Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OSADZCA]

Następne hasło: OSADZIĆ »

OSADZENIE (24) sb n

-ſ- (23), -ſſ- (1); -en- (23), -ęn- (1).

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone; -sa- (21), -så- (2); -så- SkarŻyw; -sa- : -så- BudBib (1:1).

Fleksja

	sg	pl
N	osadzenié
G	osadzeniå
D	osadzeniu
A	osadzeni(e)	osadzeniå
I	osadzeni(e)m
L	osadzeniu

sg N osadzenié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ G osadzeniå (4). ◊ D osadzeniu (2). ◊ A osadzeni(e) (3). ◊ I osadzeni(e)m (3). ◊ L osadzeniu (6). ◊ pl A osadzeniå (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. s.v. osadzić.

Znaczenia

1. Założenie, zbudowanie, zasiedlenie (3)
- a. O sadzie, ogrodzie: zadrzewienie, obsadzenie drzewkami (1)
2. wojsk. Obwarowanie, umocnienie, obsadzenie (9)
3. Umocowanie, przymocowanie, umiejscowienie, umieszczenie (2)
4. Przedmiot, w którym się coś umocowuje, w który się coś wtyka, przez który się coś przewleka; oprawa (5)
5. Posiedzenie, narada (4)
6. Umieszczenie w więzieniu, uwięzienie (1)

1. Założenie, zbudowanie, zasiedlenie [czego] (3): á gdy iuż będzie nápełniona licżbá wiernych iego [Pana] kthore on od wiekow przeyrzał ile mu ich byłá potrzebá do oſádzenia wiecżnego á wielmożnego kroleſtwá ſwego RejAp BB5; Gdy ſię do Theodoná kśiążęćiá wroćił [święty Rupert]: prośiło go kśiążę/ áby ſobie mieyſce ná oſadzenie ſtolice Biſkupiey obrał SkarŻyw 231; [Nieboszczyk p. Kazimierski [...] posadził w boru nad rzeką Kopią wioską na złym gruncie. Wymierzył tam 51/2 włóki ku osadzeniu wsi dlatego, aby tam ci kmiecie bronili szkód w boru LustrMaz I 139].

[osadzenie czyje [= przez kogo uczynione]: na który młyn ma młynarz prawo od dzisiejszego króla pana naszego, za osadzeniem dzisiejszego p. starosty liwskiego. LustrMaz II 149.]

a. O sadzie, ogrodzie: zadrzewienie, obsadzenie drzewkami [czym] (1): Novelletum Vinea ex novellis vitibus consita – Nowimi pniami oſſadzenię Calep 705a.

2. wojsk. Obwarowanie, umocnienie, obsadzenie; praesidium Mącz, Cn [w tym: czego (5)] (9): Oſádzenie Porthy Ceſarſkiey. BielSpr 51v; ActReg 56.

osadzenie kim (4): BielKron 409v; Praesidium/ Oſádzenie miáſtá/ zamku álbo mieyſcá yákiego żołnierzmi ku obronie. Mącz [380]b; Ceſarz Tátárſki/ poráźił Báizetá Cárzá Thureckiego práwie ná głowę/ ále ieſzcże ná then cżás nie miał Iáńcżárow áni oſádzenia tákimi ludźmi Porty zdrowia ſwego iáko dźiś ma Cſarz Turecki. BielSpr 52v, 51v.

W połączeniu szeregowym (1): Praesidiarius, Co ku obronie oſádzeniu á ſtraży należy. Mącz [380]c.

Wyrażenia: »walne osadzenie« (1): Polſkie woyſko ſpráwował Mikołay Kámieniecki/ Litewſkie Konſtánty/ średnie/ to ieſt wálne oſádzenie ſtárymi niemocnymi y godnymi BielKron 409v.

»złe osadzenie« (2): BielKron 396v; ktore [miasto] przez niedbáłość Litewſką y Krolá Cázimirzá/ y złe oſádzenie Iwan Moſkiewſki Xiądz wziął StryjKron 657.

Szereg: »osadzeniε a zamknienie« (1): WSzyſtká moc y ſpráwá Rycyrſka v Thurkow zależy ná oſádzeniu á zámknieniu Porty/ ludem Rycyrſkim zdrowia Ceſárſkiego BielSpr 51v.

3. Umocowanie, przymocowanie, umiejscowienie, umieszczenie [czego] (2): Kámienie Szochámy/ y kámienie ku oſádzeniu Efodá [lapides plenitudinum pro ephod] y napierśniká. BudBib Ex 25/7.

osadzenie między czym (1): (Iáko) kto záwięzuie kámień (marg) Inſzy tłumacżą iáko oſadzenie kámyká między kupą kámienia rć. [...] (–) BudBib Prov 26/8.

4. Przedmiot, w którym się coś umocowuje, w który się coś wtyka, przez który się coś przewleka; oprawa (5):

osadzenie u czego (1): Drugie záſie końce łáncuſzkow záwleczeſz zá Oſádzenia v humerałow/ kthore będą leżeć ná wierzchu Efodu [Et duas extremitates duarum catenarum pones super duabus palis]. BibRadz Ex 28/25.

Wyrażenie: »złote, [złota] osadzenie« [szyk 2:1] (3): A z tych kámieni káżdy będźie w ſwem złothem oſádzeniu wpráwion [Constricti auro erunt in plenitudinibus suis]. BibRadz Ex 28/20, Ex 39/6, 13; [Szmaragd lepiey ſię pokazuie w dobrym oſádzeniu złotá LorichKosz 124v (Linde)].

Szereg: »głowica albo osadzenie« (1): Pala annuli. Glowicá álbo oſádzenie ná pierścieniu/ w który kámień wſadzáyą. Mącz [273]a.

5. Posiedzenie, narada (4): Ná drugim oſádzeniu rozbieráli theż drugie ártykuły/ zwłaſzcżá o mſzy BielKron 236.

osadzenie czyje [G sb] (2): Oycowie po rozmowie powiedzieli mu [mnichowi]: iż mu żadney teras od powiedzy iſtey nie dádzą/ áż gdy ná drugim oſádzeniu oycow ná thym Koncilium. BielKron 235v; SarnStat 1276.

Szereg: »konses to jest osadzenie« (1): [mistrz pruski mówi] nieieſte^m ták proſty/ ábych mu [posłowi polskiemu] ták wiele niepowiedział/ ále dla te^go wielkiego Konſeſsu/ to ieſt oſádzenia/ wſtrzymam ſie BielKron 232.

6. Umieszczenie w więzieniu, uwięzienie [kogo] (1): (nagł) O przijezdzie Krolá Alexandrá do Wilná/ oſádzeniu Sachmatá Cárza w Kownie [...] (–) [...] [Sachmat] od Kniáziá Micháłá Glinſkiego poimány/ do Kowná ná więzienie odeſłan StryjKron 697.

Synonimy: 1. pobudowanie, założenie, zbudowanie; 2. obwarowanie, umocnienie; 4. oprawa; 5. posiedzenie, rada, zebranie.

Cf NIEOSADZENIE, OSADA, OSADZIĆ