), ojcy (1); -owie : -y PaprUp (1:1). ◊ du A [cum nm] ojcu (2) CzechRozm 153v [2 r.].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
1. Istota płci męskiej mająca dziecko (w odniesieniu do tego dziecka); pater Murm, Mymer1, Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, Cn; genitor HistAl PolAnt, Mącz, Calep, JanStat, JanPrzyw; parens Mącz, Modrz, Calag, JanStat, JanPrzyw; abba Mącz, Calep, Cn; procreator Mącz; progenitor JanPrzyw (3886):
a. O mężczyźnie [w tym: czyj: pron pross (1375), G sb (170), ai poss (79), N sb (6)] (3874): yako tho yesth polvloczek dasyowsky kthory kvpyl oczyecz moy szstryyem moyem Czeslavem ZapWar 1505 nr 1969, 1503 nr 1943, 1505 nr 1969, 1507 nr 1984, nr 1985 [2 r.], 1508 nr 2040 [4 r.] (50); March1 A2; BierEz Hv [3 r.], I4 [2 r.], K4, M2, R (10); OpecŻyw 12v, 74v, 121, 121v [3 r.]; PatKaz II 44, 44v, 65v, 72v, 75v; PatKaz III 131; Pupillus dicitur qui non habet patrem. Eyn kint das kein vater nicht hat. Syrotá bez oycá. Murm 170, 165; Mymer1 38; HistJóz Av [3 r.], A2 [2 r.], A2v [2 r.], B3, B4v (50); KlerPow 11 [3 r.]; TarDuch B2v, D4; kto ieſt vcżonym á mądroſcią obdarzony, tego chwal bądz ſthary albo młody, bo tego niema od oycza dziedzicżnego BielŻyw 93, 24, 28, 64, 85, 86 (17); GlabGad A3; MiechGlab 48, 65 [2 r.], 69, 74; LibLeg 7/68, 68v [3 r.], 10/58v, 69 [2 r.], 95 [2 r.] (31); March3 T6v, V8v; WróbŻołtGlab A3; ComCrac 16 [3 r.]; LibMal 1543/74v, 77v, 1544/81v, 1545/97v, 104v [2 r.] (14); ConPiotr 32v [3 r.]; RejJóz A4v, A7v, A8v [3 r.], B2v, B3 (46); SeklKat A4v, H3v, Y2; RejKup d7, 17v [2 r.], N; HistAl A8v, B, B2v, B3v, B4 (15); MurzNT Matth 2/22, k. 46, Mar 1/20, Luc 15/12 [2 r.], 17; Diar 27, 36, 42, 61, 65, 91; DiarDop 113; BielKom kt, nlb 4, 5 [3 r.], 8, B [2 r.] (21); Bog przemyſli y ſtworzy cżłowyeká/ ocyec go będzye myał/ á náucżycyel da mu rozum y ćwicżenye cżłowiecżeńſtwu przywoite GliczKsiąż N8, A3 [2 r.], B [2 r.], Bv [2 r.], B2 [2 r.], B2v (159); LubPs B2v, gg2v, gg4, hh5; GroicPorz bv, 14v [2 r.], m, ee3 [2 r.], ff (17); KrowObr 31 [2 r.], 62, 156, 238v; RejWiz 72v, 88, 90 [2 r.], 155, Cc7v; Leop Gen 22/6, 7, 26/15, 18 [2 r.], 24 (82); A ieſliby długi máłe po oicu zoſtáły/ tákowe brát co imienie trzyma ma zápłaćić z czynſzow y z inſzych dochodow UstPraw B4, B3 [7 r.], B3v [10 r.], B4 [2 r.], B4v, D3 (29); RejFig Dd8v [2 r.]; RejZwierz 4v, 29, 29v, 30v, 45v (8); Synowie tedy Noego ktorzy wyſzli z Archy byli/ Sem/ Chám/ y Iaphet/ á Chám był oycem Chánáán [pater Chenahan]. BibRadz Gen 9/18, I 3a marg, Gen 9/22, 23 [2 r.], 26, 11 arg (137); OrzRozm D2v, L4, Q3, R4v, V3; BielKron 3v, 4, 6 [2 r.], 7, 10 (368); záwżdy kto ieſt Oycem/ muśi mieć Syná/ á okrom Syná nie może być Oycem. GrzegRóżn Dv; KochSat B3v; KwiatKsiąż F2v, M3v, N [3 r.], O4v; Abba, Syriaca dictio, Latine, Pater, Ociec. Mącz 1c; Procreator, Płodźiciel/ Ociec. Mącz 67c; Prosocer, Swiekrów/ Cieściów ociec. Mącz 398a, 2d, 5b, 18c, 19d, 22a (83); OrzQuin D3v, P3, P3v [4 r.], P4; Prot C3 [2 r.], E; SarnUzn H4v; A przeto/ częſto bywa Syn Oycu w obyczáioch podobien/ á Dźiewka Máthce. SienLek 30v; RejAp 186v; GórnDworz B8, F6v, G5v, H5, O6v (24); GrzepGeom L; HistRzym 3 [3 r.], 4, 4v [4 r.], 5 [5 r.], 5v [3 r.] (85); wierny á miłosćiwj ociec/ záwżdy co nazacnieyſze rzecży oddawa á odkázuie dzyatkom ſwoim RejPos 87v, 18v [2 r.], 19, 25v, 31v, 50 (40); BiałKat 18v [2 r.], 183v, 223v; BielSat D4; HistLan A3v, A4v, B2, B4 [2 r.], B4v [3 r.] (39); KuczbKat 60, 309, 310 [5 r.]; RejZwierc 6, 10v [2 r.], 13, 34 [3 r.], 45 [2 r.] (30); BielSpr 45v; KochMon 25; WujJud 16v; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw 41v [2 r.], [414], [414]v; BudBib cv [2 r.], Gen 11/27, 29 [2 r.], 22/7 [2 r.], 29/9 (133); HistHel D, D2v; MycPrz I B2v; WierKróc A3; BiałKaz D2v, I2, I4; BudNT przedm a5, Matth 2/22, 4/21, 22, Luc 1/28 [32] (14); StryjWjaz A2; CzechRozm 45, 48, 108v, 109v, 136 (32); PaprPan A4, D2v [2 r.], H4v [2 r.], I, M (19); ModrzBaz 11v, 14 [2 r.], 14v [2 r.], 19v, 20 (17); SkarJedn A6v, 59, 117, 250, 258 [2 r.], 272; KochOdpr B4 [2 r.], B4v, D2 [2 r.]; Calag 119b, 489b; KochPs 115, 168; SkarŻyw 13 [6 r.], 14 [4 r.], 15 [9 r.], 16, 28 (185); Gdze theſz ten zyn Maczy przet prawyem naſzym slubował y smalſzonką swoyą leną chowacz poczywyę do yego smyerczy Oycza swego. ZapKościer 1587/69, 1581/24, 1582/27v, 1584/52v [2 r.], 53 [5 r.], 1585/57 (29); KochTr 2, 5 [2 r.], 8, 9, 11 (8); StryjKron A3v, 6 [3 r.], 51, 100, 125 (36); CzechEp 83, 168 [2 r.], 169, 222, 263 (13); KochJez A2v [5 r.], A4, B4, B4v [2 r.]; BYłem oycem niedawno/ dźiś niemam nikogo/ Coby mię ták zwał KochFr 37, 34, 80; KochEpitCat 111; KlonŻal C4; KochDz 108; KochMuza 28; KochSz A2v; KochWz 137; KochMRot A3v [2 r.]; ReszPrz 97; WerGośc 221, 241, 248, 256 [2 r.]; WerKaz 299; BielSen 3; KochPieś 3, 7, 8, 12, 27 (9); KochTarn 73 [3 r.], 75, 77, 79; PudłFr 32, 61, 62; ArtKanc R17v; BielRozm 30; GórnRozm C4v [2 r.], D4v, Ev, E3, F3v [4 r.], I3; Docżekałeś iuż Oycże poćiechy niemáłey/ Iżeś ſyná oglądał ná wyſokiem tronie KmitaPsal A3; KochProp 6, 12, 15; PaprUp B2 [2 r.], B3, C4v, Fv, G3v, H2; ZawJeft 8, 20 [2 r.], 21 [2 r.], 22 [3 r.], 23 (19); ActReg 24, 130 [2 r.], 157; Agnati – Powinnowaczy z przodkow od oicza pochodząci. Calep 44a; Atavus – Propredźiadow ocziec w czwarhim [!] pokoleniu. Calep 109a; Genitor – Ocziec, ten ktori vrodzieł. Calep 455a, 3a, 758a, 761b, 762a [2 r.], [850]a; GostGosp 38; GrochKal 5, 6, 8, 9 [2 r.], 10; Phil E4, M2, O3, O4 [3 r.]; GórnTroas 6, 18, 20 [3 r.], 21 [4 r.] 22, 24 (39); GrabowSet M2v, Nv; KochAp 9; KochFrag 21, 28, 30, 43, 44, 50; OrzJan 26, 74, 77, 116, 117; Miłuie dobryſyn [!] oycá/ y w ten cżás/ kiedy mu nic nie dáie/ álbo go też gromi/ y karze. LatHar 248, ++2, ++5, ++6, 3, 45 (13); KołakCath A4, A4v, B, Bv, B2v, C2; RybGęśli B2, C, Cv; WujNT przedm 32, s. 3 [2 r.], 4, Matth 2/22, 4/21 (55); Krol Sálomon Oycu ſwemu Dawidowi pogrzeb vcżynił bárzo znamienity WysKaz 43, 43; MACOCHA, nouerca: oycá mégo żóná. SarnStat 599, 9, 11 [3 r.], 12 [4 r.], 13 [2 r.], 54 [2 r.] (115); cżego [ćwiczenia się w rzeczach rycerskich] káżdy ociec ſwemu ſynowi życży GrabPospR K4v; KlonKr A2v, A3, B3v, C4v; KmitaSpit A4v; PowodPr 10, 43, 75; Co v oycá vſłyſzą y vyrzą to rádźi dźieći czynią. SkarKaz 420b, 2b [3 r.], 44a [5 r.], 44b [3 r.], 241a, 245a (31); CiekPotr 12, 13, 14, 19, 20 (39); CzahTr L3v; GosłCast 9, 20, 45; PaxLiz B [2 r.], D3v, E4v; SkarKazSej 668b [2 r.], 687a, 692a, 698b, 706b; SapEpit A4, B [2 r.], Bv, B4v; A Oćiec iuż ná zmyſłách ſzwánkował y w mowie. KlonWor 70, 38, 60 [2 r.], 61, 63 [2 r.], 65 (12); PudłDydo B2v, B3v, B4v [2 r.]; ZbylPrzyg B; SzarzRyt B4v, D2, D3.

W połączeniach szeregowych (69): OpecŻyw 6v [2 r.], 147v; ZapWar 1528 nr 2459; RejJóz A6v; LibLeg 11/165; [w jednym domu] oćyec z ſynem álbo źyęćyem/ mátká z dźyewką/ brát z brátem/ żoná z mężem ſye nyezgadza. KromRozm I Gv; MurzHist S; BielKom B; GroicPorz ffv, ff4v, 112v; KrowObr 31v, 140, 140v [3 r.], 141 [2 r.]; Leop Num 6/7, Lac 14/26; inney wiáry nieumiem/ áni vmieć chcę/ iedno tę ktora ieſt wſzędźie: á w ktorey Dźiad/ Prádźiad/ y Oćiec moy vmárł OrzList d4v, d4v; UstPraw B4; [Krystus] roſkázuie opuśćić oycá/ mátkę żonę/ y dźieći dla imienia ſwego. BibRadz I 108c marg, Ier 16/3, Ez 44/25; BielKron 36v, 47, 52, 58, 60, 180, 259; GórnDworz Z2, Z2v, Z6v, Mm4; HistRzym 6v; WujJud A7; BiałKaz D2v; ModrzBaz 84v; SkarJedn 20; ZapKościer 1582/33; StryjKron 722; CzechEp 21; NiemObr 8, 11; KochFr 116; ReszPrz 96; BielRozm 7; GórnRozm A4; KochWr 35; PaprUp I4; GrochKal 21; dźiad/ prádźiad/ oyćiec/ ináczéy żyli/ y w krześćiánſkiéy wierze vmárli OrzJan 35, 115; WujNT Matth 19/29, Mar 10/29, s. 164, Col 3 arg, 1.Ioann 2/13; WysKaz 43; SarnStat 595, 609, 1172 [2 r.]; SkarKaz 245b; CiekPotr 48.

W porównaniach (111): OpecŻyw 54, 171; RejPs 97v, 150v; LibMal 1544/91, 1551/164v; SeklKat Sv; RejKup o3; HistAl G; KromRozm I B2; MurzHist 13; náucżycyele ſą by oycowye właſni/ á to nye cyał ále rozumu. GliczKsiąż N8v, F7, N5v, N7; LubPs A4v, X2, X4v [2 r.]; GroicPorz Bv; Leop Sap 11/11, 3.Mach 7/5; Abowiem kogo Pan miłuie tego karze/ á iako oćiec [veluti pater] ktory bárzo ſyńá miłuie. BibRadz Prov 3/12, Sap 11/11, 1. Thess 2/11; OrzRozm D3, D3v; BielKron 45, 67, 78v, 176, 318 (8); GrzegRóżn O2; Mącz 301c; Prot B; Słońce ieſt wzdroy świátłości y ćiepłá/ á Mieśiąc ſzáfarz wilkośći: On iáko Oćiec á ten iáko Mátká SienLek 31; RejAp 1v, 178v; GórnDworz B7v, Hh2v; RejPos 3v, 4, 112, 133v, 143v [2 r.] (11); HistLan A4; KuczbKat 205, 280, 380; RejZwierc 10v, 11; BudBib Iob 31/18, Eccli 4/10; BudNT Philipp 2/22; CzechRozm 160v, 162; PaprPan C; ModrzBaz 21v; SkarJedn 242; KochPs 154; SkarŻyw 125, 235, [236] [2 r.], 261, 284, 305; ZapKościer 1586/69; StryjKron 125, 462; CzechEp 271; NiemObr 86; ArtKanc Q19v, T9; A Sędźia ieſt iáko goſpodárż/ iáko Ociec tych/ ktore ſądźi GórnRozm F3v, F4; GrabowSet C4v, E2, R4, S, V2; KołakCath B2, C2 [2 r.]; WujNT 1.Thess 2/11, s. 324, Philipp 2/22, 1.Tim 5/1; WysKaz 28 [2 r.]; SkarKaz 387a, 422a; SkarKazSej 657a. Cf »miłować jako ojca«, »miłować jako ociec dziatki«, »jako ojca (u)czcić«.

W przeciwstawieniach: »ociec ... sędzia (4), nieprzyjaciel« (5): Około cżego káżdy to obácżyć może/ yeſli tákyego oycá ſyn miłowáć ma/ ktori mu wyęcey nyepziyacyelem [!] yeſt/ á niż oycem. GliczKsiąż G3v; ále ie álbo iáko Oćiec łáſkáwie/ álbo iáko Sędźia ćięſzko y ſrogo káráć będźie. KuczbKat 280; GrabowSet S; WysKaz 28 [2 r.].

W czwartym przykazaniu bożym, w jego omówieniach i aluzjach (41): KuczbKat 305 [2 r.], 310 żp, 310; Przyſtoi ſynowi dobremu/ y wtym oycá czćić: [...] áby y niedoſtátki iego znośił/ á ſławy we wſzytkim y cżći iego bronił. SkarŻyw 271; CzechEp 281.

~ Szereg: »ociec, (i, abo) matka« = pater et mater Vulg, PolAnt [szyk 33:2] (35): OpecŻyw 81v; PatKaz I 7, 14; SeklKat B2v, B3, G4v, H; KrowObr 140v; Leop Mar 10/19; BibRadz Lev 19/3; BielKron 32v; RejAp 110v; BiałKat 53v; HistLan kt; KuczbKat 305; RejPosWstaw 41v, [414]; Czći oycá twego y mátkę twoię/ áby ſię przedłużyły dni twoie ná ziemi BudBib Ex 20/12; BudNT Mar 7/10, Luc 18/20; ArtKanc M3, M4, M6v; LatHar 113, 659; KołakSzczęśl Bv; WujNT Matth 15/4, 5, 19/19, Mar 7/10, 10/19, Luc 18/20, Eph 6/2; Nápiſano w zakonie: Nie cudzołoż/ Nie zábijay/ Nie krádni/ Czći oycá y mátkę SkarKazSej 696b, 698a. ~

W formule przysięgi (3): Przez duſzę oycá mego przyſięgam [per animam patris mei]/ iż ták wiele złotá w Perliey leży/ iżby zwyciężyło iáſnoſć Słonecżną HistAl C4, B2, H3v.

W kalamburze (1): (nagł) Na ſwiętégo Oycá (–) SWiętym ćię zwáć niemogę: Oycem ſię nie wſtydzę/ Kiedy wielki kápłanie ſyny twoie widzę. KochFr 19.

W tłumaczeniu hebr. imienia Ge-Haraszim (1): Sáráiaſzowi vrodźił ſię Ioáb oćiec Doliny rzemieſnikow [Et Seraiah genuit Ioab patrem vallis artificum]/ bo tám oni mieſzkáli rzemieſnicy. BibRadz 1.Par 4/14.

W charakterystycznych połączeniach: ociec baczny, bogaty (5), cnotliwy (cny) (13), doświadczony w przygodach, dowcipny, frasowliwy, bardzo godny, grzeszny, jedyny, łaskawy (nałaskawszy) (13), mądry (3), mężny, miłościwy (namiłościwszy) (6), miłosierny (2), nędzy (4), nieborak, niefortunny (2), nieszczęsny (2), (nie)wierny (5), okrutny, sławnej (świętej, przezacnej) pamięci (14), pobożny (2), poczciwy (2), (prze)sławny (nasławniejszy) (5), rozgniewany (2), smętny (smutny) (4), srogi (2), (jest) stary (19), surowy, szedziwy, szlachetny, ubogi (3), wdzięczny (4), wielki (2), wielmożny, wyborny, wywołany, zacny (6), zły (nagorszy) (6), zmarły, znamienity, żałosny (żałościwy) (2); ojca błogosławieństwo (2), dobrodziejstwo (2), dzielność, grob (mogiła) (13), grzechy, karanie, kości, krolestwo (4), łoże, nauka, nieprawość, obyczaj, płacz, pogrzeb, postanowienie, prawica, prośba, przykazanie (3), przykład, rada, rozkazanie (3), serce, sprawy (9), sromota, śmierć (29), twarz (oblicze) (5), wola (4), wymowka (4), zezwolenie, złość; ojcu podobny (podobien) (9), przykry, rowny (3); ojcu jedynak; ojca nie bać się, bić, chować poczciwie, cieszyć (2), czcić (2), gubić, (nie) mieć (6), (nie) mieć we czci (w uczciwości, w poczesności, w nienawiści) (6), miłować (10), mordować, mścić się (pomścić) (4), namówić [na co], naśladować (7), naśmiewać się, nawiedzić, (nie) (po)słuchać (6), potrzebować, opatrzyć, opłakać, opuścić (opuszczać) (23), pewnie [o czym], płakać (3), (po)całować (2), pogrzebać (pogrześć, pochować) (11), poszkodzić, prosić (uprosić) (18), przeć się, przegniewać, przeklinać (3), prześladować, przepraszać, przywieść ku gniewu, rozweselać (uweselać) (3), (s)pytać (4), strzec się, szanować, nie uczcić, ważyć, żądać widzieć, nie wiedzieć [= nie znać], witać, wspominać, wstydzić się, (nie) wydać (5), wyswobodzić, zbić (zabijać, ubić, umorzyć, zgładzić, zabicie) (44), zafrasować, zapomnieć, zasmucić, zdradzić (3), zfukać, nie znać, zostawić; od ojca być bity, nawyknąć [czego], mieć dobre wychowanie, słyszeć (słychać) [co] (8), być opuszczonym, być wydziedziczon; u ojca być, mieszkać; z ojca brać przykład (2), wybierać wzory; ojcu dać [co] (3), czynić zelżywość, paść przed nogi, poddać się w opiekę i w obronę, (nie śmieć) (s)przeciwi(a)ć się (2). służyć (4), złorzeczyć (złorzeczący) (7).

Przysłowia: Yacy ſą oiczowie matki/ take też y ich dziatki SeklKat F; GliczKsiąż Ev; Qualis pater talis ſilius, Iáki ociec táki ſyn. Mącz 337b.

Acżći tego ná ſwiecie/ wiele ſie przygadza/ Iż od oycá dobrego/ zły ſyn ſie vradza BielKom B4v.

ZA wżdy ná dobrym drzewie dobry owoc bywa/ Tákże cnotliwy ociec dobre ſyny miewa. PaprPan Dd2v.

bibl. Oycowie iedli iágodę cierpnącą/ á w zębiech ſynom zoſtáią oſkominy (marg) oycowie grzeſzyli á ſynowie zá to cierpieli. (–) [Patres comedent uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescent?] BibRadz Ez 18/2.

Zwroty: »mieć [kogo] (jako) (za matkę i) (za) ojca« = [alicui] pater esse Vulg [szyk zmienny] (4): [Maryja] vmyſlila boga ſobie mietz za matkę ij ottza OpecŻyw 1v; LibLeg 10/155; ciebie iáko zá oycá będę miáłá [te quasi patrem pueri habebo] HistAl A4; Leop 1.Mach 2/65.

»miłować jako ojca« = pro parente colere Mącz [szyk zmienny] (3): Tak ſie go wſzytczy boią [o Józefie] a thak mu folguią A przed ſię iako oycża wſzytcży go miłuią RejJóz G3v; Mącz 323a, 389b.

»miłować jako ociec dziatki (a. syna)« [szyk zmienny] (2): BielKron 99; Ktorym [prześladowaniem] ſobie Bog tych ćwicży/ ktorych iáko oćiec dźiatki miłuie CzechEp 368.

»(jako) ojca (u)czcić, szanować« [szyk zmienny] (4:1): BielKron 99; CzechRozm 160v; Ceſarz go cżćił iáko oycá SkarŻyw [223]; VotSzl A4v; SkarKazSej 681b.

»zostać ojcem, moc być ojcem nazwany« (1:1): Otoż thedy cżłowyek káżdy gdy ma wolą zoſtáć oycem/ nyech ſie [...] kwápi ná byáłą głowę/ ktoraby [...] byłá cnotliwa/ ſtátecżna/ á v ludzi w dobrem mnimányu. GliczKsiąż B8; SkarŻyw 13.

Wyrażenia: »ociec cielesny, ciała« = carnis pater PolAnt, Vulg [szyk 5:3] (7:1): GrzegRóżn D3; RejPos 40v, 256; BudNT Hebr 12/9; wſzákeś Oćiec ćiáłá/ bądz teſz Oycem y páſterzem duſzy moiey SkarŻyw 182; WujNT 98, Hebr 12/9; Pierwſze poſłuſzeńſtwo niebieſkiemu oddáiem: á ieſliby tego bronił ćieleſny oćiec/ niedbáć oń mamy. SkarKaz 43b.

»dobry, dobrotliwy ociec« = bonus parens Modrz; iustus pater JanStat [szyk 10:5] (12:3): BielŻyw 168; MurzNT 11; BielKom B4v; GliczKsiąż C; KOmodus Ceſarz/ ácżkolwiek był v dobrego oyczá Márkuſá wychowan y vcżon/ [...] vdał ſie ná wſzytki niecnoty BielKron 150, 301v; A on thu iáko dobrotliwy Ociec obłędnego ſyná ſwego/ nie tylko áby cie miał miłościwie w łáſkę przyiąć/ ále ieſzcże ſam obiecuie do ciebie przyść RejPos 143v, 337v; GórnDworz Hh2v; ModrzBaz 57; GostGosp 38; GrabowSet C4v; WujNT 555; SarnStat 706; SkarKazSej 706a.

»docześny (a. doczesny) ociec« [szyk 2:1] (3): ieſliżeć ociec vmárł docżeśny/ [...] ociec twoy wiecżny á on nieomylny opiekálnik twoy nád tobą żyw ieſt RejPos Ooo2, 292, Ooo2v.

»dom ojca« = domus patris PolAnt, Vulg [szyk 97:1] (98): OpecŻyw 89; HistJóz Cv, E2 [2 r.], E2v, E4v; A vczinyla oſthudzenye tho na proſzbą y zadanye Schymkowey Maczechy thego tho Climka, ze yą byli zdomu oycza ſwego wiſtrichnall. LibMal 1544/89v; MurzNT Luc 16/27; BielKom G5v; GliczKsiąż K5; LubPs M3; Leop Gen 31/14, 30, 41/51, 46/31, Iudic 14/15 (11); BibRadz Gen 12/1, 20/13, 24/7, 23, 38 (27); OrzRozm N; BielKron 11, 13, 46v, 52, 73v, 84v; HistRzym 124, 124v; RejPos 161v, 231v; KuczbKat 405; BudBib Gen 12/1, 28/21, Num 1/4, 18/1, 30/3 (19); HistHel B4v; CzechRozm 142; SkarŻyw 13, 134 [4 r.], 234, [282], 347 [2 r.] (10); WerGośc 222; LatHar 483; WujNT Luc 15/17, 16/27, Act 7/20; P. Boże moy: proſzę obroć rękę twoię ná mię y ná dom oycá megoSkarKazSej 667b.

»drogi ociec« [zawsze w wołaczu] [szyk 4:4] (8): GrochKal 5; Day Boże/ drogi Oycże/ bym twą drogą chodźił SapEpit A4v, ktv, A4v [2 r.], [B2], B4, B4v.

»ociec dzieci (a. dziatek), dziecięcia, synow; synowi ociec« = pater puellae PolAnt; pater pueri Vulg [szyk 10:2] (8:2:1;1): yako vrzadownyk nasz pavel po zabyczyv kmyeczya mychala kyernoszkowycza oycza dzathek wysschey wypysszanych nyebyl w domv nasszym wgloskowye. ZapWar 1527 nr 2374, 1535 nr 2445, 1537 nr 2508, 1547 nr 2502; MurzNT Mar 5/40; Záwſſe ma to ná pámyęći myeć iż ſynowi ſwemu yeſt oycem GliczKsiąż Q2v; BielKron 259; ZapKościer 1580/5, 1585/56; WujNT Mar 9/24[23]; SkarKazSej 657a; Sam ſię ſobie podoba/ że zoſtał ſpániáłych Dźieći Oycem przeſławnym/ walecżnych y śmiáłych. KlonWor 61.

»dziedzictwo, majętność, ojcżyzna ojca« = substantia patris Vulg (1:1:1): LibLeg 10/147v; Niedali ociec ſina z młodoſci ku vcżeniu dobrim obycżaiom, takowy niema vżywać dziedzicſtwa [!] oycza ſwego. BielŻyw 85; Leop Gen 31/9.

»isny (a. isty), pewny, prawy ociec« [o pochodzeniu] [szyk 3:2] (2:2:1): LibMal 1551/164v; nyewyedzyeć było/ kto mu był práwym/ pewnym/ y iſnym oycem. GliczKsiąż B2v; Abowiem gdy bękárći nie máią oycá pewnego/ [...] przeto theż krewnych po oycu niemáią. GroicPorz ff.

»(jako) brat (a. bracia, a. dzieci, a. synowie) jednego, u jednego ojca« [szyk 4:3] (6:1): Iozef [...] vzrzał Beniamina brata ſwego rodzonego iednego oycá y iedney mátki y rzekł HistJóz Dv, C3v; GroicPorz ff4v; Trafiło ſię teſz dwoie pácholąt zacnie vrodzonych (iednego oycá y mátki dzieći) SkarŻyw 46; BielKron 17; OrzQuin R3v; Bo każe [wiara katolicka] wſzytkim wiernym być iáko brátom v iednego oycá SkarKazSej 684a.

»miły (a. namil(ej)szy) ociec« [w tym: w wołaczu (45)] = genitor (a. praedecessor) charissimus JanStat [szyk 45:30] (75): OpecŻyw 74v; RejPs 150v; RejJóz B4, M7, N3v, N4, O5 (14); Kto wam ták wiele ſprzeye iáko ociec miły BielKom C4, D4v, D5v, F8, G, Gv; LubPs A4v; OrzList i2v; Bądź dobrey myſli miły oycże [Confide pater] BibRadz Tob 11/10, Gen 27/34, 38; BielKron 12v [2 r.], 18, 51, 258, 303v HistRzym 5, 26v, 101v [2 r], 112, 131; RejPos 4, 343, Ooo2v; HistLan A3v [2 r.], A4v, B [2 r.], C3, C4 (9); KuczbKat 205; BudBib Tob 11/10; SkarŻyw 13, 15, 16, 103, 150, 182 (9); NiemObr 167; ZawJeft 20, 41, 42; GrochKal 5; KochFrag 28; KołakCath B2, C2; SarnStat 899, 951, 1071; CiekPotr 24, 87.

»narod, rod, rodzina, przyrodny ojca« = cognatus patris PolAnt; tribus patris Vulg (2:1:1:1): Gdychmy mu wylicżali narod oycza ſwego Barzo mu było miło iakos ſluchać tego RejJóz M7v; Leop Num 27/3, 6; BudBib Num 18/2; SkarŻyw 477.

»niepewny, niewiadomy ociec« [w tym: [kto] niepewnego ojca (2)] [szyk 2:1] (2:1): Przy dworze tedy zwykły też chłopyętá ludzye nyepewnego ojcá krętą pyątnowáć á kreſić GliczKsiąż B4v, B5; Spurius, Bękárt/ báſtert/ niewiádomego oycá ſyn. Mącz 411a.

»pan ociec« [w tym: w wołaczu (17)] (37): Panu Bogu bądz chwała panie oycze miły Gdy cie żdrowo widziemy RejJóz N3v, A7, B3, L8v, N4, N5v (11); pánu oycu iuż inochodnicżek Lepſzyby RejWiz 57, 70, 90; RejFig Dd4; GórnDworz O6v; HistLan C3, C3v [3 r.], D; SkarŻyw 150, 151, 182; ActReg 134, 137; GostGospSieb +2, +3, +4, +4v [2 r.]; JanNKar F3; SkarKaz 44a, 421a; A ták ſie w tę rzecż wdáć/ bez Páná Oycá woley/ Niechcę PaxLiz D4, E; CiekPotr 19.

»ociec prawy, prawdziwy« = verus pater Modrz [szyk 3:3] (4:2): RejKup o3; MurzHist Nv; Nie ieſt to prawdźiwy Oćiec/ ktory niezgody miedzy ſynmi ábo wzbudza á forytuie/ ábo nieſtára śię żeby były wykorzenione. ModrzBaz 21v; SkarJedn 38; KochFr 75; GrabowSet S.

»ociec rodzony« (1): Mogę go [kto źle postępuje] z Pháetontem porownáć ſzalonym/ Ktory ná Apollonie Oycu ſwym rodzonym Wymogł/ żeby Słonecżne iáſnoświetne konie Z ieden dźień mogł prowádźić ku zachodniey ſtronie. RybGęśli Cv.

»ojca, u ojca syn (a. corka, a. dziecię itp.)« = filia patris PolAnt; parentis prolem Modrz [szyk 15:14] (26:3): BartBydg 251; BielŻyw 168; GliczKsiąż C, L4, M6v; Ieſtem iedyną dźiewką v oycá ſwego [Una quidem sum patri meo] BibRadz Tob 3/11, Gen 20/12, Tob 3/17; BielKron 332; Mącz 411a; á ty ieſteś ſyn oycá wielkiego HistRzym 9, 10; BudBib Ez 22/11; PaprPan C4, M; ModrzBaz 2v; SkarŻyw 179, 346; KochEpit A2v; KochFr 75; KochPhaen 4; Znáć/ żeś ieſt ſynem oycá cnotliwégo. PudłFr 59; ZawJeft 22; Phil O; KołakCath A4; WujNT 555; SkarKazSej 669a, 706a; SzarzRyt B4v.

»własny ociec« = suus genitor HistAl [szyk 27:17] (44): Filius naturalis, własnego oicza abo czudzego szyn, vel legitimus BartBydg 251; RejPs 97v; LibMal 1544/91; ZapWar 1548 nr 2667; HistAl G; [u Lakonów] nye tylko właſni oycowye karali ſyny ſwe/ ále też y ſąſiedzi GliczKsiąż E6v, N5v, N7, N8v; BielKron 67; Mącz 389b; RejAp 1v, 178v; GórnDworz Rk5; HistRzym 4v, 5, 5v; RejPos 3v, 143v, 187, Ooo3v; CzechRozm 145v, 160v [2 r.], 162, 243; SkarŻyw 487; ZapKościer 1585/58v, 60v, 1586/67v; StryjKron 462; CzechEp 21; NiemObr 97; WerGośc 255; ZawJeft 29; [Józef] nie był oycem właſnym Páná Ieſuſowyth/ ále opiekunem. WujNT 9, 9, 204, 324, Zzzzzv; SkarKaz 274a; SkarKazSej 704a [2 r.]. Cf »po ojcu własnym«.

»ociec ziemski« [szyk 2:2] (4): RejPos 345 [2 r.], Ooo2v; Kto ſię náuczył mowić: Oycze náſz któryś ieſt w niebie: wie co niebieſkiemu/ á co temu źiemſkiemu oycu powinien. SkarKaz 43b.

»ociec żony« = teść; socer Mącz, Calep; pater uxoris Modrz [szyk 9:4] (13): Item powyada yſch Michał poſt yego zony oczyecz [...] kradal zitho LibMal 154ó/109v, 1545/108; Swiekier/ ieſt żony mey Oyćiec. GroicPorz gg4v; OrzRozm T4v; BielKron 98, 127, 245v, 300v, 400; ModrzBaz 55; Mącz 398a; Calep 986b; SWIEKIER, ſocer: żóny méy Oyćiec. SarnStat 599.

Zestawienie: »stary ociec« = dziadek; avus, papa(s), pappus, progener, magnus (a. maior) socer Mącz (12): Opiter, Ten który ſtárego oycá tilko ma/ á właſny go odumárł. Mącz 266a; Papa, vel papas, Latine avus, Stáry ociec Dziad. Mącz 216b, 8c, 22a [2 r.], 204c [4 r.], 253d, 276c, 398a.
Szeregi: »ociec, (i, a(l)bo) brat (a. bracia [coll.]); ociec z bratem (a. z bracią [coll.])« = frater et pater Vulg, PolAnt; parens ac frater Vulg [szyk 45:11] (54;2): ZapWar 1525 nr 2157, nr 2317; HistJóz Av, D3, E2, E2v [2 r.]; LibLeg 10/58v, 95, 11/93v [2 r.], 94; RejJóz N5, P2v; KrowObr 237v; Leop Gen 47/1, 5, 1.Mach 13/27, 2.Mach 12/24, Act 22/1; UstPraw D3; Tedy Iozef oycu y bráćiey ſwoiey náznáczył y dał mieſzkánie w Rámeſes BibRadz Gen 47/11, Gen 47/1, 5, 12; BielKron 13, 17v, 100, 148, 164v, 242v; HistRzym 131v; RejPos 22, 56v; KochMon 20; BudBib Gen 44/19; BudNT Act 22/1; CzechRozm 93; SkarŻyw 70; Iarosław Xiążę wielkiego Nowogrodá nieprzeſtáiąc ná vdziale ſwoim/ inſze kráiny Oycá Włodimirzá y Brátow ſwoich náieżdzał StryjKron 165; BielRozm 4; GórnRozm C3v; PaprUp Dv; OrzJan 74; WujNT Matth 10/21, Mar 13/12, Act 7/2, 22/1; SarnStat 150, 595, 610, 914 marg; KlonKr A4; SkarKaz 315b. Cf »za ojca i za brata«, »po ojcu, po bracie«.

»ociec a corka; ociec z corą« (1;1): A thák tyć ſą vſtáwy ktore Pan Moiżeſzowi roſkazał miedzy mężem á żoną iego/ miedzy Oycem á corką iego [inter patrem et filiam eius] BibRadz Num 30/17; ZawJeft 3.

»ociec, (i, albo) dziad« [szyk 8:5] (13): hy byłysmy dziath ocziecz hy ja w spokoyney possesiey hy wpozivanyv oth dathy przyvyleyv przerzeczonego do thego czaschu ZapWar 1528 nr 2459, 1523 nr 2289; LibLeg 6/191, 10/65v; GroicPorz ff2; OrzRozm T4v; SkarJedn 266; SkarŻyw 269, 349 [2 r.]; KochEpit A3v. Cf »z ojca albo z dziada«, »za ojca i za dziada«.

»ociec, (i) dzieci (a. dziateczki); ociec z dziećmi« [szyk 3:1] (3;1): Oćiec śiędźie zá ſwym ſtołem/ A dźiateczki ſtoią kołem KochPs 192, 160; MWilkHist F3v; SarnStat 86.

»(ani, nie) ociec, (i, a, ani, a(l)bo, nie) matka (a. macierzą, a. mać); ociec (i) z matką« = (nec) pater et (ac, aut, vel nec) mater HistAl, PolAnt, Vulg, JanStat [szyk 247:41] (280;8): BierRaj 25; OpecŻyw 1v [2 r.], 28, 31, 45, 147v; PatKaz II 21 [2 r.]; PatKaz III 99; slachethna Dorothya czorka yanowa [...] yesth wydana zamasz y wyposzazona oyczem y maczyerza ZapWar 1527 nr 2381; HistJóz Dv; KlerPow 10, 11; FalZioł IV 50c; BielŻyw nlb 8, s. 1, 44; March3 V7v; LibMal 1547/132v, 1548/138v; SeklWyzn f3v; SeklKat F, H [2 r.]; HistAl A6v; KromRozm I K; MurzNT Mar 5/40; GliczKsiąż B8, C, C7, C7v, Dv (12); LubPs G2v [2 r.]; GroicPorz C4v, ff2 [2 r.], ff4v, gg [2 r.], gg4 (9); KrowObr 140v [2 r.], 141, 149 [4 r.], 149v marg, 221 (13); RejWiz 37v, 90; Leop Iudic 14/16, 2.Reg 19/37, 4.Reg 3/13, Esth 2/7 [2 r.], Prov 28/24 (13); BibRadz Gen 2/24, Ios 6/23, Iudic 14/2, 3, 4 (16); OrzRozm M4; zdumieli ſie ociec y máć BielKron 165, 1v, 10v, 28, 40, 51v (18); Parens. Ociec y mátká. Mącz 278c, 160a, 211a, 278c; OrzQuin R3v; SienLek 31; GórnDworz T2; HistRzym 18v [2 r.], 34, 115v, 117, 125v, 131; RejPos 28, 42, 234, 255, Ooo2, Ooo2v, Ooo3; BiałKat 54; HistLan A3v [2 r.], B2, B2v [2 r.], F2; RejZwierc 178v [2 r.], [203], Bbb2; WujJud 144; RejPosWstaw [413]v; BudBib Lev 21/11, Deut 22/15, Ruth 2/11, 2.Reg 19/37, Ps 26/10 (13); BudNT Mar 7/10, 11, 12, 1.Tim 1/9; CzechRozm 35 [2 r.], 135v; SkarŻyw 13, 46 [2 r.], 52, 59, 133 (17); ZapKościer 1587/70, 1588/77v [3 r.]; CzechEp 194; zacné to ſą rzeczy/ Kiedy oćiec y mátká dźiatkom dobrorzeczy. KochEpit A3v, A3v; KochEpitCat 111; KochWz 142 [2 r.]; WerKaz 281, 282, 286; WisznTr 8; ArtKanc V2v; BielRozm 30; GórnTroas 25; GrabowSet B4; KochFrag 44; LatHar 659 [2 r.]; WujNT Matth 10/37, s. 44, Matth 15/4, 5, 19/5 (18); WysKaz 38; SarnStat 374, 588, 599, 1159, 1308; SkarKaz 43b [2 r.], 44a [2 r.], 44b, 161b; SkarKazSej 662b; KlonFlis H4v; KlonWor 38, 65; PudłDydo B4v. Cf »bez matki, bez ojca«, »od ojca a matki«, »z ojca i z matki«.

»ociec i (a) mąż« = pater et vir PolAnt (8): BielŻyw 116; BibRadz Eccli 22/5; Lukrecya będąc w ſmutku/ wezwáłá k ſobie oycá y mężá y inych przyiaciół BielKron 104; GórnDworz Z2v, Bb4v; ZapKościer 1585/56; CzechEp 420; KochEpitCat 111.

»ociec i z narodem; z rodem ociec« (1;1): Iudas prżyechawſzy do Iozepha na przod [!] powiada iż iuż oćiecz iedzie y z narodem [= z rodziną] RejJóz P7, Q3.

»ociec a (i) pan« [szyk 3:1] (4): Witay naſz miły panie a oycże iedyny RejJóz P3; BielKron 414; RejPos 143v; HistLan D3.

»ociec i pokolenie« (1): a wezmićye ſtamtąd oyca waſſego y wſzytko pokolenie waſze/ á przyiedzćye domnie [!] á ia wam dam wſſytki dobra Eipſkye HistJóz E.

»ociec i (albo) przodek« = (pro)genitor et praedecessor JanStat [szyk 6:4] (10): Abi pan Voyewoda przimyerze tho. thak yako przodkowye yego y oczyecz czinyly. prziſzyegam ſſwam vczwyerdzyl. LibLeg 11/171, 11/169v; WujJud 12; ActReg 26; OrzJan 90; SarnStat 896, 899, 915, 951, 1245.

»ociec i rodzicielka« (1): Weyzrzyćie na Awráhámá oycá ſwego/ y ná Sarę rodzićielkę wáſzę [ad Abraham patrem vestrum et ad Sarah, quae concepit vos] BudBib Is 51/2.

»ociec i siostra« (3): StryjKron 275 [2 r.]; Schróń ſye przed oycem/ y przed bezecnémi Sióſtrámi złémi. KochPieś 50.

»(nie) ociec, (i, a, albo, nie) syn; ociec (i) z synem« = pater, (et) filius Vulg, PolAnt, JanStat; cum suo genitore filius HistAl [szyk 45:36] (65;16): KlerPow 11; BielŻyw nlb 12; LibLeg 10/155 [2 r.]; HistAl G; KromRozm I Gv; GliczKsiąż B5, G3; GroicPorz G4v, ii2v; Leop Tob 12/6, Mal 4/6; Syn zá oycá Oćiec zá ſyná niema być karan. UstPraw B3v, B3v [2 r.]; RejFig Dd6 [2 r.]; BibRadz I 9a marg, Ier 7/18, I 426a marg; BielKron 13, 44v [2 r.], 72, 87, 135v (13); Mącz 403b [2 r.]; GórnDworz B7v, Hh2v; HistRzym 113; RejPos 12v, 51 [2 r.], 172; KuczbKat 195; BudBib 2.Par 25/4 [2 r.], Ier 6/21, Ez 18/20; BudNT Luc 12/53 [2 r.]; CzechRozm 108 [2 r.], 108v [4 r.]; ZapKościer 1580/8; NiemObr 8 [2 r.], 109; Oćiec z ſynem/ brát z brátem/ cżęſto zá łeb chodzą BielRozm 4, 4; GórnRozm Ev, I4v; cy oba Panowie [Zygmunt Stary i Zygmunt August] Ociec y Sin barzo poddane mielowali PaprUp C4v; RybGęśli Dv; WujNT 44, Luc 12/53 [2 r.], 5. 782; SarnStat 86, 586 [5 r.], 601; SkarKaz 6b, 607b; CzahTr A4.

Wyrażenia przyimkowe: »bez ojca« (24): A záiſte ná tem mizernym/ á pochylnym ſwyecye doſić bárzo potraſi oycow nyepewnych/ ſynow bez oycá. GliczKsiąż B5.

~ W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 180v; ktory [Melchizedech] naprzod wykłáda ſię krol ſpráwiedliwośći: potym też y krol Sálemá/ to ieſt/ krol pokoiu, bez oycá/ bez mátki/ bez rodu [sine patre, sine matre, sine genealogia]/ nie máiąc áni początku dniow áni końcá żywotá WujNT Hebr 7/3.

Zwrot: »urodzić się (a. narodzić się, a. począć się itp.) bez ojca; urodzony, rodzenie bez ojca; bez ojca porodzić« [o Chrystusie] [szyk zmienny] (7;2:2;1): OpecŻyw 81; ſyn bozy począł ſyą duchem ſzwyątym [....] telko spanny nayczyſthſzey przeſz oczcza PatKaz II 73; Pan Kryſtus bes mátki z oycá niebieſkiego wietznie/ bes oycá z mátki ná ziemi ſie národził. KrowObr 180v; CzechRozm Av, 34v, 35 [2 r.]; SkarŻyw 68; CzechEp 172, 260 [3 r.].
Szereg: »bez matki, (i) bez ojca« [szyk 12:5] (17): pyerwſchy czlouyek adam ſthworzon (popr.) wrayv (—) przeſz mathky y oczcza uyelkyey nyeuynnoſzczy PatKaz II 72, 72v; Orphanus, qui nec patrem habet nec matrem. Eyner der wider vater noch mutter hat. Syrotká bez oycá y mátky. Murm 170; BielKron 11v; CzechRozm Av, 34v [2 r.], 35 [3 r.]; PaprPan O4v; SkarŻyw 68; CzechEp 172, 260 [2 r.]; [Chrystus] ieſt bez Oycá według człowieczeńſtwá/ á bez mátki według Boſtwá WujNT 765, 765. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]. ~

»od ojca« (6): EWáryſtus Papież rodem z Grecyey/ od Zydá oycá z Bethlemá BielKron 149.

~ Wyrażenie: »dzieci (a. bracia, a. syny) od jednego ojca« (5): Germani qui nati sunt de eadem matre. Sunt qui dicant germanos vocari eos qui ex utraque parente fratres sunt. Bruder von vater vnd mutter. Bráćya od yednego oycá y mátki. Murm 168; GroicPorz gg [3 r.]; Zá co chwałá ná niebie wiecżny Boże tobie. Ze od iednego oycá mamy tákie ſyny PaprPan V2.
Szereg: »od ojca a (i, albo) matki« [szyk 2:2] (4): Murm 168; Po Bráćiey záſye y po śioſtrách iednych rodźicow y po ich dźiećioch/ bywáią przypuſzczeni ná dźiedźictwo/ Dźieći od iedney Mátki álbo od iednego Oycá/ kthorych záſye dźieći bliſzſze ſą ku ſpadkowi nád Stryie y nád Wuie. GroicPorz gg, gg [2 r.]. ~

»po ojcu« [o sukcesji] [w tym: czyim: pron poss (31)] = ex paterna Vulg; post patrem JanStat (77): ZapWar 1527 nr 2350, 1528 nr 2459 [2 r.], [1534] nr 2524; BielŻyw 148; MurzHist A4; GroicPorz ff; Leop Num 27/6, Deut 18/8, 2.Par 14 arg, 21 arg, 26 arg, 27 arg; Vlixes ſyn Láerthá Krolá z Antiochiey Itakus/ rzecżony/ od tego wyſpu/ iż tám po oycu pánował. BielKron 25v; Y zoſtał Abiátár po oycu kápłanem. BielKron 66v, 75, 82v, 83, 83v, 84 (27); LeovPrzep C; Ták zacnego dźiádá po oycu ſwym tákże y Bábkę miał Sigmunt Auguſt/ ten vmárły Krol y Pan náſz. BiałKaz I2; CzechRozm 132, 136 [2 r.]; PaprPan Hhv; Iákoż iednák v wiela narodow w zwycżay to weſzło/ iż Synowie Krolewſcy/ ná Kroleſtwo y Páńſtwo po Oycách wſtępuią [sed in virtutes et praeclara patrum facinora successuros]. ModrzBaz 15v; ZapKościer 1580/7v, 1581/21v, 25v, 1583/37v, 1584/44; StryjKron 380, 385; CzechEp 378; GórnRozm K3v; A ſyná po oycu ma doyźrzeć y Vrzędnik y Włodarz/ áby nie vtracał zebránia ſtárego. GostGosp 30, 166; KochFrag 48; KołakCath B; SarnStat 635, 828, 1245; ZYGMVNT AVGVST, po Oycu/ w pokoiu krolował: Vnią ſzcżeſnie ſpráwił: Liflánty zhołdował. KlonKr A4, A2v, A4, B2 [2 r.].

~ Wyrażenie: »po ojcu własnym« (1): ktori [spadek] myala po Oyczu Swoym wlaſznym ZapKościer 1582/28v.
Szeregi: »po ojcu, po bracie« (1): Potząwſzy od Iágiełłá wſzyſcy [królowie] wyżnawáli/ Iż ie náſzy Przodkowie dobrowolnie bráli. Choć po oycu po braćiech/ nie ſzła Succeſsia WierKróc Bv.

»po ojcu, (i, abo) (po) matce (a. macierzy)« [szyk 6:1] (7): RejWiz 167; Nie vłomią chlebá zá nie żáłuiąc ich/ áby miał ćieſzyć ieden drugiego po vmárłym/ ani ſię będą nápáwáć z cżáſze poćieſzenia po oycu y máthce ſwoiey [super patre sao et super matre sua]. BibRadz Ier 16/7; SkarŻyw 242, 566; ZapKościer 1583/88v; StryjKron 280; SarnStat 590. ~

»po ojcu« [o pokrewieństwie] (3): Amita, est soror patris mei, cyotka, a patre, po oiczv BartBydg 250b; Agnatio — Powinnowacztwo po oicu. Calep 44a; Amita, patris mei ſoror, Ciotká po oycu. SarnStat 599.

»z ojca« = patre Vulg, PolAnt, JanStat; ex patre JanStat (60): BierEz L2v; Leop 3.Reg 7/14; UstPraw A4v; BibRadz Act 16/1; Syrycyus Papież rodem z Rzymá z oycá Tyburcego/ był ná ſtolcu Papieſkim XV lat BielKron 158, 101, 102; Ták z miodu gdy był chowan [Zygmunt August] a Rády koronę [!] y Rycerſtwá wſzyſtko to bacżyli/ że mu wſzyſtko dobre przyſtało/ y z dobrego/ y Swiętego oycá/ ſyná do wſzyſtkich cnot oycowſkich rość wydźieli BiałKaz 14; SkarŻyw 317, 263, 507, 595; KlonŻal C; GrabowSet X2; WujNT Act 16/1.

~ W połączeniach szeregowych (2): BielKron 237; WIelka Niemoc przygadza ſye od zbytku pićia y iedzenia/ od trućiny/ od wśćiekłego pſá/ álbo od żmije: álbo theż od złego powietrza: á drugdy z oyca / álbo z mátki/ álbo z rodu. SienLek 58.

Zwroty: »urodzić się (a. narodzić się, a. być, a. iść) z ojca; urodzony (a. porodzony, a. poczęty) z ojca; od ojca spłodzony; poczęcie z ojca« [szyk zmienny] (22;12;1;1): PatKaz I 6; yaua matka naſza, tako ſyą począla yſtala telko zoczcza adama poſzla przeſz matky wnyeuynnoſczy moczą boſką PatKaz II 72, 24v, 30v, 65v, 66, 72v [3 r.], 82; KlerPow 10; BielŻyw 78; Iop Philozoph y Prorok tego cżáſu był w zyemi Idumeyſkiey bliſko Arábiey/ vrodzony z oycá Záretá/ ktory wyſzedł s potomkow Ezau/ á z mátki Borſá. BielKron 27, 131v, 136v, 149, 165, 237, 239; KwiatKsiąż A3; GórnDworz Z2v; KuczbKat 305; Národźił śię był Krol á Pan náſz Sigmunt Auguſt. Z oycá Zigmuntá tym imięnim pirwſzego Krolá polſkiego. BiałKaz Iv, I2 [2 r.]; SkarŻyw 192, [282]; Gdyż iáko názwiſko święty świętego nie cżyni: chociażby ſię y z naświętſzego kto oycá vrodźił CzechEp 339, 63; ReszPrz 96; BielSjem 22; OrzJan 36; WujNT 719; W którym ſzláchectwie y té chcemy bydź poczytáné: którzy ácz z mátki proſtégo ſtanu/ wſzákże z oycá ſzláchćicá ſą vrodzeni [patre tamen nobili sunt procreati JanStat 555] SarnStat 237; CzahTr K2v; Dziwuyże ſię tu obcym/ kiedy iuż rodzeni Przedáią ſwe/ od Oycá iednego ſpłodzeni. KlonWor 29.

»urodzić się z ojca; urodzony z ojca« [o Chrystusie] [szyk zmienny] (1;1): Bo vrodzony wedle Antychriſtá ná niebie z oycá/ bez mátki: á ná źiemi záś z mátki bez oycá. CzechRozm 35, 34v.

Szeregi: »z ojca albo z dziada« (1): [Pius czwarty Medychin nie z familijej Medyces] ále ieſt z nowey fámiliey z Medyolanu z proſthego narodu/ z oycá albo ieſzcże z dziádá lekárzá BielKron 239.

»z ojca i (a) (z) matki« = ex patre et matre JanStat [szyk 22:3] (25): PatKaz I 6; PatKaz II 24v, 30v, 65v, 66, 72v [3 r.], 82; KlerPow 10; PLato męrzec Attenſki, cżaſu Dariuſa krola Perſkiego ſie narodził, z oycża Ariſtona, á z matki Perictoniey, ktoraż od Solona mądrego była poſzła. BielŻyw 78; MAchumet był z oycá Arábá pogániná/ á z matki Izmáelſkiey Agáreny Zydowki vrodzony. BielKron 165, 131v, 136v; SkarŻyw 192, 259, 526; CzechEp 63, 64; ReszPrz 96; WujNT 719; SarnStat 177, 207, 237; CzahTr K2v. ~

»za ojca« [w tym: czyjego: pron poss (6)] = za życia ojca (20): Iakom ya novego vygonv nyevczinyl zdomv swego yedno then vygon kthory yest Stara dawna yeschcze za oycza mego a nym pasl bydla swego wzycie ZapWar 1520 nr 2166; LibLeg 11/163v, 164; OrzRozm Ev; SAlomon ſyn Dawidów z Bethſábee/ ieſzcże zá oycá przyiął krolewſki ſtolec BielKron 75v, 187, 189v [2 r.], 199v, 254, 342v, 380v; BudBib I 256d marg; CzechRozm 179; Piſzą Kroyniki náſze/ iáko to był gorący Chábry w nabożeńſtwie y rozmnożeniu wiáry S. Kátholickiey z Rzymu od ſtolice Apoſtolſkiey zá oycá iego wziętey SkarŻyw 356; StryjKron 437.

~ Szeregi: »za ojca i za brata« (1): A ktore ſie vczinky bili y biwali za oycza naſchego, y za bratha naſchego, y za wyelkyego Crola Cazymyerza LibLeg 10/96.

»za ojca i za dziada« (1): yako bilo za oycza yego y za dziada yego. LibLeg 10/65.

»za ojca i przodka« (2): y pamięć ieſt/ że y zá nieboſczyká Królá Zygmuntá Oycá y innych przodków náſzych/ tákże téż weſpółek té vrzędy [koronne] z Dignitárſtwámi bywáły SarnStat 78 [idem] 335. ~

W przen (1):
Szereg: »matka a ociec« (1): Corką mátki twoiey ieſteś ty [o Jerozolimie]/ ktora porzućiłá mężá ſwego/ y ſyny ſwoie: [...] Mátká wáſzá Chetheyka/ á oćiec wáſz Amorreycżyk [mater vestra Cethaea, et pater vester Amorrhaeus]. Leop Ez 16/45.
Przen [w tym: czyj: pron poss (33), G sb (14), ai poss (7)] (232): A wſzákoż oćiec náſz ten to świát (ktoremu wiele ich posłuſznych ieſt) przećiw temu ſzemrze mowiąc/ niemożemy służyć Bogu y pieniądzam HistRzym 6v; BudBib Ier 2/27.

ociec czego (6): Smierć ieſt wiecżne ſpanie [...] ſnu ociec BielŻyw 137; Kto ieſt oycem dżdżá [Quis est pluviae pater]? Leop Iob 38/28; Czáśie pożądnéy Oycze niepámięći KochTr 17; SkarKazSej 687a. Cf Wyrażenie.

W zagadkach (4): Ieden ociec miał dwanaſcie ſinow, [...] Ten ociec ieſtci rok, á dwanaſcie ſinow ſą mieſiące BielŻyw 17; Cżterzey bráćia zárowno biegáią/ nog żadnych nie máią/ oycá ćięſzkiego noſzą [o wozie i kołach] HistRzym 24v, 25.

W przeciwstawieniu: »ociec ... kat« (1): Zaż nie widamy odmiennośći ſwiatá/ Dziś mamy z niego oycá/ iutro kátá. RejZwierc 229v.

Wyrażenie: »ociec wod« = ocean [szyk 1:1] (2): OCeanus morze/ wſzytkich wod ná świećie Oćiec y goſpodarz: abowiem wſzytkę źiemię w koło okrążył BielKron 461, 22v.
Szereg: »matka, (a) ociec« [szyk 1:1] (2): Lecz herezye oycá máią odſtępſtwo/ á mátkę niepoſłuſzeńſtwo. SkarKazSej 687a, 687a marg.
a) O osobie godnej szacunku, starszej wiekiem lub stojącej wyżej w hierarchii społecznej; o opiekunie, zwierzchniku; pater HistAl, Vulg, Modrz, PolAnt [w tym: czyj: pron poss (11), ai poss (7), G sb (4)] (133): OpecŻyw 48, 48v; HistJóz D4v; MurzHist N3v; Tenći ocyec yeſt náucżycyel kożdy/ ktory znowu cżłowyeká rodzi/ gdy go w mądrosć á w ſpráwy ſmyſlne wpráwuye. GliczKsiąż N7, N7 [3 r.]; Bądz pozdrowion Ianie Iáłmużniku/ oytze śirot poćieſzyćielu niemocnych KrowObr 174v, 141; OrzRozm K; BielKron [842]v [2 r.], 87, 153, 318; GrzegRóżn H4, Lv [2 r.]; Bo byśćie też dźieśięc tyśięći w Pánu Chriſtuśie miſtrzow mieli/ przedśię niebędźiećie wiele oycow mieć KuczbKat 305, 305 [2 r.]; BudBib 4.Reg 5/13, 1.Par 8/6, 10, 26/31; HistHel D3v; My Sinowie Oyca/ mi Poddani Krola PaprUp G; KochFrag 48; WujNT 164, Luc 16/24, 27, 30, 1.Cor 4/15; (nagł) Zygmunt Trzeći. (—) MAſz Polſko Paná, maſz oyca práwego KlonKr F4; SkarKaz 607b, 608b; SkarKazSej 665a marg.

ociec czego (15): WLaſnieby mogł zwáć oyczem ſwiátá thego/ Káżdego z Bogá thu przełożonego. RejZwierc 225v. Cf Wyrażenia.

W przeciwstawieniach: »ociec ... krol, wytrykusz (2)« (3): BielKron 393; [Zygmunt III] nie Krol ale Ocziec bel prawie temu Panſtwu PaprUp C4; [Rytwiański mówił do króla Kazimierza:] Oicem ſie nam ſtaw nie witrikuſzem PaprUp Fv.

Zwroty: »być ([komu]) ociec (i matka)« (3): Tys był moy ocietz ij moię ijmienié ij ochlodzenijé/ a oto teráz k tobie wolám/ a ty nieſlyſſys. OpecŻyw 147v, 6v, 147v.

»być, czynić się ojcem Chrystusowym; ojcow naczynić« [o kapłanach ironicznie] [szyk zmienny] (2:2;1): Qui in coelis fine matre, et in terris ſine patre, iáko ſámi kśięża pſuią cżyniąc ſię oycámi Christuſowymi. CzechEp 172 marg, 172 [2 r.], 173 [2 r.].

»być ojcem, za ojca; stać za ojca; stawić się ojcem« [szyk zmien] (11:2;1;1): Proſzę racżyſz to vcżynić/ Samom pobory odpuśćić: A oycem im łáſkáwym być BierEz F2v; [drzewo do Aleksandra:] thy zwycięſcá ſwiátá pan y ociec ieſtes [dominus simul et pater extas] HistAl L3; Leop Iob 29/16; Ktorzy bronią oycżyzny/ toć práwi ſynowie/ A tym właſnemi Oycy máią być Krolowie. RejZwierz 34v; GrzegRóżn E2, G3v; Prot D3v; RejPos Ooo2v; BudBib Is 22/21; ModrzBaz 20; SkarŻyw 58; StryjKron 76; Abowiem poki zacni Senatorowie tákże Krolowie y Ceſárzowie/ w Rzymie roſkázowáli: tedy Rzymiánom zá oyce ſtali CzechEp 335; LatHar 95.

»[kogo] sobie za ojca mieć« (1): ktorego poważność [o Zygmuncie I] nas [= cesarza Ferdynanda] k temu przymuſzáłá [...] żeſmy go ſobie zá oycá mieli BielKron [3322]v.

»(na)z(y)wać (się) (jako) ojcem; ojcem być nazwany, nazwać; ociec (być) (na)zwan(y) (a. mianowan, a. wezwan); zwać ociec; zwać sobie ojca« = pater dicitur esse HistAl; pater appelatus PolAnt [szyk zmienny] (16;2:1;4;2;1): HistAl G7v; BielKron 139, 299v, [3323], 387; Nie zowćie ſobie Oycá ná ziemi/ Iedenći Oćiec wáſz ieſt. GrzegRóżn D3; RejPos 164v; Oycy też ludźie ſtáre y w lećiech podeſzłe zowiemy/ ktore też w vcżćiwośći mieć mamy. KuczbKat 305, 305 [4 r.]; RejZwierc 225v; BudBib 2.Mach 14/37; CzechRozm 160; StryjKron 131; CzechEp 242; KochPieś 2; PaprUp D3; RybGęśli B4v; [św. Paweł] ſię názwał oycem Koryntczykow. WujNT 98; KlonKr A4, F2; SkarKaz 422a; RybWit C2v; SzarzRyt D4.

Wyrażenia: »dobrowolny ociec« = przydomek Bachusa (1): Dionizius Bachus (kthory dobrowolny ociec [liber pater] ieſth wezwan) wſzedł do Indiey walcżyć HistAl G7v.

»ociec dziejów polskich« [o Janie Długoszu] (1): [Kronika polską] Według [...] Dotąd ciemnochmurną nocą zakrytych Kronik/ y Látopiſczow Ruſkich/ Litewſkich/ y DŁUGOSZA Oycá dzieiow Polſkich [...] nápiſána StryjKron kt.

»ociec ojczyzny, ojczysty« [szyk 8:2] (9:1): [Jagiełło] więcey ſie ſtárał o nię [o Litwę] niż o ſwe kroleſtwo: ták iż go mogą dźiś zwáć oćiec oycżyzny ſwiętey/ bo ie on gwałtem ná krzeſt ſwięty ſam náwroćił. BielKron 387; BiałKaz Iv, I4, M3; PaprUp D3; KochPieś 2; ZawJeft 24; OrzJan 51; KlonKr A4; Lecz nam tuſzy ten vmyſł kożdey cnoty żyżny [!]/ Iż go [króla Stefana Batorego] Oycem názowiem tey nowey oyczyzny. SzarzRyt D4.

»ociec pokoju« (1): [Zygmunt I]. Oćiec pokoiu miánowan od wſzytkich KlonKr F2.

»ociec prawa« (1): [Zoroastres Boga tak wykładał:] Bog ma głowę iáſtrzębią/ ieſt wiecżny [...] ociec práwá/ przez náuki vcżony BielKron 8.

»przedniejszy, głowny ociec« = princeps familiae, princeps (a. capitus) pater PolAnt (7:1): ZAŚ ſynowie Izráelowi wedle licżby ich/ przednieyſzy oycowie [principes familiarum] y hetmánowie/ y rotmiſtrzowie/ y vrzędnicy ich/ służyli krolowi BudBib 1.Par 27/1, 1.Par 26/26, 32, 2.Par 1/2, 1.Esdr 3/12, 4/2, 3, 8/1.

»starszy ojcowie« (1): ktorey [Rzeczypospolitej] pokoy y dobre ná tym należy/ áby vrzędy y ſtárſzy náſzy oycowie czćią/ y poſłuſzeńſtwem wſzelákim vſzánowáni byli SkarKazSej 678a.

»ociec umysłu a rozumu« (1): tedy náucżyciel káżdy yeſt oycem vmyſlu á rozumu. GliczKsiąż N7.

»ociec zgody« (1): ten klenot ábo vpominek mam od świętey pámięći Krolá Zygmunta pierwſzego/ oycá zgody prawdźiwie zwánego BielKron [3323].

Szeregi: »głowa i ociec« (2): GrzegŚm 42; ći ſynowie iego/ głowy (y) oycowie [capita patrum (marg) principes (—)]. BudBib 1.Par 8/10.

»ociec i (abo) matka« [szyk 1:1] (2): GrzegRóżn F4; [Bóg] záwżdy ieſt tobie tákim oycem/ y táką mátką/ iákim nigdy nie może być żądny ociec dzyatkom ſwoim ſwiátá tego. RejPos Ooo2v.

»ociec i opiekun« (1): Wyście [przezacni obmyślacze dobra pospolitego [= o sejmie]] oycowie náſzy y opiekunowie/ á my śieroty y dźiećiny wáſze. SkarKazSej 665a.

»ociec i pastyrz« = pater et pastor Modrz (2): Ieſliże tedy zwyćiężcá odeymowániem wolnośći y gárdłá ludzkiego niemoże prawdźiwie vrzędu ſwego vżywáć to ieſt prawdźiwym Pánem/ prawym Oycem y Páſtyrzem być: dla cżegoż tedy/ ludzkośći y wſzelákiey łáſki nád zwyćiężonemi vżywáć niema? ModrzBaz 127, 126v.

α) Wyrażenie: »(jako) ociec czeladny« = gospodarz; dominus, pater familias Calep [szyk 7:1] (8): TarDuch B8; MurzNT 193v marg; GDy Pan Bog wſzechmogący/ [...] pocżynał goſpodárſtwo ſwoie/ iáko práwy ociec cżeládny. Ná pocżątku ſtworzył ieſt niebo y zyemię BielKron 1; RejPos 344; RejPosRozpr c; Calep 340a, 762a; SkarJedn 64; [My iako Krzeſciani to mamy wiedzieć że na każdego domowego Oycza cżeladnego zależy/ aby ſię praczował Ekonom e4v, Fv; A przistαpiwszy sludzi oytcza cżeladnego, rzekli iemu. Panie/ zalis nie dobre nasienije sial na roli twe [Domine, nonne pulchrum semen seminasti in tuo agro PolAnt Matth 13/27]? SandMalEwan 60].
β) Wyrażenia: »krzesny ociec (Jezusa)« [o św. Janie Chrzcicie] [szyk 2:1] (3): Slyſſyſs iako Kriſtus chwálil krzeſnégo oyttza ſwégo/ a iako go darowáł dziwną laſką. OpecŻyw 48, 31, 48v.
Wyrażenie: »krzesny (a. chrzesny, a. chrzcielny, a. krzcielny) ociec« = świadek chrztu św. [Być może użycia w liczbie mnogiej w KuczbKat można interpretować jako ‘rodzice chrzestni’]; arbiter initiationis, susceptor Mącz [szyk 6:4] (10): OpecŻyw 43v; Arbiter initiationis, Krzeſny ocieć/ álbo/ mátká krzeſna. Mącz 14a, 40d; tedy okázáć potrzebá/ co zá przycżyná tego byłá/ iżby do Krztu [...] Krzeſni oycowie álbo Kmotrowie/ przydawáni bywáli KuczbKat 130, 130 [2 r.], 145; SkarŻyw 74; StryjKron 125; KMOTR, Krzećiélny oyćiec, iáko y kmoſzká. SarnStat 599.
b) O nauczycielu, mistrzu; parens Modrz [w tym: czyj: G sb (1), pron poss (1)] (7): KromRozm III N6v; Iulianus był Oycem dzieſiąći tyſięcy ludzi/ ktorzy iego vcżniámi będąc/ żywotá iego zakonnego náſládowáli SkarŻyw 178; NiemObr 82.
Szereg: »ociec i mistrz« = magister et parens Modrz [szyk 2:2] (4): wielkali to ślepotá/ obieráć ſobie miſtrze y oyce/ przećiwko náuce páná Chriſtuſowey NiemObr 132, 82; WujNT 164; ModrzBaz 14.
c) O Chrystusie [w tym: czyj: pron poss (2), G sb (1)] (26): BierRaj 18; TarDuch Dv; A przetoſz my mamy náſládowáć oycá náſzego Iezu Kryſtá/ przes vcżynki miłoſierne. HistRzym 84; GrzegŚm 42; SkarŻyw 119; SkarKaz 548b.
Wyrażenie: bibl. »ociec przyszłego wieku, wiekow, wiecznośći« = pater (futuri) saeculi Vulg, PolAnt [szyk 17:1] (13:3:2): Abowiem málucżki národził ſie nam [...] y názwano będzie iḿię iego/ Dziwny/ Rádny/ Bog/ Mocny/ Oćiec przyſſlego wieku/ Kxiążę pokoiu. Leop Is 9/6; BibRadz II 120d marg; RejPos 15, 16, 17 [3 r.], 33v [2 r.], 68 [2 r.]; RejZwierc 11; BudBib Is 9/6; CzechRozm 11v, 142, 155v, 179; LatHar 553.
Szereg: »ociec i matka« (2): Powádzili ſię Grekowie z Láćinniki/ bráćia iednego Oycá Chryſtuſá/ y iedney Mátki Kośćiołá S. SkarJedn 334, 3.
d) O Duchu Świętym [czyj: G sb (2)] (2): DVchu ſwięty [...] Przydź ku nam Oycże vbogich/ [...] dawco dárow ſwych/ [...] ſwieco ſerc náſzych. ArtKanc H12; LatHar 367.
e) O szatanie [w tym: czyj: pron poss (8), G sb (2)] (37): cżyli niewierzyſz/ iż ná ten cżás [kiedy pragniesz krwie bliźniego a Wieczerzę Syna Bożego sprawujesz] miáſto Chriſtuſá/ Dyabłá wſzech morderzow oycá [diabolum, homicidarum omnium parentem] do ſercá twego [...] przyimieſz? ModrzBaz 63.

W nawiązaniu do Ioann 8/44 [w tym: czyj: pron poss (3)] (8): RejKup bb7; KromRozm I D2; KrowObr 35, 52v; [Pan] nas vcży/ ábychmy ni w cżym nie ſłucháli cżártá ſproſnego/ gdyż ieft łgarz á zwodczá od wieku narodu ludzkiego/ y ociec iego RejPos 72v; WujJudConf 64v; Wſtydz ſię dyable z oycem twym ſzátanem: tákie cudá widziſz/ á wiáry niedáieſz Pánu memu. SkarŻyw 553; WujNT Ioann 8/44.

Zwrot: »być z ojca diabła« [szyk zmienny] (4): RejPos 85, 86; Wy z oycá dyabłá ieſteśćie [ex patre diabolo estis]: á pożądliwośći oycá wáſzego czynić chcecie. WujNT Ioann 8/44, s. 338.
Wyrażenia: »ociec (kłamca a. kłamliwy) diabeł« [szyk 16:1] (17): prorocy/ ſyn boży/ y Apoſtołowie ſwięći/ [...] do wſzyſtkich niepobożnych y przewrotnych [...] mowili/ [...] mężoboyce/ narod z oycá Dijabłá/ ſlepi wodzowie/ drzewo niepożytetzne KrowObr C3, 86, 131, 131v, 132, 137 (10); SarnUzn D6; SkarŻyw 41, 189. Cf Zwrot.

»ociec kłamstwa, nieprawdy« = pater mendacii Modrz, Vulg (8:1): kłamliwy człowiek ſyn ſzatańſky/ bo ten ieſt ociecz kłamſtwa. SeklKat M3v; KromRozm II tv; CzechRozm 32v; ModrzBaz 30, 60; SkarŻyw 260; CzechEp 139; WujNT Ioann 8/44, Yyyyy2v.

Szereg:»ociec i książę« (1): Dyabeł [..,] Ieſt oycem y kśiążęćiem świátá y wſzytkich niezbożnych. WujNT Yyyyy2v.

»ociec i przełożony« (1): [czart przez św. Julijanę związany] nárzekał ná ſwego Stárſzego mowiąc: [...] O oycże y przełożony náſz/ iákoś tey moiey przygody widzieć niemogł: cżemuś mię tu poſłał? SkarŻyw 152.

f) W starożytnym Rzymie tytuł zaszczytny nadawany zasłużonym znaczniejszym obywatelom (16): Nie bez przycżyny Rzymiánie tákie zwáli Patres/ tho ieft oycowie/ álbo dla wieku ſtárego/ albo dla prace iż ſie innemi iáko oycowie ſyny opiekáli. BielKron 334v, 99; KwiatKsiąż D3v, N2v; Hasta centumviralique, Sądy ſto oyców popiſánych/ to yeſt/ pánów rádnych w Rzimie Mącz 153c.
Wyrażenie: »ociec ojczyzny« = pater patriae Mącz, Modrz (11): BielKron 131v, 149, 149v, 188; Mącz 283c; Zową ie [dobrych królów] oycy oycżyzny/ áby nie inácżey ſtáráli ſię o rzecży ludu ſwego/ iedno iáko o fynowſkie ModrzBaz 106v, 21v, 25, [41]v, 118v; KlonWor 17.
α. O ojcu współmałżonka (3): Swiekier/ ieſt żony mey Oyćiec. Ale dźiś poſpolićie Oycem zową wedle zwyczáiu/ nie świekrem GroicPorz gg4v; CzechRozm 153v.
Szereg: »ociec i matka« (1): Mieyże w vcżćiwośći świekrá twego y świekrę twoię/ ktorzyć teraz będą oycem y mátką [ipsi nunc parentes tui sunt] BibRadz Tob 10/13.
β. O św. Józefie w odniesieniu do Chrystusa [w tym: czyj: pron poss (6), G sb (3)] (12): RejPos 38; CzechRozm 159v; W cżym obacż ſzcżeśćie y doſtoyność Iozephá ś. iſz go mátká Boſka y krolowa niebieſka/ nád ſię przekłada/ [...] oycem go teſz ſyná ſwego cżyni. SkarŻyw 244, 244; WujNT Luc 2/33, 48.
Wyrażenia: »ociec mniemany, domnimany« [szyk 4:1] (4:1): OpecŻyw 33v; A kto z tym zrcwnáć ſię może/ ktory nád innę [!] ſtał ſię oycem mniemanym ſyná Bożego/ napierwſzym świátkiem táiemnic zbáwienia SkarŻyw 241, 241 [2 r.]; SkarKaz 43b.

»własny ociec« (1): [rodzaj Krystusow] Lukaſz s. wylicża od właſnego oycá/ á Mattheuſz s. od zakonnego/ to ieſt/ od zmárłych mężow bez płodu. BielKron 118.

γ. Wyrażenie: »ociec przez wzięcie za syna« = przybrany ojciec (1): Per adoptionem pater, Ociec przes wźięcie zá ſyná. Mącz 290b.
b. O zwierzętach [w tym: czyj: pron poss (3)] (12): Pytał młody ieleń ſtárego/ Co ſie dzieie oycże złego: Iże przede pſy vćiekaſz BierEz L, K2v, L, M2, P2v; pczoly [...] ſyą zmatek krom oczczow rodzą PatKaz III 102v; FalZioł IV 44c; RejFig Cc2 [2 r.], Strum P; IAko więc orzeł młody/ ná gniaźdźie wyſokiem Siedząc/ zá oycem pátrza nieſpuſzczónym okiem. [...] Aż ſye y ſam zá czáſem wylećiéć oſtráſzy KochJez A2.
Szereg: »ociec i matka« (1): Plinius Kukołki/ Iáſtrzębiego rodu Być powieda: przeto też nie rády mrą głodu. Wydzieráią dźiedźicom w onym ćiemnym leśie/ Co im Oćiec y mátká do noſká przynieśie. KlonWor 61.
2. Bóg jako pierwsza osoba Trójcy Św., stwórca i opiekun wszechświata i człowieka, ojciec Jezusa Chrystusa; pater Murm, PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat; parens Modrz [w tym: czyj: pron poss (1949), G sb (76), ai (poss) (51) (2076)] (5861): BierRaj 17v; NAſtál nám dzień weſoly narodzeniá bożégo z żywota panieńſkiego dlá zbawieniá ludſkiégo/ [...] Czorka matka oyttzowi/ ocietz iey ſynácżkiem/ dziw to ieſt nieſlychany bog ſie ſtál cżlowiekiem OpecŻyw 17,19, 50, 56v, 65v, 71 (24); PatKaz II 34; PatKaz III 128; TarDuch C [2 r.], C6, C6v, D4v; WróbŻołt L5, P5, 88/27; RejJóz E4v; SeklKat D3, N4v, Ov [2 r.], O4, P (9); RejKup o6v, Sv, ſ4v, y8, y8v, z2 (11); komuć Bog nye yeſt oycem/ ten duchá śwyętego nyema KromRozm I F4; Aryani/ [...] tſirdźili/ iż Syn w boſtwye yeſt Oycá mnyeyſſy KromRozm I M, K2; MurzHist N3v, O3, R3v; MurzNT Matth 7/11, 11/26, Mar 13/32, Luc 10/21, 12/30 (23); KromRozm II g, gv, o3v, o4, t2; KromRozm III K5v; KrowObr 2, 3, 42v, 49v, 50 [2 r.] (28); RejWiz 192v; Leop Matth 18/10, 19, 26/39, 42, Mar 14/36, Ioann 5/45, Act 2/33 (16); BibRadz *6v [3 r.], *7 [3 r.], 1.Par 28/6, I 336a marg, Sap 2/16 (29); A komuć kácerſtwo ieſt słyſzeć że ieden Bog ieſt Oćiec/ tedyć temuſz twárda mowá ieſt Kryſthuſá być prawdźiwie y właſnie Synem Bozym GrzegRóżn G4, kt, A4v [4 r.], B [4 r.], B2 [4 r.], B2v [2 r.] (107); OrzQuin L3; Prot C2; SarnUzn A4v [3 r.], B2v, C5v [3 r.], C6v, C7v [4 r.] (63); RejAp 4 [4 r.], 32, 33v, 36v, 37 (16); HistRzym 76, 84, 100v [2 r.]; RejPos A6, 38v, 59v, 60v, 84 (50); BiałKat a4, b2v, d2, 6 [2 r.], 8 (36); GrzegŚm 14, 28, 35 [2 r.], 37, 42 (11); Oycá przeto pierwſzą oſobą prawdźiwie y bez wątpienia być wyznawamy/ iż on ieſt pocżątkiem bez pocżątku KuczbKat 15, 15 [7 r.], 25, 55, 200, 370 (14); RejZwierc 9v, 10v, 11, 11v [3 r.], 199 (9); WujJud 30, 68v, 70v, 71v, 236; Właſne Imię Oycá ieſt Oćieć/ y właſne Imię Synowi ieſt Syn/ właſne imię Duchowi świętemu Duch S. WujJudConf 23, 23v [3 r.], 255; RejPosRozpr c; Abowiem wſzyſtko co ieſth ná ſwiecie/ iáko pożądliwość ciáłá/ y żądza ocżu/ y pychá żywota/ nie ieſtći z Oycá/ ále ieſt s ſwiátá. RejPosWstaw [212], 22v; BudBib Is 63/16, Sap 2/16, 14/3; BiałKaz E3, E4v, G4, G4v; BudNT Matth 6/1, 7/11, Ioann 6/32, 37, O2 marg [3 r.] (29); CzechRozm 2, 3, 12, 12v, 19 [4 r.] (51); ModrzBaz 58v, 59, 67v [2 r.], 68v, 143; SkarJedn kt, 70, 271 [2 r.], 272 [2 r.], 276 [2 r.], 279 [2 r.] (18); Ty z páłaców ſwych świętych/ oycze vwielbiony/ Spuſzczaſz ná niſką źiemię deſzcz nie przepłácony KochPs 155, 97; Oćiec moy y mátka moiá opuśćili mię/ przyimi mię/ Oycże oſieroćiáłych/ y poćiecho zmordowánych. SkarŻyw 151, 1, 2 [2 r.], 112, 244, 259 (13); MWilkHist H3; CzechEp 73, 79, 110, 118, 125 [2 r.] (114); NiemObr 5, 33, 46, 87, 97 (50); KochMRot B4v; WisznTr 29; ArtKanc A11v [2 r.], A13, A14, A15, B2v (64); KmitaPsal A2, A2v; Záżeś nie ty ieſt/ Pánie/ oycem moim/ Coś grzechy przenioſl/ miłośierdźiem twoim? GrabowSet Iv, B2v, B4v, Cv, C2v, C3 (38); Tyś [Jezu] twego ludu kochániem/ Grzeſznych z Oycem poiednániem. LatHar 65, +10, 63, 251, 282, 300 (28); RybGęśli D3; WujNT 13, Matth 6/1, 8, 15, 18 (190); SarnStat 4, 1086; SiebRozmyśl B, H2, I, K2, K2v [2 r.], K3; PowodPr 18, 34; SkarKaz 4b, 6b [2 r.], 42a, 45b, 121a (46).

W modlitwach i formułach modlitewnych: »Ojcze nasz« [w tym zapis: Ojcze (etc.) (11); Boże Ojcze (1)] = Pater (noster) Vulg, PolAnt (253): TarDuch D, E4; Oycze naſz Zdrowas, etc RejPs 16, 16v, 17v, 23, 27, 29v (132); SeklKat B4v, R4v, Sv; MurzHist I4; KrowObr 11v, 149v; Leop Luc 11/2; Wy tedy thák ſię modlćie Oycże náſz ktory ieſteś w niebie/ Swięć ſię imię twoie [Pater noster qui es in caelis, sanctificetur nomen tuum]. BibRadz Matth 6/9, Luc 11/2; BielKron 438; BiałKat 203v; KuczbKat 380; RejZwierc 12; CzechRozm 6v; ArtKanc M15, M16, M18; LatHar 43, 59, 67, 70, 73 (99); WujNT Matth 6/9, Luc 11/2; SkarKaz 43b.

»chwała Ojcu i Synu (a. Synowi) i Duchu (a. Duchowi) Świętemu; chwała bądź Ojcu z Synem i Duchu« [w tym: Bogu Ojcu (86), Ojcu niebieskiemu (4), wiecznemu (4), wszechmocnemu (1) [do materiału włączono też nieco zmienione postaci modlitwy oraz skróty: chwała Ojcu (etc.) (61), chwała ojcu i Synu etc. (18)] [szyk zmienny] (136:2): Chwála bądz oyttzu żywému/ Y z ſynem duchu ſwiętęmu [!] OpecŻyw 177v, 161; TarDuch A4, A5v, A8, Ev, E4; RejPs 23, 29, 30v, 33, 34 (81); SkarŻyw 16, 52; Bądź wiecżna chwałá Oycu wiecżnemu/ y Synowi iego iedynemu/ weſpołek y Duchowi świętemu/ BOgu w Troycy iedynemu/ Amen. ArtKanc C17, A18v, A19v, B6v, D2v, D19v (12); LatHar 16, 44, 46, 61, 62 [2 r.] (35); WujNT Ddddddv.

»w imię, na imię, przez imię Ojca i Syna i Ducha Św.« [w tym: Boga Ojca (4), Ojca wszechmogącego (2); w imię Św. Trojce, Ojca i Syna i Ducha Sw. (1)] [do materiału dołączono też skrót: w imię Ojca etc. (6)] = in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti a. Sancti Spiritus PolAnt, Vulg (91:2:1): OpecŻyw 171; TarDuch ktv; LibMal 1544/84 [2 r.], 84v [2 r.], 85, 89 [2 r.]; SeklWyzn d3, d3v; SeklKat C2, C3, C4, Ov, O4 (10); MurzNT Matth 28/19; KromRozm II c, x2v; GroicPorz k2; Otto ceſarz: nietylko w imię Oycá y Syná y Duchá Świętego/ przyſiąc muſial/ ále teſz w imię krzyżá drewnianego/ y w imię Reliquiy ludzi vmárłych KrowObr 33v, 41, 46, 46v [2 r.], 71, 71v (19); BielKron 149, 348v; GrzegRóżn A4, F, H4v, I4v, M; SarnUzn F; RejAp 67; RejPos [136]v, 148, 150v; BiałKat 250v; KuczbKat 125 [4 r.]; RejZwierc 27v, 196v; WujJud 20, 99, 170; BudNT Matth 28/19; CzechRozm 257v, 267; KarnNap A4v, B2, C; A ták w imię S. Troyce/ Oycá/ y Syná/ y Duchá S. zá pochwalenim tego powſzechnego Zboru Florenckiego/ ſkázuiem aby [...] SkarJedn 271; SkarŻyw 134, 334, 388; StryjKron 140; CzechEp 248; NiemObr 149, 150; ArtKanc G16v; LatHar 4, 60, 73, 82, 376, 654; WujNT 576, 611, Matth 28/19; SiebRozmyśl K2v; SkarKaz 275a, 276a, 516a.

»Wierzę w (jednego) Ojca wszechmogącego (stworzyciela nieba i ziemie)« = początek Kreda [w tym: w Boga Ojca (27), w jednego Ojca (6), w Ojca stworzyciela (17); w Ojca i w Jezu(sa) Krystusa (7), w Ojca i w Jezu(sa) Kryst(us)a (a. Chrysta) i w Ducha Św. (8)] [do materiału włączono też skróty: Wierzę w Boga Ojca (wszechmogącego) etc. (11)] (28): OpecŻyw 176v; SeklKat B4, N3v; BielKron 139v; GrzegRóżn A4, D4, F, K, M2v [2 r.]; BiałKat c; KuczbKat 10; WujJud 25; WIerzymy w iednego Bogá Oycá wſzechmogącego/ y w iednego Páná náſzego IEzuſá Kryſtuſá Syná Bożego y w Duchá ś. WujJudConf 22v; Wierzę w Bogá Oycá wſzechmogącego ſtworzyćielá nieba y ziemie etc. SkarŻyw 371, 371; CzechEp 199; ReszPrz 75; ArtKanc M9; LatHar 8, 90, 516, 526, 533, 542, 557; WujNT 515; SkarKaz 276a.

»narodzony (a. urodzony) z Ojca, od Ojca urodzon« = fragment Kreda [o Chrystusie] [szyk zmienny] (3:1): BiałKat c; KuczbKat 15; WujJud 25; WIerzę w iednego Bogá/ [...] Y w iednego Páná náſzego IEzu Chryſtá/ Syná Bożego iednorodnego/ y z Oycá przed wſzytkiemi wieki vrodzonego LatHar 90.

»siedzi na prawicy Boga Ojca, u Boga Ojca« = fragment Kreda [o Chrystusie] [w tym: Ojca wszechmogącego (8)] (9:2): OpecŻyw 176v; SeklKat O2; w ſtąpił [!] ná niebioſá/ y ſiedzi ná prawicy v Bogá oycá KrowObr 10, 105v; BielKron 139v; ReszPrz 87; ArtKanc M10; LatHar 9, 374; WujNT 515, Xxxxx4v.

»ktory od Ojca i od Syna (a. z Ojca i z Syna) pochodzi« = fragment Kreda [o Ducha Św.] (5): BiałKat c; WujJud 25v; Zbor śiodmy w wyznániu wiáry ſwey mowi/ wierzem w Duchá S. ktory od oycá y od ſyná pochodzi. SkarJedn 282; ArtKanc M11; LatHar 91.

»ktory z Ojcem i Synem społecznie jest chwalon. (a. ktorego chwalemy)« = fragment Kreda [o Duchu Św.] (3): BiałKat c; WujJud 25v; Wierzę y w Duchá S. Páná y ożywiáiącego/ ktory od Oycá y od Syná pochodźi/ ktory z Oycem y z Synem ſpołecżnie bywa chwalon LatHar 91.

»Ociec, (i) Syn i Duch Święty; Ociec i Syn z Duchem Św.« [przy udzielaniu błogosławieństwa, przy zwracaniu się do Trójcy św. z różnymi prośbami] [w tym: Bog Ociec (1)] (8;1): PAnie Boże wſzechmogączy/ ociecz y Syn/ y duch ſwięty/ daymi zwicięſtwo naprzeciw nieprzijacielom moim TarDuch D6v; KrowObr 32v; RejPos A6v, 160v; KarnNap B3, G; Błogoſłaẃmy [!] Oycá y Syná z Duchem Swiętym. LatHar 369, 68, 105.

»ktory z Ojcem i Duchem Św. żywiesz i krolujesz na wieki (wieczne)« [do materiału włączono też warianty formuły] [w tym: z Bogiem Ojcem (10)] (46): BierRaj 21, 22; TarDuch D2v, E2; RejAp 198; RejPos 83, 237v, 267, 339v; SkarJedn 330; Ciebie ſercem y vſty wyznawam/ do ciebie idę Iezu Chryſte/ ktory z Oycem y z Duchem S. kroluie ná wieki Amen SkarŻyw 70, 76, 119, 349, 403 (12); WerGośc 270; ArtKanc T6, T12v; LatHar 24, 56, 156, 184, 240 (9); WysKaz 48; SkarKazSej 677b, 702b; SkarKaz 8b, 45b, 85b, 123b, 210b (9).

»ktoremu (a. tobie) z Ojcem i Duchem Św. (rowna) chwała i cześć (a. sława) na wieki« [w tym: z Bogiem Ojcem (1)] [do materiału włączono też warianty formuły] [o Chrystusie] (27): BibRadz *7; bądź pochwalon moy miły Pánie/ ſpołu z Bogiem oycem/ y z Duchem s. ná wyſokośći/ ná wieki wiecżne/ Amen. RejPos 87v; SkarŻyw 21, 28, 31, 83, 119 (20); WerKaz 306; ArtKanc C18v; LatHar 362, 401; SkarKazSej 683b.

»ktory z Ojcem żywiesz i krolujesz (a. panujesz) w jedności (a. społeczności) Ducha Św.« [do materiału włączono też warianty formuły] [o Chrystusie] [w tym: z Bogiem Ojcem (8)] (11): proſzę/ przez cię ſamego Iezuſa kryſtuſa pana naſzego ktory żywies y panuieſz z Bogiem oyczem w iednoſci ducha ſwiętego Bog/ przez wſzytki wieki wiekow. Amen. TarDuch Dv, D6; SkarŻyw 115, 584, 589; LatHar 227, 283, 305, 314, 343, 660.

»Ojcze niebieski, z nieba Boże zmiłuj się nad nami« [fragment litanii] (4:1): KIrie eleyzon/ [...] Kryſte vſlyſz nas/ Oycże z nieba Boże/ zmiłuy ſie nad nami. TarDuch A8; LatHar 86, 172, 500, 525.

»zmiłuj się Panie, zmiłuj się Ojcze« (3): SMiłuy ſię Pánie/ śmiłuy ſię Oycże/ bo w Tobie vfamy. ArtKanc F11, F11 [2 r.].

W pozdrowieniach i życzeniach [w tym: Bog Ociec (36); Ociec i (Pan) Jezu(s) Chryst(us) (33); Pan Jezus Chrystus, Ociec, Duch Święty (1)] (36): Láſká wam y pokoy/ od Bogá Oycá/ y Páná náſſego Iezu Chryſtá [Gratia vobis et pax a Deo Patre et Domino nostro Iesu Christo] Leop Gal 1/3, 1.Thess 1/2, 1.Tim 1/2; BibRadz 1.Thess 1/1, 1.Tim 1/2; GrzegRóżn C3v, D3; BudBib b; BudNT przedm a2, b4v, b5, 1.Cor 1/3, Eph 6/23, Tit 1/4, Philem 1/3; CzechRozm A2, 46, 46v, 199v; SkarŻyw 328; Chrzeſćiáńskiemu czytelnikowi IAKVB WVIEK Theolog Societatis IESV, łáſki Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá/ y miłośći Bogá Oycá/ y ſpołecznośći Duchá świętego/ wiernie życzy y winſzuie. WujNT przedm 1, Rom 1/7, 1.Cor 1/3, 2.Cor 1/2, 1.Tim 1/2, Gal 1/3 (16).

W przekładach i w nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.: 2.Reg 7/14; 1.Par 17/13, 22/10; Hebr 1/5 [zawsze: Ociec, Syn] (7): Leop 1.Par 17/13; BibRadz 1.Par 17/13, Hebr 1/5; BiałKat 18; BudBib 1.Par 22/10; CzechEp 297; Bo ktoremuż kiedy z ániołow rzekł: Tyś ieſt ſyn moy/ iam ćiebie dźiś vrodźił? Y záſię; Ia mu będę Oycem: á on mnie będźie ſynem [Ego ero Illi in patrem, et ipse erit mihi in filium]? WujNT Hebr 1/5.

Matth 6/4, 6, 18 (9): BibRadz Matth 6/4, 6, 18; KuczbKat 370; áby iáłmużná twoiá byłá w ſkrytośći: á Oćiec twoy ktory widźi w ſkrytośći odda tobie [et Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi.] WujNT Matth 6/4, Matth 6/6, 18; SkarKaz 350a [2 r.].

Matth 10/20 (4): KrowObr 118v; BibRadz Matth 10/20; Nie wy ieſteśćie ktorzy mowićie/ ále Duch Oycá moiego mowi w was [Non enim vos estis qui loquimim, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis Vulg]. WujJud 30; WujNT Matth 10/20.

Matth 10/32 [w tym: Ociec niebieski (1)] (9): SeklWyzn kt; Y ſąm ſyn Boży raczył to powiedzieć kto mię będzie wyznawał przed luczmi [!]/ wyſnam go ia też przed oycem moym niebieſkym [Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui in caelis.] SeklKat F4v; KrowObr 66, 134v; BibRadz Matth 10/32; RejAp 89; RejPos 80; RejZwierc 43; WujNT Matth 10/32.

Matth 10/33 [w tym: Ociec niebieski (1)] (8): Bo [Chrystus] tak powiedźiał/ ktobyśię [!] mnie przed ludźmi zaprzáł/ zaprzęśię [!] go ia téſz przed oicem moiem [Qui autem negaverit me coram hominibus, negabo eum et ego coram Patre meo qui in caelis.] MurzHist G2, R3v; MurzHistSekl kt; KrowObr 66; BibRadz Matth 10/33; RejAp 179; RejPos 4; WujNT Matth 10/33.

Matth 11/27, Luc 10/22 (6): Wſzyſtko mi dáno ieſt od oica móiego [Omnia mihi tradita sunt a Patre meo] MurzNT Luc 10/22, Matth 11/27; RejPos 287; CzechEp 217; WujNT Matth 11/27, Luc 10/22.

Matth 11/27, Luc 10/22 [w tym: Ociec, Syn (20)] (22): MurzNT Matth 11/27 [2 r.], Luc 10/22 [2 r.]; RejPos 287; Zaden nie zna Syná iedno Oćiec: áni Oycá zna żaden/ iedno Syn/ á ten komuby Syn chćiał obiáwić [nemo novit Filium, nisi Pater, neque Patrem quis novit, nisi Filius et cui voluerit Filius revelare Vulg.] CzechRozm 22, 49 [2 r.], 63v; SkarJedn 280 [2 r.]; CzechEp 117 [2 r.]; NiemObr 93 [2 r.]; WujNT Matth 11/27 [2 r.], Luc 10/22 [2 r.], s. 582 [2 r.].

Luc 23/34 [w tym: Bog Ociec (3)] (15): OpecŻyw 143v, 144; TarDuch D4v; SeklKat I2, S4v; LatHar 28, 259, 282, 293, 725; A Ieſus mowił: Oycze/ odpuść im: boć niewiedzą co czynią [Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt]. WujNT Luc 23/34, s. 292; SiebRozmyśl D4, H4v; SkarKaz 161b.

Luc 23/46 [w tym: Bog Ociec (2)] (14): OpecŻyw 150v; KrowObr 49v; Abowiem gdy Kryſthus mowił/ W ręce thwe pokłádam Duchá mego Oycże [Pater, in manus tuas commendabo spiritum meum. PolAnt] Wnet piſmo mowi/ iż tho rzekſzy ſkonał GrzegŚm 47, 22, 44, 46; BudNT Luc 23/46; ArtKanc D19v; LatHar 30, 283, 300, 726; WujNT Luc 23/46; SiebRozmyśl Kv.

Ioann 1/14 (4): CzechEp 210; A ſłowo sſtáło ſie ćiáłem/ y mieſzkáło miedzy námi (y widźieliſmy chwałę iego/ chwałę iáko iednorodnego od Oycá [gloriom quasi unigeniti a Patre Vulg] pełne łáſki y prawdy. LatHar 688, 106; WujNT Ioann 1/14.

Ioann 12/49, 14/10, 14/24 [w tym: błogosławiony Ociec (1), wola Ojca (1)] (13): OpecŻyw 96, 96v; RejPos 63, 143v, 145 [3 r.]; BudNT Ioann 12/49, 14/10; A ſłowo ktoreśćie ſłyſzeli/ nie ieſtći moie: ále tego ktory mię poſłał/ Oycá [Et sermonem quem audistis non est meus, sed eius, qui misit me, Patris]. WujNT Ioann 14/24, s. 304, Ioann 12/49, 14/10.

Ioann 5/22 [w tym: Bog Ociec (1)] (12): MurzNT 218v marg [2 r.]; Oćiec nieſądzi nikogo/ ále wſzyſtek ſąd dał Synowi [Neque enim Pater iudicat neminem, sed iudicium omne dedit Filio. PolAnt] KrowObr 214; BibRadz I 451a marg; CzechRozm 41v [2 r.], 195v; NiemObr 107, 108 [2 r.]; WujNT Ioann 5/22, Bbbbbb3v.

Ioann 5/26 (10): SarnUzn H4; GrzegŚm 7; Bo iáko oćiec ma żywot wſobie/. ták dał y ſynowi żywot mieć wſobie. [Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso]. BudNT Ioann 5/26; CzechRozm 5v, 53; CzechEp 179, 243; NiemObr 109; WujNT Ioann 5/26, s. 324.

Ioann 6/57 (3): RejPos 91; Iáko mię poſłał żywiący Oćiec/ y ia żywię dla Oycá [Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem] WujNT Ioann 6/57[58], s. 331.

Ioann 8/19, 14/7 (12): OpecŻyw 96; Odpowiedźiáł Ieſus/ ani mnie znácie/ ani oica moiego/ Byście mnie znali/ i oica byście moiego znali [Neque me scitis, neque Patrem meum; si me sciretis, et Patrem meum sciretis nimirum] MurzNT Ioann 8/19–20[19]; BibRadz Ioann 14/7; GrzegRóżn G2v; RejPos 291v; BudNT Ioann 14/7; WujNT Ioann 8/19 [2 r.], 14/7; SkarKaz 548b [2 r.].

Ioann 10/30 [w tym: jedno (a. jeden) z Ojcem (6), ociec niebieski (1)] (32): SeklKat O4; Iá a ociec ieſteſmyć iedno [Ego et Pater unum sumus]. MurzNT Ioann 10/30; KromRozm II o3, q4v, r; KromRozm III E8v; KrowObr 214; BibRadz Ioann 10/30; GrzegRóżn I2v [2 r.], K4v; SarnUzn F7 [2 r.]; RejPos 122, 308v, 318v; BiałKat 86, 133, 303v; RejZwierc 9, 11v; BudNT Ioann 10/30; LatHar 377; WujNT 305, Ioann 10 arg, 30, s. 349, 350 (8); SkarKaz 276a.

Ioann 10/15 (8): Iáko mię zna Oćiec/ ták y ią znam Oycá [Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem]/ á zdrowie moie pokłádam zá owieczki. BibRadz Ioann 10/15; RejPos 122 [4 r.]; WujNT Ioann 10/15 [2 r.].

Ioann 10/38, 14/10, 11 (61): OpecŻyw 65y [2 r.], 96 [4 r.], 96v; MurzNT Ioann 10/38; KrowObr 212v; Leop ZZ3v [2 r.]; GrzegRóżn I2v; SarnUzn D5v [2 r.], F2 [2 r.], F2v [2 r.]; RejPos 291v [4 r.], 294 [2 r.]; BiałKat 86, 303v [2 r.]; RejZwierc 11v [2 r.]; Wierzcie mi/ że ia w oycu/ á oćiec we mnie ieſt [ego in Patre, et Pater in me est]. BudNT Ioann 14/11, Ioann 10/38, k. O7 marg, Ioann 14/10 [2 r.]; SkarŻyw 385 [2 r.]; CzechEp 163 [2 r.]; NiemObr 101, 119 [2 r.]; WujNT 305 [2 r.], Ioann 10/38 [2 r.], s. 350 [2 r.], Ioann 14/10 [2 r.], 11 [2 r.] (15); SkarKaz 417a [2 r.], 549a [2 r.].

Ioann 14/6 [w tym: Bog Ociec (5)] (20): OpecŻyw 96; SeklKat E3, Ov, O3, Pv [2 r.]; KromRozm II b3; KrowObr 11v; BibRadz Ioann 14/6; RejPos 154, 291v; BiałKat 81; Ia ieſtem drogá/ y prawdá/ y żywot/ nikt nie przyidźie do oycá iedno przez mię [nemo venit ad Patrem, si non per me]. BudNT Ioann 14/6; CzechRozm 12, 22 [2 r.], 23v [2 r.] **6; WujNT Ioann 14/6.

Ioann 14/9 (19): OpecŻyw 96; SeklKat Pv; GrzegRóżn I; SarnUzn F2; RejPos 291v, 294; BiałKat 303v; A ktho widzi mnie widzi y Oycá mego [qui videt me videt et Patrem Vulg]. RejZwierc 11v, 9; BudNT Ioann 14/9; SkarŻyw 385 [2 r.]; CzechEp 163; LatHar 377; WujNT Ioann 14/9, s. 365, 753; SkarKaz 548b [2 r.].

Ioann 14/13, 28, 16/10, 16, 17, 28, 20/17 [w tym: Ociec, (i) Bog (20)] (43): Byſcie mie milowali/ wżdybyſcie ſie weſelili ijże iá ijdę ku oyttzu [Si diligeretis me, gauderetis utique quia vado ad Patrem Vulg Ioann 14/28] OpecŻyw 96v, 96, 174; KromRozm I M [2 r.]; MurzNT Ioann 20/17 [2 r.]; Wſtępuyę do oycá mego/ y do oycá wáſſego/ bogá mego/ y bogá wáſſego [Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum Vulg Ioann 20/17]. KromRozm II r3, q4v [2 r.]; KrowObr 10; RejAp 20v; RejPos 125v [2 r.], 128v, 129, 130v [2 r.], 131 (11); CzechRozm 10 [2 r.]; MWilkHist H3 [2 r.], H4 [2 r.]; NiemObr 104 [2 r.]; WujNT Ioann 14/13, 28, s. 366, Ioann 16/10, 16 (9); SkarKaz 244a, 245a.

Ioann 14/23 [w tym: Bog Ociec (1), Ociec niebieski (1)] (14): OpecŻyw 96v [2 r.]; SeklKat G4, Pv; KrowObr 10v; RejAp 46v; YEſli mię kto miłuie/ ſłowá moye chowáć będzye/ á Ociec moy theż ſie go rozmiłuie [Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum Vulg] RejPos 143v, 132, 143v, 144v [2 r.], 145; NiemObr 88; WujNT Ioann 14/23.

Ioann 14/28 (16): OpecŻyw 96v; Abowim ſam pan Kryſtus powyedał/ Oćyec yeſt wyętſſy niż ya [quia Pater maior me est Vulg]. KromRozm I M; KromRozm II q4v, r3, r3v; SarnUzn H3, H3v; RejPos 143v; BiałKat 31; CzechRozm 20; CzechEp 179, 201; NiemObr 107; WujNT Ioann 14/28, s. 366 [2 r.].

Ioann 16/3 [w tym: Ociec, Krystus (1)] (16): KrowObr 238; GrzegRóżn Gv, G2v, I [2 r.]; RejPos 137 [2 r.], 137v, 138, 139v, 140, 333v; BudNT Ioann 16/3; CzechRozm 229; CzechEp 22; Aleć Przyidźie godźiná/ że wſzelki ktory was zábiie/ mniemáć będźie że czyni poſługę Bogu. A to wam vczynią/ iż nie poználi Oycá/ áni mnie [non noverunt Patrem neque me]. WujNT Ioann 16/3.

Ioann 18/11 (5): OpecŻyw 106v; BibRadz Ioann 18/11; izáli ia nie mam pić kubká/ ktory mi dał Oćiec [calicem, quem dedit mihi Pater, non bibam illum Vulg]? CzechRozm 227v, 238; LatHar 729.

Ioann 20/21 [w tym: Bog Ociec (3)] (18): OpecŻyw [170]; KromRozm II f4, f4v; KromRozm III G8v, K5v, L8v; RejPos 117v; PAN CHRIſtus mowi [do apostołów]: Iáko mię zeſłał Bog Oćiec/ ták y ia was ślę [sicut misit me Pater, et ego mitto vos Vulg]. WujJud 147v, 153v; MWilkHist K4v, L; ReszPrz 102; WujNT 39, Ioann 20/21, s. 386; SkarKaz 203a, 205b, 240a.

2.Cor 6/18 (5): KrowObr C4v; Leop 2.Cor 6/18; BudNT 2.Cor 6/18; NiemObr 12; Y będę wam zá oycá/ á wy będźiećie mi zá ſyny y corki [ero vobis in patrem, et vos eritis mihi in filios et fllias]/ mowi Pan wſzechmogący. WujNT 2.Cor 6/18.

W połączeniach szeregowych (15): BierRaj 22; TOchmy ſnadz tobie napowinnyeyſſy naſz miły panie abychmy cię chwalili iako oyca: miłowali iako ſtworzyciela: a bali ſie iako pana prawego. RejPs 195v; dawaymy wiecżną cżeść á chwałę iemu iáko Pánu á Oycu á dobrodzieiowi ſwemu/ ná wieki wiecżne RejAp 130; RejPos 124, 146v, 351v; RejZwierc 196; CzechRozm 113; KarnNap B2; KochPs 133; CzechEp 238; LatHar 94, 224, 354, 588.

W przeciwstawieniach: »ociec ... nieprzyjaciel, srogi Bog« (2): Teras zaś wſzyſtko rzeczy przeciwne czuię/ I to/ że mogę Boga znać/ znamcigo/ lecz nie iako oica/ ale tilko iako nieprzyiáciela. MurzHist O3; A gdy ſie iuż tego dzieciątko potroſze náucży [...] iáko ieſth złym ſrogim Bogiem/ á dobrym oycem miłoſiernym RejZwierc 12.

W porównaniach (3): Bądźcie wy tedy doſkonáli/ iáko oćiec wáſz ktory ieſt w niebie doſkonáłym ieſt [Estote ergo vos perfecti, sicut Pater vester, qui in caelis perſectus est]. BibRadz Matth 5/48; Goski A10v; BudNT Matth 5/48.

W charakterystycznych połączeniach: Ociec chętliwy, chwalebny, jest doskonały, wiekuistej czci godny, bez miary (2), mowiący (2), nieodmienny, nieogarniony, nierodzony (3), niewysławiony, straszliwy, (jest) uwielbiony (3), zacny, żywiący, żywy; ociec pociechy; Ociec duchow (2), wszech narodow (2), osierociałych, (Pana) Jezu(sa) Chryst(us)a (Pana Jezusowy, (Pana) Chrystusowy, Krystusa, Kryst(us)ow(y)) (88), każdego przyrodzenia, (wszy(s)tkich) sirot(ek) (4), (wszytkiego) stworzenia (3), wszystkich niemych (wierzących) (2), wszytkich (wszech) (7), wszytkiego (2); Ojca błogosławieństwo, dekret(y) (5), dobrodziejstwa (4), droga, głos (5), gniew (28), łaska (7), mandaty, mądrość (myśl, prawda, słowo, światłość) [= o Chrystusie] (11), miłosierdzie (8), miłość, możność, nauka (2), obietnice (16), objawienie (2), oblicze (obliczność, twarz) (17), opatrzność (4), opieka, postanowienie, prawda, prawica (3), przeklęcie (2), przybytki (pokoje) [= królestwo niebieskie] (2), przykazania, przykład, rozkazania (3), rzeczy (2), srogi sąd słowa (4), sprawiedliwość, sprawy (3), uczynki (4), ustawy, wyrok(i) (5), zacność, zakon (2), zlecenie; do Ojca apelować (2), iść (przyść) (15), odejść (odchodzić) (4), mieć przystęp, trafić (2), uciec się, wstąpić (wstępować) (9); Ojcu dziękować ((u)czynić (dawać) dzięki ((po)dziękowanie) (28), ofiarować (ofierować) [co] (15), być (stać się) posłusznym [= o Chrystusie] (6), poruczać [co], uskarżać się (2), zalecać [kogo] (2); ku Ojcu iść (2), mowić, mieć przystęp, wstąpić, wzywać [kogo], (za)wołać (uciekać się wołaniem) (7); Ojca bać się, mieć w niebie [= o Chrystusie], mieć nad sobą, mieć w uczciwości, miłować (4), (nie) mieć (8), nienawidzi(e)ć (4), (nie) znać (6), objawiać, odrzucić, oglądać, oznajmiać (2), poznać (5), przez (się) (3), sławić, słuchać (3), ucieszyć, (chcieć) widzieć (3), wielbić, wychwalać (2), wyznawać, wzgardzić (4), wzywać (9); w Ojca wierzyć (8); u Ojca przejednać [co] (3); przed Ojcem korzyć się; o Ojcu mówić, opowiadać.

Zwroty: »być z Ojca« (1): [Chrystus] ácżkolwiek pámiętał/ iż był Bogiem z Bogá oycá/ iednák ſię nigdy BOgu áni przyrownywał/ áni przyſtoſował: pámiętáiąc ſię być z oycá ſwoiego CzechEp 247.

»czcić Ojca, Ojcu cześć oddawać (a. czynić poczciwość); cześć Ojca; jest uczczon Ociec« = honorificare Patrem Vulg [szyk zmien] (14:3;8;1): DiarDop 103; KrowObr 64v, 214 [2 r.]; GrzegRóżn D3; RejPos 19v, 84; CzechRozm 195v [2 r.], 235v; CzechEp 85; NiemObr 5, 107 [2 r.], 127; LatHar 44, 72, 572; áby wſzyścy czćili Syná/ ták iáko czczą Oycá. Ktoć nie czći Syná/ nie czćić y Oycá/ który go poſłał. WujNT Ioann 5/23; W Chriſtuśie bywa vczczon ábo wzgárdzon Oćiec. WujNT Ioann 12 arg, s. 310, Ioann 5 arg, s. 324, Ioann 8/49, s. 760.

»(na)z(y)wać (a. wzywać, a. ukazywać być) Ojcem; (być) (na)zwan(y) (a. rzeczon) Ojcem; Ojcem wyzna(wa)ć« = vocare Patrem Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (49;4;2): WróbŻołt ee4; SeklKat Sv; powiedźiał/ że on Boga/ oicem niezowie ale mu złorzeczy i bluźnigo [!] MurzHist T; GliczKsiąż D3v; LubPs T5; KrowObr 76v; Leop Ier 3/19; BibRadz Ier 3/19; GrzegRóżn E3, G2, G3v, H, Iv (10); Prot C2; SarnUzn B2v [2 r.], D6v, Hv; RejAp 118; RejPos 142v, 292; BiałKat a4 [4 r.], 6, 198v [2 r.]; gdiż Syná piſmo ſwięte ná wielu mieyſcach tákże oycem zowie. RejZwierc 11, 10v; BudNT Ioann 8/17[27]; CzechRozm 9v, 10 [2 r.], 12, 13v, 197v; KochPs 103; CzechEp 146, 232, 242, 270, 298, 413; NiemObr 97, 104; WisznTr 29; ArtKanc M10 [2 r.]; SkarKaz 548b.

»z (istności), od Ojca (na-, u)rodzić się; z (istności), od Ojca (na-, u)rodzony; (na-, u)rodzenie z Ojca; Ociec rodzi (a. urodził, a. spłodził); z Ojca (się) rodzący« [w tym: z Boga Ojca (16)] [szyk zmienny] (14:2;17:6;6;5;3): PatKaz II 29v, 39,49, 73; WróbŻołt 117; KromRozm III C4v; KrowObr 46v; BibRadz II 120c marg; GrzegRóżn B2 [2 r.], C4, D, Dv, L [2 r.] (9); Powádźiłá was (ſlyſzę) oná ſwięta Troyca/ Chcećie wiedźieć iáko Syn vrodźił ſię z Oycá. Prot C; SarnUzn H3v marg, D6; Abowiem Ociec ieſt nieurodzony/ Syn od Oycá vrodzony/ á Duch S. od obudwu pochodźi. KuczbKat 15; Oćieć ſpłodźił Syna nie z woley áni z muſzenia ále z przyrodzenia. WujJud 23v; BiałKaz E2, G4; CzechRozm 12v, 19v, 50, 58v, 60; SkarŻyw 1, 57, 172, 358; CzechEp 145, 220, 253, 256, 257; NiemObr 98, 142; Theodorus Bezá tego nie prziymuie/ áby ſyn Boży miał ſię od wiekow z iſtnośći BOgá Oycá národzić. ReszPrz 78; LatHar 232, 372, 380; WujNT 67,431 [2 r.], 696; SkarKaz 276a. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

»od Ojca, z Ojca pochodzić; od Ojca, z Ojca pochodzący; pość, poście z Ojca; pochodzenie od Ojca« [w tym: z Boga Ojca (4), od Boga Ojca (1)] [przede wszystkim o Duchu Św., także o Chrystusie, o chwale i o słowie] [szyk zmienny] (50:5;9:2;2:1;1): SeklWyzn Bv; Duch ſwięty ieſt trzecia perſona Troycze ſwiętey/ nie vcziniony/ nieſtworzony/ ány vrodzony: Ale od Boga oicza y od ſyna iego/ od początku y odwieku pochodzączy SeklKat P2, P3; KromRozm II g; KromRozm III C5; KrowObr 47; PAn Kryſtus ſyn Bogá żywego/ odkupiciel náſz/ cżłowiek iáwny/ Bog w záſłonie/ od Oycá pochodząc/ áby zgłádził wyſtępek pirwſzego oycá náſzego/ rácżył ſie národzić BielKron 138; GrzegRóżn L4v, N2; Prot C2; SarnUzn A4v, H5; [Christus o Bogu Ojcu i o sobie:] Iż kto ſie rozmiłuie mnie/ á ſłow tych moich ſłucháć będzie/ ktore pochodzą od Oycá moiego/ iż ſie go też on rozmiłuie RejPos 64, [137]v [2 r.], 139; BiałKat a4, c, c3v; KuczbKat 15; WujJudConf 23; BiałKaz G4v, H; CzechRozm 14 [2 r.], 19v, 20v; SkarJedn 176, 271 [5 r.], 272, 274, 281 (20); SkarŻyw 278, 337; CzechEp 153, 226, 240, 255; NiemObr 108, 110, 142; ReszPrz 87; LatHar 373; WujNT Ioann 15/26, s. 369, 387, 753; SkarKaz 206b, 275a, 276a. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

»(po)chwalić Ojca; Ojcu chwałę (od)dawać (a. wzdawać); chwała Ojca; Ociec chwalon« [w tym: Boga Ojca (20), Bogu Ojcu (6)]= adorare (a. glorificare) Patrem Vulg, PolAnt; gloria Patris Vulg (29;6;27;1): OpecŻyw 50; BielŻywGlab nlb 9; WróbŻołt dd3v; DiarDop 103; LubPs Z4; KrowObr 23, 62v, 64v [3 r.]; Leop Matth 5/16, AAA4v; BibRadz Ioann 4/21, 23 [2 r.]; GrzegRóżn D3; SarnUzn E6v; RejPos 19v, 21, 99, 113, 151; BiałKat 98v; KuczbKat 385; WujJudConf 237, 242v, 245v; Abowiem Pan náſz przyść racżył raz na ſwiát pokorny/ powtore przydzye wielmożny/ w chwale Bogá Oycá RejPosWstaw [213], [1102]v; CzechRozm A6v, 88, 194, 195, 204, 220v, 256; CzechEp 11v, 86, 367, 425; NiemObr 5, 53, 104, 127; ReszPrz 78; OYcá niebieſkiego pochwalmyż z miłośći/ Bo nam ſyná ſwego posłał z wyſokośći ArtKanc B11, A9v, K12v, K14v, 16v, T17v; LatHar 87, 573; WujNT Matth 5/17 [16], 16/27, Mar 8/38, s. 310, Ioann 4/21 (9); Przyidźie Syn człowieczy w chwale Oycá ſwego/ y zápłáći káżdemu/ [...] wedle vczynkow iego. SkarKaz 4b.

»(po)modlić się Ojcu, ku Ojcu, do Ojca; modłę dawać Ojcu; modlitwa do Ojca, ku Ojcu« [w tym: Bogu Ojcu (17), do Boga Ojca (8), ku Bogu Ojcu (3)] = orare Patrem Vulg [szyk zmienny] (28:2:2;1;8:1): BierRaj 22; OpecŻyw 35, 50, 89v, 98v, 100v (9); WróbŻołt E5v, E6; RejPs 127; KromRozm II h3, t, xv; KrowObr 11v; HistRzym 84, 90; RejPos 213v, 260v; KuczbKat 370, 430, 435; CzechRozm 204v; CzechEp 207, 288; NiemObr 10, 112; MOdlmy ſię Oycu ſwemu/ w pokorze á w ćichośći ArtKanc M13v, D10, D12; LatHar 18, 343; Modlitwá Páná Chriſtuſowá do Oycá ſwego WujNT Ioann 17 arg, przedm 40, Matth 6/6; SiebRozmyśl B3, D4, E2, I2; KlonWor 27.

»przyczyni(a)ć się do Ojca, Ojcu, przed Ojcem« [w tym: do Boga Ojca (1), Bogu Ojcu (1)] [szyk zmienny] (5:1:1): KrowObr 212v marg, 213, Ss2; RejAp 4v; Gdyż ſie tedy zá námi y ſam Pan Chriſtus według cżłowiecżeńſtwá do Bogá Oycá przycżynia/ iákoż ſie Swięći przycżyniáć niemáią WujJud 58, 183v; ArtKanc G15v.

»(u)prosić (a. żądać) Ojca, od Ojca, u Ojca; prośba do Ojca« [w tym: Boga Ojca (22), u Boga Ojca (1), do Boga Ojca (1)] = adorare (a. advocare) Patrem PolAnt; rogare (a. petere) Patrem Vulg [szyk zmienny] (88:1.1;3): OpecŻyw 16v, [80] [2 r.], 96, 106v, 144v, 152; TarDuch Cv, C5v; WróbŻołt L5, L7v; SeklWyzn e4v; SeklKat C3v, P3, S, T3v; KromRozm I K2; KromRozm II q2v, rv, ſ2v, t2; KromRozm III E7; LubPs Y6v; SeklPieś 6v [2 r.]; O Márya proś Oycá ábowiem ćiebie mátki Syn ſlucha/ ábyſmy niebyli zátráceni KrowObr 176, 5v, 9v, 46v, 74, 203v [2 r.]; BibRadz *7, Matth 6/6; Goski A8v; BielKron 98, 234; GrzegRóżn B4v, H4v, K2v, K4v, M; RejPos 38, 61, 93, 131v, 132 [2 r.] (13); KuczbKat 385; RejZwierc A5, 10v, 11, Bbb; WujJud 95v, 228v; WujJudConf 55v, 215v; BudNT przedm d3v, Matth 26/53; CzechRozm 14v, 20, 201, 202, 238; SkarJedn 55, 279; Iezus Chriſtus prośił Oycá/ áby nie vſtáłá wiárá Apoſtolſka CzechEp 248, 427 [2 r.]; NiemObr 11; ReszPrz 82; ArtKanc D13, H14v, N17v; LatHar 354, 570, 694; WujNT Matth 26/53, s. 363 marg, Ioann 14/16, 15/16, 16 arg, 23, 26; SiebRozmyśl H4v; SkarKazSej 677b.

Wyrażenia: »błogosławiony Ociec; błogosławić Ojca« [w tym: Boga Ojca (3)] = benedictus Pater Vulg, PolAnt benedicere Patrem Vulg (13;7): OpecŻyw 36; Leop Iac 3/9; BibRadz 1.Petr 1/3; Nie fráſuycie ſie nic namileyſzy bráćiſzkowie/ [...] ábowiem nád námi ieſt on błogoſláwiony Ociecz Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá RejPos 51, 82v [2 r.], 135v, 141v, 146, 184v, Ooo2v; CzechRozm 10; SkarJedn 313; LatHar 67, 574; Przezeń [język] błogoſłáwimy Bogá y Oycá: y przezeń przeklinamy ludźi WujNT Iac 3/9, 2.Car 1/3, Eph 1/3, 1.Petr 1/3. Cf W przekładach i w nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»bostwo Ojca« [w tym; Boga Ojca (3)] (8): GrzegRóżn N2; SarnUzn G; RejPos 116, 294v; Niemiéyże mi zá złé: żemći wiele kroć powtarzał w téy wtóréy częśći Kátechizmu/ około iedynégo Boſtwá y Bogá Oycá/ Syná/ y Duchá świętégo BiałKat 116; WujJudConf 22; WujNT 365; SkarKaz 548b marg.

»ociec chwały« (3): GrzegRóżn Mv; [św. Paweł w liście do Efezjan:] Aby Bog páná náſzego/ Iezu Chriſtá/ ociec on chwały [Pater gloriae Vulg]/ dał wam duchá mądrośći y obiáwienia/ przez poznánie iego NiemObr 86; WujNT Eph 1/17.

»Ociec dobrotliwy (a. nadobrotliwszy), dobroci, dobry (a. lepszy)« [w tym: Bog Ociec (1)] [szyk 35:24] (54:2:3): LubPs L3, X3; RejAp 178v; RejPos 2, 88, 133 marg, 139v, 158v (15); KuczbKat 415 [2 r.]; RejZwierc 10v; CzechRozm A2v, 13, 113, 194v, 221; dokąd duſzę moię Fráſunki trapić będą/ oycze dobrotliwy? KochPs 17, 151; CzechEp 271; KochPhaen 1; WisznTr 28, 29; ArtKanc D9, E4v, R16v; Oycże dobroći/ łáſká nieſkońcżona Twa/ niech mię ſámá broni GrabowSet N2, E3v, F2, G3, K3v, L (17); LatHar 565, 567, 570; SkarKaz 44a; CzahTr B3v; SzarzRyt A4v, Bv.

»dom Ojca« = kościół; domus Patris Vulg (5): OpecŻyw 58, 73; WujNT Ioann 2/16; A w nowym teſtámenćie Syn Boży/ tenże kośćioł domem Oycá ſwego názwał SkarKaz 453b, 42a.

»imię, znak, cecha, piątno Ojca« [w tym: Boga Ojca (3)] = nomen Patris Vulg (12:2:1:1): OpecŻyw 35v; GrzegRóżn E3v [2 r.]; Tákże y wſzyſcy ći tu ieſzcże pielgrzymuiący w ſtátecżney wierze ná they zyemi przy Pánu ſwoim pewni ſą tey cechy Oycá Bárankowego/ iż ią pewnie ſą nácechowáni RejAp 118; Tedy tego pewnie możemy być iśći/ iż będziem nácechowani piątnem Bogá Oycá náſzego/ á będzyem pewnie záwżdy w tey ſpołecżnośći tego nácechowánego ſtadká iego RejAp 119, 117, 117v [2 r.], 118, Ff4; RejPos 173, 342v; KuczbKat 385; CzechRozm 268v; WujNT Apoc 14/1, s. 872.

»w imię, imieniem Ojca« [w tym: Boga Ojca (2)] = in nomine Patńs Vulg, PolAnt (101:6): OpecŻyw 65; RejKup i3; Leop Ioann 5/43; BibRadz Ioann 10/25; BielKron 467; GrzegRóżn C2; Abowiem ten krzeſt Ianow muſiał w Imię ſámego Oyczá być ſpráwowan/ ponieważ Siná ſámego iuż krzcżono. SarnUzn Fv; RejAp 117v; RejPos 16v, 63v; CzechEp 141, 284; NiemObr 101, 105; WujNT Ioann 5/43, 10/25. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

»jeden, jedyny (jest) Ociec« [w tym: Bog Ociec (114)] = unus (est) (Deus) (et) Pater Vulg, PolAnt, Modrz; idem Pater Modrz [szyk 195:15] (170:40): TarDuch B6; (iákoż ieſt Bogow wiele/ y Pánow wiele) wſzákże nam ieden Bog oćiec z ktorego wſſyſthkie rzecży/ y my w nim. Leop 1.Cor 8/6; BibRadz Eph 4/6; Kálwin też przećiw Gentiliſowi piſząc/ powieda iż iedyny ieſt Bog Oćiec/ od ktorego posłań ieſt Kryſtus. GrzegRóżn D, A, A2v, A4, A4v, B (123); SarnUzn F3, Gv, G3v, G7, H; RejAp 190v; RejPos 240; BiałKat 6, 21, 111v; WujJudConf 23v; RejPosWstaw [1432]v; BudNT przedm c5v; CzechRozm Av, 8v, 9v, 11, 53 (9); ModrzBaz [38]v, 56v [2 r.], 67; SkarJedn 281; Ludzki rodzay nieiednáki/ ále duchowny wſzytkim iednáki: bo iednego máią oycá Bogá/ á wſzyſcy bráćia ſobie ſą rodzeni SkarŻyw 206; CzechEp 41, 85, 102, 103, 129 (39); CzechEpPOrz *v; NiemObr 100; ReszPrz 90; LatHar 373; KołakSzczęśl C4v; WujNT Matth 23/9, Ioann 8/41, 1.Cor 8/6, Eph 4/6; PowodPr 71; SkarKazSej 671b. Cſ W modlitwach i formułach modlitewnych, W pozdrowieniach i życzeniach.

»jeden (a. jednostajny, a. jedyny) Bog (a. jedyne bostwo) z Ojcem, jednej (a. tejże) istności (a. istoty, a. natury) z Ojcem (a. jako Ociec), jeden (a. jedno, a. jedyny) z Ojcem, jed(y)ność (bostwa a. natury) (a. jedno bostwo) z Ojcem, jednoistotność (a. jedna istność, a. jed(y)noistotność) z Ojcem, jednoist(ot)ny z Ojcem (a. Ojcu)« [przede wszystkim o Chrystusie, niekiedy o Duchu Św.] [w tym: z Bogiem Ojcem (11)] [szyk zmienny] (36:19:21:9:8:3): PatKaz II 43; KromRozm I L4v; pan Kryſtus będąc prawym Bogyem/ yedney iſtnoſći y władzey z Oycem/ znyezmyerney miłoſci y miłoſyerdźya przećiw rodzáyowi ludzkyemu/ człowyeczeńſtwo ná ſye przyyął KromRozm II b2v; KromRozm III C4v [2 r.], E3, O5; Leop Ioann 14 arg; GrzegRóżn K4v [2 r.], L4, M3; SarnUzn D6, E6v, F7, H2, H2v [2 r.], H4; RejAp 4v; A iż też Duch s. od tego też ſpołecżnego Boſthwá pochodzący/ Boſtwo ono práwe/ z Oycem y s Synem iedyne/ wſzytko rządzi á ſpráwuie ták ná niebie iáko y ná zyemi. RejPos 151,13 [2 r.], 73, 83v, 136, 140 (11); Chryſtus tedy Syn Bogá Oycá/ nie ieſt wtórym Bogiem po Oycu: áni Duch S. trzećim: ále ſam iednym Bogiem y ónym iedynym z Oycem: iáko piſmo powiáda. BiałKat 108v, c, 86 [2 r.], 181, 231; RejZwierc 11, 11v; WujJud 25; WujJudConf 23v; CzechRozm 12, 14; Syn Boży ieſt iednoiſtotny Oycu Bog práwy SkarŻyw 57, 2, 278, 385 [2 r.], 392, 393 (9); CzechEp 140, 141, 146, 186; NiemObr 95, 100, 108, 133 [2 r.], 134; ArtKanc H16v; WujNT 306, 349 marg, 350, 365 [2 r.], 374 (15); PowodPr 40; Ale ſię tego nikt domyślić nie mogł/ áby P. IEZVS był Synem rodzonym/ y iedney nátury y rownego boſtwá z Oycem. SkarKaz 117a, 117a, 244a, 276a, 486a [5 r.], 548b [2 r]. Cf W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»krolestwo Ojca; dom Ojca, u Ojca« = królestwo niebieskie; regnum (a. domus) Patris Vulg, PolAnt (16;15:1): PowUrb +3; OpecŻyw 95v; SeklKat M, R3; RejKupSekl a8; LubPs 3v; KrowObr 46v, 122v; Leop Matth 26/29, Ioann 14/2; Tedy ſprawiedliwi roziáśnią ſię iáko ſłońce w Kroleſtwie oycá ſwego BibRadz Matth 13/43, Ioann 14/2; RejAp 168v; HistRzym 122v; Słuchayże pilno iáki to ieſt dom tego Oycá iego niebieſkiego/ á iákie to ſą przybytki iego. RejPos 293v, 291v, 292, 292v, 293v, 294; KuczbKat 95; CzechRozm 261; ArtKanc G14; LatHar 691; WujNT Matth 13/43, 26/29, Ioann 14/2; SkarKaz 549a, b [2 r.], 551a, 552b.

»Ociec ludzki« [= ludzi] (1): PAnie przednieyſzy z wiekow/ Oycże ludzki: tobie Wſzytko/ władzą przyznawa/ to co świát má w ſobie GrabowSet E.

»Ociec (wszech a. wiecznej) lutości, litościwy (a. nalutościwszy)« [w tym: Bog Ociec (2)] [szyk 5:1] (4:2): OpecŻyw 132; Ciáłem/ y duſzą ſtękam: ledwe iżem żywy/ Dokąd mię chceſz zápómniéć/ oycze litośćiwy KochPs 9; PAnie nád pány/ Oycże wſzech lutośći/ Do ſtołu Syná twego/ w tey niſkośći Idę GrabowSet O2v, O3, P3v, S4v.

»Ociec (jest) łaskawy (a. nałaskawszy), (wszelkiej) łaski« = benignissimus Pater Modrz [w tym: Bog Ociec (1)] [szyk 22:12] (31:3): OpecŻyw 16, 99, 103, 132, 139v, 142v, 163v; RejPs 167v; SeklKat N4, N4v, O; LubPs Xv; KrowObr 46v, 148v; GrzegRóżn B2, D, F3v; KuczbKat 265; CzechRozm 113; miey przed ocżymá Páná Bogá Oycá nałáſkáwſzego/ ktory prágnie zbáwienia twego KarnNap F; ModrzBaz [38]v; Miéy nas w obronie ſwoiéy/ zdarz/ oycze łáſkáwy/ Teráznieyſzé náſzé ſpráwy. KochPs 178, 205; KochPhaen 1; ArtKanc H17v, L20v, T5v; RAcż być miłośierny/ proſzę/ mnie grzeſznemu/ Oycże wſzelkiey łáſki GrabowSet O4, Cv, E2, N2v, O3; LatHar 84; SzarzRyt D4.

»łono Ojca, n Ojca na łonie« [w tym: Boga Ojca (2)] (7:1): PatKaz II 47v; TarDuch D3; SarnUzn C7v, E8v [2 r.]; LatHar 584; PowodPr 27; Bo żaden áni Moyżeſz/ áni Prorok Bogá nie widźiał/ mowi Ian Chrzćićiel/ iedno ten Syn ktory ieſt ná łonie v Oycá. SkarKaz 488a.

»majestat, tron, stolica Ojca« [w tym: Boga Ojca (5)] (6:5:1): A coż tho ieſt zá tron Oycá twoiego náſz miły Pánie? RejAp 46v, 44, 46, 46v [2 r.]; RejPos 265v, 266, 305v; Pan tę łáſkę vczynił: iż y dźiś przed Máieſtatem Bogá Oycá przyczynia ſye wedle człowieczeńſtwá zá námi BiałKat 161, 183v; NiemObr 127; Kto zwyćięży; dam mu ſiedźieć z ſobą ná ſtolicy moiey: iákom ia też zwyciężył/ y vśiadłem z Oycem moim ná ſtolicy iego [sedi cum Patre meo in throno Eius]. WujNT Apoc 3/21.

»Ociec niezmiernego (a. wyniosłego) majestatu« (3): ArtKanc T17v; Boże wſzyſtkich wiernych/ proſzę ćię Oycże wynioſłego máieſtatu/ rácż mię wſpomoc miłośćiwie LatHar 19, 573.

»Ociec miłościwy (a. namiłościwszy)« [w tym: Bog Ociec (5)] [szyk 27:19] (46): BierRaj 18v, 19, 19v, 23v; OpecŻyw 32v, 143v; RejPs 132v; SeklKat D3v, O2v, V; RejKupSekl a4; LubPs Xv, gg4; BibRadz I 5b marg; SarnUzn H4; RejPos 19v, 88v, 89, 96, 132v (20); RejZwierc 10v; WujJudConf 215v; WerGośc 207; A Bog Oćiec miłośćiwy/ w obietnicách ſwych prawdźiwy/ da rátunek náſzey mdłośći ArtKanc L19v, 117, M2, N9v, R18; LatHar 92, 207, 591.

»Ociec (jest) miłosierny (a. (na)miłosierniejszy), miłosierdzia« [w tym: Bog Ociec (4)] = Pater misericors (est) a. misericordiarum Vulg [szyk 33:7] (28:12): przijmyſſmyą tedi kſobye oycze nyeprzeczirpanego myloſyerdzya BierRaj 19; OpecŻyw 89, 132, 163v; TarDuch ktv; SeklKat N4v; MurzHist B2v; KrowObr 2v, 98, 203v; GrzegRóżn B2, D, F3v; RejAp 178v; A Pan twoy/ á ten iedyny ſyn iego roſkázuie tobie/ ábyś ták był miłoſierny iáko Bog Ociec twoy niebieſki miłoſierny ieſt. RejPos 171, 169v [2 r.], 170v [2 r.], 171, 172v, Ooo2v; BiałKat 213v; RejZwierc 10v [2 r.], 12; BudNT przedm d3v; SkarJedn 313; Miéy ná ſwéy pieczy/ oycze miłośierny/ Dźiedźictwo ſwoie/ y wſzytek lud wierny KochPs 39; CzechEp 284, 427; LatHar 84, 92, 653; WujNT Luc 6/36, 2.Cor 1/3; SkarKaz 278a, b; SzarzRyt B2v [2 r.].

»miły (a. namil(ej)szy) Ociec« [w tym: Bog Ociec (3)] [szyk 34:30] (64): BierRaj 17v; OpecŻyw 23, 32, 35v, [80]v, 81v (33); Day to moy miły otcze aby moi zwolennici byli doskonali w nauce y w cirpieniu WróbŻołt E6v, E7v, H8v, I; RejKup i3; KrowObr A3v, 215v; RejPos 128, Ooo2v; GrzegŚm 51, 55; KuczbKat 360 [2 r.]; WujJud 76v; KarnNap D3, F; NiemObr 100; WerGośc 209; Zbaw na złego wfzelkiego Oycże náſz namileyſzy ArtKanc M15, B20, P2, T10v; LatHar 209, 522, 593, 692, 728; SiebRozmyśl Ev; SkarKaz 551a, b.

»moc Ojca; Ociec mocny (a. namoeniejszy)« [w tym: Boga Ojca (2), Bog Ociec (1)] (8;2): RejPos 100; CzechRozm 230; Athánázyus [...] wielgi on S. ták mowi/ z mocy oycá y ſyná pochodzi Duch S. moc ſamę boſtwá máiący. SkarJedn 278; SkarŻyw 393; CzechEp 199; Ten [Pan Kryst] máiąc Bogá Oycá mocnego ná niebie/ Wybrał mátkę ná świećie vbożuchną ſobie ArtKanc B10, T10; WujNT 323, 350, 365.

»Ociec możny« (2): Przeto/ przed twym okiem/ padáiąc/ ſerdecżnie Prośiłem/ o lutość/ Oycże możny wiecżnie GrabowSet O2, P3.

»na(j)wyższy Ociec« [w tym: Bog Ociec (4)] [szyk 7:3] (10): TarDuch D3; LubPs S5v; ieden ieſt ſam prawdźiwy Bog nawyżſzy Oćiec/ z ktorego wſzytko GrzegRóżn C4v, G2; SarnUzn H3v, H4v; NiemObr 100, 124; LatHar 293, 300.

»Ociec niebieski, z nieba, w niebiesiech, na niebie« [w tym: Bog Ociec (249)] = Pater caelestis PolAnt, Modrz, Vulg; Pater de caelo Vulg [szyk 517:13] (522:5:2:1): PowUrb +v, +2 [2 r.], +3 [2 r.]; OpecŻyw 15, 33, 33v, 35v, 48v (27); PatKaz II 21v, 22v, 39v, 43 [2 r.], 51 (9); WróbŻołt S6v, gg8; SeklWyzn ktv, 2, e4v; SeklKat C3v [2 r.], C4, E3, M, R3 (10); RejKupSekl a4, a4v [2 r.], a5, a8; MurzNT A4 [2 r.], 18v, Matth 6/26, 15/13; LubPs Bv, H3, Tv, X3, Z3v; GroicPorz cc3; SeklPieś 6v; KrowObr 10, 11v, 12v, 40v, 42v (25); Leop Luc 11/13; BibRadz *4v, Matth 6/14, II 52b marg; BielKron 19, 215, 224v, 464v; GrzegRóżn N4v; LeovPrzep F4; RejAp 8v, 165, 178v marg, Dd3v; Oćiec niebieſki niepotrzebuie náſzych bogactw/ bo on nádewſzyſtki ieſt bogáty á bárzo dobry. HistRzym 6, 50, 51, 84, 87 (9); RejPos A6, 2, 2v, 11v, 14 (253); BiałKat 213v; KuczbKat 275, 385; RejZwierc A5, 10v, 11, 178v [3 r.], 197v, 199, Bbb; WujJud 19; WujJudConf 83, 215v; RejPosWstaw 21v, 22; wiele świádeſtw mamy że Chryſtus ieſt ſynem prawdźiwym Bogá żywego/ ábyſmy w tey wierze ſtali byli. O ktorey Bog oćiec z niebá/ ludźi wiele/ á ná oſtátek y cżárći/ ną doſtátecżne świádeſtwo dály. BiałKaz G3, G4; CzechRozm A7v, 33, 57, 175v, 203 (15); ModrzBaz 10, [38]v [2 r.], 56v, 59, 66 (10); MWilkHist H4; CzechEp 18, 20, 53, 117, 124 (9); CzechEpPOrz *2v, **3v; NiemObr 4, 5, 10, 46, 72 (20); KlonŻal C3v; ReszList 146; WerGośc 208; ArtKanc B6, B11, E8, E12v, E20 (16); LatHar 37, 71, 97, 99, 304 (15); KołakSzczęśl B2v [3 r.]; WujNT Matth 5/49, 6/14, 26, 32, 15/13 (9) SiebRozmyśl B3, Ev, E2, E3, H2 (8); SkarKaz 43b, 117a [3 r.], 118a, 155b, 275a, 278b (11); CzahTr L3v. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»niestworzony Ociec« [w tym: Bog Ociec (1)] [szyk 2:1] (3): BiałKat 8v; Nieſtworzony Oćiec: o cżym y ſámi nieprzyiaćiele Troyce S. nigdy nie wątpili. LatHar 377, 371.

»nieśmiertelny Ociec« [w tym: Bog Ociec (1)] [szyk 2:1] (3): yako w nyebye cryſtus myal oczcza nyeſzmyertelnego, tak y na zyemy myal matką kozdego naruſchenya nyemayączą PatKaz I 10v; SkarŻyw 70; CzechEp 269.

»niezmierny Ociec« (2): Niezmierny Oćiec/ niezmierny Syn/ niezmierny Duch S. LatHar 371, 377.

»pierwszy Ociec« (2): Cześć ku nim [rodzicom] powinna tego w ſobie nie zámyka/ ábyſmy ich pytáć/ ábo z ich wolą poczynáć winni/ gdy co Pan Bog pierwſzy oćiec roſkázuie/ ábo zbáwienie náſze potrzebuie. SkarKaz 43b, 43b.

»Ociec powszechny« (1): ſyn wſzytko cżynił z mocy Bożey/ wedle vpodobánia oycá powſzechnego/ iáko prorocy opowiedáli. CzechEp 196.

»Ociec prawdy« (1): Bo [leż] walcży y przećiwko przyrodzeniu/ ktore wſzytkie rzecży ták iáko ſię ktora w ſobie ma/ rodźi: y przećiwko Bogu ſámemu/ ktory ieſt Oycem prawdy [contra ... veritatis patrem]/ ták iáko Dijabeł ieft oycem kłamſtwá. ModrzBaz 60.

»prawdziwy, prawy Ociec« [w tym: Bog Ociec (38)] [szyk 35:11] (44:2): GrzegRóżn A2v, E3v [3 r.], E4, E4v [2 r.], Fv, F3 (26); SarnUzn F3, G5; GrzegŚm 29; BiałKaz G; CzechRozm 20, 65, 146v [2 r.]; Bog oćiec náſz prawdźiwy ieſt/ y nic prożno y dáremnie nie mowi y nie cżyni CzechEp 297, 103, 130, 180, 269, 270 (9); ArtKanc 118; Ale ty Pánie/ [...] Opuść gniew: [...] Oddal fráſunki/ á bądź nam łáſkáwym Y Oycem práwym. ZawJeft 10; KlonKr C4v.

»na prawicy (a. prawicę) Ojca, u Ojca« [w tym: u Boga Ojca (32)] [o zaszczytnym miejscu] (52:16): thamoch wydzyal nyebo otworzone. y pana ieſuſa. ſto yączyego. naprawyczy boga oczczyą [!] PowUrb +3v, +3; W ten cżas Iezus miły/ [...] wſtąpil/ w náwyſſą chwálę na prawicę boga oyttza. OpecŻyw 174v; WróbŻołt P5, P5v, X; RejPs 164v, Ff5v; SeklWyzn Bv; SeklKat B4v; KrowObr 10, 50, 114, 167v, 181; BibRadz *7; RejAp 46v; HistRzym 102; RejPos 24v, 40 [2 r.], 78, 78v, 88v [2 r.] (18); KuczbKat 55; RejZwierc 197v; WujJud 177; RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [1433]v; SkarŻyw 125; ReszPrz 85; PRzez twe ſwięte w Niebo wſtąpienie/ Boży Synu rácżyſz nam dáć błogosławienie/ ná prawicj v Oycá ſwego/ bądź przycżyńcą ludu twego ArtKanc H2, G13v, G17, M10v, N19v; LatHar 281, 605; SiebRozmyśl E3; SkarKaz 242a, b, 243a, 245b, Ooooa, b. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

»Ociec (przed)wieczny, wiekuisty, bez wieku, bez czasu, wszech wiekow; Ojca wieczność« [w tym: Bog Ociec (6)] [szyk 27:8] (29:2:1:1:1;1): PowUrb +v, +2; Iżes grzechu niemiál/ dowodzi ij téż dokazuie tego oyttza twego wiecżnoſtz/ matuchny twey milé wielká ſwiątoſtz ij cżyſtoſtz/ ij twoia niewinnoſtz. OpecŻyw 23, 151; O dzywna rzecz yſch mądroſzcz boſka oczyecz wſzech vyekow ktorego kroleſtwo koncza nyema ten ſyą ſtal (poth czaſem) ſynem panyenſkym PatKaz II 49; LubPs Z3v; KrowObr 46v; GrzegRóżn N3; RejAp 118; RejPos Ooo2; KuczbKat 75; WujJudConf 242v; SkarJedn 315; CzechEp 255, 256; KlonŻal B4v; ArtKanc A19v, B2v, D18, F6v, I5v (11); Tobie OYcu wiekuiſtemu/ wſzyſtek źiemſki okrąg cżeść oddawa. LatHar 572, 371, 378; PowodPr 34. Cf W moditwach formułach modlitewnych.

»Ojcu, z Ojcem rowny (a. rowien, a, społrowny); rowność z Ojcem; rowna się z Ojcem« [w tym: Bogu Ojcu (30), z Bogiem Ojcem (1)] [przede wszystkim o Chrystusie, niekiedy o Duchu Św.] [szyk 38:28] (57:4;4;1): SeklKat O2v, P, P3; KromRozm II q4v; SarnUzn F7; RejAp 4, Ff, Ff4; BiałKat 118v; KuczbKat a2; Lecż Dámáſus przećiw Kácerſtwu Arryáńſkiemu/ około Boſtwá y rownośći Syná Bożego z Oycem/ ktore ná ten cżás nawięcey płużyło/ to Symbolum złożył WujJud 24; WujJudConf 23; RejPosWstaw [213], [213]v; Pierwſzy á głownieyſzy ieſt artykuł błędow Greckich/ złe o Duchu ś. rozumienie/ á vwłocżenie ſynowſkiey z oycem wpochodzeniu Duchá S. rownośći. SkarJedn 342; CzechEp 178, 218, 219, 224 [2 r.], 225 [4 r.] (17); ArtKanc A11v, A19v, H15; NAmiłośiernieyſzy y nałáſkáwſzy duſz ludzkich poćieſzyćielu/ Duchu S. Boże prawdźiwy/ Oycu y Synowi we wſzyſtkim rowny/ [...] tobie cżeść y chwałę powinną teraz oddáię LatHar 32, 374; WujNT przedm 6, s. 121, 132, 320 marg, 323 (26); SiebRozmyśl E3v; SkarKaz 275a; SkarKazSej 699b.

»Ojcu, z Ojcem społistny; Ojcu, z Ojcem społwieczny; spolniebytny Ojcowi; społistność, społeczność z Ojcem« [w tym: Bogu Ojcu (15), z Bogiem Ojcem (3)] [szyk 11:22] (20:5;3:2;1;1:1): A iako ſpolniebytny ieſt Oycowi/ ſpolną z nim náturę máiąc/ ták y nam ſpolniebytny ieſt/ ſtawſzy ſię vcżeſtnikiem nátury náſzey GrzegRóżn K4v; WujJudConf 23; RejPosWstaw [213]; SkarŻyw 497; CzechEp 150, 216, 218, 219, 224 [2 r.] (19); o Boſtwie páná Chriſtuſowym dobrze rozumiemy/ y o ſpołecżnośći ſyná z oycem/ właſnie/ y przyſtoynie wyznawamy. NiemObr 163; ReszPrz 10; Wierzę w iednego Bogá/ Oycá wſzechmogącego/ [...] Y w iednego Páná náſzego IEzu Chryſtuſá/ [...] ſpołiſtnego Oycu LatHar 90; WujNT 323 [2 r.], 365 [2 r.], 753 marg [2 r.], Xxxxx4.

»Ociec sprawiedliwy« = Pater iustus Vulg (5): BierRaj 17v; Przeto oytcże ſprawiedliwy/ gdyżes tak ſkázál/ abych owſſeki vkrzyżowán/ bądzże wolá twoiá. OpecŻyw 102v; KrowObr 212v; LatHar 591; WujNT Ioann 17/25.

»Syn Ojca, u Ojca« [w tym: Boga Ojca (18)] [o Chrystusie] [szyk 25:4] (28:1): PatKaz II 31, 74, 75, 80; GrzegRóżn D2; RejAp 118; Wiemy też dobrodzyeyſtwá ſyná Bogá Oycá/ iż gdychmy to byli wſzytko ſtráćili/ on przez ſrogość męki ſwoiey to nam wſzytko v Bogá Oycá ſwego przeiednáć racżył RejPos 142v, 37v, 40v, 188v, 198; BiałKat a4, d2, 108v; Pan náſz Iezus Kryſtus ieſt prawdziwy Bog/ iednorodny y ſpołwiecżny ſyn Bogá Oycá. RejPosWstaw [213]v; BiałKaz G [2 r.]; CzechRozm 26v, 61; CzechEp 19; ArtKanc I5v, N19; LatHar 300, 527, 573; WujNT 67, 299; PowodPr 34; SkarKaz 275a.

»syn (a. synaczek, a. synowie) Ojca, Bogu Ojcu« [w tym: Boga Ojca (11)] [o wiernych] = filius (a. filii) Patris PolAnt, Vulg, Modrz [szyk 21:4] (21:4): LubPs S5v; BibRadz Matth 5/45; GrzegRóżn B2v; [Chrystus] vcżynił nas s ſynow przeklętych wdzięcżnymi ſyny Bogu Oycu ſwemu/ á bráćiſzki ſobie. RejPos 142v, 3v, 4, 30, 33, 34 (14); BudNT Matth 5/45; ModrzBaz [38]v, 67v; CzechEp 17, 20, 281; KołakSzczęśl C4v; WujNT Matth 5/46[45].

»Ociec światłości« (3): Leop Iac 3/15; BiałKat a4; Wſzelki datek dobry/ y wſzelki dar doſkonáły/ z wyſocza ieſt/ sſtępuiący od Oycá świátłośći [a Patre iuminum]/ v ktorego nie máſz odmiány WujNT Iac 1/17.

»Ociec święty, niezmiernej świątobliwości« = Pater sanctus PolAnt, Vulg [szyk 10:7] (16:1): BierRaj 17v, 22v, 23.; KrowObr 88, 212v; RejPos 40v, 59v, 187v, Ooo2v; BudNT Ioann 17/11; CzechEp 242; Oycże Swięty vsłyſz z Niebá/ ześliſz go nam z miłośći od śiebie. Duchá Świętego ArtKanc H17v; O Oycże niezmierney świątobliwośći/ [...] rácż ſerce moię ſplugáwione grzechámi oczyśćić LatHar 13, 271, 591, 592; WujNT Ioann 17/11.

»wielebny Ociec« (1): A thu ſie dopirko rozmyſl/ iáko ſie maſz w tym roſkocháć/ ieſliżeś ieſt ſynacżek tego wielebnego Oycá ſwego RejPos 85.

»własny Ociec« [szyk 6:1] (7): Iáko on tedy właſnym ſynem Bożym ieſt: ták też właſnym Oycem iego ieſt Bog oćiec. A właſnym ieſt Oycem nie tylko onego ſámego: ále też y náſzym/ choćiaſmy my ſą przyſpoſobionymi. CzechRozm 61, 60, 61 [2 r.], 159v; WujNT 4.

»wola Ojca, u Ojca« [w tym: Boga Ojca (55)] = voluntas Patris Vulg, PolAnt; voluntas ante Patrem Vulg [szyk 139:2] (140:1): OpecŻyw 51, 71, [80]v, 82, 88v; SeklKat Rv, Z3; Dla tego ya ná Swiat ſtapił Iż był barzo Cżlek wyſtapił Od woley Oijcza moyego RejKup cc2v, ee3v; KromRozm I L2v; LubPs Z3v; KrowObr 42v [3 r.], 43, 60v, 237, Ss; Thákći nie ieſt tá wola v oycá wáſſego ktory ieſth ná Niebie/ áby miał zginąć y ieden z otho tych málucżkich. Leop Matth 18/14, Gal 1/4; BibRadz 52b marg; GrzegRóżn O2; RejAp 1v, 4; RejPos 2, 19v, 26v, 31v, 37v (71); GrzegŚm 6; BudNT Ioann 5/31, 6/39; CzechRozm 28v, 33, 53, 112v, 190v (19); CzechEp 18, 53, 124, 199; NiemObr 113, 118; ArtKanc A10 [2 r.]; WujNT Matth 7/21, 12/50, s. 136 [2 r.], 321 marg, Ioann 6/39 (10); SiebRozmyśl H2; O mądrośći nawyżſza Pánie IEZV Chryſte/ poſadź ſię w kośćiele ſercá mego/ á ſpráwuy w nim wolą Oycá twego/ to ieſt/ zbáwienie moie SkarKaz 45b, 246b, 548b; CzahTr L3v. Cf W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»Ociec wszechmogący, wszechmocny; wszechmoeność Ojca« [w tym: Bog Ociec (53), Boga Ojca (1)] [szyk 87:13] (85:14;1): BierRaj 16, 22; OpecŻyw 35, 89, 89v, 100v, 104 [2 r.]; TarDuch D3 [2 r.]; SeklWyzn Bv; SeklKat B4v, C4, Ov; LubPs L3; KrowObr 161 v; RejAp 14, RejPos 19v, 21, 63, 87v, 88v [2 r.] (25); BiałKat 8v, 73v; KuczbKat 145; CzechRozm A8v, 195 [2 r.], 202v; SkarŻyw 70, 147; Stráchayże ſię báłwánow: pogardz obrázámi: cżći Bogá oycá wſzechmogącego y Iezuſá Chriſtuſá ſyná iego. CzechEp 85; Ale to tylko zgodnie wſzyſcy piſárze y ſtárego y nowego Teſtámentu twierdzą/ wſzechmocność nam w tym Bogá Oycá przed ocży wyſtáwiáiąc/ iż on ſam z niſzcżego wſzytko to ſtworzył ſámym ſłowem/ to ieſt roſkazániem ábo chcenim CzechEp 278, 85, 190, 199, 213, 214 (10); ArtKanc A11, D8, M10v, N9v, O17, T6v; O Záprawdę to godna y przyſtoyna/ ſłuſzna y zbáwienna rzecż ieſt/ ábyſmy tobie záwżdy y wſzędy dźięki cżynili/ Pánie święty/ Oycże wſzechmocny/ wiecżny Boże/ przez Chryſtuſá Páná náſzego. LatHar 94, 37, 38,. 86, 101 (12); SiebRozmyśl M. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

Zestawienie: »(Pan) Bog Ociec« = Deus Pater Murm, Vulg, PolAnt, Modrz [szyk 2052:27] (2079): BierRaj 23v; PowUrb +2; OpecŻyw 1, 2v, 9 [2 r.], 9v [3 r.], 21v (63); OpecŻywSandR nlb 5; PatKaz I 6v; PatKaz II 25v, 26v, 28v, 30, 37v (22); PatKaz III 88, 108v; Murm 1; TarDuch C6; WróbŻołt B6v, C4, Gv, G2, H8v (19); RejPs 29v, 30v, 70v, 81, 102 (8); LibMal 1554/188v, 189v [3 r.]; SeklWyzn 64, t4; SeklKat L3, M3v, N3v, O2, O2v [4 r.] (19); Bo Bog oczieċ te palacze Tym zgotował kto kolacze RejKup o8, n6v, o6, p2, S, y8v; KromRozm I F3v; MurzHist F; MurzNT 126; KromRozm II b2v [2 r.], b4v, p2v; KromRozm III Bv, E8, H2; Diar 70; MrowPieś A4v; LubPs E4v, Lv marg, T5 marg, Z2 [2 r.], Z2v, Z3v; SeklPieś 6v; ieſliby nas dziewiſtwo ćieleſne z Bogiem oycem poiednáć mogło y odrodzić/ tedyby było niepotrzeba Iezu Kryſtá Syná Bożego KrowObr 139v, 46v [2 r.], 48v, 49v, 51v [3 r.], 52v (45); Leop Ps 29 arg, Is 42 arg, Ioann 6/27; BibRadz *6v, *7, I 376a marg, II 120c marg, 1.Petr 1/2, 2.Petr 1/17; Ná tym też Synodzye [...] był Mikołay biſkup Mireńſki/ ktory dał w gębę Arryuſowi/ gdy powiedał Oycá Bogá nád ſynem być ſtárſzym BielKron 155v, 132v, 139, 164v, 215; GrzegRóżn Bv, B2, B3 [5 r.], B3v [2 r.], B4 [3 r.] (53); OrzQuin Nv, Z2v; SarnUzn D4v [2 r.], G3v; RejAp AA8v, 7v, 8, 8v, 9 (27); HistRzym 87; A iż beſpiecżnie iuż możeſz záwołáć do Bogá oycá ſwego/ iáko właſny ſynacżek iego/ w káżdym vćiśnieniu ſwoim. RejPos 110v, A6, 2v, 3, 4 [2 r.], 5 (317); BiałKat b2v, 21, 146, 211, 303v (9); GrzegŚm 48; KuczbKat 10, 15 [2 r.], 380; RejZwierc 197; WujJud 38, 57v, 59, 94, 100v (13); WujJudConf 57v, 68v, 183; RejPosWstaw [213]v [4 r.], 41v; BiałKaz E3 [2 r.], G3, G3v; BudNT 2.Petr 1/17, Iudae 1; CzechRozm A2v, 2, 5v, 6v, 9 [2 r.] (58); KarnNap C2v, E2; Zpokorą tedy mieymy w vcżćiwośći Oycá náſzego Bogá. ModrzBaz 143v, 143; SkarŻyw 510; CzechEp *2, 18, 26, 32, 62 (131); NiemObr 4, 9, 105, 106 [3 r.], 108 (20); Bog Oćiec ſyná ſwego dał/ áby był głową náde wſzyſtkim kośćiołem/ który ieſt ćiáłem iego. ReszPrz 9, 77, 79 [2 r.], 82, 83 [2 r.] (9); ReszHoz 122 [2 r.]; WerGośc 208, 210, 268; ArtKanc A3v, B18, C7, D10, D17 (21); LatHar 19, 195 [3 r.], 224, 293, 296 (9); KołakSzczęśl B; WujNT 92, 320 marg, 324, Ioann 6/27, s. 329 (25); SiebRozmyśl B3, H3v, H4, K [2 r.], Kv, K2; PowodPr 33; SkarKaz 117b, 118a [2 r.], 158b, 280a. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W pozdrowieniach i życzeniach, W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św., Zwroty, Wyrażenia, Szeregi.
Szeregi: »(nie, ani, i) Bog, (i, a, ani, abo, nie) Ociec« = Deus et Pater Vulg, PolAnt [szyk 168:54] (222): BierRaj 18v; OpecŻyw 32v; SeklKat N4; KromRozm II r3v; KromRozm III H6v; KrowObr A3v, C, 2v [2 r.], 62v, 98 (9); Leop 1.Cor 15/24, Gal 1/4, Iac 3/9, 1.Thess 1/3, YY4v; áby nam Bog á Oćiec náſz/ ktory ieſt prawdźiwy/ ony obfite bogáctwá łáſki ſwey ktore nám był obiecał/ podał BibRadz *6v, *2v, *7 [2 r.], 1.Cor 15/24, 2.Cor 11/31, Eph 4/6, 1.Thess 1/3, 1.Petr 1/3; BielKron 224v [2 r.]; GrzegRóżn B2v, Cv, C3v, C4v, G2v (11); SarnUzn Gv; RejAp 6; ábyś nikogo nie wzywał Oicem áni Bogiem/ áni żadnym wſpomożycielem ſobie/ iedno Oycá ſwego niebieſkiego. RejPos 190, 19v, 89, 94, 96, 133 (18); BiałKat 6; GrzegŚm 42; KuczbKat 300, 435; Prawdziwe/ ſzcżyre/ á nie pomázáne nabożeńſtwo v Bogá y Oycá to ieſt/ [...] záchowáć ſámego ſiebie [n]iepokalanem od ſwiátá. RejPosWstaw [1434], [1432]v; BudNT przedm b7, 1.Thess 3/11, 13; CzechRozm A2v, 3v, 9v [2 r.], 10 [5 r.], 11v (43); SkarJedn 281, 313 [2 r.]; SkarŻyw 125; CzechEp 34, 86, 180, 214, 240 (21); CzechEpPOrz *v; NiemObr 4, 86, 100, 104 [2 r.], 106 (11); WerGośc 207; ArtKanc E20v, G12v, G13v, H17v, M10v, T10v; Tu ſławić Oycże/ tám ćię chwalić wiecżnie/ Day Boże święty/ day proſzę ſerdecżnie GrabowSet I, Gv, N2v, P3v, S4, X2v; LatHar 19 [2 r.], 84, 354, 461, 591; WujNT 386, Rom 15/6, s. 576 marg, 1.Cor 15/24, 2.Cor 1/3 [2 r.] (25); SkarKaz 43b; SkarKazSej 671b. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.]

»Ociec a (i) dobrodziej« (4): Gdyż nie doſyć ná tym rzec wierzę w Bogá/ á nie miłowáć go iáko oycá á dobrodzyeiá/ áni cżynić doſyć woley iego/ tedy tho vmie y żyd y dyabeł. RejPos 307, 116, 219; SkarŻyw 2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»(także) Ociec, (i, a, jako) Duch Św.« [w tym: Bog Ociec (27)] [szyk 120:1] (121): KrowObr 146v, 219 [2 r.]; GrzegRóżn Kv; SarnUzn B7, D2v; Pan Iezus Kriſtus ieſt iedyny á prawdziwy Bog z Oycem ſwoim miłym y z Duchem ſwiętym RejAp 197, BB5v, 4v, 86; RejPos 3v, 30, 34v [2 r.], 58v, 73 [2 r.] (35); BiałKat 231; RejZwierc 11v [2 r.]; RejPosWstaw 111; tákże duch święty ieſt Bog iáko oćiec CzechRozm 13v, 13v [2 r.]; SkarŻyw 2, 4, 320, 385 [2 r.], 392, 497; CzechEp 145; ArtKanc A12, C4, E4v, H16v; LatHar 352, 484, 548; WujNT 471, 576, 723; PowodPr 40; SkarKaz 161a, 244a, 276a; PaxLiz E2; [Zato tobie dziękuiemy/ Chriſce [!] zPanny porodzony/ Zwoycem y teſz zDuchem Swiętim. Krofej C2]. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W pozdrowieniach i życzeniach.

»matka, Ociec« [w odniesieniu do Chrystusa] [szyk 7:3] (10): OpecŻyw 7; PatKaz I 10v; to ſluſſalo dla boſkyey ſzlachethnoſzczy bo yaky wnyebye oczyecz podluk boſthwa taka matka na zyemy podluk czlolouyeczenſtwa [!] PatKaz III 108; KrowObr 180v; SkarJedn 315; SkarŻyw 1; NiemObr 142; Oycá máiąc w niebie/ tu mátkę ná źiemi/ Władnie po wſzem świećie to nadrożſze Dźiećię ArtKanc B12; WujNT 310, 431.

»Ociec, matka« [w odniesieniu do wiernych] [w tym: Bog Ociec (1)] [szyk 5:1] (6): KromRozm I F4 [2 r.]; KromRozm III F5, Q2v; Auguſtyn ś. [...] piſze: [...] trzymayćie ſie wſzyſcy iednoſtáynie Bogá Oycá/ y mátki kośćiołá WujJud 189; SkarJedn 4.

»mistrz i Ociec« (2): Tymże ſpoſobem ieden ieſt práwy Miſtrz y Oćiec náſz: áczkolwiek y drudzy ná źiemi ſą też oycámi y miſtrzámi náſzymi. WujNT 164, 164 marg.

»Ociec i mistrz« [w odniesieniu do Boga Ojca i do Chrystusa] (1): Lecż ſynowie Boży máiąc iedynego Oycá w niebie/ y iedynego miſtrzá páná Chriſtuſá: nie ſkąd inąd iedno ze ſłowá Bożego (to ieſt z piſmá ś.) wſzytkiego vcżyć y dowiádowáć ſię máią. NiemObr 82.

»Ociec i obrońca« (2): Tobie nową pieśń zácznę/ o móy boże wieczny. Wyznam ćię w obietnicach twoich nie omylnym/ Wyznam ćię oycem śirót/ y obrońcą śilnym. KochPs 103; Phil S4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»Ociec, (i) odkupiciel« = Pater, Redemptor PolAnt (2): Ty Pánie ieſteś Oćiec náſz/ y Odkupićiel náſz. BiałKat 6; BudBib Is 63/16.

»Ociec, (i, a) Pan« [w tym: Bog Ociec (2)] = Pater, Dominus PolAnt, Vulg [szyk 21:20] (41): BierRaj 22v, 23; OpecŻyw 16; MurzHist B2v; MurzNT Matth 11/25, Luc 10/21; on nas [...] záwżdy miłośćiwie wyſłucháć racży/ iáko Pan á Ociec náſz dobrotliwy. LubPs X3; KrowObr 203v; Leop BBB3; BibRadz Eccli 51/14; RejPos 144 [2 r.], 180, 183, 184v, 287 (9); CzechRozm 9v, 197 [2 r.], 197v; KlonŻal C3v; PAnie náſz ſtudnico dobroći/ Oycże nie rodzony/ od cćiebie wſze dobre pochodźi ArtKanc B14, N9v, Q20v, R18; GrabowSet Cv, O2v, S4, X3v; LatHar 271, 282; WujNT Matth 11/25, Luc 10/21; SkarKaz 43b; CzahTr B3v. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»(nie) Ociec, (a, i, abo, ale, jako) (Pan) (Jezu(s)) Krystus (a. Chryst(us)); Pan Krystus z Ojcem« [w tym: Bog Ociec (27)] = Pater et Dominus Iesus Christus Vulg, PolAnt [szyk 65:17] (81;1): Leop Gal 1/1, 1.Thess 1/1; BibRadz 1.Thess 1/1; A Kryſtus z gołá nie rzecżon ieſt Bogiem iáko Oćiec/ ále Synem Bożym/ abowiem z Bogá vrodzony ieſt GrzegRóżn Lv, D4, E2, E2v, E3, E4v (15); SarnUzn A4v, F5; RejAp 97, Ff4; BiałKat 178v; BiałKaz Ev; Ian nie o Bogu Oycu/ ále o Chriſtuśie w liśćie ſwoim piſze CzechRozm 147, 198v, 202v [2 r.], 203, 268v; CzechEp 21, 85, 130, 170, 176 (9); NiemObr 10, 102, 111; ArtKanc H16; Bog Oćiec y Pan Chriſtus iedno ſą. WujNT Ioann 14 arg, przedm 6, s. 403, Gal 1/1, 1.Thess 1/1, 2.Thess 1/1, s. 720 marg. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W pozdrowieniach i życzeniach, W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»Ociec i pasterz« (1): á wżdi Pan ieſt oycem y páſterzem nędznych nas owiecżek ſwoich. LubPs X2 marg.

»Ociec i sędzia« (2): Raduycie ſie przed oblicżnoſcią iego [...] ktory ieſt otciec [!] ſiroth y ſędzia wdow [patris orphanorum et iudicis viduamm]. WróbŻołt 67/6; SarnUzn D6v.

»Słowo z Ojcem, Słowo i Bog Ociec« (1:1): Syn Boży ſłowo z Oycem wiecżne/ cżáſu niemaiace [!] chćiał ſię ták ſtáć iáko my cżłowiekiem SkarŻyw 383; CzechEp 198. [Ponadto w szeregu: »Ociec, Słowo, Duch Św.« 12 r.]

»sprawca i Ociec« (2): oni [prorocy] wychwaláli Bogá ſprawcę y Oycá wſzytkiego: y opowiedáli to/ iż on miał poſłáć Chriſtuſá ſyná ſwoiego. CzechEp 237, 237.

»Ociec, (a, i) Stworzyciel; Ociec i tworca« [w tym: Bog Ociec (10)] [szyk 33:7] (39:1): RejPs 121, 217; KrowObr 46v; RejPos 172v, 190; BiałKat 16; KuczbKat 20, 265; WujJud 76v; CzechRozm 1, 10, 146v, 202v; iż to imię Bog/ y z názwiſkiem y z ſkutkiem y właſnie y oſobliwie ſámemu Bogu oycu wſzech rzecży ſtworzyćielowi ſłuży CzechEp 240, 199, 236, 237, 238, 273, 284; STworzyćielu wſzechmogący/ Boże Oycże żądáiący/ rácż nas grzeſznych wysłucháć ArtKanc I4v, L2; A żeby w nas przymioty ſwoié wymálował/ Siebie Oycem y twórcą/ nas ſyny miánował. ZawJeft 32. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»(ani, nie, i, tak) Ociec, (i, a, ani, ale, abo, jako, jedno, nie) Syn; Ociec z Synem« [w tym: Bog Ociec (54)]= Filius et Pater Vulg [szyk 311:79] (364;26): OpecŻyw 177v; PatKaz III 114v; SeklWyzn Bv [2 r.]; SeklKat P2, P3, P3v; KromRozm II rv [2 r.], x2v; KromRozm III C4v, C5, F5, O5; KrowObr 47, 193v, 214; Leop 1.Ioann 2/22, 24; BibRadz II 133b marg; Iednegoż Boſthwá ieſt Oćiec y Syn GrzegRóżn L, Bv, B4 [2 r.], B4v [2 r.], C2v, C3 (62); OrzQuin L3v; SarnUzn B2v, B4v [3 r.], C8v, D3, D4 (32); RejAp 4v [2 r.], 7, 161v [2 r.], Ee4v, Ff2v; HistRzym 100v; RejPos 101v marg, 139v [2 r.], 140, 151, 173 (9); Nigdy nievſtawa Syn Oycu/ á Duch święty Synowi/ ále nieodmienna y nieodwrotna táż (TRINITAS) Tróyca záwżdy. BiałKat c, a4 [4 r.], b2v [6 r.], b3 [3 r.], c marg (25); KuczbKat 15, 65; RejZwierc 8v marg, 11v, Bbb2; WujJudConf 23 [4 r.]; RejPosWstaw [1434]; BiałKaz Ev, F [4 r.], F2; CzechRozm 12v, 13v [2 r.], 14 [2 r.], 16, 50 (17); SkarJedn 176 [2 r.], 271 [6 r.], 272, 274, 276 (32); Wſzytko co Oćiec ma/ Syn teſz ma: o krom [!] Oycowſtwá. SkarŻyw 91, 91 [2 r.], 147, 278 [2 r.], 337, 385 (10); Boć nie ſtoſuimy ſyná z oycem/ ále go znamy Oycu być poddánym. CzechEp 196; Nie ieſt tedy ſtąd rzecż wątpliwa/ iż ſam Bog oćiec/ á nie ſyn od Antichryſtá zmyślony dał zakon Izráelowi y inſze rolkazánia CzechEp 281, 85, 102, 103, 146 [2 r.], 153 (36); NiemObr 5, 89, 93 [2 r.], 101, 105 (20); ReszPrz 87, 88; ArtKanc G6v, H15, M11, N10, T6v; LatHar 32 [2 r.], 373, 380, 381, 570 [2 r.]; WujNT 1.Ioann 1/3, 2/22, 24, s. 828 [2 r.], 2.Ioann 9 (29); SiebRozmyśl E3v, E4; Nie Oćiec ſię wćielił w żywoćie Pánny czyſtey: ále Syn. SkarKaz 276b, 274a, 275a [2 r.], 276a [4 r.], b [2 r.], 485b (14). Cf W modlitwach i formułach modlitewnych, W przekładach i nawiązaniach do częściej powtarzanych wersetów Pisma Św.

»nie Ociec, ale Trojca« (1): [św. Paweł w liście do Rzymian] nie o ſámym Oycu/ ále o zupełney Troycy świętey mowi: ktorey przez Chriſtuſá cześć oddawána bywa. WujNT 576.

»Ociec i wodz« (1): Izali pothym nie záwołaſz ku mnie/ Thyś ieſt oćiec moy/ y wodz młodośći moiey [Pater meus: dux adolescentiae meae es tu?]. BibRadz Ier 3/4.

»Ociec, wybawiciel« (1): Niewieć o nas Abráhám/ nie znać nas Izráel: tyś Iehowo Oycem náſzym/ tyś wybáwićielem náſzym [tu Domine, pater noster redemptor noster Vulg Is 63/16] CzechEp 83.

»(ani, nie) Ociec, (i, ani, ale, jako) Syn, (i, a, ani) Duch Św.; Ociec, (i) Syn z Duchem Św.; Ociec z Synem i z Duchem Św.« [w tym: Bog Ociec (58)] [szyk zmienny] (461;8;16): PowUrb +4v; OpecŻyw 103v, 185, 186v, 187; Apothymgo pythal drumlik czobi dzyerzal o Bogu oyczv synv yego y duchu ſzwyenthym. LibMal 1554/189v; SeklWyzn B, d3v; Trzi perſoni ociecz/ ſyn/ duch ſwięti/ á ieden Bog wiyſtnoſci SeklKat D3, G4v, N3v, P2 [2 r.], P2v; KromRozm I K3; Prośymy ćię teſz Duchu święty/ z Bogiem Oicem y teſz Synem w troicy iedyny/ prawdzywey wiary byś nauczył SeklPieś 7; KrowObr A4, 10v, 33v, 137v, 146v (8); BibRadz I 6c marg; GrzegRóżn A, A4 [2 r.], A4v [2 r.], D4. [2 r.], D4v (44); OrzQuin V3v; Ociec s Synem y z Duchem ſwiętym ieſt iednym Bogiem. SarnUzn B4, A4v, C4, C5 [2 r.], C7v, C8v (17); RejAp 7 [2 r.], 68v, 182v, 188v [2 r.], 190v [2 r.] (13); HistRzym 97, 100v [2 r.]; RejPos 98v, 137, 138 [2 r.], 140, 142v (14); W początku Bóg ſtworzył niebo y źiemię. gdy Bogá ſłyſzyſz/ rozumiéy Bogá Oycá/ y Syná/ y Ducha świętégo BiałKat 108v, c3v, 8v [4 r.], 9, 71, 110v (14); Abowiem Ociec ieſt nieurodzony/ Syn od Oycá vrodzony/ á Duch S. od obudwu pochodźi. KuczbKat 15, 80; RejZwierc A5, 9v [3 r.], 11 [2 r.], 11v, [283]v; WujJudConf 8, 22, 22v, 23 [3 r.]; BiałKaz F2, N; CzechRozm 13 [3 r.], 13v, 15 [3 r.], 15v [2 r.], 16 [2 r.] (18); KarnNap Bv; SkarJedn 281; SkarŻyw 30, 258, 319, 429, 456, 520; CzechEp 145, 182 [2 r.], 184, 222, 248 (9); NiemObr 95, 126, 134; Prośim ćię też Duchu święty/ z Bogiem Oycem y też z Synem w Troycy iedyny/ prawdźiwey wiáry byś náucżył ArtKanc H15, Q20v, H6, H7, I6, I6v, K14v, N19; GrabowSet X3; Niech będźie błogoſłáwiony BOG Oćiec/ y iednorodny Syn BOży/ tákże też y Duch Swięty LatHar 5, 37, 371 [2 r.], 372, 373 [2 r.], 561 (22); KołakSzczęśl C4v; Sam Oćiec z Synem y z Duchem S. ieſt Bog prawdziwy, Ian 17.3. WujNT Cccccc2, przedm 6 [2 r.], s. 84, 374 marg, 649, 827 (9); SiebRozmyśl L4v, M; PowodPr 34; Ieſli Duch ś. chrzći/ y Syn chrzći iáko y Oćiec: tedyć y Duch ś. ieſt Bogiem y Syn ieſt Bogiem. SkarKaz 275a, 274a, 276a [5 r.], b [4 r.], 279b, 485b. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

»(nie) Ociec, (a, ani) Słowo, (i, ani) Duch Św.« = Pater, (et) Verbum, (et) Spiritus sanctus PolAnt, Vulg (12): BibRadz 1.Ioann 5/7; Trzey ſą w niebie ktorzy świádcżą/ Oćiec/ Słowo y Duch święty/ á ći trzey iedno ſą. GrzegRóżn A4v, K, M2, N [2 r.]; BiałKat 11; BudNT przedm b3, b8v; LatHar 377; WujNT przedm 13, 1.Ioann 5/7.

»(Pan) Krystus (a. Jezus), (i) Ociec,- (i) Duch Św.; (Pan) Krystus z Ojcem i z Duchem Św.« [w tym: Bog Ociec (2)] [szyk zmienny] (9;2): Bądz chwá[l]a oyttzu wiecżnému/ Cżeſtz Kryſtowi náwyſſému/ Słáwa duchu ſwiętému. OpecŻyw 190v; KrowObr 10v, 207; GrzegRóżn G3v, H3v, I4v, M, Mv; RejPos 293v; KarnNap B4v. Cf W modlitwach i formułach modlitewnych.

a. Osoba przedstawiająca lub podająca się za Boga Ojca (2): (nagł) Chłopá kſiądz o s. Troycy wierzyć vcżył. (—) CHłopu o ſwiętey Troycy trudny ſie węzeł zdał/ Ksiądz rzekł áby po troſze y domá przykład brał/ Maſz ſyná ſam bądź oycem/ żoná duchem ſwiętym RejFig Dd6.
Zestawienie: »Bog Ociec« (1): ná ktorey tho wieży ſiedzyał [Kozdras, król perski] cżyniąc ſie Bogiem oycem/ ſyná wedle ſiebie máiąc/ y ſwięty krzyż BielKron 164v.
3. Przodek, protoplasta, założyciel rodu (najczęściej w Biblii na oznaczenie patriarchów, protoplastów narodu żydowskiego); pater Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Modrz, Cn; parens Vulg [w tym: czyj: pron poss (645), G sb (29), ai (poss) (12), N sb (1); w tym pl (778)] (964): Powyedz ty nam drzewyey ſwoy rodzay y oycow thwoich/ tedy ia też powiem thobie rodzay náſſ [Marchołt do króla Salomona]. March1 A2v; OpecŻyw 8v, 11v, 12v [2 r.], 49v, 50 (15); OpecŻywList Cv; modlyly ſyą oczczouye w otchlany y proroczy nazyemy do boga wſzechmocznego aby raczyl tą panną na ſzwyath dacz PatKaz II 59v, 74, 75, 75v [3 r.]; HistJóz E2, E2v [2 r.], E3v; TarDuch A2v; BielŻyw 149; MiechGlab nlb 13, s. 58, 60; Panie boże wſzechmogąci myſmy vſzyma naſzema ſlyſzeli y otczowie naſzy to nam powiadali Iakos wielkie czuda i vcżynki ſprawiał cżaſu ich: onych cżaſow dawnych. WróbŻołt 43/2, 43/3, k. O5v [2 r.], aa2v, aa4v, cc2 (9); RejPs 31, 60 [2 r.], 65v, 112, 114v; HistAl C3; to co oicowie trzymali o panu bogu/ Co téſz aby i ſynowie trzymali MurzNT 163 marg, 10v, 11, 163 marg, Luc 1/17, 3/8 (11); KromRozm II h4v, i; Diar 34; LubPs Fv, L, Mv, M3, R5v [2 r.] (21); Dawid Krol/ według ćiáłá/ ieſth oćiec Pánu náſzemu Iezu Kryſtuſowi Synowi Bożemu KrowObr 156v, 156v; Ale gdy oycowie náſſy/ przywiedli ku gniewu Paná Bogá Niebieſkiego/ podał ie w ręce Nábuchodonozorá krolá Bábilonſkiego Káldeycżyká Leop 1.Esdr 5/12, Gen 15/15, 31/3, 36/9, 43, 46/34 (112); OrzList h3v; Zrodźili ſię też ſynowie Semowi oyeu wſzech ſynow Heber/ y brátu ſtárſzemu Iáphetowemu. BibRadz Gen 10/21; Y rzekł Pan do Moiżeſzá/ Oto ty záśnieſz z oycy ſwoiemi BibRadz Deut 31/16, Gen 46/34, 47/3, Num 11/12, 26/55, I 103c marg (106); o święta proſtośći Oycow náſzych miłych/ iáko wielkie ſkárby mądrośći ſye zámykáią w tobie OrzRozm Ev, M2, M3, P4v; YAfet młodſzy ſyn Noego/ ná zachod ſłońcá y ná pułnocy w Europie ſzyroko pánował/ á ten ieſt náſz ociec Krześćiáńſki BielKron 7, 18 [3 r.], 18v, 19 [2 r.], 28v [2 r.], 30v [2 r.] (43); GrzegRóżn Bv, Gv, G4v, K4, L2v [2 r.], M4v; KochZg A3; OrzQuin Lv; SarnUzn E, F6; LeovPrzep I2v; RejAp 51v, 67, 192v; oycowie náſzy nie vmieiąc piſma/ więczey dobrego poſtánawiáli zá cżtery pięć dni/ niż dziś zá niedziel ſiedmnaſcie/ oſḿnaſcie. GórnDworz G5; RejPos 16v, 17, 22 [2 r.], 22v [2 r.], 50v (28); BiałKat d2, 13v, 176; Ná troię Antykryſt dźieli Kryſthuſá/ Ciáło w grobie/ Boſtwo wſzędźie/ á duſzę iákąś witáią Oycowie w iákichśi odchłániach GrzegŚm 25, A3, 41, 42; KuczbKat 1, 10; Zelázo nam oycowie zoſtáwili ná obronę/ nie Złoto ná kupna wolnośći. BielSpr 39; KochMon 27; WujJud 40 [3 r.], 43, 97, Nn; WujJudConf 39v; RejPosRozpr b3v, c; BudBib Gen 32/9, 36/43, 47/30, 48/15, Ex 3/13 (71); HistHel C2; BudNT Matth 22/34 [35], Luc 16/30, Ioann 6/31, 7/22, Act 3/13 (12); CzechRozm 32v, 33v [2 r.], 35, 45v [2 r.], 54 [2 r.] (23); ModrzBaz 69, 143; SkarJedn 281, 332 [3 r.], 352, 353; KochPs 65, 115 [2 r.], 118, 122, 143, 160; Dziśieyſzy mądrey tákiey proſtoty oycow ſwoich odſtąpiwſzy/ ſzátáńſką chytrośćią przez heretiki vłowieni ſą. SkarŻyw A2, A2, A4v [2 r.], 3, 28, 113 (34); MWilkHist D3v, F2, F3; StryjKron 161; CzechEp 116, 132, 184, 191, 243 (17); NiemObr 70, 82, 119; KochEpit A3v; KlonŻal B4v; KochPam 80; KochPieś 15; ArtKanc A11, A18 [2 r.]; BielRozm 3; ZawJeft 33; GostGosp 166; W tobie oycowie náſzy ſwe vfánie mieli GrabowSet F2v, F3; LatHar 15, 46 [2 r.], 67, 686; KołakSzczęśl C2, C3v; WujNT 99, Luc 1/17, 32, 72, 11/48 (77); WysKaz 5, 29; JanNKarGórn H; A ty mi krzywdy w tym czáśie notoriè nie czyń, w tym czegóm z oyców w vżywániu był ſpokoynym. SarnStat 474; SiebRozmyśl F3, F4; GrabPospR N4v; PowodPr 11; nie długo vſtánę. Czás mi ná pokoy/ czeka mię komorká w domu vbogich oycow moich. SkarKaz )(2, 315b, 386a, 417b, 581a; vmieyćie czćić/ iáko wáſzy oycowie/ krole y pány wáſze. SkarKazSej 693a, 662b, 668a, 683a [2 r.], 701a, 705a.

W połączeniach szeregowych (7): OpecŻyw 103v; KromRozm III B3v; Thácyć byli oni Pátriárchowye/ Prorocy/ Oycowye / y ſámi Apoſtołowie/ pocżąwſſy od Adámá aż do Noego/ od Noego áż do Abrámá/ od Abrámá do Moiżeſſá/ od Moiżeſſá do Dawidá/ áż do ſámego Kriſta páná GliczKsiąż G8; LubPs A3; Boże náſz/ [...] nie lekceż ſobie pokłáday tego wſzytkiego vtrapienia ktore ogárnęło nas y Krole náſze/ Kſiążętá náſze/ Kápłany/ Proroki/ y oyce náſze/ y wſzytek lud twoy [qui invenit nos, reges nostros, principes nostros, et sacerdotes nostros, et prophetas nostros, et patres nostros, et omnem populum tuum] BibRadz 2.Esdr 9/32; MWilkHist F2; CzechEp 308.

W charakterystycznych połączeniach: ociec (ojcowie) cny, głupi, krześcijański (2), miły (mili) (7), wybrani, zli; ociec obrzezania [o Abrahamie], (wszytkich) wierzących (3); ojca (ojcow) czas (3), grob(y) (11), nauka, podanie (tajemne, ustne) (3), praca, prawo, prostota (2), przymierze, serce (5), uczynki, ustawy (2), wola, zakon, ziemia, żywoty, ojcow naśladować (3); od ojcow nasłuchać się [czego]; przykładem ojcow (4); ojcom czynić obietnice, dać [co] (13), obiecać [co] (5), pokazać miłosierdzie, (po-, za)przysiądz [co] (20), przyrzec [co]; ojcom podobni; ojce hańbić, pocieszyć, utrapić; z ojcy (z ojcami) mówić (mawiać) (9), pochować [kogo], [kto] pochowan (3), (być) pogrzebion (3), postanowić [co], rozmawiać, uczynić przymierze (5), umawiać się, umrzeć, usnąć, zasnąć (15), zejść, zgrzeszyć (2).

Zwroty: »pość, iść do ojcow« = zakończyć życie; vadere ad patres Vulg (2:1): Leop 1.Par 17/11; SkarŻyw 504; Ráczéy niechay iuż vmrę/ do oyców ſwych idę/ Poćieſzę ich/ gdy do nich z tą nowiną prziydę: Iżeś ſię iuż národźił/ móy namilſzy Pánie SiebRozmyśl Gv.

»pość, powstać z jednego (a. inszego) ojca« (2:1): Iáko Polak Polakowi może być názwány Syngenis powinowáty/ choćiaż nie wſzyſcy teráznieyſzy Polacy z iednego oycá poſzli iáko Zydowie CzechRozm 154, 153v; CzechEp 59.

»pość, urodzić się, urodzenie, urodzony z Ojcow« [o Chrystusie] (2:2:1:1): A Chriſtus oycá ma ná niebie/ y ná źiemi z Oycow poſzedł/ y z mátki ſie vrodził/ Rzym: 9.ꝟ 5. CzechRozm 35, 12v, 33v [2 r.], 59v; CzechEp 158.

Wyrażenia: »[kto] dobrych ojcow« = ktoś pochodzący z dobrej rodziny (1): Boday w ſławie/ y w dobrym zdrowiu do Polſki Prziiechał: dobrych oyców cnotliwy Wolſki. KochFr 129.

»dom ojcow« = ród; domus patrum PolAnt (25): Cić [wyżej wymienieni] ſą co zacnieyſzy ze wſzytkiego ludu/ ktorzy byli przednieyſzy w nieyſzy w domiech oycow ſwoich/ á Hethmány nád woyſki Izráelſkimi. BibRadz Num 1/16, Num 1/18, 20, 22, 24, 26 (16); BudBib Ex 12/3, Num 1/2, 18, 20, 22 (9).

»dziedzictwo ojcow« (1): Gdyż złe potomſtwo (rozumyey onych krzeſciyánow ktorzy ná wſchod ſlońcá byli) oyczyznę rozproſſyło/ v nas ſámych záchowane yeſt nyenáruſſone dźyedźictwo oycow (to yeſt práwa ſſczyra náuká) KromRozm III O3v.

»najwyższy ociec« (1): Patriarcha. Naywyſzſzy ocieć/ álbo/ przodków náſzich przodek. Mącz 15a.

»(wielki) ociec (wiela a. wszytkich) narodow, ludu bożego« [o Abrahamie] = (magnus) pater (multarum a. multitudinis) gentium Miech, PolAnt, Vulg; pater populi Dei Modrz (13:1): Maią też [Tatarzy] iako y Sarraceni trzy ſwięta vrocżyſte. Pierwſze zową Kniran to ieſt, offiary wielkonoczney, na pamiątkę gdy Abraham ociecz wiele narodow z roſkazania Boſkiego chćiał offiarować y zabić ſina ſwego Iſaaka MiechGlab 21, nlb 11; BibRadz Gen 17/4, 5; BudBib Eccli 44/19; CzechRozm 75; A tákći Abráhám/ oćiec ludu Bożego/ dla wyzwolenia brátá/ woynę przećiwko nieprzyiaćiołom podniosł. ModrzBaz 104v; SkarŻyw 285; WujNT 342 [2 r.], 534, Rom 4/17, 18, Xxxxx.

»ociec ojcow« [o Abrahamie] (1): GDyſz oycem wſzytkich wiernych ten wielki Pátryárchá Abráham od Apoſtołá S. Páwłá názwány ieſt/ y ná łonie iego wſzyſcy vmárli Chryſtuſa ocżekiwáiący/ oni oycowie święći/ iáko v oyca oycow odpocżywáli SkarŻyw [282].

»pierwszy ociec« = genarcha, patriarcha Mącz [szyk 3:1] (4): Genarcha, Pierwſzi ociec ktorego pokolenia/ od którego wſziſtek rodzay ydzie. Mącz 143c, 283c; BudBib Sap 18/9; RybGęśli C2v.

»pierwszy ociec wiary« [o Abrahamie] (1): Abram pierwſzy Oćiec wiáry/ miał z roznych żon/ dwu roznych ſynow PowodPr 13.

»przodek ojcow« (1): Patriarcha in Bibliis Latine princeps patrum, Przodek oyców/ Pierwſzy ociec. Mącz 283c.

»nowy ociec rodzaju ludzkiego« (1): Przy ktorego [Noego] narodzeniu Lámech oćiec iego poznał duchem S. y prorockim/ iſz miał być nowym oycem rodzáiu ludzkiego. SkarŻyw 269.

»ojcowie Starego Zakonu, Starego Testamentu« (6:2): WróbŻołt O5, tt2; 40 pſalm Iáko oicowie ſtárego zakonu żądáli przyſćia ſyná bożego. RejPs Ff2v; LubPs T4, X6v; CzechEp 184; WerKaz 291; [nowowiernicy] mowią iż Oycowie ſtárego teſtámentu/ ktorzy mánny pożywáli/ tegoż duchownego pokármu co y my pożywáli. WujNT 330.

»starzy, dawni ojcowie« = senes Vulg [szyk 13:4] (16:1): WróbŻołt tt2v; Leop Hebr 11/2; Piſał [Ezechijasz] do ſynow Izráelſkich áby ſie przywroćili ku ſłużbie Bożey/ według vſtáwy kościołá oycow ſwoich ſtárych/ Moiżeſzá/ Aaroná/ y inych. BielKron 88v; WujJud 79; CzechRozm A5, 30; SkarJedn 148; SkarŻyw 3; CzechEp 222, 261, 285; [dzisiejszy Żydzi] Thálmud ſwoy (który vſtnym podánim oycow dawnych názywáią) nád zakon Moyżeſzow przekłádáią NiemObr 82; SkarKaz 274b [2 r.], 382a, Ooooa; SkarKazSej 701b.

»ojcowie święci« = przodkowie izraelscy; sancti patres Modrz [szyk 72:14] (86): OpecŻyw 49, 98v, 103v, 133, 149v (19); OpecŻywSandR nlb 5v [2 r.]; PatKaz II 59v, 75v, 85v [2 r.]; WróbŻołt I7, V6, aa4; SeklWyzn b2v; KromRozm II k; LubPs A3; Leop 39 arg; BibRadz *6v [3 r.]; Kryſtus po ſwoiey śmierći s ſtąpił [!] niſko/ to ieſt pod źiemię ad inferna/ náwiedzáiąc Oycze ſwięte w ćiemnośćiach BielKron 467, 467; RejPos [136]v [2 r.], 202v, 209 [2 r.]; BiałKat 93v; KuczbKat 45; RejZwierc 69v, 129, Aaa4; WujJud 38; Dáleko tedy lepiey Abráám y inſzy Oycowie ſwięći rozumieli/ [...] że tho był nalepſzy pożytek ze wſzytkich/ bogoboyność RejPosWstaw [413]; ModrzBaz 103, 109; SkarJedn 148; SkarŻyw A4v, 3, 245, 262, [282] (10); MWilkHist A2, A2v [2 r.], A3, A4v; Bucerus tákże y Kálwinus/ o wybáwieniu Oycow ś. z odtchłáni piekielney nic nie trzymáią/ powiádáiąc iż to ſą bábie bayki/ nocne ſny/ Aezopowe fabuły ReszPrz 84; ArtKanc E15v; LatHar 356, 546, 680; WujNT przedm 31, 263 [2 r.], 403, 404, 803, 851; SiebRozmyśl I; SkarKaz 117b, 119b, 244a, 634a, 635a, b.

»ociec wszytkich wiernych« [o Abrahamie] (5): GDyſz oycem wſzytkich wiernych ten wielki Pátryárchá Abráham od Apoſtołá S. Páwłá názwány ieſt SkarŻyw [282], [282] [2 r.], 286; WujNT 537.

»ociec zakonny« [o Abrahamie] (1): BielKron 118 cf 1.β. »własny ociec«.

Szeregi: »ojcowie i bracia« (1): nie bądzćie iáko oycowie wáſzy y bráćia wáſzy/ ktorzy odſtąpili od Páná Bogá oycow ſwoich SkarJedn 332.

»ojcowie i dziadowie« = patres et patres patrum PolAnt [szyk 1:1] (2): BibRadz Ex 10/6; Salembek nowy Ceſarz Turecki ten pokoy Zygmunćie chce s tobą záchowáć/ ktory dzyádowie twoi y oycowie z iego przodki chowáli BielKron 408v.

»ojcowie i patryjarchowie« [szyk 3:1] (4): TarDuch A8v; LubPs X6v; WujNT przedm 31; O Boże moy/ wleyże w nas ſerce tych oycow y Pátryárchow náſzych/ ábyſmy ſię ták tobie podobáli SkarKaz 520b.

»ociec a (i) przodek« [szyk 3:2] (5): [w mieście Enos] Obcowáli nye tylko z mátkámi/ y s ſioſtrámi/ ále y z źwyerzęty/ co wſſythko z oycá á s przodká ſwego Kaimá wybyeráli yáko z yednego wzoru. GliczKsiąż E2v; RejPos 202v; CzechRozm 96v; ReszPrz 109; WujNT 537.

Wyrażenia przyimkowe: »z ojcow« (1): Ale ieſliż wam z oyców przyrodzona rzecz ieſt Aziią woiowáć/ ieſli Tátárſki wſzyſtek naród y Turecki ſzáblą wáſzą częſto ieſt vkrócony: rozumiéyćiéſz ták/ iż ći/ co teraz ſą/ ſą niewolnicy wáſzy OrzJan 46.

»za ojcow« [czyich: pron poss] (4): KochSat B; OrzQuin R; Piy ty Włódarzu/ y mów coć ſię będźie zdáło/ Proſto/ iáko zá náſzych oyców więc bywáło. KochPij C4; Zá oycow náſzych/ tych grzechow/ y ták ſwowolnych ludźi/ y niezbożnych nie było SkarKazSej 701b.

W przen [w tym: czyj: pron poss (8), G sb (5)] (15): BiałKat 253v; SkarŻyw 291 [2 r.], 483; A ći Iowiſſowie mieli pirwſzego Oycá Saturnuſſá według Poetow y wiáry obłędliwey Pogáńſkiey/ s ktorych záś rozmáitych ſie Bogow/ ále słuſzniey mogę rzec ludźi wſzetecznych národźiło StryjKron 145; CzechEp 54; Inſzych wiele nie wſpominam/ á oſobliwie poślednieyſzych Scholáſtykow/ Tomiſtow/ y onych ktorzy oycá ſwego Lombárdá náſládowáli. NiemObr 175; Ten Symon czárnokśiężnik/ [...] był napierwſzy haeretyk/ y oćiec wſzytkich innych po ſobie haeretykow WujNT 430; SkarKaz 241a, 417b; SkarKazSej 661a; Ten Mártahuzow Oycem wſzytkich Izmiennikow: Ten ma y dźiś ná świećie wiele zwolennikow KlonWor 28.

W połączeniu szeregowym (1): Poniewaſz ſą owi [heretycy] bez oycow/ bez przodkow/ bez trádycyi/ y podánia dziedzictwá y mocy raz od Chryſtuſa wziętey. SkarJedn 34.

Szereg: »ociec i przodek« (2): Nie noweć to ſą Papieſkie Dekretały/ ále Deklárácya potrzebna/ dla błędu y kácerſtwa tego/ ktore ná on cżás Berengáryus Heretyk oćiec y przodek wáſz pocżął był do kośćioła wnośić WujJud 170v, 171. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
a. O Adamie: pierwszy człowiek, praojciec ludzkości; protoplastus Mącz [w tym: czyj: pron poss (27), G sb (1)] (43): KlerWes A; SeklWyzn b2v, D; KrowObr 46v, 225; Protoplastus, Pirwe vlepienie/ Stworzenie/ To yeſt Ociec náſz Adam. Mącz 303b; pirwſza białagłowá ſámá zgrzeſzywſzy/ przywiodłá ná to oycá náſzego Adámá/ iż theż zgrzeſzyć muſiał GórnDworz Y; RejPos Bv; WujJudConf 66; Gdy Iádam Oćiec náſz P. Bogá nie poſłuchał ćiáło iego y niewolnik iego hárde mu być pocżęło SkarJedn 363; SkarŻyw 262, 263, 268 [2 r.]; iż nie ſámi Polacy ludźie/ ále też y bráćia náſzy Cżechowie/ y Slężacy ſaśiedźi [!]/ y Cygáni y inſzy z Oycá Adámá Boże ſtworzenie. CzechEp 64; ArtKanc V2v; LatHar 393; KołakSzczęśl D; Bo ſtworzył iednego ſámego człowieká/ mężá onego pierwſzego/ áby był głową y oycem wſzytkim ſynom ſwoim. SkarKazSej 690a.
Zwrot: »od (jednego) ojca pość, pochodzić« [szyk zmienny] (2:1): Tylko mnimam nalepyey zyſzcżemy/ Gdy ſie ſpołu wſzyſcy miłuiemy/ Nie mnimáć ſie lepſzym nád drugyego Gdyſmy poſzli od oycá iednego BielKom F4v; BielKron 8v; HistRzym [39]v.
Wyrażenie: »pi(e)rw(sz)y ociec (narodu ludzkiego)« = primus pater mundi PolAnt [szyk 19:3] (22): KrowObr 60, 189v; BibRadz Sap 10/1; PAn Kryſtus [...] áby zgłádził wyſtępek pirwſzego oycá náſzego/ rácżył ſie národzić BielKron 138; GrzegRóżn Lv; HistRzym 6, [39]v, 54, 75, 75v (9); RejPos 14v; BiałKat 168v; CzechRozm 88v, 218, 234; SkarŻyw 2; Cżytamy naprzod w Bibliey o pierwſzym oycu náſzym/ że był ná świećie dźiewięć ſet lat y trzydźieśći. WerGośc 262; LatHar 55.
4. Osoba stanu duchownego lub zakonnego, także pustelnik [w tym: czyj; pron poss (18), G sb (19)] (240): LibLeg 11/84v; BierEz P; RejRozpr B3v, Cv; RejKup c6v, c7, c8, I, Mv, Ccv, cc5; KromRozm II a3, A4, P3v; KrowObr 7, 69v, 173; Thego roku [1483] Symon z Lipnice vmárł zakonu Fránćiſzkow/ [...] Był oćiec przykłádnego y dobrego żywotá BielKron 396v; RejAp 110v [2 r.]; Przełożone Kośćiełne [!]/ y Páſterze/ y Kápłany/ oycámi zową KuczbKat 305; SkarJedn 294, 295, 296, 387; Tedy fam [św. Hugo] ſzedł z onymi oycy ná puſzcżą/ mieyſce im vkazał/ zbudował/ y on pierwſzy v Kártuzow klaſztor oſadził. SkarŻyw 291, 14, 30, 52, 74, 97 (31); CzechEp 65, 388; Bo świádcżą o tym godni wiáry Theologowie y piſárze Kośćielni/ że y ná puſzcżách/ tákimi modlitwámi oni oycowie rozlicżnym pokuſom zábiegali LatHar 511, 85, 177; WujNT 98; SarnStat 1126; SkarKazSej 679b; KlonWor 51.

W połączeniu szeregowym (1): Nie kocha ſię y w tych [Chrystus]/ [...] ktorzy chwały od ludźi ſzukáią/ kocháiąc ſię/ kiedy ie oycámi/ miſtrzámi/ y náucżyćielmi/ názywáią NiemObr 115.

Wyrażenia: »ociec w Bogu« [szyk 2:1] (3): [św. Epifanijusz] wſzytkę máiętność ná vbogie rozproſzył: [...] y ſzedł do klaſztoru Lucyaná onego oycá ſwego w Bogu SkarŻyw 452, 107, 355.

»ociec duchowny, w duchu, duszy« [szyk 10:2] (9:2:1): SkarŻyw 165, 182, 196, 334; PaprUp D2v; SPowiádam ſię Pánu Bogu wſzechmogącemu/ [...] wſzytkim świętym/ y tobie oycże duchowny LatHar 84, 136 [2 r.], 137; A ieſli nie może [to być, aby rzeczý źle nabyte zostały wrócone komu należy] tedy vbogim máią być rozdáne/ ábo ná inſze dobre vczynki według rády oycow náſzych duchownych obrocone. WujNT 274; PowodPr 58; SkarKazSej 682a.

»ociec gardyjan« (2): Gdzież waż ieſt Ocziecz Gardian Podobno ſpy ſnaċ był pijan. RejKup c7, c7.

»ociec święty« [szyk 8:7] (15): Przeto wielebny ocietz ſwięty Franciſſek/ nie z ijnąd doſtąpil tznot rozmaijtych/ [...] iedno s poſpolitowania ij optzowaniá z miloſciwym panem Iezu Kryſtem OpecŻywPrzedm C4; RejKup n6; BielKron 183; Mącz 78b; SkarŻyw A4, 16, 30 [2 r.], 34, 118 (11).

»uczciwy, nauczciwszy (w Panu Krystusie) (Pan) Ociec« = tytuł nadawany biskupom; reverendus (in Christo) Pater JanStat, JanPrzyw (18:14): [ten list] z pewną wiádomośćią náſzą dáliſmy/ y pozwolili dáć przez ręce Vczćiwégo w Pánu Kryſtuśie Oycá Páná Kreſłlauſá z Kurozwiąk/ Biſkupá Włodzcłáwſkiégo y Kánclérzá Króleſtwá náſzégo nam ſczérze miłégo SarnStat 939, 888, 889, 895, 896, 905 [2 r.] (32).

»(jaśnie) wielebny (a. najwielebniejszy, a. przewielebny, a. przenawielebniejszy) (w Panu Krystusie a. w Chrystusie) Ociec« = tytuł nadawany biskupom; reverendissimus (a. venerabilis) in Christo Pater JanStat, JanPrzyw [szyk 17:10] (27): OpecŻywPrzedm C4; RejKup h8v; KrowObr 144, 150; [cesarz Fryderyk] vmiał rozmáite ięzyki/ to ieſt/ Grecki/ Láćińſki/ Niemiecki/ Włoſki/ y Sáráceńſki/ s ktorego náukę gwiazdárſką ná Láćińſki ięzyk przełożył [...] iednoć do oycow wielebnych nie miał fortuny BielKron 183; SkarJedn A4; Vmocniliśmy ten Priwiley wárunkiem pieczęći náſzych/ Będących przytym y zezwaláiących Pánach/ etc. Nawielebnieyſzych w Chriſtuſie Oycach/ Mikołáiu Gnieznienſkim Arcibiſkupie/ Wociechu Krákowſkim/ [...] Biſkupach. StryjKron 542; SkarŻyw 100 [2 r.], 133, 184 [2 r.], 336, 391, 511; SarnStat 156, 170, 183, 834, 900 [2 r.] (10).

»ociec zakonny« (1): Swięći Oycowie oni zakonni ná puſzcży/ [...] chcąc doznáć co by był zá duch w nim [ = o Szymonie Słupniku]/ ktorym onę rzecż ták nową/ á nie ſłycháną zácżął: wypráwili do niego tákie poſelſtwo SkarŻyw 30.

a. O papieżu [w tymi czyj: G sb (14), pron poss (9)] (80): nic inego nye známyenuye Papá/ yedno oycá/ iż on yeſt y ma być poſpolitym oycem wſſego krzeſciyańſtwá. KromRozm III N5, N5; Licżćie ſobie Biſkupy od ſámego Piotrá/ á w onym rzędźię [!] Oycow/ ktory zá ktorym náſtał obácżćie. WujJud 136; SkarJedn 335, d8, d10; SkarŻyw 166, 212 [2 r.]; CzechEp 425.

W połączeniach szeregowych (4): IEſztze ſie też Papież zowie nawyſſſzym [!] Przełożonym y páſterzem/ wſzyſtkiego kośćiołá krześćijańſkiego/ y oycem iego/ po wſzyſtkim ſwiećie KrowObr 16v, 18; ſtolicá Rzymſka ieſt ſtolicą Piotrá S. nád wſzytkimi kośćioły przodkuiąca: á iż ná niey śiedzący/ ieſt páſterzem/ oycem y myſtrzem wſzytkiego Chrześćiáńſtwá. SkarJedn 102; SkarŻyw 599.

W charakterystycznych połączeniach: ociec nabożny; ociec wszego (wszytkiego) krześcijaństwa (chrześcijaństwa) (3), wszystkiego kościoła krześcijańskiego, wszystkich (krześcijanow) (2); władza, zwierzchość ojca.

Wyrażenia: »(nawyższy) Ociec (wszystkich) ojcow« (8): KromRozm III P3v; KrowObr 7; Przebłogoſłáwionego teſz oycá oycow/ y nawyzſzego Bżſkupá [!] Rzymu ſtárego Papieżá/ przyznawam być Pána naſzego Iezuſa Chryſtuſa namieſtnikiem. SkarJedn 294, 295, 296, 387; SkarŻyw 599; LatHar 177.

»(prze)nabłogosławieńszy, przebłogosławiony ociec« (2:1): KromRozm I I3; [list św. Atanazego z wszytkim synodem aleksandryjskim do Feliksa papieża] przenabłogoſłáwieńſzy oycże/ [...] przodkowie náſzy y my od Apoſtolſkiey Stolice waſzey świętey pomoc bráli SkarJedn 105, 294.

»Ociec święty (a. naświętszy), (święty a. najwyższy) Ociec papież« = sanctus (a. sanctissimus) pater (papa), summus pontifex JanStat [szyk 48:7] (24:31): oczyecz swianthy Papyeſch poddawanye Byſzkvpſtw, y ynnych beneficy ſzobye prziwlaſczyl. MetrKor 31/620; PowUrb + [2 r.], +3v; ComCrac 14v; SeklWyzn Av, a2; RejKup 12; KromRozm III P3v; Wſzák winien ociec ſwięty/ páńſtwá Krześćiáńſkye/ Opátrowáć RejZwierz 105v; Poſłali Aſtrikuſá do oycá Papieżá Benediktá proſząc o koronę z pomázánim ná ſtolec krolewſki Krolowi nowemu Krześćiáninowi. BielKron 299v, 156, 183, 189v, 323, 324v (20); Prot B; RejAp 165v; BudNT przedm b7v; SkarŻyw 462, 520; NiemObr 64, 135, 176; KochFr 19; ReszHoz 128; ReszList 156, 174, 186; ActReg 69 [2 r.]; OrzJan 130; SarnStat 174, 179, 192, 193, 257 (9).

Szeregi: »ociec i nauczyciel« (3): [uchwalamy] á iż tenże biſkup Rzymſki yeſt [...] wſſyſtkich krzeſciyánow oycem y náuczyćielem KromRozm III Qv; KrowObr 18v; SkarJedn 273.

»ociec i pasterz« (1): [cesarz wzywa, aby Greki, Ruś i Moskwa] Papieża zá nawyżſzego oycá oycow/ y Páſterzá páſterzow ználi. SkarJedn 295.

b. O patronie [w tym: czyj: G sb (4)] (6): Otho Oćiec Polakow [o św. Stanisławie]/ ſtáł ſię opiekunem śirot/ záprawdę oćiec Synow/ Godny vſtháwitzney chwały. KrowObr 69v, 173 [2 r.].
Wyrażenie: »ociec nad ojcami« (2): O Pátronie/ y Oytze nád oycámi/ kthorego proſimy tzyſtym ſercem/ [...] ábyſmy niebyli pogrążeni zá grzechy náſze w głębokośći KrowObr 173, 69v.
5. teol. Uczony, pisarz teologiczny, znawca dziejów Kościoła i religii [w tym: czyj: pron poss (12); w tym pl (341)] (351): KromRozm I [P2]v; KromRozm III C4v, P3v; Dniá oſmego Kwiethniá/ trzeći raz było poſádzenie oycow w Trydenćie ná Koncilium/ gdzie tám wſzytki kſięgi Stárego y Nowego zakonu przecżytano BielKron 225, 229, 229v, 235v [2 r.], 236 [2 r.]; Oycowie práwie wſzyſcy ty słowá/ Ia y Oćiec iedno ieſteſmy/ o iednośći náthury ábo Iſthnośći wykłádáią GrzegRóżn I2v, C3, C3v, H, I2v [5 r.], I3 [4 r.] (16); SarnUzn E4v, G6; KuczbKat 50, 185, 405; A te Paćierze (ácż nieco ſą rozne według Dioceſiey) ſtáre Concilia/ y Oycowie vſtáwili. WujJud 187, 26, 52v, 149, 262v; CzechRozm 20, 69 [2 r.], 150v; Wtory Synod dwuſet oycow w Ephezie ták mowi. SkarJedn 281, [A*2]v [5 r.], 34, 48, 106, 114 (35); SkarŻyw 310, 318 [2 r.], 319, 388 [2 r.], 389 [2 r.]; CzechEp 35 [3 r.], 36, 89, 98, 136 (15); Muśi to tedy káżdy bácżny wyznáć/ iż oni Oycowie w piśmiech ſwych/ cżęſto y znácżnie błądźili: cżego ſię y Auguſtyn nie wſtydźił wyznáć NiemObr 175, 46, 58, 59, 76, 80 (32); LatHar +6v, 202, 252.

W połączeniach szeregowych (8): przeſtąpili granice/ ktore ſtánowili oycowye ich/ biſkupi/ y doktorowye ſwyęći/ y concilia. KromRozm I Ev, D, K4v; KrowObr 112v; WujJud 6v; Kośćioł Boży bez oycow/ Páſterzow/ y ſtarſzych głow być nie może SkarJedn 29; LatHar 245; KołakSzczęśl Cv.

W charakterystycznych połączeniach: ociec (ojcowie) bogonośni, mili, pobożniejszy (3), pakorni, posłuszni, poważni, sławny, własny (2); ojcowie [ktorego, jakiego] koncylijum (2), [ktorego, jakiego] zboru (8); ojcow dekrety (2), kanony, kazania, napominanie, nauka (4), pisma (9), podania (tajemne, ustne) (5), (p)osadzenie (2), postanowienie, prawa, przestrogi, przykłady, reguły (2), rozkazania kościelne, sentencyje (3), sukcesyja, świadectwa (7), ustawy (8), wykład (2), wyroki, wywod(y) (3), wyznanie [około czego], zasiedzenie, zdanie (3), zezwolenie, zgodne rozumienie; ojcow czytanie (2); oycow poważność; ojce (ojcow) ganić, mieć po sobie, naśladować, odrzucić, porzucić, potępi(a)ć (2), prosić, przyjmować, przywieść [= przytoczyć], słuchać (2), wzgardzić (2); do ojcow uciekać się; od ojcow odstąpić, uczyć się, wziąć [co]; od ojcow potępiony; z oycow czytać [o czym], dowodzić [czego]; z ojcow nauka, okazanie [czego], sentencyje (2); ojcom dać wiarę (2), wierzyć; między ojce zaliczać [kogo]; na ojce frasować się; nad ojce wynosić się; z ojcy (z ojcami) błądzić, mowić, trzymać, (nie) zgadzać się (2); przed ojcy spowiedź czynić; oycem (ojcami) bawić się (2), dowodzić [co], pomiatać; na rozsądek ojca zdać się.

Wyrażenia: »ociec doktor« (1): [heretycy] ná żadnego ſię oycá ś. Doktorá/ y kośćiołá wſzytkiego rozſądek nie dáią. SkarKaz 418a.

»ojcowie duchowni« (1): TRzećiego dniá Márcá/ ſiodmy kroć oycowie duchowni ſiedzieli ná Koncilium w Trydenćie BielKron 228v.

»ojcowie greccy [= greckiego kościoła]« [szyk 7:1] (8): SkarJedn 264, 276, 325; CzechEp 357; Y przetoż Zbor wálny Chálcedońſki ná ktorym było 630. Oycow Graeckich y Láćińſkich/ zowie Piotrá opoką y fundámentem koſciołá powſzechnego. WujNT 68, 342, 403; SkarKaz 514b.

»ojcowie kościoła, kościelni« [szyk 6:3] (8:1): v ſtárych oycow koſćyołá/ koſćyoł Rzymſki przed inemi przodek myał. KromRozm I G4v; KromRozm III Nv; KrowObr 110v, 112v; RejPosWiecz2 95v; CzechEp 63, 265, 266; Wſzákem tego nie cżynił bez świádectwá ſłowá Bożego/ ná oſtátek miałem po ſobie v one Oyce dawne Kośćielne/ y Hiſtoryki przednieyſze NiemObr 66.

»krześcijańscy ojcowie« (1): Chceſz vſtáwy krześćijáńſkich Oycow y Dekretały od Swiętey y Apoſtolſkiey ſtolice poſtánowione [chować]? KrowObr 127.

»ojcowie łacińscy [= rzymskiego kościoła]« [szyk 5:1] (6): Ale v Láćińſkich Oycow ktorzy święte rzecży popiſáli/ to imię Sákráment/ rzecż nieiáką świętą/ y ktora śie w ſkrytośći tái/ znácży KuczbKat 105; SkarJedn 276; CzechEp 357; WujNT 68, 342, 403.

»ojcowie papiesey« (1): A vcżynię to/ piſárzow ſtárych Kátholiki Rzymſkiey/ przytocżenie/ nie w ten ſpoſob/ żebym/ [...] ſię też ieſzcże ná oyce Pápieſkie w ſpráwie zbáwienney oględáć miał: [...] ále w ten/ áby ſię ći záwſtydźili CzechEp 35.

»pierwszy (a. pirwszy) ojcowie« = teologowie z początków chrześcijaństwa [szyk 5:4] (9): RejPosWiecz2 95v; CzechEp 45; Ná tym tedy ſynodźie Efeſkim/ [...] vrodźili nowe ſłowko názwawſzy Máryą Bogá rodźicą: o ktorym názwiſku/ áni v żadnego Apoſtołá: áni v Ewánieliſty/ áni v żadnego z Oycow pirwſzych nie cżytamy NiemObr 137, 127, 133, 135 [2 r.], 147; SkarKaz 43b.

»pośledni (a. pośledniejszy) [= późniejsi] ojcowie« (2): żem wżdy potroſze z Iuſtyná y z inſzych/ będąc w ſzkole Antychriſtowey/ pocżął zacność Bogá Oycá poznáwáć: ktorey poznáćiem nie mogł/ gdym ſie tylko poſlednimi Antychriſtowemi oycámi báwił. CzechRozm 20v; NiemObr 127.

»prawowierni ojcowie, prawy ociec« [szyk 2:1] (2:1): ſłuchayćie Teſtámentu práwego ſwego oycá Iozephá Patryarchy Cárogrockiego. SkarJedn 352, 247; [cesarz] vcżynił żydowſki Zbor zebrawſzy Heretyckie Biſkupy/ ktorzy oyce prawowierne potępili SkarŻyw 300.

»przedniejsi ojcowie« (4): Nálazłby tákich wiele ſentenciy/ máło nie v wſzytkich przednieyſzych oycow/ ktoremi wſzyſcy co ſię dźiś Chrześćijány zową/ oſądzeni/ y potępieni być muśieli NiemObr 124, 173, 175 [2 r.].

»starzy (a. starsi, a. nastarsi), dawni (a. dawniejsi), starowieczni, starożytni ojcowie« = teologowie wczesnochrześcijańscy [szyk 36:23] (44:12:2:1): KromRozm I G4v; KrowObr B2, 112, 112v; BibRadz I 481; GrzegRóżn 12, 12v; KuczbKat 25, 160, 240; WujJud 125v, 161; Ieſt wiele vcżonych ludzi/ ták z onych ſtárſzych Oycow/ iáko też y z niedawnych Piſarzow/ y piſmá ś. wykłádácżow/ ktorzy ná tym ſą/ Iż Máteuſz nie po Grecku/ ále po Zydowſku piſał CzechRozm 127, 14, 160, 276, 325; SkarŻyw 277, 493; CzechEp 15, 46, 95, 201, 234 [2 r.] (9); CzechEpPOrz **2v; Lecż ieſzcże ku potężnieyſzemv przekonaniu ſtrony przećiwney/ kilká ſentenciy/ z dawnych onych Oycow przypomináć będę. NiemObr 80, 61, 63, 66, 82 [2 r.], 122 (13); Niepochybna ieſt záprawdę z ſtrony pożytku tego Sákrámentu [= o Eucharystii] náuká Doktorow Kościelnych/ zwłaſzcżá láty poślednieyſzych/ á bárzo nadobnie ſię zgadzáiąca/ cżęśćią z piſmem Bożyrii/ cżęśćią z ſtárożytnych oycow náuką LatHar 187, 667; WujNT przedm 26, s. 15, 151, 171, 298 (12); WysKaz 30 [2 r.]; SkarKaz 43a.

»ojcowie święci« [szyk 89:40] (129): RejKup o8v, cc2v; KromRozm I D, D3v, K4v, Pv; KromRozm II a3; KromRozm III C4; Oycowie Swięći niemogli nie poſtánowić w kośćiele krześćijáńſkim/ tzego Kryſtus Syn Bozy niepoſthánowił KrowObr 85 v, Bv [6 r.], B2, 41, 85v, 112 marg (14); BielKron 158v; GrzegRóżn N4; RejPos 197v; RejPosWiecz2 95v [2 r.]; KuczbKat 75 [3 r.], 185, 200, 210, 215 (12); WujJud 29v, 34v, 35v, 36, 40 (10); Obacżyſz wáſzá Kx. M. iż prawdá Ewánieliey y náuká bogonoſnych oycow S. przy nas ieſt SkarJedn A5v, 102 [2 r.], 107, 114, 115, 116 (37); SkarŻyw 277, 278, 300, 318, 374, 456, 510; NiemObr 127, 167; ReszPrz 46, 53; ReszList 143; LatHar 58, 76, 245, 390, 566; KołakSzczęśl Cv, C2; WujNT przedm 7, s. 5, 15, 31, 47 (14); WysKaz 30 [3 r.], 31; SarnStat 1273; SkarKaz 42b, 43b, 243b, 313b, 418a.

»ojcowie wschodni« [szyk 1:1] (2): Do teyże my ſtárey S. Wiáry onych wielkich zacnych oycow wſchodnich Bázylego/ Chryſoſtomá/ Grzegorzá/ Athánázego/ Máximá/ y innych/ was wzywamy. SkarJedn 351, 269.

»zachodni ojcowie« (1): Owo zachodni y wſchodni oycowie/ po długim roſtárgnieniu y rożnośćiách/ vdáiącſię [!] ná niebeſpiecżnośći morzá y ziemie/ [...] ziácháli ſię tu ná ten święty y powſzechny Zbor SkarJedn 269.

Szeregi: »apostołowie i ojcowie« (2): Sam Pyotr ze wſſyſtkyego ſwyátá wybran yeſt/ ktoryby táko wezwányu wſſech narodow/ yáko y ápoſtołom wſſyſtkim/ y wſſem oycom koſcyołá przełożon był/ iżeby [...] wſſyſtkye rządźił KromRozm III Nv, N6v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»ojcowie i biskupi« (1): Bo ſie do tego Biſkupá wſzyſcy ſtárzy Oycowie y Biſkupi święći/ w rzecżách trudnych około wiáry/ iáko do naywyżſzego Páſterza vćiekáli WujJud 125v. [Ponadto w połączęniu szeregowym 1 r.]

»(nie) ojcowie, (i, albo, ani) doktorowie« [szyk 9:9] (18): Doktorowie/ albo oycowie Swięći/ bvli takieſz ludzie krewcy/ iako y my/ y dla tego tzęſtokroć vpadáli y błądzili. KrowObr Bv, Bv [5 r.], B2; SkarJedn 272, 319; ReszPrz 53; A Haeretykowie [...] wynoſzą ſię náde wſzytkie Doktory y Oyce święte WujNT 47, przedm 7, 26, s. 5, 31, 387 (8). [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»ojcowie i mistrzowie« (1): A iż w tákowych grzechach y w niepożytkach [...] nayduią śie też teráźnieyſze cżáſy náſze/ tedy Oycow świętych y Chrześćijáńſkich miſtrzow przykłádem będą cżęſto Plebani mieyſce to przypomináć KuczbKat 325.

»ojcowie i pasterze« (1): SVCCESSIA Oycow y páſterzow pokázuie Chriſtá Páná y kośćioł iego. WujNT Cccccc. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ojcowie i starszy« [szyk 1:1] (2): Tym obycżáiem przywiedzieni Oycowie y Stárſzy náſzy/ ná onym wielkim Láteráńſkim y Florentſkim Zebrániu/ artykułu tego prawdę potwierdźili iáſnymi Dekrety KuczbKat 175; WujJud 38.

»ojcowie i uczyciele« (1): O tym Mieśćie Hieronym y Ambroży święći Doktorowie piſzą/ iż ták záwſze mocno y ſtátecżno oycow y vcżyćielow ſwych Apoſtołow náukę y podánia trzymáło ReszList 190. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

6. Rodzice (tylko w pl) [w tym: czyi: pron poss (6)] (8):
Szereg: »ojcowie a rodzice« (1): Páweł S. [...] przypomina teżto oycom á rodzicom wobec káżdego záwołanya/ áby dzyeći á ſynow ku gnyewowi nye przywodzili GliczKsiąż G.
Wyrażenie przyimkowe: »po ojcach« (5): the chrosty przothkowye naschy vysshey shesczy dzyeszyąd la[d]th dzyerszily w pokoyv y my po oyczach swoych dzyerszemy ZapWar 1526 nr 2337, 1525 nr 2317, 1526 nr 2339 [2 r.]; Y máią pożywáć rownego dźiáłu z drugiemi/ oprocz tego ieſliby co dźiedźicznego przedał coby wźiął po oycoch ſwoich [praeter venditiones eorum factas patribus]. BibRadz Deut 18/8.
a. O Adamie i Ewie [w tym: czyi: pron poss (1)] (2): [Jezus] wprowádził z ſobą oyce náſze/ Iádámá y Iáwę/ w niebo SkarŻyw 263.
Wyrażenie: »pierwszy ojcowie« (1): Ten Enoch był śiodmy od pierwſzych oycow ktore śmierć zámordowáłá/ á tego śiodmego przepomoc niemogłá. LeovPrzep I2v.
7. bot. Zestawienie: »syn nad ojcem« = Dianthus deltoides L. (Rostt.); fllius ante patrem FalZioł; goździk kropkowany, bylina z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), pospolita roślina łąkowa (1): poſpolicie roſzcżka [polnych gwoździków] ktora poſledniey z drugi y wyroſcie bywa wyſzſza a tak dla tego nazywaią to ziele/ Sin nad oyczem FalZioł I 54d.
8. n pers Zestawienie (1): Item Andreas Oczyecz sutor sub iuramento deposuit. LibMal 1554/189v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (o pisowni wyrazu „ociec”) (4): i Krotkié wymawiáimy i piſzmy wſłowach/ ociec/ wniebie/ mói i twói MurzOrt Bv; iáko oyćiec od oycá, nie oćiec. JanNKar F3v.

Synonimy: 1. płodziciel, rodziciel, tata; a. α. cieść, świekier; 3. przodek; 6. rodzice; 7. »polne gwoździki«.

Cſ OJCOBOJCA, OJCOBOJSTWO, OJCOMORDERCA, OJCOMORDERSTWO, OJCOMORDERZ

DJ