[zaloguj się]
[pdf]

OBROŃCA (330) sb m

Pierwsze o oraz a jasne (w tym w a 5 r. błędne znakowanie). -oń- (47), -óń- (25); -oń- KochMRot, ZawJeft (4), OrzJan (2), SiebRozmyśl, GosłCast; -óń- OrzQuin, KochJez; -oń- : -óń- Mącz (10:11), KochPs (22:10), SarnStat (6:2).

Fleksja
sg pl
N obrońca obrońce, obrońcy
G obrońce obrońców
D obrońcy obrońcom
A obrońcę obrońc(e)
I obrońcą obrońcami
V obrońca, obrońco

sg N obrońca (102). ◊ G obrońce (10); -e (1), -(e) (9). ◊ D obrońcy (7). ◊ A obrońcę (46). ◊ I obrońcą (109). ◊ V obrońca (13), obrońco (7); -a RejPs (2); -o MycPrz, ArtKanc (2), ZawJeft, SzarzRyt; -a : -o KochPs (10:1), GrabowSet (2:1). ◊ pl N obrońce (16), obrońcy (7); -e Diar, BielKron, GrzegRóżn, Mącz (2), GrzegŚm, RejZwierc (2), NiemObr (2), SarnStat (3); -y BielŻyw, Calep, WujNT, PowodPr; -e : -y ModrzBaz (1:1), SkarŻyw (2:2); ~ -e (4), -é (2), -(e) (10); -e Mącz (2), -é ZawJeft; -e : -é SarnStat (2:1). ◊ G obrońców (5); -ów (1), -(o)w (4). ◊ D obrońcom (1). ◊ A obrońc(e) (1). ◊ I obrońcami (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

Ten, kto broni kogoś lub czegoś przed niebezpieczeństwem; opiekun; defensor Mymer1, BartBydg, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; patronus Murm, BartBydg, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, Cn; protector Vulg, PolAnt, Mącz, JanStat, Cn; tutor Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; propugnator PolAnt, Mącz, Calep, JanStat, Cn; conservator Mącz, Calag, Calep, Cn; advocatus BartBydg, Calag, Calep; servator Mącz, Calag; causidicus BartBydg; susceptor Vulg; assertor, custos, dogmatistes, fautor, intecessor, mecaenas, plebicola, praeses, sospitalis Mącz; antesignanus, cautor, paracletus Calep (330): Mymer1 9; BartBydg 109 [2 r.]; [Aleksander] do Egiptu iádąc Andromachá Ierozolimſkim obrońcą zoſtáwił. BielKron 265v, 357; Mącz 120a, 330c, 389a, b, 403d, 423d; CzechRozm 245; ModrzBaz 141v; Calag 73b; SkarŻyw 567; Bo tym/ których iuż dawno kárki ſą śćiſnioné. Obrońcęś ſwégo poſłał ZawJeft 6; Calep 174a, 226a, 294b, 494b, 863a, 1092a; SarnStat 246.

obrońca czego (60): ZapWar 1514 nr 2120; KrowObr 33; BibRadz II 79v marg; Ceſarz [...] przyśięgał być obrońcą záwżdy Stolcá Papieſkiego. BielKron 207; GrzegRóżn H3; Mącz 93c, 150b, 330c, 467d; Bróń Kápłaná ſwoiégo náſz Pánie/ przez którégo dałeś nam Polakom y Królá: którégo vtwiérdź/ iáko obróńcę ſwego Ołtarzá świętégo. OrzQuin Y; GrzegŚm 50; KuczbKat 60; WujJud A6v, 15v; CzechRozm 27v, 38; ModrzBaz 141v; Swięći vmárli/ obrońcy ſą wſzytkiego świátá SkarŻyw 92 marg, 92, 318, 601; NiemObr 57; ReszPrz 58; Calep 170b, 763b; OrzJan 7; WujNT 365, 867. Cf Wyrażenia.

obrońca komu, czemu (4): WujJudConf 15v; BudNT a3; Krol [Władysław] [...] nietilko ſwemu Kroleſtwu bel obronca dobrem/ ale y Ziemie Wegierſkiei PaprUp C2v; Piotr Choinski [...] pisał do Pana Marszałka koronnego prosząc aby mu wtym pomocęn y obroncą był ActReg 160.

obrońca czemu przeciw komu (1): tym świętym kśięgam/ wáſzey K. M. przypiſánym/ potężnym obrońcą/ przeciw wſzem nieprzyiaćiołom prawdy/ być pewnie będzieſz racżył. BudBib Kaw A4.

obrońca czyj [w tym G sb (9), pron poss (15)] (24): BielŻyw 168; BielKron 310v, 329v; śirotkę/ nędznego á vtrapionego w dom ſwoy przyimi/ á bądź obrońcą iego. RejPos 163; RejZwierc Bv, 122; BudBib A2; BudBib Kaw A4; BiałKaz M3, M4v; SkarJedn 295; Aten ktory w koronie chodzi/ Rybakowi/ y namiotow robotnikowi/ ktorzy iuſz vmárli/ modli ſię iáko obrońcy ſwemu. SkarŻyw 92, 567 marg; KochWr 18; Phil R2; SarnStat 183, 218; A w náſzym krześćiáńſtwie/ choć y świeżym Ewángelictwie/ poſpolićie obrońcy náſzy ták nas bronią/ iż nietylko nieprzyiaćielowi/ ále ſámemu goſpodarzowi/ nic ábo máło nie zoſtáwią PowodPr 63. Cf obrońca czyj przeciw komu, »obrońca sierot«, »obrońca ubogich«.

obrońca czyj przeciw komu (1): Boetius [...] taiemnie do grekow liſty poſłał, aby opiekę y też włodarſtwo Rzimſkie przyięli á ich obronci przeciw Teodorikowi byli. BielŻyw 168.

W połączeniach szeregowych (15): Mecaenas, Właſne ymię ſliáchćicá Rzimskiego [...] ten był oſobliwey łáski [...] poetom [...] sławnym/ ztądże wſzelaki obróńcá wſpomágácz y łáskáwiec Mecaenas bywa zwan. Mącz 212b, 44c, 93c, 283d, 380b [2 r.], 387c; Vmárł ieſt. Krol/ Pan/ dobrodźiey/ obrońcá nas wſzyſtkich. BiałKaz M4v, M3; ModrzBaz 50v; Calag 87b, 88a; SkarŻyw 241; Calep 246a, [753]b.

W przeciwstawieniach: »obrońca ... potwarca, zagubca« (2): SkarŻyw 370; [Bolesław] chowal obronce y rozmnozitziele Prawdi/ á ten [król] zas potwarce y zagubce iei. PaprUp L2.

W charakterytycznych połączeniach: obrońca bożnice żydowskiej, krolestwa (2), ołtarza świętego, stolca papieskiego, stolice rzymskiej, Wieże Babel, wszytkiego świata (2); obrońca dusz, nieprawdy, niewiary, pospolitych wolności, sakramentow, ustaw, złych rzeczy; obrońcę dostać, posłać, potrzebować.

Zwrot: »za obrońcę obrać« = defensorem delegere Modrz (3): ModrzBaz 29; S. Woyćiechá męcżenniká [...] [król Chabry] ſobie zá oſobnego Pátroná y obrońcę wniebie kroleſtwá ſwego obrał. SkarŻyw 357, 440.
Wyrażenia: »obrońca człowieka« (3): Mącz 303d; Obrońce cżłowieká poććiwego czo Cnocie przyſługuią. RejZwierc 122, Bv.

»obrońca kościoła« (7): Kſiążętá niektore vpomináły Ceſárzá/ dawſzy mu ſwoie Arthykuły ná ſpiſku/ áby iáko Woyt á obrońcá kośćiołá káżdą rzecż z Papieſkim poſłem poſthánowił. BielKron 219, 162, 223v; W kośćiele ieſt vſtáwiczna walká miedzy S. Micháłem (obrońcą kośćiołá Chriſtuſowego: iáko pierwey był obrońcą bożnice Zydowſkiey) y miedzy ánioły iego WujNT 867; będę wierny [...] Krolowi [...] iáko pánu y obroncy kośćioła Wármienſkiego SarnStat 1126, 1124 [2 r.].

»obrońca ojczyzny« (1): Y ieśliże w niebie Srzod gwiazd ſiedzi Scipio/ obrońcá oycżyzny/ Y cny Iuliuſz świecąc/ ſwym dáie rok żyzny. BielSen 3v.

»potężny obrońca« [szyk: 3:1] (4): był Bog onego potężnego obrońcę/ Iego M. Paná bráta Waſzey K.M. z tego żywotá wziąć racżył BudBibKaw A3, A4; BudNT przedm a3; CzechRozm 27v.

»obrońca prawa« = conservator iuris JanStat (3): Przeklęći porádnicy y obrońce práwá ſproſnego [defensores legis obscoenae]/ ná wzgárdę Bogá náſzego vſtáwionego ModrzBaz 144v; SarnStat 190, 898.

»obrońca prawdy« (1): Potym ábyś W.K.M. zrozumiawſzy to [...] nam [...] obrońcą y miłoſnikiem tey prawdy Bożey [...] być racżył. WujJudConf 15v.

»obrońca Rzeczypospolitej« = defensor rei publicae Modrz [szyk 2:1] (3): Wielki to vrząd y ćięſzkie brzemię ieſt [...] być ſtrożem Rzecżypoſpolitey/ y obrońcą. ModrzBaz 26, 29, 50v.

»obrońca sprawiedliwości« = iustitiae patronus Modrz (2): godźi ſię wſzytkim do ſędźiego przyść/ iáko do obrońce ſpráwiedliwośći [tutorem iusticiae] ModrzBaz 95, 90.

»obrońca sierot, sieroctwa« (2:1): [Papież Leo] był mierny/ pokorny/ ćichy/ trzeźwi/ cżyſty/ obrońcá vbogich śirot y wdow BielKron 168v; SkarŻyw 241; GrochKal 17.

»obrońca ubogich« (2): BielKron 168v; Tyberius Ceſarz [...] był mądrj y mężny/ ále nádewſzytko wielki iáłmużnik y obrońcá vbogich. SkarŻyw 101.

»obrońca wiary« [szyk 5:3] (8): BielKron 275; SkarJedn 172; PIotr święty [...] burzyćiel Heretycki: y obrońcá wiáry Kátholickiey: vrodził ſię w Weronie SkarŻyw 370, 328, 392, 393, 535; o Troycy przenachwálebnieyſzey cżterech rzecży náuczył nas/ záwołány on Kátholickiey wiáry obrońcá LatHar 376.

»obrońca w przygodach« (1): żebyś młodſzym y przykładem rozmaytich cznot/ y obrońcąm wewſzelakich przigodach był. KwiatKsiąż P.

Szeregi: »dobrodziej a obrońca« (1): náſtáłá [...] okrutna nieſprawiedliwość, ták iż ſie łzy leią niewinnych ludzi wołáiąc o pomſtę do Páná/ ná ty ktore thu ná to wyſtáwił/ áby ich dobrodzieymi á obrońcámi byli RejZwierc 70. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r:]

»obrońca i (a) miłośnik (a. miłownik)« [szyk 4:1] (5): [Cesarz Justynus] był dobry obrońcá y miłownik kościołá Rzimſkiego BielKron 162; Mącz 303; po cżłowiecżey śmierći/ cżáſem zoſtawiáią ſynowie ktorzy oycow náśláduią [...] y ſpraw ich miłoſnikámi y obrońcámi bywáią KuczbKat 60; WujJud 15v; WujJudConf 15v.

»naśladowca i obrońca« (1): chytra liſzká/ vkázánim onego teſtámentu/ to nánim wytárgować chćiáłá: áby go zá tę poſługę tym dárował áby Arryáńſkiey náuki náśladowcą y obrońcą zoſtał. SkarŻyw 390.

»ociec i obrońca« (1): wſzyſcy ná cię [cesarza] iáko Oycá ſwego y obrońcę oględáć ſie będą Phil S4.

»obrońca i (a) opiekun« [szyk 3:2] (5): Pytał go po wtore/ Chceſz być obrońcą y opiekunem świętych ſług kośćielnych: Odpowiedział Krol: Chcę BielKron 329v; Mącz 80a, 160d, 467d; Ktore ſłowá y ſam Ian Kalwin/ pilny opiekun y obrońcá Troyce [...] wykłáda CzechRozm 38. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pan i obrońca« = dominus et protector JanStat (8): WujJudConf 15v; KochWr 18; Kazimierz [...] bel Panem dobrem ſprawiedliwem y Obronca znamienitem PaprUp B2; Przeto powtore proszę raczze WM bydz MMP y obroncą ActReg 159, 159; SarnStat 1124 [2 r.], 1126.

»obrońca i pasterz« (1): lud wſzyćiek [...] máiętnośći ſwoich obrońcą y páſterzem go [papieża] przywitał. SkarŻyw 318.

»patron (a. patronka) i (albo) obrońca« [szyk 5:2] (7): Murm 2; SkarŻyw 356, 357, 440; Calep 763b; Niechętny tedy wam ieſt ten zły nieprzyiaćiél/ nietylko Rzeczypoſpolitéy wáſzéy [...] ále też y świętym ſámym/ Pátronom y obrońcom króleſtwá tego. OrzJan 7; Węgierſka źiemiá [...] oſobliwą Pátronkę y obroncę Mátkę Bożą w poſpolitey Myncy ſwey wyznáwáłá PowodPr 32. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»obrońca albo podpomożyciel« (1): Którybykolwiek [...] podeźrzány w hereziiéy/ álbo ich obrońcá/ álbo podpomożyćiel ználeźión był: táki káżdy [...] ma bydź [...] karan SarnStat 218.

»pomocnik i obrońca« (1): [Papież Rzymski] Ktory niepobożnie tą przyſięgą Ceſárzá ſobie zołdował/ niewolnikiem/ pomocnikiem/ y obrońcą/ pánowánia/ pychy/ y bogactw ſwoich vtzynił. KrowObr 33.

»potentat i obrońca« (1): Ceſarz świecki potentat y obrońcá ich [Greków] ſam ták święte y wielkie y innym pierwſzym rowne to Koncylium zowie SkarJedn 295.

»przyjaciel i obrońca (1): Tym poruſzony Nero/ iſz tákiego przyiaćielá y obrońcę Páńſtwá ſwego ſtráćił [...] poimać obu/ Piotrá y Páwłá kazał. SkarŻyw 601.

»stroż i (a) obrońca« = custos et conservator Modrz (5): Mącz 150b; ModrzBaz 26, 29, 101; Był to/ iáko Doktorowie mowią/ Michał święty/ ſtroſz nawyſzſzy y obrońcá kośćielny SkarŻyw 501. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»obrońca i zachowywaciel« = tutor et conservator JanStat (2): My tedy Włádyſław [...] iáko obrońce y záchowywáćiele Praw/ Wolnośći/ y Przywileiów Kościelnych [...] Statutóm tákowym chcąc exquucyą vczynić: [...] ſkutecznie ná wieki obiecuiemy chowáć. SarnStat 898, 190.

»obrońca, żołnierz« (1): Tákie ia chcę mieć obrońce/ tákie żołnierze/ ktorych im ieſt więtſza/ tym ieſt przycżyná beśpiecżnieyſza. SkarŻyw 567.

a. O Bogu (183): lepiey iż ták będą tułáć ſie wgniewie twem [nieprzyjaciele] iż y ini obaczą że ty prętki obrońcá ieſteś wmożnoſći ſwoiey. RejPs 87; LubPs C3 marg, V v; BielKron 288; RejPos 180; Bo Pan/ zá ich vfániem/ Ktore w nim máią/ obrońcą ſie sſtawa GrabowSet V v.

obrońca czyj [w tym: pron poss (68), G sb i pron (21)] (89) W thym pieniu prorok [...] prośi pokornie aby Pan bog racżył być obrończą iego WróbŻołt Y2, Y2v, Y3 [2 r.]; a ty iako obronca naſz racz miłoſciwie od wſſech przypadłych przekazek naſſych bronic nas RejPos 192v, 26v, 37, 125v, 136, 140 (9); LubPs O4v, Ev, F, H2 [2 r.], I, L3 (17); Leop Gen 15/1, Iudith 6/13, Ps 17/3, 19, 27/7, 30/3; rzekł Pan do Abráámá: Nie boy ſie Abráámie/ ia ieſtem obrońcá twoy y zapłátá twoiá wielká. BielKron 11v; RejAp 40, 111v; GórnDworz Hh6v; [Pan] będzye obrońcą náſzym/ á nikomu inemu nád nami pánowáć y krolowáć nie da RejPos 142, 24, 78v, 79, 132v, 137 (11); Okáżże iáwnie [...] iżeś tj ieſt Bog wſzelakiey mocy i możnośći/ ániemáſz nád ćię inego obrońce narodu Izráelſkiego. BudBib Iudith 9/15, Iudith 9/13, 2.Mach 14/34: ModrzBaz 124v; Kv ſłużbie twoiéy/ boże móy obrońcá/ Wſtáię ránégo nie czekáiąc ſłońcá KochPs 89, 14, 24, 48, 53, 68 (17): SkarŻyw 27, 481; ArtKanc B3v, K3v, T13v; PaprUp D3v; GrabowSet R2; Modlitvvá. RAcż Pánie być obrońcą ludu twego LatHar 427, 615, 618; JanNKar G4; Wiem że mię nie opuśćiſz boś ty moy obrońcá. CzahTr C2v, B2; GosłCast 20. Cf obrońca czyj od kogo, od czego; czyj przeciw komu; czyj naprzeciw komu.

obrońca czyj od kogo, od czego (2): moy pánie bowiemeśty káżdego od gwałtowney możnoſći vſtáwiczny obrońcá. RejPs 86v; LubPs I2v marg.

obrońca czyj przeciw komu (1): ty ſam bądź obroncą moim przećiwko iemu [szatanowi] y wſzyſtkim chytrośćiam iego. SiebRozmyśl B3v.

obrońca czyj naprzeciw komu (1): gdi dzyen ſmyercy moyey przijdzye ti ſam myli panye ktori ſądzyſſ uaprzecyw [!] oſkarżaczom mogym bądz obrońcą mim BierRaj 18v.

obrońca od kogo (1): Druga proźbá áby pan [...] ſam racżył być od ſprzećiwnikow obrońcą LubPs T5v marg.

obrońca czego (20): RejPs 64v; LubPs G2v, I marg; Pan mocą ieſt ludu ſwego: y obrońcą zbáwienia pomázáńcá ſwego. Leop Ps 27/8; RejPos 283v; [Pana Boga] obrońcę zdrowia y zbáwienia náſzego mamy/ y do niego śie vciekamy. KuczbKat 355; SkarJedn 148; KochPs 26, 58, 104; SkarŻyw 463; ArtKanc M15; bochmy/ Boże żywy/ Ciebie obrońcé [!]/ y źrzódło vſzyſtkiégo Precz opuśćiwſzy [...] Do niemych ſłupów głupiechmy ſyłáli Módły ZawJeft 18, 47; GrabowSet R2v; OrzJan 107; bądź obrońcą żywotá náſzego (y zdrowia duſznego y ćieleſnego) LatHar 224, 614; SzarzRyt B2.

obrońca komu (3): RejPs 189v; LubPs ee6; pánie [...] mnie w boiu krwáwym Ieſteś obrońcą záwżdy łáſkáwym. KochPs 208.

W połączeniach szeregowych (26): RejPs 26v, 210v; pan wiernemu ieſt prawdziwy Obrońcá/ Wybáwiciel/ Pomocnik/ Rátunk/ Záſzcżyczenie/ Zbáwienie/ Grunth/ Możny Bog LubPs D4v marg, ee5v; KrowObr 216; Leop 3/4, 17/3, Eccli 34/19; RejPos 24, 77, 137, 163, 180, 305v, 355; BudBib Iudith 9/13; CzechRozm 113; SkarJedn 148; Gdźie teraz ich on bóg ſławny/ Ich obróncá/ y ſtróż dawny KochPs 120, 86, 133; SkarŻyw 481; CzechEp 73, 162; GrabowSet O4; A ſam nam miłoſiernym rácż tu bydź Hetmánem/ A iáko Bog wſzechmocny obrońcą y Pánem. CzahTr G4.

W przeciwstawieniach: »obrońca ... prześladowca, skaźca« (2): Bo kto ma mocznego obrończę, nieboi ſie mgłego przeſladowce. WróbŻołt R8v; Miéy dźiękę/ dobrych obrońcá/ A złych ſkaźcá KochPs 78.

Zwroty: »mieć (za) obrońcę (Boga), obrońcą« [szyk zmienny] (17:5): WróbŻołt R8v; Przeto że ya cyebye [Ojcze wszechmocny] mam zá obrońcę ſwego LubPs L3, B2v, F, I; RejWiz 105v; Leop 2.Mach 8, 36; GórnDworz Hh6v; RejPos 77v, 198v, 254, 305v; KuczbKat 275; Kto ſye w opiekę poda pánu ſwému [...] Smiele rzéc może: mam obrońcę bogá/ Nie będźie v mnie ſtráſzna żadna trwogá. KochPs 138, 14, 134 [2 r.], 177; SkarŻyw 27; Będźieſz miał obrońcę Bogá/ żadnać rzecż nie będźie ſroga ArtKanc M4v, L10v. Q.

»wziąć za obrońcę« (1): A ták y ia tę rádę przed ſie wezmę ábych mu ſie poruczył á wziął go zá bogá y zá obrońcę ſwego RejPs 136.

Wyrażenia: »obrońca w boju« [szyk 1:1] (2): KochPs 208; Przeto proſzę/ ty ktoryś ieſt obrońcą w boiu/ Nie odwłaczay dáć nam/ zbáwienny Pokoiu. SzarzRyt B2v.

»jeden, jedyny obrońca« (1:1): Bo ieſliby dla tego niegodźiło śie nam przycżyn Swiętych vżywać/ iż iednego mamy obrońcę Páná Ieſu Chriſtá/ zażby śie był tego ważył Apoſtoł KuczbKat 275; ArtKanc E20v.

»obrońca łaskawy« [szyk 4:1] (5): LubPs D; MycPrz I [A3]; KochPs 24, 208; Aby w te dźiśieyſze ſprawy/ iáko obrońcá łáſkáwy/ racżył nas sługi ſwe bronić/ mocną ręką ſwą vchronić ArtKanc T6.

»miłościwy obrońca« (1): miłośćiwy obrońcá á opiekálnik náſz ták mowił cżáſu onego do zwolennikow ſwoich RejPos 331.

»mocny obrońca« (5): WróbŻołt R8v, Y3; Wypądź precż iego błędy/ á prawdę rozmnoż wſzędy/ náſz mocny Obrońco. ArtKanc B3v, K8v; GrabowSet Q3v.

»możny obrońca« [szyk 9:2] (11): OBronca mozny naſz w ktorem vpełną wewſſech ſprawach ſwych nadzieię pokładamy RejPs 37, 87v; Rácż ſie zmiłowáć nádemną s ſwey dobrotliwośći [...] záwżdy być możnym tu obrońcą moim LubPs bb4, E3v, I2v marg, T5v, V5v marg, ee6; RejPos 150; BudBib Av; KochPs 63.

»pewny (a. napewniejszy) obrońca« [szyk 5:5] (10): LubPs B2v; mamy pewnego obrońcę/ kthory nas wydrzeć może od wſzythkiego niebeſpiecżeńſtwa náſzego. RejPs 254, 198v, 305v; CzechRozm 113; Zborze páńſki/ spiéway ſwému Obrońcy napewnieyſzému KochPs 41; ArtKanc K8v, L10v, Q; ZawJeft 21.

»obrońca w przeciwnościach, w przygodach« (1:1): [Panie Boże] obaczywſſy niedoſtatek ſtałoſci naſſey racz byc miłoſciwem obroncą nam wprzeciwnoſciach naſſych RejPs 189v, 87v.

»wiecżny obrońca« [szyk 5:4] (9): LubPs I; To rzekſzy [Machabeusz] ſzedł precż/ á oſiárownicy podniozſzy ręce ſwe w niebo wzywáli onego ktory był wiecżnym obrońcą narodu ich [qui semper propugnator fuit gentis nostrae] BudBib 2.Mach 14/34; KochPs 14, 48, 58, 102, 104; GrabowSet Q2; CIebie wſzego ſtworzenia/ o obrońco wieczny Wzywam wątły/ vbogi y nigdźie beſpieczny SzarzRyt B2.

»wierny obrońca« (5): CZemuż o Pánye Boże wyerny náſz obrońcá/ Chceſz nas nędze roſpłoſſyć yuż práwie do końcá LubPs R3v, G2v, G3v, N6, aa3.

»obrońca wiernych (pokolenia)« (5): LubPs Ev; RejPos 323v; KochPs 24, 53; IEzu tá twa świątość [...] duſze od zginienia/ Niech broni: o obrońco wiernych pokolenia. GrabowSet P4v.

Szeregi: »Bog a (i) obrońca« [szyk 2:1] (3): OBronca naſz a boze wſſechmogący RejPs 125v, 136; RejPos 204. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»obrońca a fundator« (1): A nic ſie go [nieszlachetnego smoka] nie lękaymy gdyż mamy po ſobie obrońcę ſwego á fundatorá ſwego RejAp 104v.

»hetman i (a) obrońca« [szyk 2:1] (3): A w káżdym niebeſpyecżeńſtwie áby [Pan Bóg] ſam wiernym á możnim ich Hetmánem y obrońcą być racżył. LubPs E3v, T5v marg; RejPos 198v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jednacz a obrońca« (1): Iż ieſliby vpadł nędzny cżłowiek s powinnośći ſwoiey/ iuż mamy pewnego iednacżá ſwego/ á obrońcę ſwego ktoremuchmy vwierzyli/ Páná Iezu Kryſtá RejPos 341v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»krol a obrońca« (2): LubPs V5v marg; Bo niechay iáko chce ſie wierny zákołyſze/ nigdy vpáść nie może/ gdy ma nád ſobą krolá á obrońcę ſwego. RejPos 27v.

»nadzieja, obrońca« (1): choć ſtrách obćiążliwy Mnie w nocy ćiśnie/ Oycze dobrotliwy Tyś ieſt nádźieią moią/ moy obrońcá SzarzRyt A4v.

»ociec i obrońca« (2): o móy boże wieczny [...] Wyznam ćię oycem śirót/ y obrońcą śilnym. KochPs 103; ArtKanc M15.

»obrońca i (a) opiekalnik« [szyk 5:1] (6): Otóż maſz nádzieię ábyś ſie nic nie thrwożył w ćirpliwośći ſwoiey/ gdyż Pan obiecuie ſie być obrońcą y opiekálnikiem twoim RejAp 40, 112v; RejPos 132v, 192, 265, 331. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»opiekun, (i) obrońca« (2): BudBib A2; Bóg ieſt opiekun prawdźiwy: Bóg obrońcá nie fałſzywy KochMRot B4.

»pan a (i) obrońca« (8): RejPs 119v; Diar 85; LubPs F, aa3; RejPos 115, 167; ACh ẃieczny Pánie obrońćo [!] łáſkáwy/ ty widziſz teras w náſzym Páńſtwie ſpráwy MycPrz I [A3]; ále Boże nie day/ ábych ia kogo innego zá Páná y obrońcę mego znáć miał SkarŻyw 36. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pomocnik i obrońca« = protector et auditor PolAnt (2): BibRadz Eccli 51/2; O Pánie/ ktoryś ieſt pomocnikiem y obrońcą náſzym/ doday nam rátunku LatHar 618. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obrońca i pomściciel« (2): [Pan] powiáda przez Proroká/ iż nędzny/ vbogi/ á sirotká ieſt w opiece iego á on ieſt obrońcá iego/ y pomśćicielem od niego. RejPos 78, 79.

»przyczyńca, obrońca« (1): Iuż ten przycżyńcá/ iuż ten obrońcá viśćił káżdego/ iż ma záwżdy ználeść miłoſierdzye przed Máieſtatem Bogá Oycá niebieſkiego RejPos 305v.

»obrońca i ratunek« (1): Bo gdy duſſá náſſá przy nim będzye trwáć ſtátecżnye/ On ſam będzye obrońcą yey y rátunkyem wyecżnye LubPs I. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»stroż i (a) obrońca« [szyk 2:1] (3): LubPs I marg; RejPos 323v; Pan Bog obrońcá y ſtroſz winnice ſwey [...] wzbudza ná popráwę y odnowienie zakonow [...] ludzie SkarŻyw 463. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»obrońca i twierdza« (1): Obrońco ſmutnych / y twiérdzo vbogich: Náucz mię w świętym żyć zakonie twoim KochPs 208.

»obrońca i ucieczka« (1): Rzecże Pánu/ tyś ieſt obrońcą moim/ y vćiecżką moią/ BOG moy LatHar 615.

»obrońca i wodz« [szyk 2:1] (3): SkarŻyw 27; ArtKanc K8v; Obrońco wſzyſtkich rzeczy/ wódzu ludu twégo: Odpuść kaźń/ odpuść winę ślubu nie mądrégo ZawJeft 47. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wspomożenie i obrońca« (2): LubPs G3v; Pan w ſpomożenie moie y obrońcá moy [Dominus auditor meus et protector meus] á w nim duffáło ſerce moie y byłem podpomożon Leop Ps 27/7.

»obrońca i wspomożyciel« (1): wierni dufaycie bogu ſwemu ktory obrońcá y wſpomożyćiel wáſz záwżdy ieſt. RejPs 169v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wybawiciel i obrońca« (1): Pan Bog wſzechmogący vcżyniłby to/ żeby cżáſu złey przygody ſam był wybáwićielem y obrońcą náſzym [liberator et protector noster]. ModrzBaz 124v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»zbawienie i obrońca« (1): GDzyeś ſie ty ſtał iedynem zbawieniem naſſem y obroncą naſſem: naſz miły panie RejPs 52v.

b. wojsk. Ten, kto broni kraju, miasta itp. od nieprzyjaciela (7): Kniáź Połocko ſtraćił/ Sokół z pérzynámi Aż pod niebo wylećiał weſpół z obróńcámi. KochJez A4v.

obrońca czego (1): Caſtellani – Obronci miąſt, hetmani nad miaſtij.. Calep 170b.

obrońca kogo od kogo (1): Stároſtá Máchomet Iáháoglis [...] Był theż y obrońcą Krolá Ianá Węgierſkiego od Ferdynándá. BielKron 308v.

obrońca czyj (1): Antesignanus – Chorazego ząstępca albo obronca. Calep 75a.

Zwrot: »wziąć sobie za obrońcę« (1): [siostra Ladzisława] gdy wźięłá brátá zá opiekuná á obrońcę ſobie/ odpárłá nieprzyiaćielom. BielKron 301.
Szereg: »hetman ani obrońca« (2): Bo ták mowili niemáiąc żadnego Hetmáná áni obrońce [principem, et adiuvantem]/ á przetoſz teras ruſzymy woynę przećiw nim BudBib 1.Mach 12/54; Calep 170b.

bibl. Przydomek króla (1): Abowiem y on [cielec] do Aſsyriyey donieſion ieſt/ zá dar Krolowi Obrońcy [regi ultori] Leop Os 10/6.

c. W tekstach prawniczych: ten, kto broni oskarżonego w sądzie; advocatus Calep, JanStat; patronus Modrz; ecdicus Calep (11): ſpráwá ćiągnąć ſię muśiáłá wedle woli obrońcow ModrzBaz 141v, 141v; Calep 30a.

obrońca czego (2): Tedy Stároſtá iuż onéy dźierżáwy obróńcą ma bydź, iáko y gwałtem gdyby wygnał. SarnStat 545, 194.

obrońca czyj (1): Trybuni ktorzy byli obrońce poſpolſtwá [...] wołáli pomſty ná Koriolaná/ iáko ná gwałtowniká práwá BielKron 108v.

W połączeniu szeregowym (1): ſtroná [...] może od ſądu ná ſtronę z ſwemi Adwokatámi (ábo obrońcámi/ ábo przyiaćioły ſwémi) dla porády odſtępić [cum advocatis seu amicis suis, ad consilium secedere]. SarnStat 546.

Szeregi: »prokurator i obrońca« (2): wſzythki rzeczy chowáć chcę/ ktore ná dobrego/ wiernego Prokuratorá y obrońcę przynależą. GroicPorz e4; Calep 347b.

»rzecznik albo obrońca« (1): Abowiem Aduocatus [...] to ieſt Rzecznik/ álbo obrońca. GroicPorz cv.

Iron. (1): A kthemu ná kołácye do ſyebie praſzáią. Ony doſtoyne obrońce ſwey Spráwiedliwoſći GroicPorz C3v.

Synonimy: broniciel, opiekun, orędownik, patron, protektor, wybawiciel a. zbawiciel; c. adwokat, rzecznik.

Cf OBRAŃCA, OBRONICIEL

DDJ