[zaloguj się]

OMIESZKAĆ (189) vb pf

omieszkać (174), omięszkać (15); omięszkać GroicPorz, UstPraw (4), Calag, NiemObr, ArtKanc; omieszkać : omięszkać KrowObr (1:2), BielKron (5:1), SkarŻyw (8:3), CiekPotr (1:1).

-ſz- (162), -sz- (11), -ſ- (8), -ſſ- (6), -s- (2).

o oraz a jasne; -e- (19), -é- (1) BiałKat.

Fleksja
inf omieszkać
praet
sg pl
1 m omieszkåłem, -m omieszkåł m pers
2 m -ś omieszkåł m pers
3 m omieszkåł m pers omieszkali
f omieszkała m an
n subst omieszkały
imperativus
pl
1 omieszkåjmy
conditionalis
sg pl
1 m bych omieszkåł, bym omieszkåł m pers bysmy omieszkali
f bych omieszkała m an
2 m byś omieszkåł m pers
3 m by omieszkåł m pers omieszkaliby, by omieszkali
f by omieszkała m an
con praet
sg
1 m bych był omieszkåł
3 m by był omieszkåł
impersonalis
con by omieszkano
participia
part praes act omieszkając
part praet act omieszkåwszy

inf omieszkać (21).fut 1 sg omieszkåm (14).2 sg omieszkåsz (8).3 sg omieszkå (44).1 pl omieszkåmy (4).3 pl omieszkają (9).praet 1 sg m omieszkåłem, -m omieszkåł (5).2 sg m -ś omieszkåł (1).3 sg m omieszkåł (32). f omieszkała (4).3 pl m pers omieszkali (6). subst omieszkały (3).imp 1 pl omieszkåjmy (1).con 1 sg m bych omieszkåł (5), bym omieszkåł (1) OrzRozm. f bych omieszkała (1).2 sg m byś omieszkåł (6).3 sg m by omieszkåł (15). [f by omieszkała.]1 pl m pers bysmy omieszkali (1).3 pl m pers omieszkaliby, by omieszkali (3).con praet 1 sg m bych był omieszkåł (1).3 sg m by był omieszkåł (1).impers con by omieszkano (1).part praes act omieszkając (1).part praet act omieszkåwszy (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Zaniedbać, nie dopilnować, zaniechać zrobienia czegoś; neglegere Mącz, Modrz, JanStat, Cn; tardare HistAl, PolAnt; cessare, deserere Mącz; postponere, transmittere JanStat; transire PolAnt [w tym z przeczeniem (74)] (126): Commiſſiae, viecze y ynne ſądy a povinnoſczi ich [urzędników ziemskich] vrzęndv naliezącze, mayą vypelniacz [...] A gdzieby omieſkali y nieoſiedli [Quodsi negligentes et impossessionati fuerint JanStat 301] podlie przivilieyow statutu, tedy na szeymie przyſlem mayą bycz privovani ſwoich vrzęndow ComCrac 14v; UstPraw H3; Caussae [!] indormire, Rzecz ſwoyę przeſpáć/ to yeſt/ Omieſzkáć dla niedbáłośći. Mącz [95]a, 45c; SienLek 176v; Nic po ſmierći nie pomoże/ kto za żywotá omieſzká. RejPos 163 marg; BielSpr 38v; HistHel B2v; Idzże á dokładay do tey wagi: ieſli omieſkaſz/ porwą ćię ći murzynowie. SkarŻyw 98; ArtKanc N14v.

omieszkać kogo, czego (55): ábych ia niwczem niemiał przyczyny omieſzkáć przykazánia twego. RejPs 181v, 33v; SeklKat A4, G2v, G4; Diar 21, 93; KrowObr 137v, 160; RejWiz A8; UstPraw E3v; BibRadz Ier 46/17; ktora potrzebá/ ktora woyná/ ktora poſługá woienna ieſt/ ktoreybym ia omieſzkał? OrzRozm R4v; Medeá boiąc ſie pogoniey/ rosſiekáłá ſwego brátá Abſyrtá ná ſztuki/ roſkłádłá po wyſpach/ áby ociec zbieráiąc po ſztuce cżynił pogrzeb á omieſzkał pogoniey BielKron 54v, 36, 231, 243v, 259v; A tak tedy będzie przyrodzeniu godna wdzięczność oddana/ yeſliże nieomieſkamy yego darow/ ale ye dobrymi czwiczeńmi y wyzwlonymi naukami wypolerowáć vśiłować będziemy. KwiatKsiąż B; Nisi eo ad mercatum veniam damnum maximum est, Ieſli tego yarmárku omieſzkam popádnę nie małą ſzkodę. Mącz 77d, 123d, 476a; GórnDworz R7; Abowiem Pan náſz będącz thu ná ſwiát od Bogá Oycá zeſlány [...] nic nie omieſzkał/ á wſzytko z dáleká przepátrował RejPos 161, 88v, 188, 275v; RejZwierc 25v, Aaa2; PaprPan R4v, Aa4v [2 r.]; KochOdpr A2v; Nigdy iutrzniey y innych godzin/ y Mſzey przez cały ſwoy żywot nie omięſzkáłá/ okrom niemocy. SkarŻyw 161, 371, 581; NiemObr 160; co iednego omieſzkaſz kiedy cżás/ drugiego nie vgoniſz. GostGosp 84, 34, 36, 84 [2 r.]; WujNT 22, 278; SarnStat 447; SkarKaz 634b; [A tak maią robicz iſz by teſz czaſſu vczenia, czithania nieomiąſzkaly. StatNorb 51]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »czasu (nie) omieszkać«, »powinności swej (a. swych powinności ni w czym) nie omieszkać«.

omieszkać komu (4), czemu (2): ZapWar 1514 nr 2173; ktore [rozmowy] by nie mało czasu wziąć musiały a tak omieszkać postronnej obronie Diar 40; ſnádnie cie do thego czelu przywieść będzye racżył/ iákoż thego nikomu nigdy nie omyeſzkał. RejWiz A8; RejPos 275v; A zá tym ſpráwiedliwośći ludzkiey omieſzkác by ſię muśiáło. GórnRozm H2v; GostGosp 76.

omieszkać ku czemu (1): A ſnadz gdy ná mię przychodziły nawięczſſe vćiſki, á záwołałem kniemu nigdi nieomieſzkał ku ſpomożeniu memu RejPs 173.

omieszkać czym (3): Pan Bog [...] dłużej ręki swej nie zatrzyma, aby karanim swojem nas omieszkać miał Diar 21, 83; Y zda ſie nam iż tym mamy omieſzkáć ſobie tego nędznego á docżeſnego ſtáránia RejPos 275v.

omieszkać w czym (3): Anym omyanshkal panyey w robotach ZapWar 1514 nr 2173; Minuty z akt aby na tenże czas byli zarazem kożdemu wydani, aby pisarz sub poena 14 marcarum żadnego w tym nie omieszkał Diar 93; RejZwierc 105v.

cum inf (54): czo my dadzą znacz tedj ya tesz tobie oznaymycz nieomieſzkam LibLeg 10/153, 10/68, 155v; RejPs 24v, 32v, 97v, 128, 136v (10); ComCrac 18; HistAl L8; Diar 40, 42; Kmieć pod kthorym pánem bárć trzyma/ temuſz Pánu o dań miodową álbo o miod ma być praw/ á ieſliby omięſzkał płáćić/ tedy pan bárći może go wſádzić y ćiążáć UstPraw F2, Kv; GórnDworz Kk8; A thu więc dopirko obacżyſz/ iáko dyabeł kſiążę ſwiátá tego nie omieſzka nigdy ſwych kochánkow pieśćić á im folgowáć. RejPos 23v, 23v [2 r.], 26v, [36], 41, 58 (10); Nie omiéſzkałem do ćiebie przyść/ móy miły proeceptorze BiałKat 193v; RejPosWstaw 110v; HistHel [A2]; MycPrz II Bv; KLońſcy ácż ná Wołyńſkiey gránicy mieſzkáią/ Wſzákoż y ná Podolu też y w Ruśi máią/ Nie omieſzkam wyſłowić ich pocżćiwey ſpráwy/ Kázdy cżáſu potrzeby Lotárgius práwy PaprPan I4v; ModrzBaz 84; y iuſz zpływáło [wino]/ y wierzchemby było wſzytkę ziemię polało/ by był ieſzcże Biſkup przyść omieſzkáł. SkarŻyw 497, 258, 311; y tego on dołożyć nie omieſzkał: owſzem támże záraz tego dokłáda mowiąc CzechEp 22; ActReg 55; GostGosp 60; KochFrag 22; Przetoż nie omieſzkam was záwſze vpomináć około tego [incipiam vos semper commonere de his]/ choćiażeśćie vmieiętni y vtwierdzeni w teráznieyſzey prawdźie. WujNT 2.Petr 1/12; A ieſliby pozwáć do tego czáſu zámierzonégo omieſzkał/ tedy ono przerzeczoné wwiązánié będźie mocné y gruntowné SarnStat 1167, 691, 769, 803, 1167; SkarKaz 548a; A zátym omięſzkawſzy ośiać wedle czáſu, W błoto sieią CiekPotr 30; SkarKazSej 699a; PudłDydo Bv; SzarzRyt B.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); zawsze: aby] (4): Y niechciał tego Pan nigdy ná wielu mieyſcach zániecháć á omieſzkáć w piſmiech ſwoich [...] áby nas s tego przeſtrzegáć á vpomináć nie miał RejPos 187v, 65, 204, 297v.

Zwroty: »czasu (nie) omieszkać« = (nie) zaprzepaścić okazję(-ji); occasionem amittere a. neglegere Mącz [szyk zmienny] (5): Mącz 123d, 258a; Bo ieſliże ieſth ná iákim vrzędzye/ iuż go záwżdy pilnowáć muśi/ á co ktorą godzinkę zegar vderzy to łbem miece by ſzalony/ pilnuiąc áby cżáſu ſwego nie omieſzkał. RejZwierc 158; CiekPotr 69; Náſtąpi poſtronny nieprzyiaćiel iąwſzy ſię zá wáſzę niezgodę/ y mowić będzie: (Rozdźieliło ſię ſerce ich teraz poginą.) y czáſu ták dobrego do wáſzego złego/ á ná ſwoie tyráńſtwo pogodnego/ nie omieſzka. SkarKazSej 673b.

»powinności swej (a. swych powinności ni w czym) nie omieszkać« = zrobić to, co należy (2): ſwych powinnośći nacż go Pan Bog powołáć racżył ni w cżym nie omieſzka [człowiek pomierny] RejZwierc 105v, 38v.

Szeregi: »omieszkać i (a) zaniechać« [szyk 1:1] (2): RejPos 187v; á pod źiemią ktoż ſię ma rádowáć z odkupienia [...] iedno duſze [...] ktore ná źiemi pokuty doſtáteczney omieſzkáły y zániecháły SkarKaz 634b.

»omieszkać abo zaniedbać« (1): Ieſliby kto cżego ztych rzecży powinnych nieucżynił/ tedy [...] niech będźie ſkaran zá winę grzywną groſzy/ á ktoby przyść omieſzkał ábo zániedbał [venire autem negligens]/ niech trzy grzywny zápłáći. ModrzBaz 84.

»nie omieszkać ani zapomnieć« (1): á ták y páná by przedſię [dworzanin] nie omieſzkał/ áni zápomniał náucżáć/ y pácholęcego by poſmiechu vſzedł. GórnDworz Kk8.

2. Opóźnić, odwlec; ociągać się; tardare Vulg, PolAnt; cessare Mącz; (re)morari Calag; aberrare ab hora Cn [w tym: z przeczeniem (39)] (58): BierEz C2; LubPs E; RejWiz 146v; Abowiem ieſſćżeć coś málucżko/ żeć ten kthory ma przyść prziydzie/ á nie omieſſka. Leop Hebr 10/37; BibRadz Hab 2/3; RejPos 181v marg; Y rzekł krol do Hámaſy/ zwołay mi męze Iehudſkie na trzeći dzień/ y ty tu bądz. Y poſzedł Hámáſa zwoływáć Iehudy/ lecż omieſzkał nád poſtánowiony cżás/ ktory mu był zámierzył. BudBib 2.Reg 20/5, Eccli 14/12; Seumen. Omięſzkáć. Zámięſzkáć. Wśćiągnąć. Morari, remorari. Calag 438a; SkarŻyw 126; Ku tey ſpráwie był też poſłan od Papieżá Legat Achilles de Graſsis/ ále iż dla dálekośći drogi omieſzkał/ iednák do Krákowá przyiechawſzy [...] inſze poſelſtwo ſpráwował StryjKron 722; To tobie piſzę: ſpodźiewáiąc ſię że rychło do ćiebie przybędę. A ieſli omieſzkam: ábyś wiedźiał iáko ſię maſz ſpráwowáć w domu Bożym WujNT 1.Tim 3/15, Hebr 10/37; [Thy ſą lekie vyſtempky. Ieſlyby ktora nieſzla do koſcziola gdi zazwonią [...] Albo ſklaſtora zdopuſczenim vÿſzedſzi ze by omiąſzkala. StatNorb 216].

omieszkać do czego (2): PaprPan Iv; Zli też Chrześćijánie płákáć będą/ iż krzyżá y vmartwienia Iezuſowego ná ſobie nie nośili/ [...] iż iuż do zbáwienia omieſzkáli/ iż czás y pogodá im do dobrego vpłynęłá SkarKaz 5b.

omieszkać do kogo z czym (1): iż on nie omieſzka do ciebie z onym rátunkiem ſwym RejPos 328.

omieszkać na co (14), na kogo (1): gdy bych miał vpełną nádzieię że ty nieomieſzkaſz ná wſpomożenie moie. RejPs 38v, 45, 58, 69v; iż Pan obiecuie prętko przyść á nic nie omieſzkáć ná pomſtę káżdego thakiego RejAp 196v, 23; RejPos 49v, 127v [2 r.], 339; PaprPan P3; Lecż Pan moy Iezus Chryſtus żywy/ ná moię pomoc nieomieſzka: á tam gdzie mi naćiężey będzie/ prętką mi obronę poſle. SkarŻyw 69, 503, 545; Ale niz ſię náſzy ná Tátáry zgotowáli/ oni z wielkim plonem do Hordy vſzli. (marg) Polacy ná Tátáry omieſzkáli. (–) StryjKron 617.

omieszkać czym (3): ZapWar 1549 nr 2658; Do czego gdy WKM chuć swą przyłożyć a już zacząć będziesz raczył, Pan Bog ratunkiem swem nie omieszka Diar 22; ActReg 15.

omieszkać z czym (11): RejRozpr B3; Odwoz żytá ma przypomnieć Vrzędnik Pánu kiedy cżás/ áby z tym nie omieſzkał. GostGosp 50; PowodPr 49. Cf omieszkać do kogo z czym; komu z czym.

omieszkać komu z czym (7): RejPs 197v; RejAp 16v; A złośćiwym też/ ktorzy vpornie trwáią w złoſciach ſwoich/ á nie ſzukáią miłoſierdzia iego/ nie omieſzka z zapłátą ich. RejPos 49v; á obacżyſz iż on [Pan Bóg] nigdy nie omieſzka wiernemu ſwoiemu z ráthunkiem á s ſwiętą opátrznoſcią ſwoią. RejPos [290], 6, 46v, 244v.

cum inf (7): ZapWar 1549 nr 2658; Diar 78; A ieſliby thego rok y ſzeſć niedźiel vczynić omięſzkáli/ dźiedźictwo trácą GroicPorz o3; Leop Eccli 6/22; bo Máchomet ſkoro ſie tego dowiedział nieomieſzkał poſłáć ná rátung obegnáńcom Sebáliaſzá Hethmaná z wielkim ludem BielKron 252; RejZwierc 176v; Albowiem Mwy Panie y zem trochę omieszkał przez potrzeby swe domowe iachac, wespoł zdrugiemi PP. PosłydoKrakowa ActReg 13.

W przeciwstawieniu: »omieszkać ... przypaść rychło, pokwapić się« (2): Iż wierz mi żeć nie omieſzkam/ á przypádnęć rychło ná cię/ ieſli nie będzieſz cżynił pokuty RejAp 25v; Iż nie fráſuy ſie nic ieſlić Pan s cżym máło omieſzka/ ále bądź tego iſt/ iż ſie iednák pokwápi á przydzie ná wſpomożenie twoie. RejPos 46v.

Zwroty: »w drodze omieszkać« = iść za długo, opóźnić się (1): niepoydzieſz bo rad figi iadaſz ábyś ſnadz w drodze nieomięſſkał? KrowObr 146.

»mało (a. maluczko), trochę omieszkać« (2:1): Paululum si cessassem Pyhtia, domi non offendissem, Bych był maluczko omieſzkał/ domá bych go był nie záſtał. Mącz 45c; RejPos 46v; roſkazáłá ſie wieść. Lecż iż trochę omieſzkáłá/ záſtáłá Oycá ieſzcże trochę ziewáiącego y rucháiącego ſie Phil O4.

»nic nie omieszkając« = niezwłocznie, natychmiast (1): A przidzie [Pan Bog] nic nieomieſzkáiąc á iſćie nikomu nie zámilczy/ á ogień burzący znáwalnoſćią wiátrow pobieży/ przed oblicznoſćią iego RejPs 74v.

Szereg: »omieszkać a wczas nie zabieżeć« (1): Ale ieſliby kto omieſzkał/ á wczás themu niezábieżał/ Aby iednák pomoc mogł náleść. SienLek 45.
W przen (2): cżemus ſie nie rychło wráca woz iego? cżemu omieſzkáły nogi woźnikow iego? Leop Iudic 5/28; BudBib 4.Esdr 16/38.
3. Wstrzymać, przeszkodzić, zakłócić; impedire, praepedire Mącz (5): Ne mora egomet meis nuptiis siem, Abych ſam ſwemu ożenieniu ná przeſzkodzie nie był/ nie omieſzkał. Mącz 233a, 294b, c.

omieszkać kogo (1), co (1): Inferre moram et impedimentum alicui, Omieſzkáć kogo. Mącz 294b; bácznie czyni kto ſie zámyka/ á ſpraw y nawiętſzych ná ten czás nie przypuſzcza/ á o pośpiech ſpráwom nie dba. Wiedząc iż rozmowá z Pánem Bogiem nic nie omieſzka/ á odpráwy przyſporzy. SkarKaz 609b.

Synonimy: 1. zaniechać, zaniedbać; 2. opoździć, wściągnąć.

Formacje współrdzenne cf MIESZKAĆ.

Cf OBMIESZKAĆ, [OMIESZKAJĄCY], OMIESZKAŁY, OMIESZKANIE, OMIESZKANY