Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OMYLNIE

Następne hasło: OMYLNOŚĆ »

OMYLNIK (15) sb m

o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	omylnik
G	omylnika	omylnik(o)w
D	omylnikowi	omylnik(o)m
A		omylniki
I	omylniki(e)m
V	omylniku

sg N omylnik (1). ◊ G omylnika (1). ◊ D omylnikowi (1). ◊ I omylniki(e)m (2). ◊ V omylniku (4). ◊ pl G omylnik(o)w (3). ◊ D omylnik(o)m (2). ◊ A omylniki (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Ten, który błądzi, waha się, nie ufa, schodzi ze słusznej drogi (4)
2. Fałszerz (5)
- a. Złośliwe przekręcanie wyrazu „ewanjelik” (2)
3. Zwodźca, ten, kto sprowadza na złe, niewłaściwe drogi (6)
4. [bot. Asarum europaeum L., kopytnik pospolity, bylina z rodziny kokornakowatych (Aristolochiaceae); używana w lecznictwie ludowym i homeopatii]

1. Ten, który błądzi, waha się, nie ufa, schodzi ze słusznej drogi (4): Słuchayże cżym tu Pan ſrodze groźi temu omylnikowi á themu letniemu kthory ſie záwieſza w wątpliwoſciach ſwoich RejAp 43v; ſlepy á zwłaſzcżá w wierze ſwiętey záſlepiony/ iuż o tym doſyć piſmá mamy/ gdyż tákowym omylnikom Pan owſzem obiecował záwżdy doſlepić ocżu ich/ iż będą widzieć iáſną á ſzcżyrą prawdę Páńſką/ á nie zrozumieią iey. RejAp 43v; RejZwierc 84.

Szereg: »omylnik a wątpliwy zawieszacz« (1): Słuchayże iż przedſię ten miłośćiwy Pan y tych omylnikow á tych wątpliwych záwieſzácżow opuśćić niechce RejAp 44.

2. Fałszerz (5): Ieſzcze y drugi błąd tych omylnikow obalamy z tych ſłow P. Iezuſowych SkarKaz 549a.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſliże ſie też chceſz cieſzyć nádzyeią ábo wſpomożeniem iákiego zyemſkiego cżłowieká/ obacż iáko go piſmo zowie/ zyemią/ błotem/ omylnikem [!]/ łgarzem. Ten nie tylko tobie/ ále áni ſam ſobie nic pomoc nie może/ bez łáſki á wſpomożenia Páná tego RejPos 138v.

Szereg: »omylnik a wykrętnik prawdy« (1): A ty záſię omylniki á wykrętniki prawdy Páńſkiej/ iuż nie máſz ták ſproſnych przewiſk [!] iáko ich Duch ſwięty názywáć racży/ ábowiem pſy niememi z gárdły zátucżonemi RejAp [13]v.

a. Złośliwe przekręcanie wyrazu „ewanjelik” (2): Nic dobrego omylniku/ chćiałem rzec Ewánieliku miły. OrzRozm B, B4v; [Do Omylniká/ chćiałem rzec Ewánieliká A práwda omylniku/ Zeć tu w ſadno dano HerbLek [K2]].

3. Zwodźca, ten, kto sprowadza na złe, niewłaściwe drogi (6):

W połączeniu szeregowym (1): kthory rádziſz ná niewinnego/a ſtáraſz ſie o vpadek iego/ iż cie Pan zowie ſynem cżarownym/ ſynem cudzołożnym/ omylnikiem á łgarzem przed oblicżnoſcią ſwoią RejPos 323.

Wyrażenie: »omylnik świata tego« (3): A tu ſłuchay nędzny omylniku ſwiátá tego/ iż tu Pan nie mowi náwroć ſie do dekrethałow/ náwroć ſie do wymyſłow á do vſtaw ludzkich RejAp 36, 33; RejPos 261.

Szeregi: »fałesznik a omylnik« (1): Iuż też wieſz zapłátę fáłeſzniká á omylniká káżdego/ iż ma ſtráćić duſzę ſwoię/ á iáko Pan ſrodze mu ſie vpomináć chcze/ owiecżek ſtráconych ſwoich z márnych rąk iego RejPos 288v.

»omylnik a wymyślacz« (2): RejAp 33; iżći ſie zyáwi ná on cżás zawżdy przed ocżyma thwymi wiele omylnikow á wiele wymyſlacżow ſwiátá thego RejPos 261.

»zwodnik abo omylnik« (1): tedy ſzemrali przećiwko iemu/ iż to nie Meſſyaſz/ iż to muśi być zwodnik ábo omylnik iáki. RejPos 324.

4. [bot. Asarum europaeum L., kopytnik pospolity, bylina z rodziny kokornakowatych (Aristolochiaceae); używana w lecznictwie ludowym i homeopatii; asarina Cn: Omylnik/ Aſarina. wild Haſelwurtz m. 38. SienHerb K4#v.]

Synonimy: 2. fałecznik, fałesznik, fałszarz, fałszerz, fałszyrz, łgarz, matacz, oszust, sykofanta, szalbierz; 3. zwodnik, zwodca, zwodziciel, zwodźca.

Cf OMYLACZ, [OMYLCA]