[zaloguj się]
[pdf]

OSZUST (31) sb m

o jasne.

Fleksja
sg pl
N oszust oszustowie
G oszust(o)w
D oszust(o)m
A oszusty
I oszust(e)m

sg N oszust (22). ◊ I oszust(e)m (2). ◊ pl N oszustowie (4). ◊ G oszust(o)w (1). ◊ D oszust(o)m (1). ◊ A oszusty (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Ten, kto świadomie, podstępnie wprowadza kogoś w błąd narażając na straty moralne lub materialne, kto postępuje fałszywie i zdradliwie; deceptor, impostor Mącz, Calep, Cn; planus, sycophanta Mącz, Cn; circumventor, defraudator Calep, Cn; cavillator Mącz; praedo Modrz; fraudulentus, saccularius, subiector, tenebrio Calep; circumscriptor, praestigiator Cn (31): IEſtli kiedy vzrzyſz iż cżłowiek [...] będzie [...] łagodnie mowny nie pochlebczą albo nieobłudnym Szepiołka nie zdradny, pochmurno patrzączi á nie oſzuſt, iaſkrowati nie naſmiewcza [...]. Dziękuy z tego panu Bogu wiedząc iż to ieſt iego dar oſobliwy GlabGad P8; RejKup x2; Deceptor, Zdraycá/ Oſzuſt. Mącz 35d, 42b, 303a, 311a; Ia záprawdę tákie oſzuſty/ rádſzey bym łupieżcámi niżli kupcámi názwał/ á ten ich towar łupem. ModrzBaz 34v; Wypráwiwſzy tedy tę ſztukę łotrowſką przerzecżeni oſzuſtowie [...] záraz ſię vdáli do Sląſká/ zwodząc lud proſty ſwoimi rozmáitemi kuglárſtwy WerGośc 218; Calep 200a, 291a, 297b, 434a, 513a; Trzeći rodzay przemyſłu podobien do Ryśiá [...]. Ryś nákrapiáną ſkorą falſz y zdrádę znácży, Bowiem oſzuſt, iáko chce ták ſię przeinácży. KlonWor ** (8); Zá twoią [Merkurego] ſpráwą oſzuſt ſwoie fałſze zdobi W piękny płaſzcżyk/ kiedy co foremnego zrobi. KlonWor 1; Więc ſię ieden w chytrośći nád drugiego ſádźi: Y ná złą rzecż rad oſzuſt łgarzowi porádźi. KlonWor 8, 47, 54.

W połączeniach szeregowych (3): Sycophanta [...] Pro calumniatore et deceptore saepe ponitur, Potwarcá/ fáłſzerz/ oſzuſt/ łgarz. Mącz 436b; A iż ták ludźie źli y inſzych zwodzący oſzuſtowie/ prorocy fałſzywi/ rozmnożyć ſię obfićie mieli? CzechRozm 184v; KlonWor 28.

Przysłowie: Cretisare cum Cretensi. S oſzuſtem á łgarzem łżą ſie obchodźić/ Też yáko galą táko biyą/ bywa mówiono. Mącz 68c.
Wyrażenia: »łżywy oszuſt« (1): Nie ſzydź z ludźi/ nie mrugay powieką nieſzcżerą/ Nie bądź łżywym oſzuſtem/ obłudnym przecherą. KlonWor 41.

»oszust siłny« (1): Brwi barzo porolłe [...] zna⟨mionuią⟩ nieſromiezliwego/ ſkąpego/ zawidznego/ leniwego/ ktory łacno inſze poſądza á ſam oſzuſt ſiłny. GlabGad N5.

Szeregi: »kostyra i oszust« (1): Bowiem złodźiey v łgarzá rad goſpodą ſtawa: Więc koſtyrá y oſzuſt nie rad ich wydawa. KlonWor 35.

»oszust a łgarz« (1): Mącz 68c cf Przysłowie. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»łotr i oszust« (1): Azaż owo nie ćięſzka/ Gdyć vboſtwo bierze Lotr y oſzuſt: kiedy ſię oſzukaſz ná wierze? KlonWor 74.

»oszust i matacz« (1): A ten ſpoſob opiſánia Antychriſtá ſłuży y ſámemu Papieżowi Rzymſkiemu [...] y inſzym wſzytkim zwodźićielom y od Chriſtuſá odſzcżepieńcom/ fáłſzywym Prorokom [...]. Owa zgołá/ krotko mowiąc/ wſzytkim oſzuſtom y mátácżom. CzechEp 352.

»fałſzywy prorok i oſzuſt« (1): Ian o nich mówi. [...] że wiele fałſzywych Prorokow y Oſzuſtow przyſzło ná świát. CzechRozm 32v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Synonimy: fałszerz, frant, kostyra, łgarz, matacz, metlarz, niepewca, omylacz, podchodziciel, przechera, sykofanta, szalbierz, zdrajca, zwodca, zwodnik, zwodźca.

Cf OSZUKACZ, [OSZUKALEC], OSZUKIWACZ

IM