Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OKRĄŻON

Następne hasło: (OKRĄŻOWAĆ) »

OKRĄŻONY (20) part praet pass pf

okrążony, okrążon (19), okrężony (1) Calep.

okrążony, okrężony (15), okrążon (5).

Pierwsze o jasne. ◊ W formach złożonych -o- (7), -ó- (1) Grzep. ◊ W formach niezłożonych -ó- (1) GrzepGeom, -o- (1) Mącz.

Fleksja

sg
m	N	okrążony	f	N	okrążona, okrążonå	n	N	okrążono, okrążoné

pl
N	m pers	okrąż(e)ni
N	subst	okrążoné
G		okrążonych

sg m N okrążony (7). ◊ f N okrążona (4), okrążonå (2); ~ (attrib) -å (1) Calep, -a (1) GrzepGeom; ~ (praed) -a (3), -å (1); -a LeovPrzep; -a : -å BielKron (2:1). ◊ n N (praed) okrążono (1) Mącz, okrążoné (1) KochPs. ◊ pl N m pers okrąż(e)ni (1). subst okrążoné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G okrążonych (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: okrążony od czego (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w. s.v. okrążyć.

Znaczenia

1. Otoczony (16)
- Przen: Zawarty w czymś, objęty (1)
- a. Znajdujący się w torebce nasiennej (1)
- b. Oblężony (1)
- c. Zamknięty okrągłą linią (2)
  - α. Wpisany w koło (1)
- d. Ograniczony, posiadający określone granice (2)
  - Przen: W połączeniu z przeczeniem: bardzo wielki (1)
- e. W funkcji czynnej: Otaczający (3)
2. Wygięty, zakrzywiony (4)

1. Otoczony; circundatus Calep (16): TA źiemiá od Pruſow/ Litwy/ Moſkwy/ okrążoná/ ku morzu. BielKron 291v; Calep 197a.

okrążony czym (4): BielKron 280, 289; Dotatae vitae ulmus, Wynną máćycą okrążony. Mącz 95b. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »ze wszech stron okrążony [czym]« (1): y że wſzech ſtron ieſt [Ziemia Czeska] okrążo ná [!] láſy LeovPrzep D2v.

Szereg: »okrążony i zawarty« (1): FRánkonia ma [...] láſy wielkie/ gory/ ſkáły/ ktoremi ieſt okrążona y záwártha. BielKron 289.

Przen: Zawarty w czymś, objęty [czym] (1): iż tylko iedno iedyne Boſtwo ieſt/ á w tym Boſtwie záwiera ſie Ociec y Syn y Duch ſwięty. A ieſli iednym Boſtwem okrążeni ſą/ thedy iedyney możnośći/ iedney chwały/ y iednego błogoſłáwieńſtá vżywáią ná ziemi y ná niebie RejAp 7.

a. Znajdujący się w torebce nasiennej [czym] (1): valvi folliculae fabarum et aliorum leguminum, Luski yárzynne któremi yárziny ſą okrążone. Mącz 475a.

b. Oblężony [kim] (1): Obsessus, Oblężony/ woyskiem obegnány/ okrążony nieprziyacielmi. Mącz 380a.

c. Zamknięty okrągłą linią [czym] (2): Koło/ ieſt Figurá ná równi iedną Linią okrążóná GrzepGeom D3v.

α. Wpisany w koło (1):

Wyrażenie: »kołem okrążony« (1): A ieſliżeby tákowé Figury [co strony równe i kąty równe mają] kołem były okrążóné/ tedy ich Diameter póydźie przez pośrzodek kołá/ to ieſt/ przez Centrum: á brzegiem kołá po obu ſtronách będźie ſye kóńczył. GrzepGeom D4.

d. Ograniczony, posiadający określone granice (2): Territorium – Właſcz okrażoną kazdego pana, dziedzina. Calep 1058a.

Przen: W połączeniu z przeczeniem: bardzo wielki (1): Bo páńſkié dobrodźieyſtwo nie ieſt okrążoné. KochPs 199.

e. W funkcji czynnej: Otaczający (3): którą ſpráwę wſzyſtkę vrząd przerzeczony/ kopców y znáków gránicznych vczynionych/ álbo okrążonych przed ſądem źiemſkim zeznáć powinien będźie SarnStat 473 [idem] 1176.

Wyrażenie: »zewsząd okrążony« (1): Cżechy dzielą gory od Niemiec/ takież lás cżarny iáko przyrodzony mur ze wſząd okrążony BielKron 291v.

2. Wygięty, zakrzywiony; varus Mącz; hemicyclos, obtortus Calep (4): Muricatus, quod est muricis modo factum, Co yeſt ná xtałt [...] skorupy przerzeczonego żołwiá wydrożono/ Krziwo zwłaſzczá á ſzpiczáſto okrążono. Mącz 238a, 475d; Hemicyclos – Polcerkliowi, wpołi okrazoni. Calep 476a, [719]a.

Synonimy: 1. otoczony; 2. obwity, okrzywiony.

Cf NIEOKRĄŻONY, OKRĄŻYSTY, OKRĘŻYĆ

JDok