![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: [OKRĘŻOWAĆ] | Następne hasło: [OKROCENIE] » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
OKRĘŻYĆ (15) vb pf
o jasne.
Fleksja
| inf | okrężyć, okrążyć |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | okrążył | m pers | okrążyli |
| f | m an | okrążyli | ||
| n | okrążyło | subst | ||
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | m pers | by okrążyli | |
| f | by okrążyła | m an | ||
inf okrężyć (1), [okrążyć]. ◊ fut 3 sg okrąży (1). ◊ 3 pl okrążą (1). ◊ praet 3 sg m okrążył (2). n okrążyło (2). ◊ 3 pl m pers okrążyli (3). m an [cum N pl: bycy] okrążyli (1). ◊ con 3 sg f by okrążyła (1). ◊ 3 pl m pers by okrążyli (1). ◊ part praet act okrążywszy (2).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.
Znaczenia
- Otoczyć
(15)
- W przen (1)
- Przen
(1)
- a) [Opisać]
- a. Oblec (2)
- b. Obejść, objeździć, być wszędzie (2)
- c. Znajdować się dookoła czegoś, stanowić otoczenie lub otoczkę (3)
- d. Zawrzeć w sobie, w swoim obrębie (1)
- e. Opisać linią, narysować okrąg dokoła czegoś (1)
Otoczyć; circumdare HistAl, PolAnt; circumire HistAl [w tym: kogo, co (13)] (15): LubPs Y3; Ten huff [królewski] zewſząd pieſzy y lekce zbroyni ludzie okrążyli. BielKron 307v; BudBib Ps 16/11.
Szereg: »okrężyć i otoczyć« (1): Abowiem przydą ony dni obyecáne tobie/ iż cie nieprzyiaciele twoi okrążą á otocżą wáłmi RejPos 195.
W przen (1): ábowiem w Pſál. 21 mowi/ Obtoczyli mię ćielcowie mnodzy/ Báżáńſcy bycy okrążyli mię. SienLek T4v.
Przen (1):
Zwrot: »zewsząd okrężyć« (1): Swiát zá ſię zewſząd okrążył/ y obtocżył mię/ y przez pięć bram/ to ieſt pięć zmyſłow ćiáłá mego/ widzenie/ ſłyſzenie/ vkuſzenie/ powonienie/ y dotykánie/ ſtrzałkámi ſwemi rány mi zádáie/ y wdźiera ſię śmierć przez okná moie. LatHar 587.
Szereg: »okrężyć i obtoczyć« (1): LatHar 587 cf Zwrot.
a) [Opisać [czym]: wziąłem przed się inter caetera części roku wierszem okrążyć RybWiersze 55.]
a. Oblec (2): Rzekſzy tho [Aleksander] kazał cżterzem tyſiącom ſtrzelcom aby okrązili ono miaſto/ a iżby one ſtoiące na murzech vſtrzelali ſtrzałami. HistAl D3, D8.
b. Obejść, objeździć, być wszędzie (2):
Zwroty: »wkoło okrężyć« (1): Y ták iuż w koło okrążyło źiemię/ Smiertelnych ludźi ták przeważne plemię/ Iuż Antipodow podźiemna kráiná/ Nam nie nowiná. KlonFlis D2v.
»okrężyć wszystek świat, ziemię« (1:1): Filipie národzi ſie thobie ſyn ktory [...] okrąży wſzytek ſwiáth [circumibit totum orbem]/ odzierzawſzy pańſtwo nádewſzemi ludźmi HistAl A6; KlonFlis D2v.
c. Znajdować się dookoła czegoś, stanowić otoczenie lub otoczkę (3): z plemienia męſkiego w macici niewieſciey, na przod ſie vcżyni błonka ktora ono plemię okrążiwſzi w ſobie zadzierza GlabGad E2v; GórnRozm E2.
Zwrot: »wkoło okrężyć« (1): OCeanus morze/ wſzytkich wod ná świećie Oćiec y goſpodarz: ábowiem wſzytkę źiemię w koło okrążył/ ták iż ią ze wſzytkich ſtron odmiękcża y odwilżą BielKron 461.
d. Zawrzeć w sobie, w swoim obrębie (1): kupiłá/ Ziemie nic więcey iedno/ coby okrążyłá/ Wołowa ſkorá: tedyż rzezáć ią kazawſzy/ Co nacieniey być mogło/ y otocżyć dáwſzy. Plác niemáły/ ná ktorym miáſto zbudowáłá/ [...] PudłDydo A2v.
e. Opisać linią, narysować okrąg dokoła czegoś (1):
Zwrot: »okrężyć wkoło« (1): Circumsigno, Obznáczić/ ocechowáć/ okrężić w koło. Mącz 392d.
Formacje współrdzenne cf KRĄŻYĆ.
JDok