[zaloguj się]
[pdf]

OGANIAĆ (8) vb impf

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -a- (2) BielKron, LatHar, -å- (1) RejZwierc. ◊ W pozostałych formach pierwsze a pochylone.

Fleksja
inf oganiać
indicativus
praes
sg
1 ogåniåm
3 ogåniå
praet
sg
3 f ogåniała
conditionalis
pl
1 m pers by(s)my ogåniali
3 m pers by ogåniali

inf oganiać (3). ◊ praes 1 sg ogåniåm (1). ◊ 3 sg ogåniå (1). ◊ praet 3 sg f ogåniała (1). ◊ con [1 pl m pers by(s)my ogåniali.] ◊ 3 pl m pers by ogåniali (1). ◊ part praes act ogåniając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Odpędzać, przepędzać, nie dopuszczać do zetknięcia z czymś, chronić przed czymś; abigere, prohibere Cn (7):

oganiać co (żywotne) (2): mnimáiąc áby dla mdłośći nie mogłá much ogániáć/ odegnáli muchy od rány. BielKron 140; [Ptacy też częſtokroć w winnicach ſzkody cżynią/ tákowe muſzą ábo ludzie oganiać ábo iednák ſtráſzydłá iákieżkolwiek na nie przypráwiáć Cresc 1571 328 (Linde)]. Cf oganiać co od czego.

oganiać co od czego (1): [liszka raniona] leżąc ná ſłońcu nie oganiáłá much od rány. BielKron 140.

W połączeniu szeregowym (1): Ale rolnik opátrzny lichwiarz ſpráwiedliwy [...]. Wieźie gnoy/ rádli ſkrodli/ vgorzy/ odwráca: Sieie/ plewie/ ogania/ pieniądzmi opłaca. KlonWor 77.

[Przysłowie: Bojemy się, by nas nie znędzono wojnami węgierskimi; aleby sie to opatrzyć mogło, pana swego mając, abyśmy nie oganiali [z] szkodą swoją cudzych konopi. PismaPolit 441.]
Przen (4):

oganiać czego (1): PP. Litewscy dobrze czynią ze swego Prosa bronią od tych bezboznych Constitutyi, aleby mędrzey czynili kiedyby y naszego oganiali ActReg 166.

oganiać co (żywotne) (1): y nie iedno duchowne ptáſtwo ogániáć z Abráámem potrzebá/ gdy Pánu Bogu ofiáry kto czyni LatHar +8v.

Zwroty: »chleb oganiać« = robić coś w obronie swego mienia (1): A náoſtátek ſą ći miedzy vbogą Szláchtą/ co powiedáią/ iż iáko kolwiek práwi ia prżyśięgę chleb ſwoy oganiáiąc/ grżechu o to nie mam GórnRozm H2.

»oganiać konopie« = być powieszonym, tj. będąc powieszonym pełnić funkcję stracha na wróble, odganiając ptactwo (1): Wnidzieſzli tu głupi chłopie/ Pewnieć oganiać konopie. Kto ſie o ty drzwi pokuśi/ Tárgáć ſzyią powroz muśi. Mijay brácie zlać tu ſpráwá/ Obieſzą tu y bez práwá. RejZwierc 237.

2. Pędzić, zmuszać do biegu dokoła czegoś (1): Circumago, significat circumduco – Wkoło oganiąm. Calep 196b.
3. [Oblegać [co]: Azaſz nie było Ruſy/ ogániáć dla cżego? Gdyſz ták wielkie dochody/ były z Miáſtá tego? Lecż iuſz trudno ogániáć/ gdy wzięły moc dymy RymszaDeket 64.]

Synonimy: 3. oblegać, obsiadać, ogarniać, osaczać, otaczać.

Formacje współrdzenne cf GNAĆ.

Cf OBGANIAĆ

LWil