Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODNIEŚĆ

Następne hasło: ODNIEWAĆ »

ODNIEŚĆ SIĘ (9) vb pf

sie, [się].

o oraz e jasne.

Fleksja

inf	odnieść sie

praet
	sg		pl
3	m	odni(o)sł sie	m pers	odnieśli sie

conditionalis
	pl
3	m pers	by sie odnieśli

con praet
	sg
3	m	by sie był odniosł

inf odnieść sie (2). ◊ fut 2 sg odniesiesz sie (1). ◊ 3 sg odniesie sie (1). ◊ praet 3 sg m odni(o)sł sie (1). ◊ 3 pl m pers odnieśli sie (2). ◊ con 3 pl m pers by sie odnieśli (1). ◊ con praet 3 sg m by sie był odniosł (1).

Sł stp, Cn, Linde XVI w. s.v. odnieść.

Znaczenia

1. Oddalić się, odstąpić od jakiegoś miejsca (8)
- Przen: Przestać być czyimś wyznawcą, sprzeniewierzyć się, odmówić posłuszeństwa (Bogu) (6)
2. Wysunąć się, odstać, wysterknąć (1)

1. Oddalić się, odstąpić od jakiegoś miejsca (8):

odnieść się od czego (1): odnieſli ſie [trzej królowie] od onego mieyſcá/ w ktorym go było więcey náleść przyſtało/ á puśćili ſie do onego błáhego miáſtecżká RejPos [36]; [PaprHerby 122 (Linde)].

Zwrot: »[daleko], [skąd] dalej się odnieść« (1): Non cogitas hinc longius abesse? Nie myśliſz ſie ztąd dáley odnieść. Mącz 429b; [Szeremet z ludem wyćiągnął Z zamku/ chcąc z Polaki ſzcżęśćia ſprobowáć/ wſzákoż iednák nie śmiał ſię dáleko z ludźmi odnieść od Zamku od ſtrzelby. PaprHerby 122 (Linde)].

Przen: Przestać być czyimś wyznawcą, sprzeniewierzyć się, odmówić posłuszeństwa (Bogu) [w tym: od kogo (3), od czego (3)] (6): RejWiz A3v; Y wiele inych rzecży Pan thám opowiedáć racży ludzyom tákowym/ ktorzyby ſie odnieſli od ſwietey woley iego RejPos 188.

Zwrot: »odnieść się daleko« [szyk zmienny] (2): RejAp 116; záwżdy [Bóg] go [człowieka] s tego przeſthrzegał/ áby ſie on był w iákie omylne vnieſienie ſwoie nie obłądził/ á nie odnioſł ſie dáleko od niego. RejPos 187.

Szeregi: »odnieść się a odchylić« (1): Bo iáko ſie namniey odnieſieſz á odchyliſz od niego [od Boga]/ widziſz iż iuż máią być záſlepione ocży twoie RejPos 262v.

»odstąpić a odnieść się« (1): chociay daleko odſtąpili pirwſzey przyſięgi kthorą vcżynili pirwey Pánu ſwemu/ á dáleko ſie od niey odnieſli RejAp 116.

»wykroczyć a odnieść się« (1): iż [krewkość człowiecza] trudno wytrwáćby miáłá bez opatrznośći á bez wſpomożenia iego/ áby wykrocżyć nie miáłá á nie odnieść ſie od niego. RejPos [292].

2. Wysunąć się, odstać, wysterknąć [od czego] (1): PRzecż nos miedzi inſzimi cżłonki w głowie od ciała ſie odnioſł. GlabGad B7.

Synonimy: 1. odchylić się, oddalić się, odejć, odejć się, odstąpić, odstrzelić się.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

LWil