[zaloguj się]
[pdf]

OPATRZYCIEL (19) sb m

o prawdopodobnie jasne (tak w opatrz-); a jasne; e w N sg prawdopodobnie pochylone, w pozostałych przypadkach jasne (tak w -ciel, -ciel-).

Fleksja
sg pl
N opatrzyciél opatrzycielowie
D opatrzyciel(o)m
A opatrzyciel(e)
I opatrzyciel(e)m opatrzycielmi

sg N opatrzyciél (10). ◊ I opatrzyciel(e)m (5). ◊ pl N opatrzycielowie (1). ◊ D opatrzyciel(o)m (1). ◊ A opatrzyciel(e) (1). ◊ I opatrzycielmi (1).

Sł stp, Cn s.v. opatrzny, Linde XVI – XVII w.

Opiekun, dozorujący; nadzorca; provisor Mymer1, Cn; cautor, curator, episcopus, inspector, superintendens Mącz (19): Mymer1 11v; Episcopus. Latine, Inspector, Superintendens, Opiekun/ Opátrziciel/ ten który czego dogląda áby było dobrze á rządnie ſpráwowano/ quod est officium Episcoporum. Mącz 106d, 42a, 73b; [Opatrzicziele albo Proboſczouie ktorzy by dobr albo dlugow klaſtornich taÿli vyadomie albo ze zloſczi. [...] thedy maią bicz od wlaſſnich konuenthow odeſlane do klaſtorow inſzich daliekich. StatNorb 276].

opatrzyciel kogo, czego (8): SOcrates [...] pirwſzi opatrzyciel dobrich obycżaiow BielŻyw 44; Dijakonowie ſą ieſztze/ ſludzy Kośćiołá Bożego álbo opátrzyćielowie vbogich ludzi w kośćiele Bożym/ ſirot y wdow. KrowObr 4v; RejAp 100v; RejPos 68, 163, Ooo3; BiałKaz H2v.

opatrzyciel komu (3): KrowObr 216; Acżkolwiek był wſzem dobrym opátrzycielem/ á wżdy nie mogł być ná ſwym ſtolcu ſpokoiem BielKron 181; RejPos 211. Cf »obrońca i opatrzyciel«.

W połączeniach szeregowych (2): gdyż on [Pan] ieſt obrońcą ſpráwiedliwych/ á opátrzycielem nędznych á vpádłych/ opiekálnikiem śirotek/ wſpomożycielem wſzythkich vćiſnionych od nędznego ſwiátá tego. RejPos 163, Ooo3.

Szeregi: »gospodarz a opatrzyciel« (1): á vcżyń mu ſie goſpodarzem á opátrzycielem kędy możeſz/ ták ná duſzy iáko y ná ciele iego. RejPos 211.

»obrońca i opatrzyciel« (1): iż [Bóg] miał być ludowi Izráhelſkiemu [...] obrońcą/ y opátrzycielem łáſkáwym KrowObr 216. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»ochmistrz a opatrzyciel« (1): iż Pan záwżdy chowa vſtawicżnie ochmiſtrze á opátrzyciele iey [niewiasty] RejAp 100v.

»rządziciel i opatrzyciel« (1): Krol wáſz / rządźićiel/y opátrzyćiel was BiałKaz H2v.

»stroż albo opatrzyciel« (1): czáſem epiſcopos/ to yeſt biſkupy/ yákoby ſtroźmi álbo opátrzyćyelmi/ od przełożeńſtwá zowye KromRozm III 12.

a. Zajmujący się leczeniem, uzdrawianiem [kogo] (1):
W przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): by był tu nie [...] przyſzedł [...] ten lekarz ſwięty [...] á naprawcá y opátrzyciel tego mizernego vpadku náſzego. RejPos 326v.

b. Zastępca w sprawach urzędowych; prokurator; procurator Mącz, Calep (3): Et ille quem vulgus vocat procuratorem, Opátrziciel. Mącz 73b, 73c; Procurator Qui absentis negotia gerit. – Opatrziczie [!], ſprawcza. Calep 852b.

Synonimy: dozorca, obrońca, opiekalnik, opiekun, sprawca, stroż, wspomożyciel.

Cf OPATRZCA, OPATRZNIK, OPATRZOWNIK

AK