[zaloguj się]
[pdf]

ODEJMOWAĆ SIĘ (16) vb impf

się (8), sie (8).

Oba o oraz a jasne; -é- (3) KochFr (2), KochProp, -e- (1) Mącz.

Fleksja
inf odéjmować się
indicativus
praes
sg
1 odéjmuję się
3 odéjmuje się
praet
sg
3 n odéjmowało się
conditionalis
sg
1 m bych się odéjmowåł
3 m by się odéjmowåł
con praet
sg
3 m by się był odéjmowåł

inf odéjmować się (8). ◊ praes 1 sg odéjmuję się (1). ◊ 3 sg odéjmuje się (3). ◊ praet 3 sg n odéjmowało się (1). ◊ con 1 sg m bych się odéjmowåł (1). ◊ 3 sg m by się odéjmowåł (1). ◊ con praet 3 sg m by się był odéjmowåł (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. odjąć.

1. Bronić się przed kimś lub przed czymś; defendere se, propulsare a se Cn (13): Prozno ſię odeymuię/ gwałt mi ſię dzieie/ Nie władnę dáley ſobą/ nie ieſtem ſwoiá. KochOdpr Dv; PRóżno ſię mam odéymowáć/ Widzę że muſzę miłowáć KochFr 6, 29.

odejmować się komu, czemu (8): GrzegŚm 61; Iáko bych mogł/ ták bych ſie przećiwnikowi odeymował. CzechRozm 233v; SkarŻyw 189 marg; káżdy człowiek ma to z przyrodzenia/ Ze chćiw do towárzyſtwá/ y do zgromádzenia/ Czym/ by go był náprzodku bóg nie obwárował/ Zle by ſye był ſam dźikim źwiérzom odéymował. KochProp 16; PowodPr 83; ták nieprzyiaćiołom ſię odeymowáło [królestwo]: ták ſławy wielkiey v poſtronnych doſtáło. SkarKazSej 682a, 666a. Cf »odejmować się zimnu«.

odejmować się czym (1): Rozumem ſie lepyey odeymowáć/ Zdrowia ſwego ſráſunkiem nie pſowáć BielKom G.

Zwroty: »gwałtem odejmować się« (1): Co my wiedząc nie mamy śię mśćić/ áni śię im gwałtem odeymowáć/ ále owſzem prośić Páná áby śię vználi GrzegŚm 61.

»odejmować się zimnu« = rozgrzewać się (1): Pellere frigus Wygániáć źimno/ To yeſt odeymowáć ſie zimnu. Mącz 286d.

Przen [czemu] (1): Nie iżeby człowyek yuż rozumem ſye ſwym obłędźić/ áni wolą vſtępić [...] nyemogł: Ale iżeby [...] łáſki bożey [...] vżywáyąc/ odeymował ſye ſwey woli KromRozm III Bv.
2. W funkcji strony biernej od znacz. ‘znosić, usuwać, pozbawiać’: ktoś zostaje czegoś pozbawiony (3):

odejmować się komu (1): A iż wſzytko zá iedno/ ná kogo los pádnie: Choćby padł y z przygody/ kiedy rowni ſą ći ktore obieráią. Czym iednák odeymuie ſię przyczyná vſkarżánia drugim WujNT 398.

a. Być uniemożliwionym, zabronionym (2): Bo ſie iuż tym ſpoſobem/ wſzeláka pomſtá odeymuie/ zá krzywdy wſzelákie ktoreby nas od kogo potykáły. CzechRozm 242.

odejmować się komu (1): záprawdę nie zda mi ſie/ áby miłość/ ktorą drudzy ludzie błogoſłáwieńſthwem zową/ odeimowáć mu [dworzaninowi] ſie miáłá. GórnDworz Kk7v.

Synonimy: 1. bronić się, odgryzać się, odpierać, odsiekać się, oganiać się.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ.

MM